No. 523 20 April 1936

More documents

Recommendations

Info

$ve l\atholieke * Journalist$

70 DE J O U R N A L I S T E. THORN PRIKKER, t Enkele weken geleden is in Den Haag in 62-jarigen ouderdom overleden de eenigszins vergeten journalist en romanschrijver Eduard Thorn Prikker. Zijn naam moge niet zoo bekend zijn geworden als dien van zijn broer, den schilder Johan Thorn Prikker, omstreeks de eeuwwisseling heeft hij toch belangrijk letterkundig werk verricht, dat volgens velen een beter lot verdiend had. De overledene is werkzaam geweest aan de redactie van De Avondpost, is Parijsch correspondent van De Telegraaf geweest, was een der eerste postscripta-schrijvers van de Haagsche Post en maakte later nog deel uit van de redactie van de Delftsche Courant. Als schrijver heeft hij vooral onder de pseudoniemen van Eduard Verburgh en F. Walraedt van Royen veel meer beteekenis gehad dan als journalist. In 1898 richtte hij De Arbeid op. waarin hij op hoogstaande wijze oppositie voerde tegen de Tachtigers. Het blad heeft slechts vier jaar bestaan en hoewel zijn proza in ruimen kring weerklank vond, is hij later vergeten en heeft hij geen navolgers gehad. Uit den tijd, dat hij redacteur was van de Delftsche Courant, herinner ik mij een voorval, dat even typeerend was voor zijn kwaliteit als journalist als voor zijn macht over het woord. In het najaar van 1934 zou prof. Lorentz voor een studenten-vereeniging komen spreken over de relativiteits-theorie. Prikker werd er op afgestuurd om van die lezing een verslag te maken voor de Delftsche Courant, maar wat kregen de lezers van het blad den volgenden avond onder de oogen? 's Morgens vertelde Prikker van het gesprokene geen syllabe te hebben begrepen, maar hij had zich een prachtig beeld gevormd van den met vele gebaren druk sprekenden kleinen hoogleeraar. Dit beeld nu legde hij op onnavolgbare wijze in woorden vast, zoodat de lezers in driekwart kolom een zeer scherp en sprekend beeld kregen voorgezet van den wereldberoemden Nederlander. Het was journalistiek van hoog gehalte en ik geloof zeker, dat de lezers der Delftsche Courant aan dat „portret" veel meer gehad hebben, dan aan een wat stuntelige weergeving van de bsproken materie. Immers degenen, die iets over de relativiteits-theorie willen weten, zullen er een locaal nieuwsblad niet op naslaan, terwijl de stof zich voor den gemiddelden lezer van een plaatselijk ormaan m.i. evenmin leent. Ik meen dan ook, dat Prikker ons een goed voorbeeld heeft gegeven, maar tevens ben ik van oordeel dat het weinigen van ons gegeven is zoo'n prestatie op behoorlijk peil ten uitvoer te leggen. W. R. C. VAN BOETZELAER. lilt Onze Bladen. PREVENTIEVE CENSUUR? In het orgaan De R. K. Staatspartij kwam onlangs een voortreffelijk artikel voor over preventieve censuur, waaraan wij het volgende ontleenen: „De vrijheid van drukpers is den burger niet gegund bij wijze van onschuldig vermaak, dat hem weer ontnomen kan worden, zoodra hij er een voor de overheid onwelgevallig gebruik van maakt. De vrijheid van drukpers is een wezenlijk bestanddeel van onze vaderlandsche democratie. De bouwers van onzen rechtsstaat hebben getracht in het positieve recht waarborgen te scheppen tegen machtsoverschrijding door de hoogste machthebbers. Het staatkundig raadsel: „Wie zal de bewakers der rechtsorde bewaken?" hebben zij trachten op te lossen door de constitutie te doen steunen op drie pijlers: op een evenwichtige driedeeling van machten, op de volksvertegenwoordiging en op directen volksinvloed. Drie pijlers, waarvan er geen mag ontbreken. Ook niet de directe volksinvloed. Vrijheid van drukpers en recht van petitie zijn even goed elementen van ons rechtssysteem, als de vertegenwoordiging van het volk in de wetgevende lichamen. Wat voor zin zou het algemeene kiesrecht hebben zonder de vrije meeningsuiting van het volk? Ook art. 7 is een grondwetsartikel. Zonder drukpersvrijheid is onze rechtsstaat niet volledig. Niet alleen in ons recht, doch dieper nog in deze vrijheid verankerd. Zij is ons volk in de ziel gegroeid. Geen kwader man, dan een Nederlander, die niet zijn meening zeggen mag. In de bakermat der boekdrukkunst heeft de drukpersvrijheid het eerst gebloeid. Niet steeds ten zegen, het zij erkend. Doch kwam ons land er slechter af dan andere, waar het ventiel van het opstandige woord werd gestopt en het volk aldus geprest werd tot de opstandige daad? Wat de staatkunde te vreezen heeft is niet het teveel aan denkbeelden, doch het tekort. Slechts achterstand. Het teveel kost papier, het tekort bloed. In het algemeen heeft hier te lande de publieke gedachtenwisseling door middel van de drukpers de ontwikkeling der ideeën bevorderd, en sociale hervormingen zonder schokken doen verloopen. In het algemeen toonde ons volk aan de politieke minderjarigheid te zijn ontwassen, en in staat te zijn de weelde der drukpersvrijheid te kunnen dragen. Vergeten wij, katholieken ook niet, wat wij in de jaren van onze emancipatie te danken hebben gehad aan onze vrije pers. Er zijn echter steeds wanklanken in het koor gehoord, en, zegt men, op het oogenblik zijn die sterker dan ooit. Wat tien jaar geleden niet mogelijk scheen, gebeurt: de Regeering van het Nederlandsche volk overweegt, wegens veelvuldige drukpers-excessen, wijziging van het zevende Grondwetsartikel. Art. 7 luidt: „Niemand heeft voorafgaand verlof noodig, om door de drukpers gedachten of gevoelens te openbaren, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet." Door de laatste zinsnede is dit artikel niet zoo heel veelzeggend. Als het echter iets inhoudt, dan is het: het verbod van preventieve censuur. Wijziging van dit artikel is geheel overbodig, tenzij men wil aantasten het beginsel, dat preventieve censuur in ons recht niet mag voorkomen. Terecht komen dan ook diegenen in het geweer, die hier een wezenlijk element onzer democratie zien bedreigd.. Doch is niet even terecht de Regeering verontwaardigd over de excessen dier drukpersvrijheid? Hier ligt een dilemma: een nationaal cultuurgoed, dat waard is te worden verdedigd, en uitwassen, die om het snoeimes roepen. Wijs is het maanwoord van St. Thomas, waarmee hij den wetgevers afraadt al het kwaad met verboden te willen bestrijden, omdat „veel goeds zou worden belet, indien men al het kwaad zou willen verhinderen." Wat immers beteekent preventieve censuur? Zij kan zich uitstrekken over persoonlijke beschuldigingen, over publicaties van feiten en over zuivere meeningsuitingen. Het is waar, dat de extremistische pers zich schuldig maakt aan schandelijke uitingen. Doch is niet verreweg het grootste deel der Nederlandsche pers het rustig spiegelbeeld van een, weliswaar sterk geschakeerde, maar toch evenwichtige volkseenheid? Wanklanken hebben zich daarnaast steeds voorgedaan. Was 40 jaar geleden de sociaal-democratische pers zoo democratisch van toon? Herinnert men zich nog de anarchistische blaadjes ten plattelande? Kon ook de oude school der katholieke journalistiek, de generatie der emancipatie, geen forschen toon aanslaan? De soep wordt in dit land dikwijls zeer heet opgediend, doch hoe werd ze gegeten? Indien de prikkelbaarheid van ons kalme volk inderdaad dermate is toegenomen, dat lectuur gevaar oplevert voor de openbare orde, is het dan noodig van het zachtste repressieve stelsel van censuur ineens, met overslaan van alle tusschentrappen, over te springen naar de preventie? De wetgever zal heel veel bereiken door een herziening van het Strafwetboek, wat betreft het daderschap van drukpersdilecten. Het is beter door 't aannemen van een fictief daderschap, dengene die in feite hoofdredacteur is (dus geen strooman), te treffen, dan rotatiepersen en drukkerijen. (Het schijnt dr. Colijn wenschelijk voor te komen een orgaan als zoodanig te kunnen opheffen, door tijdelijke of permanente verboden. Dit is een illusie. Zulke verboden werken averechts: als propaganda. Houdt den dader!). Naast verscherping der strafrechtelijke repressie kan slechts helpen de opvoeding van het publiek. De gezonde geesten zullen er spoedig genoeg van hebben te worden aangesproken op de wijze waarop men slechts tot gepeupel het woord richt. De democratische bladen gewennen hun lezers daarom behalve aan goeden inhoud ook aan goeden toon. Wijziging van artikel 7 der Grondwet lijkt voorshands niet noodig. Daar zit tè veel aan vast. Wel zou deze Regeering een verstandig gebruik maken van preventieve censuur, doch dat zijn overwegingen, waarop men geen Grondwetsherziening baseert, die toch een blijvende verandering van ons rechtsstelsel beteekent. Wellicht is ten opzichte der persmanieren op den langen duur meer heil te verwachten van het andere grondwetsartikel, dat onder handen zal worden genomen: art. 194. Eigenlijk moeten de huidige drukpers-uitwassen ernstiger genomen worden als cultureel gevaar, dan als gevaar voor de staatsorde. Het nieuwe is niet, dat er gehitst wordt. Dat is erger gebeurd. Het nieuwe is. dat de demagogie geen uiting meer is van verhitte geesten, die doldriftig strijden voor een zaak, waardoor zij zijn gevangen. Thans wordt koelbloedig demagogie gepleegd als een wetenschap, volgens internationaal gangbare schabionen, zonder bekommernis om de waarheid, doch alleen lettend op het nuttig effect. Het is daarom vooral de tastbare kwade trouw, die in de communistische en fascistische pers ergert. Dit is niet uitsluitend een kwestie van staatsgevaarlijkheid, doch dikwerf veeleer van beroepseer. Wanneer ooit (wij allen zijn dan oud en grijs) het publiciteitsbedrijf zich inwendig zal hebben georganiseerd, d.w.z. organisch zal zijn geworden, wanneer door toenadering tusschen uitgevers en schrijvers ooit een gesloten bedrijfschap zal zijn ontstaan, dan zal een eigen tuchtrecht, van overheidswege gesanctionneerd, heilzamer werken dan regeeringscensuur. Het persbedrijf zelf zal de beroepseer bewaken. De collectiviteit zal daarbij het verantwoordelijkheidsgevoel toonen, dat den enkeling somtijds ontbreekt. Dit alles heek nog tijd van leven. Men rijde niet te paard dezen porceleinwinkel binnen."
Journalistieke Herrirniermgen. HERINNERINGEN VAN EEN JOURNALIST. *) III. Ik heb in de 25 jaar, dat ik aan de Amsterdamsche Courant gewerkt heb, heel wat mee gemaakt. Hoofdredacteuren maar één. Nadat de Bergh, na zijn terugkomst uit Indië, waarheen hij zich ter elfder ure door Mr. Caroli voor mevrouw Bulkly had laten zenden, door de directie weggekeken was, deed Franchimont als redacteur het werk, zonder dat hij echter hoofdartikelen schreef. Dat deed een enkelen keer de directeur van de Brakke Grond, de heer Van Beek, of de heer J. Hulse, die tweede correspondent van de Nieuwe Rotterdamsche Courant was, een zeer begaafd journalist, voor wien ik groot respect had. Ik kende hem door zijn brochure ,,Naar Frankrijk front" door Aldegonde, waarin hij den jongsten oorlog nagenoeg geheel voorspelde, vooral ten opzichte van de plaats waar deze zich moest afspelen. Aan de verschijning dezer brochure is een aardige geschiedenis verbonden. Op een goeden dag vroeg Hulse mij, of ik een geheim kon bewaren. Ik antwoordde daarop, dat dit wel zou gaan. Hij vertelde me toen. dat hij mij vertrouwde, mijn hulp kwam inroepen. Hij had na zijn studie voor officier vaarwel gezegd te hebben, een paar militaire vakken, strategie en taktiek, aangehouden en na een grondige studie van den Fransch- Duitschen oorlog van '70 — hij kende het Duitschc Generale-Stafwerk bijna uit zijn hoofd — een brochure geschreven, waarin hij met klem betoogde, dat Nederland zich in een volgenden oorlog bij Duitschland moest aansluiten, wilde het niet onder den voet geloopen worden. Hij voorzag dat die brochure heel wat sensatie zou maken, doch wist ook, dat, indien uitlekte dat hij de schrijver was, men zou zeggen: „Weet hij veel!", en daarmee de brochure in de prullemand zou verdwijnen. Want, zoo redeneerde hij, men let hier nooit op wat gezegd wordt, doch op wie het zegt. En de ondervinding stelde hem volmondig in het gelijk. Nu was zijn verzoek aan mij, dat ik voor een uitgever zou zorgen, zonder zijn naam te noemen en dat ik zwijgen zou. Wat dit laatste betreft, kon ik hem met een gerust hart verzekeren, dat ik dit kón en wilde en wat het eerste betreft, dat ik zou probeeren of de uitgever van mijn militaire bundels de uitgave aandurfde. De bezwaren kwamen natuurlijk dadelijk voor den dag. Een brochure uitgeven, zonder den naam van den schrijver te kennen, leek den heer L. J. Veen niet aanlokkelijk. Vooral omdat de uitgave van een brochure in ons land meestal een te kort opleverde. Wat dat betreft, kon ik hem gerust stellen. Geld zou hij er niet hebben bij te leggen. Als er een tekort was, waarvoor wij niet vreesden, zou dat door den auteur betaald worden. Ten slotte stapte de uitgever over de bezwaren heen, doch hij wenschte, alvorens te beslissen, de brochure te lezen. Dat werd hem toegestaan. De lezing scheen op den heer Veen zoo'n indruk te maken, dat hij besloot de brochure uit te geven. Zij verscheen en werd naar alle voornaamste bladen der wereld ter recensie gezonden. Neen, wat wij daar een plezier van gehad hebben! Een onzer grootste politieke bladen — het was tijdens het Ministerie-M ackay — liet in haar aankondiging doorschemeren, dat de brochure geschreven moest zijn door een der leden van het zittend Ministerie en het wees Mr. A. F. De Savornin Lohman als met den vinger aan. Alle groote dagbladen van Europa, in de eerste plaats de Duitsche en Fransche, doch ook de Belgische en Oostenrijksche bladen, plaatsten hoofdartikelen tegen of voor. Maar zijn deskundigheid en de voorspelling van het toekomstig terrein van den oorlog (België werd door niemand bestreden. *) Gevonden in de nalatenschap van den schriji DE J O U R N A L I S T 71 Twee gedelegeerden; Jan van den ± ; (Amsterdam) en K, Voskuil (den Haag) met elkander in diepzinnig overleg aan den [eestmaaltijd in Den Haag. Zouden ze nu werkelijk een „Bond va n Gedelegeerde n'' willen oprichten, zooals al meermalen werd gefluisterd, ten einde hun rechtpositie in het Bestuur te versterken? Voor Hulse was de zaak daarmee uit. De brochure werd druk verkocht, er behoefde dus niets bij en hij werd gelezen door hen, op wie de schrijver het oog had. In die dagen was Henry Tindal in De Telegraaf de militaire medewerker, die er in een reeks artikelen op hamerde, dat men het leger zou verbeteren. Hij liet de brochure niet onbesproken, ik laat staan in welke richting, maar wat het vermakelijkste was, hij insinueerde, dat de schrijver der brochure in de Brakke Grond (waar De Amsterd. Cr. verscheen) zetelde. Ik sprak dit natuurlijk dadelijk tegen, doch toen ik mijn aanslag in de gemeente-belasting thuis kreeg, bemerkte ik, dat ik vrij aanzienlijk was verhoogd, niettegenstaande de toenmalige wethouder voor de Financiën, Dyserink, die commissaris van de Brakke Grond en daardoor ook gelieerd was aan de Amsterdamsche Courant, kon weten, dat mijn salaris, dat toen nog ƒ 800.— bedroeg, niet was verhoogd, wat ik den heeren op het Stadhuis meedeelde. Het antwoord deed onmiddellijk zien, dat men daar goede couranten-lezers was, want de ambtenaar gaf me triumpheerend ten antwoord: „Maar die brochure „Naar Frankrijk front" heeft u toch geen windeieren gelegd!" Met moeite kon ik hen overtuigen, dat ik de schrijver niet was, wat uit den stijl direct sprak. Want Hulse had een benijdenswaardigen stijl, door scherp en raak de dingen waarom het ging den klemtoon te geven. Behalve deze brochure had hij in de door mij geredigeerde Portefeuille een paar artikelen geschreven over „Het Dagboek van Willem de Klerk" en over den Franschen criticus H. Beune, die zooveel succes hadden, dat de uitgever M. M. Olivier vroeg ze afzonderlijk te mogen uitgeven. Ik kende dus zijn pittigen stijl en bewonderde die, zoodat, toen de directie van de Amsterdamsche Courant mij vroeg, wien ik als hoofdredacteur zou aanbevelen, ik geen oogenblik aarzelde om Hulse te noemen, op wien de keuze dan ook gevestigd werd. Hij nam die benoeming echter niet aan, zonder voorwaarden, waarvan er enkelen ons golden, wat het salaris betreft. Hij verklaarde met zulke hongerlijders niet te kunnen werken. Bovendien stelde hij als eisch, dat ik, die de stad op mijn duimpje kende en liefhad, moest blijven. Hij kreeg in alles zijn zin. Zijn eerste werk was om, in navolging van De Amserdammer, waaraan hij onder de Koo gewerkt had. een spiegel van de courant aan te leggen. Tot dusver gaf ieder redacteur zijn copie aan den meesterknecht der drukkerij en 's middags bij het opmaken ging de redacteur-binnenland even naar boven en als er te veel was, besliste deze in overleg met den meesterknecht, die ook opmaker was, wat kon blijven liggen. Nu moest alles in rubrieken, die een vast nummer droegen, worden ingeschreven met het aantal regels en moest de redacteur, met die lijst voor oogen, opmaken en vooruit al weten of er te veel of te weinig was en hoeveel. Voor het opmaken behoorde hij al wat niet actueel was op een nieuwe lijst voor een anderen dag over te schrijven en niet te laten zetten. Dit vroeg eenige oplettendheid, doch eenmaal er aan gewoon, was het doodeenvoudig en rationeel. De arme meesterknecht werd er ziek van en
Page 1 and 2: No. 523 Adres voor Redactie en Admi
Page 3 and 4: De Penningmeester zegt, dat deze wo
Page 5 and 6: ij het benoemen van correspondenten
Page 7 and 8: DE J O U R N A L I S T 63 EEN KWART
Page 9 and 10: wat offers moeten brengen door het
Page 11 and 12: IN MEMORIAM UN BOSCH. De veelbespro
Page 13: EEK VERSCHIJNINGS-VERBOD? De vorige

No. 523 20 April 1936

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?