Magazine 2013 (pdf) - Bert Hellinger Instituut Nederland

Het opstellen van archetypes
Naast deze praktische en op bedrijfsvragen
gerichte opstellingen
zijn er ook situaties die zich goed
lenen voor het werken vanuit
archetypisch perspectief. Zo kun
je ‘het hogere zelf’ of ‘een waarde’
opstellen, maar ook polariteiten als
‘innerlijke en uiterlijke rijkdom’ of
‘geld en moraal’, enzovoorts. Het
is de kunst om de voor de cliënt
relevante dimensie te vinden. Het
opstellingswerk verplaatst zich
daarbij van buiten naar binnen, van
de gedaante van bedrijfsprocessen
naar die van het eigen leven. Voor
veel van de deelnemers aan mijn
workshops openen zich daardoor
volstrekt nieuwe zienswijzen op
problemen waarvoor tot dan toe
de oplossing in de buitenwereld
gezocht werd.
Een voorbeeld uit een workshop
Time management
Omgaan met tijd is voor veel
mensen een voortdurend probleem.
In workshops bieden opstellingen
de mogelijkheid om de manier van
omgaan met tijd inzichtelijk en
voelbaar te maken. Laat de cliënt
beginnen met de Griekse goden
voor tijd op te stellen: Kronos en
Kairos. Vervolgens zoekt hij voor
zichzelf een plaats daartussen.
Een korte introductie is nodig.
Kronos representeert de technische,
meetbare tijd. Hij vertegenwoordigt
ordening, planning, het kwantitatieve
aspect van tijd. In de Griekse
mythologie probeert Kronos, door
zijn eigen kinderen op te eten, de
voorspelling te ontlopen dat hij
door zijn eigen kinderen ontmand
en onttroond wordt. De kleine
Zeus ontkomt aan het noodlot en
voltrekt de profetie. Naar analogie
hiervan zou je kunnen zeggen dat
wat de vergankelijke tijd voortbrengt
ook weer door haar zelf
wordt opgegeten. Van Kronos zijn
we ons steeds bewust als we op
de klok of in de agenda kijken: we
zien de gelijkmatig voorbijgaande,
technische tijd. Zonder tijdmeting
en planning zou een cultuur zoals
wij die kennen niet tot ontwikkeling
kunnen komen. Begrippen als
uurwerk, chronologie en geschiedschrijving
getuigen van de alomtegenwoordigheid
van deze machtige
god.
Tegenover hem staat Kairos, een
jongeman met een prachtige
haarlok op zijn voorhoofd en een
kaal achterhoofd. Hij representeert
de kwaliteit van de tijd, datgene
waarvoor de tijd rijp is. Hij staat
voor het juiste moment, voor de
kans van het ogenblik. Het beeld
dat de oude Grieken van hem
geschetst hebben betekent: grijp
je kans als Kairos voor je staat. Als
je de kans voorbij laat gaan dan
kun je hem aan de achterkant, zijn
gladde achterhoofd, niet meer beet
pakken.
Zoals eerder aangegeven: voor de
opstelling kiest de cliënt representanten
voor Kronos en Kairos,
stelt die op en zoekt vervolgens
een plek voor zichzelf. Hij kan ook
verschillende plekken uitproberen.
En dan wordt nader ingegaan op
de vraag van de cliënt. Zo was er
een cliënt die last had van zijn
grote plichtsbesef en dwangmatige
nauwkeurigheid. Ik stelde hem
voor tegen Kronos te zeggen: ‘Jouw
eigenschappen heb ik in mijn leven
tot nu toe in hoge mate gerealiseerd.
Op den duur is dat niet goed
voor me. Ik zou dat willen veranderen,
om lichter en zorgelozer te
kunnen leven.’ Zo kan een proces
van verandering ingezet en kunnen
nieuwe inzichten tot leven gewekt
worden. Een belangrijke stap is
immers om erkenning en waardering
te geven aan al datgene wat
Kronos aan goeds teweeg gebracht
heeft in het leven, de successen
die met behulp van structuur
en precisie gerealiseerd konden
worden.
Vergelijkbaar hiermee verloopt
het proces met Kairos. Hij wordt
uitgenodigd om meer plek in te
nemen in het leven van cliënt met
zinnen als: ‘Ik ga meer in het heden
leven,’ of ‘Ik ga meer stil zijn, mijn
innerlijke stem horen en ernaar
- 17 -
luisteren.’ Daarmee ontstaat een
relatie met Kairos, die in de drukte
van het werk van alledag verwaarloosd
werd.
Dergelijke opstellingen hebben
een veel grotere impact dan
gewone adviesgesprekken. Een
opstelling is een gebeurtenis in
de ziel, doorgaans verbonden met
sterke gevoelens. Deze innerlijke
beweging en de intense betrokkenheid
maken de ervaring zo
waardevol. Tot slot zoekt de cliënt
een plek voor zichzelf waar hij zich
goed voelt en waar hij werkelijk
ervaart dat hij met de tijd omgaat
zoals hij graag zou willen. Zo kan
bijvoorbeeld Kronos achter en
Kairos tegenover hem staan. Een
cliënt reageerde op die plek met
de woorden: ‘Kronos, planning, is
iets dat ik blind kan doen. Ik weet
dat je er bent en dat ik op je kan
vertrouwen. Maar Kairos moet ik
eerst eens goed aankijken en leren
kennen. Het doet me goed dat hij
zo vriendelijk naar me kijkt.’
Er zijn allerlei andere plekken
mogelijk die door cliënten als
kloppend ervaren worden. Soms
worden beide goden naast elkaar
opgesteld en kiest de cliënt zijn
plek tegenover hen. Meestal
plaatst de cliënt de goden in enige
onderlinge afstand in een halve
cirkel en kiest zijn positie daartussen,
in het midden of wat meer
aan de kant van één aspect van
de tijd. Soms kiest hij zijn plek
tegenover hen, om ze beide tegelijk
te kunnen zien. In ieder geval zijn
de gekozen plek, en veelal ook de
door cliënt geleverde toelichting,
de uiting van ieders individuele
manier van omgaan met de tijd.
Deze werkwijze helpt niet alleen
om het omgaan met tijd bewuster
te maken, maar ook om je te
verzoenen met je eigen grenzen en
de werkelijkheid.
Organisatieopstellingen – quo
vadis?
Een organisatieopstelling in engere
zin gaat in op vraagstukken die
voortkomen uit de context van