granida - Dani Cuypers

zangers vermeld staan, anderzijds valt het ook af te lezen uit de honderden muzikale
regieaanwijzingen en liederen in de toneelteksten. Instrumentaal spel klonk steevast aan
het begin en het einde van het toneelstuk, en tussen de bedrijven; en binnen de handeling
zelf werd gezongen, gedanst en gemusiceerd. Voor de geschiedenis van het Europese
muziektheater is de zeventiende eeuw van beslissend belang geweest. De basis voor wat
erna kwam, is in deze periode gelegd. In Italië ontstond rond 1600 de opera, maar ook in
het Europese gesproken toneel werd de muziek voor het eerst systematisch in de handeling
geïntegreerd. In Nederland werd deze muzikale vernieuwing bovendien gestuurd door een
sterk veranderde toneelopvatting. De overgang van rederijkers- naar renaissancetheater
ging gepaard met een ontwikkeling van ‘les’ naar ’spiegel’, wat tot gevolg had dat men op
het toneel steeds meer ging ’tonen’ in plaats van alleen maar ‘vertellen’. Gebeurtenissen
werden zichtbaar gemaakt als concrete scènes om zo op een veel directere manier het publiek
te kunnen bespelen. Dat gebeurde via het oog, maar ook via het oor. Het dramatisch
potentieel van muziek werd ontdekt en meer dan voorheen door dichters uitgebuit. Binnen
het vakmanschap van de toneelschrijver was muziek een van de belangrijkste gereedschappen
geworden. Hedendaagse regisseurs in landen als Engeland en Frankrijk zijn van
de muzikaliteit van het zeventiende-eeuws theater al langer doordrongen, en vergelijkbare
producties worden daar al enkele jaren met succes uitgevoerd. In Nederland moet de
herwaardering van het nationaal muziektheaterrepertoire nog beginnen.
een autHentieKe of Moderne interpretatie?
Een reconstructie van de Granida zoals Hooft die gezien heeft, kan onze voorstelling niet
zijn – al was het alleen al omdat ook in Hoofts tijd geen opvoering van het stuk hetzelfde
was. Het stuk is gedurende de hele zeventiende eeuw gespeeld, maar werd steeds aangepast
aan de smaak van de tijd en de nieuwe conventies (om een voorbeeld te noemen: tot
het midden van de eeuw speelden er geen vrouwen op het toneel). Daarbij komt het feit
dat onze theater- en muziekpraktijk sindsdien ingrijpend is veranderd: we zijn gewend
geraakt aan kortere voorstellingen en grotere zalen. Er wordt wel gezegd dat het vreemd
is om Granida met zo’n groot orkest en professionele operacast uit te voeren. Dat is toch
niet hoe Hooft het bedoeld of gezien heeft? De allereerste keer dat het stuk op de planken
werd gebracht, gebeurde dat waarschijnlijk in een kleine ruimte, in een zaal van de
Amsterdamse rederijkerskamer De Eglantier, met weinig middelen, een sobere afwisseling
van teksten, liederen en instrumentale intermezzi, hoogstwaarschijnlijk gespeeld door
amateurs. Wat niet wegneemt dat ook deze eerste voorstelling al een perfecte muzikale
eenheid geweest kan zijn. Toch is het volgens ons niet zinvol om te proberen die uitvoering
uit 1605 terug te halen. In de eerste plaats omdat we daarmee onmogelijk een modern
publiek zouden kunnen overtuigen; een dergelijke ‘huiskamersetting’ zou anno 2009
afbreuk doen aan de stijl en elegantie die het stuk kenmerken. Maar daarnaast ook omdat
zo’n vermeend ‘authentieke’ benadering wellicht juist onrecht doet aan Hoofts intentie.
9