Opportuun september 2010 - Openbaar Ministerie

dE ONwETENdE
Recente strafrechtelijke jurisprudentie over feiten van algemene bekendheid
SCHIppER
• Het landnummer van Marokko is 212.
• Overvallers willen na de overval snel van de plaats delict verdwijnen.
• €2530,- is de gemiddelde kiloprijs voor hennep.
• Gedroogde verf op een houten ondergrond laat zich niet goed verwijderen met terpentine.
dit zijn enkele voorbeelden van gegevens die in 2010 door de strafrechter zijn aangemerkt
als “feiten van algemene bekendheid”. dergelijke feiten kunnen op verschillende manieren
in een vonnis een rol spelen. Juridisch is vooral art. 339, tweede lid, sv van belang: ‘feiten of
omstandigheden van algemeene bekendheid behoeven geen bewijs’. daarmee voorkomt de
wetgever dat ook wat zonneklaar is, bijvoorbeeld dat een mes een voorwerp is, bewezen
moet worden.
Maar wanneer is iets een feit van algemene bekendheid? Volgens de literatuur gaat het hier
om gegevens die elk gemiddeld ontwikkeld mens zonder nader onderzoek moet worden
geacht te kennen of die hij zonder noemenswaardige moeite uit algemeen toegankelijke
bronnen kan halen. door de tweede helft van die omschrijving wordt het bereik van art. 339,
tweede lid, sv aanmerkelijk uitgebreid.
Feiten van algemene bekendheid zijn dan bijvoorbeeld dat een woodpecker druppelaar
veelal bij de hennepteelt gebruikt wordt (LJN BM7182) of dat Nuth is gelegen in de nabijheid
van het restaurant van Kentucky Fried Chicken bij de woonboulevard te Heerlen (LJN
BM7598) .
Maar niet alles wordt als algemeen bekend verondersteld. Niet bijvoorbeeld hoe een
Peugeot 307 er uit ziet (LJN BM2730), dat schepen op weg naar Antwerpen door
Nederlandse wateren varen (LJN BM2520), of dat een computer via het internet binnengekomen
gegevens in de map temporary internet files opslaat.(LJN BM9249)
Bij die zaken waarin de mate van verwijtbaarheid van een gedraging ter discussie staat, kan
de bewezenverklaring hangen op de vraag of een feit als algemeen bekend wordt aangemerkt.
In een zaak die voor de rechtbank Utrecht diende had verdachte van zes hoog gericht
een fiets op een auto gegooid (LJN BM6692). de fiets landde onzacht op iemand die
toevallig uit die auto stapte. de rechtbank kwalificeerde dat als poging tot doodslag. Nu het
een feit van algemene bekendheid is dat personen op elk moment in en uit een geparkeerde
auto kunnen stappen, was het vereiste voorwaardelijk opzet aanwezig.
Voorwaardelijk opzet werd ook aangenomen bij de Rotterdamse zaak tegen de schipper die
twee vermeende inbrekers op een februarinacht in de haven van Hellevoetsluis had geduwd
(LJN BM1491). Eén van hen overleefde de koude duik (de watertemperatuur was 1,9 graden
Celsius), de ander niet.
de rechtbank achtte voorwaardelijk opzet op doodslag aanwezig. Zij nam daarbij in
aanmerking dat het een feit van algemene bekendheid is ‘dat indien een menselijk lichaam
plotseling in zeer koud water wordt ondergedompeld, de aanmerkelijke kans bestaat dat dit
nadelige gevolgen voor het lichaam heeft. Indien het lichaam vervolgens in het water blijft,
bestaat de aanmerkelijke kans dat dit de dood door verdrinking tot gevolg heeft.’
Het Hof den Haag kwam op 12 augustus jl. tot een ander oordeel (BN3605). Het hof
geloofde verdachte dat hij de twee slachtoffers slechts een nat pak had willen bezorgen en
dat de gedachte aan een mogelijk fatale afloop van zijn actie niet bij hem was opgekomen.
daarbij nam het hof ‘mede in aanmerking dat het -anders dan de rechtbank- het niet van
algemene bekendheid acht dat plotselinge onderdompeling gevolgd door enig verblijf in
zeer koud water altijd een aanmerkelijke kans op overlijden impliceert”. Nu onvoldoende
was komen vast te staan dat verdachte (voorwaardelijk) opzet had gehad, werd hij vrijgesproken
van doodslag.
Tekst: Juriaan simonis, werkzaam bij het wetenschappelijk Bureau OM
26 | Jurisprudentie - Opportuun 9 - september 2010
Stelling Bij gebruik van nieuwe media, zoals Twitter,
voor de opsporing van strafbare feiten moeten we
privacyinbreuken op de koop toe nemen.
‘We zouden gek zijn
als we er geen gebruik
van zouden maken’
Johan Bac, plv.hoofdofficier en
persofficier Utrecht;
‘Nieuwe media inzetten is niet nodeloos hip doen maar
slim gebruik maken van de prominente plaats die deze
media innemen.. Krant, radio en tv bieden veel, maar
met nieuwe media kunnen we snel en gericht nieuwe
doelgroepen bereiken. de privacyinbreuk is niet per
definitie groter, maar de kans om ernstige misdrijven
op te lossen wel. daar komt bij dat het negeren van
nieuwe media wel eens ongecontroleerde burgerinitiatieven
(‘trial by internet’) kan bevorderen en dan is ’t
gedaan met de privacy van verdachten.
Het OM neemt privacyinbreuken nooit op de koop toe.
deze inbreuken zijn juist een belangrijk onderdeel van
onze afwegingen, naast het belang van een adequate
opsporing en vervolging. Tevens spelen het soort
medium, het bereik, het gemak waarmee de informatie
in de toekomst kan worden opgeroepen etc. een rol bij
de beslissing van de hoofdofficier of de voorzitter van
het College alvorens toestemming te geven.
we moeten ons vooral niet gek laten maken door
nieuwe media maar we zouden wel gek zijn als we er
geen gebruik van zouden maken.’
‘Opsporing met
internettap moet wel
rechtvaardig zijn’
Inez N. Weski, advocaat;
‘Twitter, hyves, beelden van registrerende camera’s noch
enig ander in de digitale werelden rondslingerende
ontboezemingen mogen als res nullius, als willekeurig
gevonden voorwerp, gereed voor overheidsgebruik
worden beschouwd. de vraag is uiteraard of bij toeval
wordt ontdekt, dat digitaal rondzwervende informatie
een specifieke verdenking oproept (het bij voorbeeld al
of niet triomfantelijk en onder aanroeping van de
“vijand”op “youtube” in de lucht houden van een
kennelijk geweer/afgehakt hoofd/enz) en een gericht
opsporingsonderzoek met internettap en dergelijke
rechtvaardigt, dan wel dat de overheid het net als
visserstrawler doorklieft. de overheid is in een rechtstaat
geen willekeurige consument, maar ingekaderd
ten opzichte van de weerloze en vaak onnozele burger.
de minister van binnenlandse zaken heeft op tv gezegd,
dat zij aan privacy geen boodschap had, gelukkig is er
nog de onafhankelijk rechter, zoals het Leeuwardense
Hof onlangs, die het door het OM “experimenteel”
buitenwettelijk gebruik van automatische nummerplaatherkenning
(ANPR) gegevens afstrafte. Privacy, freedom
is “just another word for nothing else to lose”.’
Foto: NFP Foto: Blauweluchten Fotografie
Opportuun 9 - september 2010 - stelling | 27