OM HET WOORD GODS EN DE GETUIGENIS ... - dewoesteweg.nl

35
Heel regelmatig komen wij in de Kanttekeningen de opmerking tegen dat het Hebreeuwse woord
ook een andere vertaling kan hebben dan in de Bijbel is opgenomen. Dat maakt o.a. de
kanttekeningen zo waardevol. De Statenvertalers waren wijs genoeg om ruimte te laten voor
verbeteringen.
De belangrijkste vraag in verband met de vergelijkende studie van de verschillende
tekstoverleveringen is, in hoever de Masoretische tekst de juiste of de oorspronkelijke is?
Die vraag is niet zonder meer te beantwoorden, in elk geval veel minder direct dan vroegere
generaties dat wel meenden. Naarmate meer tekstmateriaal ter vergelijking van de Hebreeuwse
standaardtekst voor de dag kwam, is men voorzichtiger geworden, om de textus receptus te
corrigeren. Men is nu meer geneigd om de verschillende teksttradities naast elkaar te laten
bestaan. Een voornaam Godgeleerde en Bijbeluitlegger als Dr. John Owen, vermeldt in zijn
tekstverklaringen regelmatig de diverse Hebreeuwse teksten die in zijn tijd voorhanden waren,
maar doet geen poging om deze te reconstrueren tot een zogenaamde oertekst.
Het belangrijkste gevolg van deze ontwikkeling is, dat men nu meer ernst maakt met de
erkenning van de mogelijkheid van het bestaan van verschillende tekstoverleveringen naast
elkaar, in het bijzonder in de vóór-Masoretische tijd (dus vóór 70-100 ná Christus). De Bijbel zelf
geeft de mogelijkheid van meer dan één lezing open te houden. Vergelijk bijvoorbeeld 2 Samuël
22 en Psalm 18 en meer dergelijke parallelle teksten. Dan zal men tot de conclusie komen dat
een keuze voor de ene of de andere lezing niet altijd kan worden gedaan. Vergelijken we echter
de profetie van Nathan in 2 Samuël 7 en 1 Kronieken 17, dan kunnen we een voorzichtige
conclusie trekken dat er twee verschillende schrijvers geweest zijn, waarvan de tweede (misschien
Ezra) een Hebreeuwse tekst voor handen had die hij niet durfde aanpassen aan 2 Samuël 7. We
moeten ons wel realiseren dan tussen David en Ezra er ca. 600 jaar verschil lagen.
De Hebreeuwse Bijbelteksten zijn door de ene recensie na de andere heengegaan; elk van de
geschriften zal daarbij een eigen geschiedenis hebben gehad.
De Talmud e.a. Joodse geschriften verhalen, "dat de tekst van het Oude Testament als geheel
werd vastgesteld op grond van een keuze van Joodse geleerden uit drie tekstoverleveringen, die
blijkbaar als standaardteksten in de Tempel bewaard werden. Zij kozen bij verschillen van
lezingen die versie die door de meeste (dus twee van de drie) werd gesteund". Op deze wijze
werden dus minder bekende teksttradities onderdrukt. Verschillende van deze hebben zich
echter ook na de tekstcodificatie van het eind der eerste eeuw nog lang kunnen handhaven.
Maar al werden varianten ook steeds meer weggewerkt, nog lang was er verschil van lezing der
teksten mogelijk, omdat slechts de consonantentekst (de medeklinkers) werd vastgesteld. Wat de
volledige lezing met alle klinkers betreft, bleef er dus nog verschil van inzicht mogelijk: de
consonanten konden immers meermalen op verschillende wijze gelezen worden. In de
mondelinge overlevering van de wijze van lezen bleven verschillen bestaan. Deze zijn nog steeds
terug te vinden, zelfs in de Masoretische tekst, in ongewoon gevocaliseerde woorden. Als de
Masoreten een tekst anders wilden uitspreken dan de consonantentekst aangaf, lieten zij uit
eerbied voor de geschreven tekst, deze laatste wel staan, maar vocaliseerden hem zodanig dat de
lezer hun versie of lezing moest volgen.
Interessant in dit verband is de overlevering van sommige oude Joodse geleerden en
Bijbelhandschriften waaruit blijkt, dat de schriftgeleerden op achttien plaatsen de tekst op
exegetische gronden hebben verbeterd (de zg. tikkune soferim; correcties van schriftgeleerden).
Zoals we al opgemerkt hebben, in Genesis 18:22 staat: Abraham stond voor het aangezicht van
JHWH. In oud Hebreeuwse teksten stond het omgekeerde: JHWH stond voor het aangezicht van
Abraham.