OM HET WOORD GODS EN DE GETUIGENIS ... - dewoesteweg.nl

74
In Duitsland verscheen in 1668 een calvinistische Bijbel in het Hoogduits, eveneens met de
kanttekeningen van de Statenvertaling en met goedkeuring van de theologische faculteit van
Heidelberg.
In de overzeese gewesten kon men de Statenvertaling eveneens aantreffen. In Zuid-Afrika kreeg
de Statenvertaling dezelfde voorname plaats als in Nederland.
Dit alles tekent de buitengewoon belangrijke plaats die de Gereformeerde kerk in de zeventiende
eeuw heeft ingenomen in het eigen land, maar ook buiten de grenzen bij andere protestantse
naties. Hecht georganiseerd, geleid door bekwame theologen, voorzien van een uitnemende
vertaling van de Heilige Schrift, en in het rijke bezit van een toonaangevende
predikantenopleiding in Leiden en Utrecht, maakte de Gereformeerde kerk ongetwijfeld een
bloeiperiode door. De Statenvertaling is binnen de gereformeerde traditie een kostbaar erfgoed
van deze bloeitijd.
Bestrijding Vulgata
Nog moeilijker lag het met de Rooms-Katholieke Kerk. Het kon niet anders of de Statenvertaling
stond lijnrecht tegenover de Vulgata. In de hele Statenvertaling kwam het woord bisschop niet
voor. In de bekende tekst in Romeinen 3:28 mist de Vulgata het woord "alleen", waar de
Statenvertaling wèl spreekt over de rechtvaardiging door het geloof alleen. De kanttekening bij
Matthéüs 16:18 bestrijdt regelrecht de Roomse Kerk: „Want Christus alleen is het fundament
Zijner gemeente, hoewel Petrus en ook de andere apostelen ten aanzien van hun leer
fundamenten der gemeente worden genoemd”.
Waarde gelegenheid zich voordoet, bestrijden de vertalers de roomse leer. Het doen van boete,
het verrichten van goede werken, het afnemen van de biecht, de nederdaling ter hel, de verering
van Maria, het zijn allemaal leerstukken die in de Vulgata op grond van verkeerde vertaling een
schijn van recht worden toegekend. Hier ontzenuwen de vertalers een verkeerde opvatting niet
alleen in de kanttekeningen, maar richten zij zich op het hart van de dwaling door te kiezen voor
een vertaling die aansluit bij de grondtaal.
Een van de bestijders van de Statenbijbel was een Vlaamse boer Aernout van Geluwe.
Hij gaf een boek uit met de klinkende titel: „188 merckelijcke trouweloose misslagen die de
Staten Bybel-Oversetters begaen hebben en 4391 nieuwe menschelijcke verdichte woorden”.
Aernout werd geboren in 1604 in Ardooie. Een klein plaatsje in West-Vlaanderen, in de buurt
van Roeselaere en Tielt. Het kleine dorp bezat wel een school, maar Aernout heeft er zich diverse
keren op beroepen dat hij geen schoolopleiding had genoten, maar volledig autodidact was. Zoals
gebruikelijk in die streek kreeg Aernout een opleiding in de linnenweverij. Op ongeveer 15-jarige
leeftijd trok hij weg naar Roeselaere om daar als wever in dienst te treden van een fabrikant.
In deze streek woonden enkele protestanten en in Tielt was een kleine gemeente. Door de
gunstige omstandigheden van het Twaalfjarig Bestand, kwamen veel vluchtelingen terug naar
hun streek, waardoor de gemeente sterk groeide. Ook Aernout van Geluwe sloot zich bij de
gemeente aan. Het rooms-katholicisme sprak hem niet meer aan en de preken van de pastoor
hield hij voor leugens. Na het beëindigen van het Twaalfjarig Bestand sloeg de vervolging weer
toe en velen vluchtten weer. Ook Aernout week uit in 1626 en kwam in Delft terecht. Drie jaar
later, in 1629, trouwde Van Geluwe in Delft. Zijn huwelijk werd kerkelijk bevestigd in de Nieuwe
Kerk. Naar zijn eigen zeggen was hij een trouw gemeentelid. Hij deed veel aan zelfstudie en
waarschijnlijk volgde hij lessen aan het "Seminarium Theologicum" dat in Delft gevestigd was.
In de periode 1636 tot 1638 maakt Van Geluwe zich los van de Gereformeerde Kerk en keerde
terug naar de Roomse Kerk. Fel en verbeten begon hij zich nu af te zetten tegen de Reformatie.
Hij ontwikkelde zich tot een gevreesde polemist. Talrijke pamfletten en kleine geschriften
verschenen er van zijn hand. Een steeds terugkerend thema in zijn pamfletten is de „successio
cathedra”, de bestaansgrond van de Rooms-Katholieke Kerk. Keer op keer herhaalde hij op uitdagende
wijze dat de Rooms-Katholieke Kerk de oudste papieren heeft en de wettige kerk is.