OM HET WOORD GODS EN DE GETUIGENIS ... - dewoesteweg.nl

59
lange tijd voor de canonvorming verschillende verhalen naast elkaar hebben bestaan. Deze
zouden later op verschillende manieren zijn samengesteld.
Andere sprekers waren de Leidse emeritus hoogleraar prof. Dr. M. J. Mulder; dr. P. B. Dirksen;
prof. Dr. A. van der Kooij (Leiden) en prof. dr. N. A. van Uchelen, Amsterdam.
Prof. Tov deed na afloop uit de doeken dat hij en prof. dr. A. van der Kooy (Rijkuniversiteit
Leiden) een selectie maakten uit 130 oudtestamentici in Nederland en België.
2. Invloed van de rabbijnen op de statenvertaling
Reformatorisch dagblad 27 februari 1998 en GBS Standvastig september1998
"Alle Bijbelgenootschappen en andere instellingen die de Statenbijbel zonder kanttekeningen
uitgeven, zou men moeten verplichten gelden te storten in een fonds ter nadere bestudering van
de wordingsgeschiedenis van deze vertaling."
Deze stelling verdedigt drs. C. M. L. Verdegaal vandaag aan de Katholieke Theologische Faculteit
Tilburg. Verdegaal is docent Oude Testament aan de Fontys Hogeschool in Tilburg. In zijn
dissertatie "De Statenbijbel en de rabbijnen" beperkt hij zich tot het boek Job.
De inleidingen en vooral de kanttekeningen vormen zo'n wezenlijk bestanddeel van de
Statenvertaling, dat je die niet buiten beschouwing kunt laten, vindt Verdegaal. „Ze geven uitleg
om de verstaanbaarheid van de vertaling te verhogen. Er wordt naar het Hebreeuws verwezen om
duidelijk te stellen dat men door de – per definitie interpreterende – vertaling niet de grondtekst
uit het oog moet verliezen”. Volgens Verdegaal komen in de kanttekeningen ook alternatieven
voor die de waarde van de vertaling zelf willen relativeren.
Verdegaal stelde vast dat rabbijnse interpretaties van fundamenteel belang zijn geweest bij het
totstandkomen van de Statenbijbel. Hij onderzocht van het Bijbelboek Job de manuscripten van
de vertaling en het proefdrukexemplaar, waarin revisoren de vertaling beoordeelden en van
commentaar voorzagen.
Op grond hiervan heeft hij het vertaalproces van de Statenvertaling wat Job betreft gereconstrueerd:
de eerste versie van de vertaling is van Johannes Bogerman. Deze gaf vaak
alternatieven en voegde kanttekeningen toe. Daarin haalt hij andere vertalingen, commentaren
of woordenboeken aan ter ondersteuning van zijn eigen vertaling.
Wilhelmus Baudartius keek vervolgens naar de tekst. Zijn wijzigingen hadden vooral betrekking
op het Nederlands.
De derde vertaler, Gerson Bucerus, kende weer beter Hebreeuws en was gespecialiseerd in
rabbijnse bronnen.
Daarna bestudeerde Bogerman de notities en eventuele alternatieven van de andere twee en
kwamen ze bij elkaar om voorgestelde wijzigingen te verwerken.
Vervolgens verscheen een proefdruk-exemplaar voor vertalers en revisoren (uit iedere provincie
één). Deze kwamen in Leiden bijeen om de definitieve tekst vast te stellen. Uit het materiaal
blijkt dat de statenvertalers tot het laatste moment wijzigingen hebben aangebracht. „Soms staan
er zelfs nog fundamentele wijzigingen in de proefdruk”.
Uit het onderzoek van Verdegaal blijkt, dat Bogerman, Baudartius en Bucerus in hun notities
voor elkaar steeds de bronnen noemen die ze gebruikten. Dikwijls komen verwijzingen voor naar
de Vulgaat, de Franse en de Engelse Bijbel, alsook de vertalingen van Piscator, Hugh Broughton,