Lijn 1

• Gericht voorschrijfgedrag: het voorschrijven van middelen
die betrekking hebben op duidelijk omschreven diagnoses,
passend in een actief screeningsbeleid en veelal anticiperend
voorgeschreven ter voorkoming van ernstige organische
aandoeningen (bloedsuiker- en bloeddrukverlagende
middelen, cardiaca, diuretica, vaatverwijders).
• Aspecifiek voorschrijfgedrag: het voorschrijven van middelen
die een breed indicatiegebied bestrijken, in de regel
betrekking hebben op niet ernstige ziekten; bij onduidelijke,
onzekere diagnoses, in de regel niet onmisbaar, en vaak
gebruikt als symptomatische aanpak bij psychosociale
problematiek (zoal pijnstillers, hoestdempers, tranquillizers,
slaapmiddelen, antibiotica). Deze dimensie in het voorschrijfgedrag
is gebruikt bij de indeling in werkstijlen
Uit de observatiegegevens werden volgende variabelen geconstrueerd:
• Patiënt- en doelgericht werken, dwz. een goede arts-patient
relatie/communicatie, een duidelijke opbouw in de hulpverlening
en aandacht voor psychosociale aspecten waar nodig.
• Adequaat medisch handelen, te onderscheiden in twee subscores:
de mate waarin de huisarts de handelingen verricht,
die in het protocol worden aanbevolen en de mate waarin de
huisarts niet-aanbevolen (overbodige) handelingen achterwege
laat.
Het medisch handelen werd beoordeeld op basis van de zogeheten
Nijmeegse protocollen, de voorloper van de nationale
NHG-standaarden.
Indeling in werkstijlen
De gecombineerde analyse leidde tot een indeling van
werkstijlen, zoal schematisch weergegeven in figuur 1. De
basisvraag is of er sprake is van patiënt- en doelgericht werken.
Huisartsen die hierop bovenmodaal scoorden, bleken namelijk
Persoonskenmerken zijn leidend voor de manier waarop we
in het leven staan. Dat werkstijlen van huisartsen persoongebonden
zijn, liet Henk ons duidelijk zien. Je kan leren en
trainen wat je wilt maar de manier waarop je leeft en je werk
doet vinden hun grondslag in hoe je in deze wereld staat en
die kan je zelfs door onderwijs niet helemaal veranderen. Je
kan je er wel van bewust worden (gemaakt) en juist dat moet
je in het onderwijs doen. Zelfreflectie en kritische analyse
van de manier waarop de huisarts zijn/haar werk doet en een
verband zoeken met persoonskenmerken dat doen we nog
steeds. Denk maar aan de Nijmeegse training Persoon en
Beroep. Maar het zou weer een mooi proefschrift opleveren
als we anno 2013, met een frisse kijk en nieuwe methodieken,
het onderzoek van Henk konden herhalen. Het zou een vermogen
aan besparingen opleveren in deze crisistijd. Subsidie
krijgen hoeft dan toch geen probleem te zijn?
Theo Voorn
Figuur 1 - Is huisarts patiënt- en doelgericht?
geneigd veel te doen
nee
ja
ja
nee
geïntegreerde werkstijl
werkstijl ‘doener’
minimumwerkstijl
in hoge mate de aanbevolen handelingen en weinig overbodige
handelingen te verrichten. Daarnaast hadden deze artsen een
terughoudend verwijs- en aspecifiek voorschrijfgedrag. Deze
combinatie hebben we de geïntegreerde werkstijl genoemd.
Als er geen sprake was van patiënt- en doelgericht werken, dan
betrof de tweede dimensie het antwoord op de vraag of ‘een
huisarts de neiging heeft om veel te doen’. Zo ja, dan ging dat
samen met veel aanbevolen, maar ook veel overbodig medisch
handelen en een hoog verwijs- en/of aspecifie voorschrijfgedrag,
naast weinig patiënt- en doelgericht werken. Deze combinatie
hebben we de werkstijl van de doener genoemd.
Betrof het een huisarts die de neiging had om weinig zelf te
doen en niet patiënt- en doelgericht te handelen, dan ging dat
samen met weinig aanbevolen en weinig overbodig medisch
handelen maar wel met een hoog verwijs- en/of aspecifiek
voorschrijfgedrag. Deze combinatie noemden we de minimumwerkstijl.
Resultaten
De meeste huisartsen waren goed in te delen bij één van de
drie onderscheiden werkstijlen. De werkstijlen correspondeerden
duidelijk met relevante attitudes: met name doeners
hadden moeite met omgaan met onzekerheid, en met openheid
over hun handelen naar patiënten, collega-huisartsen of
specialisten. Ook bleek het gemiddeld consult van de doeners
drie minuten langer en bij de minimumwerkstijl drie minuten
korter te duren dan het consult van de huisartsen met een geïntegreerde
werkstijl. Doeners registreerden het meest uitgebreid,
maar maakten in vervolgconsulten het minst gebruik van de
geregistreerde informatie…
En verder…
De geïntegreerde werkstijl is, in tegenstelling tot de andere
twee werkstijlen, gericht op de preventie van somatische fixatie.
Critici stelden: allemaal leuk en aardig, patiënten mogen
dan wel minder afhankelijk worden van het medisch circuit,
maar gaat een terughoudend verwijsgedrag en minder aspecifiek
voorschrijfgedrag niet ten koste van de gezondheid van
patiënten? Het antwoord op die vraag komt in een volgende
Lijn1-bijdrage aan de orde!
LIJN 1 jaargang 11 | nr. 2 | juli 2013 21