Lijn 1

More documents

Recommendations

Info

Foto: Bert Beelen 22 LIJN 22 1 jaargang LIJN 1 jaargang 11 | nr. 2 11 | juni | nr. 2013 2 | juli 2013 Woede: mag het een beetje meer zijn? Matilda, een prachtige boek van Roald Dahl, vertelt over een meisje, waar de ouders niet van houden. Vader en moeder zien Matilda als ‘weinig meer dan een korstje, iets dat je na een tijdje kunt afkrabben en wegknippen.’ Matilda is echter een briljant, erg slim en gevoelig meisje, die weet heeft van een andere werkelijkheid, omdat ze boeken leest. Uit woede om de ontkenning van wie ze is en om steeds te moeten horen hoe dom ze is, onderneemt ze buitengewone wraakacties. Ze wordt uiteindelijk in het verhaal de triomfantelijke heldin, die erin slaagt om zelf een andere ouder te kiezen. Door: Toine Lagro-Janssen
De eekhoorn in het boek Misschien wisten zij alles van Toon Tellegen ontploft en alle dieren schrikken wakker als zijn oprecht goede bedoelingen om nota bene midden in de nacht een vlieg in nood te helpen door diezelfde vlieg wordt beantwoord met een volledige ontkenning van zijn intentie. Hij voelt zich stom geslagen en fluistert ‘laat maar’. Later, als hij de vlieg weer tegenkomt, doet hij alsof hij de ontploffing is vergeten, maar ‘dat was niet het geval’. Een chemische reactie of aangeleerd? Wat is woede eigenlijk? Grofweg zijn er twee opvattingen over de emotie woede. De eerste opvatting is dat woede te maken heeft met een verandering in de chemische huishouding, in neurotransmitters. Woede komt van binnen uit, is een reactie als iemand je letterlijk of figuurlijk dwars zit of pijn doet. Wie kent niet de plotseling gevoelde woede als iemand je lijfelijk de weg verspert. De verandering in de chemische huishouding leidt tot lichamelijke reacties van trillen, rood aanlopen, ‘ontploffen’ en/of de impuls tot een agressieve daad. De andere opvatting ziet woede als iets dat aangeleerd is, als iets dat afhangt van welke betekenis mensen geven aan iets dat hen overkomt. Woede wordt bepaald door culturele opvattingen en normen en waarden, denk aan de woede als ingrediënt van eerwraak. Waarom voelen vrouwen woede? Allereerst bij psychologische en lijfelijke grensoverschrijdingen: het kind krijgt voortdurend boodschappen dat het niet deugt en niets waard is. Je kunt echter pas woede voelen als je weet dat het ook anders kan. Matilda kent die andere wereld uit de boeken die ze leest. Veel kinderen groeien op en weten niet dat het niet normaal is wat er gebeurt. Ook in geweldsrelaties verdwijnt de grens tussen wat er wel en niet gewoon is, en ook de gedachte dat het mogelijk anders kan. De tweede reden voor woede is het gebrek aan erkenning en waardering. Dat geeft littekens en wordt mooi verwoord in het verhaal van de eekhoorn. De eekhoorn heeft geen weerwoord, maar, zo vertelt ons de auteur fijntjes, hij vergeet het voorval niet. Drie niveaus van woede Nelleke Nicolai analyseert het proces van woede op drie niveaus en ziet op deze drie niveaus blokkades voor vrouwen: blokkades in het waarnemen, in de interpretatie en in de expressie. Ik herken die blokkade in het c o l u m n m / v waarnemen duidelijk bij de vrouwelijke slachtoffers van incest of van langdurige partnermishandeling. Zij praten niet over woede, ze voelen geen woede meer. De meeste slachtoffers van partnergeweld ervaren immers structureel intimiderend gedrag. Vernedering staat centraal, niet erkend worden in wie je bent. De vrouwen worden uitgemaakt voor stomme aap, tot niets in staat, lelijk en onaantrekkelijk (’Je mag blij zijn dat nog iemand seks met je wil’), en gezien als ding, een gebruiksvoorwerp zonder persoonlijke eigenwaarde. ‘Die is voor mij’ dacht de verkrachter en moordenaar van Marianne Vaatstra. Gevoelens van eigenwaarde verdwijnen snel als woede niet kan worden ingezet als middel om de situatie te veranderen, niet kan worden omgezet naar een actieve, krachtige emotie. Woede kan pas gevoeld worden als je voelt dat je iemand bent, als je erkend wordt in je ‘zijn’. Als iemand zich in een situatie bevindt waar geen ontsnappen aan vernedering en aan geweld mogelijk is, niet in de realiteit en niet in de fantasie (zoals bij Matilda), dan wordt niet woede gevoeld, maar alleen machteloosheid en apathie. Onder de interpretatie, de betekenisgeving valt de twijfel of de gevoelens van woede wel kloppen. ‘Was het voorval wel kwaad bedoeld, heb ik het wel goed gezien, heb ik het niet zelf uitgelokt?’ Tot slot de expressie: bij vrouwen richt de woede zich veelal niet naar een object buiten zichzelf, maar keert de woede zich naar binnen. De vrouwelijke identiteit ontwikkelt zich immers meer in verbinding met de ander en zorgzaamheid, en die van mannen meer in autonomie en separatie. Verbinding en zorgzaamheid zijn een rem op het uiten van woede en agressie. Vrouwen internaliseren meer en voelen zich snel schuldig. Er speelt de angst dat woede relaties kapot maakt, of dat ze niet meer aardig wordt gevonden. De expressie van woede wordt dus bij vrouwen niet gelegitimeerd, niet cultureel maatschappelijk en ook niet, gezien de psychologische dynamiek, door vrouwen zelf. Kortom, een van de belangrijkste voorwaarden om woede te voelen is het wezenlijke gevoel dat je iemand bent, én dat die woede erkend en gelegitimeerd wordt. In die context is woede een constructieve kracht voor vrouwen. Mag woede daarom voor vrouwen een beetje meer zijn? LIJN 1 jaargang 11 | nr. 2 | juni 2013 23
Page 1 and 2: Lijn 1 wordt uitgegeven door de afd
Page 3 and 4: Over de grenzen kijken t e n g e l
Page 5 and 6: Pim Assendelft Daarnaast moet, als
Page 7 and 8: toe hopen te gaan. Om samen met Sur
Page 9 and 10: Hierna sprak Marc Willemsen, hoogle
Page 11 and 12: c o l u m n Geijkte woorden Dominee
Page 13 and 14: De kans op een ernstige aandoening
Page 15 and 16: Sinds begin 2013 is het verplicht o
Page 17 and 18: Het instrument Marieke Groot is sen
Page 19 and 20: Helga van der Pluijm-Schouten schap
Page 21: • Gericht voorschrijfgedrag: het
Page 25 and 26: nationale Zorgatlas waarin van. Het
Page 27 and 28: And the winner is ... Op dinsdag 14
Page 29 and 30: Ooggetuigen maar moet de huisarts a
Page 31 and 32: p r o m o t i e Op 6 juni jl. verde
Page 33 and 34: p r o m o t i e Op 19 juni jl. prom
Page 35 and 36: n i e u w s Toine Lagro-Janssen nee
Page 37 and 38: Vijfde ZIN-bijeenkomst over MKBA in
Page 39 and 40: o n d e r z o e k Pagode-studie Her
Page 41 and 42: Memosa-project (MEntorMOeders voor
Page 43 and 44: en, mits er aandacht is voor de ind
Page 45 and 46: Hypermoderne voorzieningen Belo Hor
Page 47 and 48: a g e n d a Maandag 23 september 20

Lijn 1

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?