Dokters in de Oostelijke mijnstreek – 90 jaar (k ... - KNMG Limburg

10
algemeen medicus practicus zullen al deze ontwikkelingen voor zijn dagelijks werk niet heel
veel gevolg hebben gehad. Voor diagnostiek en therapie kon hij echter in toenemende mate
een beroep doen op allerlei “speciaalartsen”, specialisten. Voor hen waren de genoemde
ontwikkelingen der geneeskunde wèl van grote betekenis. Deze ziekenhuisartsen maakten
grote indruk. Niet voor niets ontstond begin van de vorige eeuw dan ook discussie over
de positie van de huisarts en over diens verhouding tot de “speciaalartsen”.
Contemporaine romanliteratuur (Meulenberg & Hofmans, 1994) en memoires van
huisartsen 2 geven ‘van binnenuit’ een mooie kijk op het dagelijks werk van de huisarts.
Infectieziekten vormden daarin een belangrijk, zo niet hèt belangrijkste aandeel in de
morbiditeit begin 20e eeuw. Vele ziekten die nu nauwelijks of niet meer voorkomen
vormden toen een groot probleem. In, wat nu zo statig ‘praktijkvoering’ genoemd wordt
valt op dat de huisarts veel meer op huisbezoek ging dan de tegenwoordige huisarts. Dit
kwam onder meer door een groot aantal chronische patiënten die hij geregeld thuis
bezocht. Daarnaast door het ontbreken van opvang in gespecialiseerde verpleeg- of
verzorgingshuizen terwijl het fenomeen ‘wijkverpleging’ eerst in de twintiger jaren van de
20e op gang kwam. De huisarts was, toen al, op veel gebieden een ‘zelfdoener’. De
“speciaalarts” was vaak niet- of te ver weg gevestigd, of hulp werd zodanig laat
ingeroepen dat onverwijld moest worden ingegrepen. Over het algemeen was aan de
praktijk tevens een apotheekverbonden. Zelfbereiding der geneesmiddelen vormde een
belangrijke taak.
Diverse nevenactiviteiten kwamen in zwang. De verzekeringsgeneeskunde, veelal in
opdracht van de Rijksverzekeringsbank, die was belast met de uitvoering van de
ongevallenwet van 1901. Maar ook in opdracht van bedrijven werd de controle voor de
ziekengelduitkering verricht. Toen de consultatiebureaus ontstonden werd het mogelijk
ook als consultatiebureauarts te werken. Ook schoolartsenwerk kon "erbij" gedaan
worden en sommigen gingen werken als "politiearts" in opdracht van politie en justitie.
De wetenschappelijke activiteiten van de artsen waren in die tijd vermoedelijk nog vrij
gering en behelsden vooral onderzoek naar infectieziekten (Vesseur, 1975).
Maatschappelijk stond de arts in hoog aanzien en behoorde zich hier ook naar te
gedragen (Luyendijk-Elshout, 1979). De arts-patiëntrelatie was "vertikaal". Mede hierdoor,
maar ook ten gevolge van een beperkte "medische consumptie" konden de praktijken
veel groter zijn dan in de huidige tijd. Over zijn inkomen had de arts in het algemeen dan
ook geen klagen. Met de opkomst van de ziekenfondsen sedert het begin van de vorige
eeuw, was de arts in toenemende mate van een vast deel van zijn inkomen verzekerd.
Eind jaren dertig was zo'n 45% van de bevolking aangesloten bij een ziekenfonds (Huygen,
1986).
Tenslotte nog even terug naar de discussie over het bestaansrecht van de huisarts als
functie en van de huisartsgeneeskunde (Jansma, 1949). In de tweede helft van de 19e
2. Zie Van der Heiden, 1960; Van der Hoeven, 1939, Muntendam, 1956; Ruhe, 1980; Scheltema, 1918.
90 JAAR KNMG AFDELING HEERLEN & OMSTREKEN