Dokters in de Oostelijke mijnstreek – 90 jaar (k ... - KNMG Limburg

20
schadelijke werking van steenstof hadden bloot gestaan. Het kolenstof achtte men immers
nog steeds niet gevaarlijk! Eerst in 1949 werd de wet aangepast en vermeldde deze ook
de "schadelijke inwerking van kwarts (siliciumdioxide) houdende stof", waarmee erkend
werd dat ook de kolenhouwer silicose kon krijgen.
De huisarts begin 20e eeuw en het probleem der sllicose
Vóór de Tweede Wereldoorlog was de diagnostiek van silicose zeer moeilijk. Het
onderscheid met tuberculose was een groot probleem evenals de differentiatie ten
opzichte van chronische bronchitis. Daarnaast stond de huisarts in therapeutisch opzicht
met lege handen. Op vergaderingen van de Afdeling Heerlen en omstreken van de
Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst is vanaf de oprichting in
1917 tot aan de Tweede Wereldoorlog niet gesproken over het probleem der
stoflongziekte, noch in wetenschappelijke voordrachten noch in algemene zin. 8
Dat het probleem der stoflongen zich wel degelijk voordeed in de algemene praktijk,
blijkt uit diverse overleveringen. Zo spreekt een der locale huisartsen, dokter Retera, die
sedert 1916 te Spekholzerheide (Kerkrade) praktiseerde, in een interview in de
"Katholieke gezondheidszorg" over zijn "stof-patiënten". Hij vond dit het ergste dat hij
had meegemaakt. Hij heeft het over de ernstige sociale gevolgen van stoflongziekte in de
jaren dertig, toen silicose nog onder de ziektewet viel. Ook over de grote aantallen van
patiënten met silicose spreekt Retera: "Hoeveel patiënten met stoflongen hebben wij niet
gehad? Ik heb gezinnen gehad met vier slachtoffers en toch gingen de kinderen de mijn
in. Zij hadden ook geen andere keuze" (Schrama, 1970). In hetzelfde artikel wordt
Retera's collega Kools geïnterviewd. Hij praktiseerde sedert 1924 in Heerlerheide
(Heerlen). Ook hij spreekt over de vooroorlogse tijd, toen er nog "droog" gewerkt werd.
"Vroeger was er weinig te doen tegen stoflongen. Ik weet nog dat de mijnwerkers een
natte spons in hun mond staken om zo weinig mogelijk stof binnen te krijgen". En even
verderop: "De mijnwerkers zeiden altijd: het beste middel tegen stoflongen is een borrel.
Daarom werd er in de streek nogal flink gedronken"(Schrama, 1970).
In de verhalen van oud-mijnwerkers komt men de huisarts nog wel eens tegen als
medestander van de patiënt tegenover de mijnartsen. Een echtgenote van een overleden
mijnwerker: "Twaalf jaar geleden is mijn man gestorven. De huisarts zei dat hij gestorven
was aan een vernauwing in de bloedvaten. Toen vroeg ik: 'Ja maar dokter, waarvan heeft
ie het dan aan de bloedvaten en aan het hart gekregen?' 'Doordat niks meer normaal
werkte van binnen door die stof longen. Uw man had zodanig stof, dat als hij daarvoor
betaald had moeten worden, u een goed pensioen zou hebben'. Maar hij kreeg er niets
voor want volgens de mijnartsen had hij geen stoflongen" (Nijsten et al., 1979, p.105).
Ook de tegengestelde houding komen we in die dagen tegen. Zoals bij een huisarts die,
getuige de volgende passage, kennelijk wel erg nonchalant omging met het
silicosevraagstuk De echtgenote van een overleden mijnwerker vertelt: "En hij was aan
het klagen en het klagen: over pijn hier en dat hij geen adem meer kon krijgen. Maar de
8. Dossier van de Afdeling Heerlen en omstreken der KNMG, 1917-1940, Notulen der vergaderingen, jaarverslagen, correspondentie
etc.
90 JAAR KNMG AFDELING HEERLEN & OMSTREKEN