Strijd tegen armoede. Een bijdrage aan politiek debat en politieke ...

tussen het algemeen, technisch en beroepsonderwijs
of de invoering van een relatief lange gemeenschappelijke
stam die de studiekeuze uitstelt tot de leeftijd
van 16 jaar, zijn allemaal maatregelen om deze sociale
segregatie tegen te gaan. Verschillende studies tonen
aan dat hoe vroeger de oriëntering plaatsvindt, hoe
groter de schoolongelijkheid is. Door het moment
van de studiekeuze uit te stellen, kan er beter rekening
worden gehouden met het feit dat het enige tijd duurt
alvorens een jongere echt weet wat hij wil. Dat is des te
belangrijker voor degenen die in armoede leven en die
vaak geconfronteerd worden met andere problemen.
Dergelijk systeem zou dus de kans verhogen dat de
keuze wordt ingegeven door de competenties en interesses
van de leerlingen. Dit alomvattend onderwijs
kan enkel werken op voorwaarde dat alle onderwijsvormen
binnen eenzelfde school worden aangeboden,
anders zal de segregatie tussen de scholen blijven
bestaan.
3.2. Gezinnen en school
“Emilie woont met haar mama en haar grote zus. (...)
Haar mama heeft zich, met haar beperkte mogelijkheden
(ze werd naar het bijzonder onderwijs georiënteerd
en kan met moeite lezen), veel met haar jongste
dochter beziggehouden. (...) Al heel snel bleek dat
Emilie een intelligent kind was. (...) Ondanks verschillende
perioden van afwezigheid wegens familiale
problemen, haalt ze haar achterstand steeds in. (...)
Samen met een vriendin schrijft ze zich in in een secundaire
school die een goede reputatie heeft. De mama,
die haar dochter wil volgen en begeleiden, heeft zelfvertrouwen
geput uit haar contacten en ervaringen
met de lagere school en gaat verschillende keren naar
de middelbare school. Maar ze wordt daar niet goed
ontvangen, er lijkt geen enkele constructieve communicatie
mogelijk. De situatie mondt uit in een grote
malaise, het regent straffen, vaak zonder dat de mama
en de dochter begrijpen waarom (het schoolreglement
is onleesbaar voor de mama en moeilijk te begrijpen
voor Emilie). Haar vriendin verlaat de school al snel;
Emilie maakt geen vrienden en wordt vaak gepest, met
name wegens haar ‘look’ en die van haar mama... Ze
mislukt, en verlaat het jaar daarop de school. Op het
einde van het tweede jaar wordt ze georiënteerd naar
het derde beroeps; haar resultaten zijn onregelmatig
en ze is niet geïnteresseerd in de lessen... Op haar 15de
haakt ze af. Na een jaar wordt ze geholpen door een
SAS 302 , een positieve ervaring. Uiteindelijk komt ze
terecht in een CEFA voor een keukenopleiding, die ze
op haar 18 jaar stopzet, zonder certificaat…” 303
Deze getuigenis illustreert dat, naast de oriëntatie naar
minder gewaardeerde onderwijsvormen, de uitsluiting
van kinderen uit gezinnen in armoede verschillende
vormen aanneemt: mislukken of afhaken op school,
zittenblijven, fysieke verwijdering (weggestuurd
worden van school) en het gevoel van isolement.
Te vaak beëindigen ze hun schoolloopbaan zonder
voldoende te kunnen schrijven, lezen en rekenen 304 .
De deelnemers aan de overleggroep bevestigen dat veel
ouders die in armoede leven er trots op zijn dat hun
kinderen naar school gaan en dat ze het beste onderwijs
voor hun kinderen willen. Nochtans brengen
diverse factoren hun verwachtingen ten opzichte van
de school in gevaar.
In eerste instantie belemmeren de moeilijke leefomstandigheden
de slaagkansen van hun kinderen. De
overleggroep herinnert eraan dat die gezinnen elke dag
opnieuw moeten ‘vechten tegen de ellende’. De relatie
die hun kinderen opbouwen met de school komt tot
stand in een context van socio-economische moeilijkheden
305 . Deze harde omgeving slorpt de energie van
de jongere op en maakt hem soms onontvankelijk voor
de kennis die door de school wordt verstrekt. Armoede
vormt dus een hindernis voor de ontwikkeling van het
kind en voor zijn concentratiemogelijkheden. Citeren
we bijvoorbeeld de stress die veroorzaakt wordt door
armoede, door ongezonde, te kleine en te luidruchtige
huizen en de gevolgen daarvan voor het huiswerk,
de frequente verhuizingen, de slaap, de hygiëne enzovoort.
Bij al die problemen komt dan ook nog eens dat
die kinderen vaak weinig mogelijkheid tot ontspanning
en hobby’s hebben. “R. woont in een heel klein
appartement op de eerste verdieping, hij heeft een
klein broertje. In de eetkamer moeten ze kiezen: ofwel
zetten ze de tafel, ofwel het park, ofwel de eetstoel.
Er is geen plaats om te spelen; de buren klagen over
302 Service d’accrochage scolaire (dienst die jongeren begeleidt die schoolmoe zijn).
303 Visée - Leporcq Dominique (2011). “Décrochage scolaire et pauvreté”, Connaissance
et Engagement, Analyses et études, Documentation ATD Quart
Monde, ATD Quart Monde/ATD Vierde Wereld.
304 Steenssens, Katrien et al., op.cit., p. 33-38.
305 Verniers, Christiane (2010). Formation Insertion, Confirmation scientifiques
d’intuitions largement partagées, Formation pour l’Université Ouverte de Charleroi
(FUNOC), p. 208-209.
TOEKOMST-
PERSPECTIEVEN
VAN JONGEREN
105