03033/Bouwmagazine#3 kopie - Afdeling

More documents

Recommendations

Info

Maartje Troet die wou eens weten, Hoe diep haar aardigheidje was. Ze nam een heipaal, ging aan ’t meten, Voelde dat ‘r geen grond in was. Help ’s mee, help ’s mee, Er zit een heipaal in mijn snee. AL IN DE GROND DAAR STAAT-IE PRONT HET OUDE HANDHEIEN, OFWEL: ‘HET BEUKEN VAN PALEN IN MOEDER AARDE’, INSPIREERDE VROEGER TOT HET ZINGEN VAN MENIG SCHUNNIG LIEDJE. HEILIEDEREN OVER DE JENEVERFLES, HOERENMADAMS EN HET PRUIMPJE VAN KAATJE, HIELDEN DE MANNEN TIJDENS HET ZWARE HEIWERK OP DE BEEN. OVER HEILIEDEREN IS EEN BOEKJE VERSCHENEN TER GELEGENHEID VAN DE EERSTE PAAL VAN HET AMSTERDAMSE MUZIEKGEBOUW. DOOR MARISKA SIEBRING. FOTO ANP. 30 MAART 2003 FNV BOUW MAGAZINE HEIERS ZONGEN VROEGER WAT AF BIJ HET BEUKEN VAN PALEN IN MOEDER AARDE “Heiers waren ruwe, onbehakte kerels, met een vloek voor in de mond, maar een hart van goud. En altijd met van die rare liedjes. Ze maakten de vrouwen graag aan het blozen. Maar wat wil je, je werkt in het aangezicht van de dood, het gevaar hangt boven je hoofd.” Dat zegt de Amsterdamse heier Gysbertus van den Brink in een op band bewaard gebleven opname uit 1953 van het Meertens Instituut. Hij vertelt verder over de gevaren van het heiwerk: “’s Morgens ziet moeder je vertrekken maar ze weet niet of je dezelfde dag weer terugkomt. Een keer kwam ik pas weken later weer thuis, ik had in het ziekenhuis gelegen omdat ik mijn grote teen was kwijtgeraakt. Het heibedrijf is een mooi bedrijf. Je werkt altijd buiten, in de natuur. Alleen jammer dat het zo verdomd gevaarlijk is.” Het handheien is al lang uitgestorven. Maar tot 1910 waren de kolossale heipalen een heel gewoon stadsbeeld in Amsterdam. Toen werden de palen nog met de hand de grond ingedreven. Een man of twintig moest het heiblok met touwen optrekken en precies gelijk weer loslaten. Het beuken van de palen in de drassige grond was zwaar en gevaarlijk werk. De mannen stonden tot hun knieën in de blubber, terwijl het gevaar letterlijk en figuurlijk boven hun hoofd hing. HEIBAAS Tijdens het handheien zongen de mannen liedjes. Niet alleen om de tijd te doden, maar vooral om gelijke tred te houden bij het optrekken en weer laten vallen van het heiblok. Tussen de verplichte openingsfrase ‘Haal op die hei’ en de slotzin ‘Strijk en zet’, kon van alles de revue passeren. De liederen werden meestal door een ‘heibaas’ gezongen. Handheiers aan het werk in Amsterdam Foto Gemeentearchief Amsterdam FNV BOUW MAGAZINE MAART 2003 31
Dit was een gespecialiseerde zanger, vaak een oudere heier, die een groot repertoire aan verzen beheerste. Al zingend gaf deze heibaas het ritme aan voor de heiers. Voorafgaand gaf hij het commando: ‘Een, twee, drie’ waarna het heien begon. Onder het gezang van ‘Haal op die hei’ trokken de heiers het blok omhoog en lieten ze het vallen. En aan het slot riep hij: ‘Strijk (laten zakken) en zet (het blok moest op de paal rusten)’. JENEVERFLES Het heien van zowel de eerste als de laatste paal was een feestelijke gebeurtenis en daar kwam vaak veel jenever aan te pas. ‘Dat is zes, meteen komt hij, met een volle flesch’. De tekst: ‘We heijen zoo droog’, was een hint voor de baas dat de mannen te weinig jenever kregen, dat ze op een ‘droogje’ moesten werken. Verschillende liedjes gingen dus over de baas met de fles en over het werk zelf: ‘Haal op je hei, Hij is gewassen, Al in de klei, Was hij niet gewassen, Dan zou hij niet op dit paaltje passen, Nou past hij er op, Sla nou die paal boven z’n kop’, (…). Er werden ook schunnige rijmen gezongen. Gedachten aan seks en drank moeten de mannen tijdens het zware heiwerk overeind hebben gehouden. Het beuken van een paal in de grond was een zinnenprikkelende bezigheid. Veel liederen begonnen met: ‘Een twee drie, Haal op die hei, Al in de mei, Al in de grond, Daar staat ie pront, Fris en gezond.’, waarna er lustig op los werd gefantaseerd. Zo worden de associaties van de heipaal met het mannelijke geslachtsdeel uitgebuit in een lied over Maartje Troet van Wormerveer, die wilde weten hoe diep haar aardigheidje was. ROMANTIEK De romantiek van het heien is in 1953 voor Gysbertus van den Brink al lang verdwenen. Hij, die nog met de heistoommachine werkte, vindt er met de komst van de elektrische- en dieselheimachines niets meer aan. Want met de intrede van modernere heitechnieken is de traditie van het zingen van de heiliederen afgelopen. “Die nieuwerwetse heiers kennen de liedjes niet meer, die wij zongen.” En op de, bij het boekje geleverde cd, heft hij uit volle borst nog maar ‘ns een heilied uit vervlogen tijden aan: Daar kwam eens een meisje uit Scheveningen aan, hoezee. Ze ging met haar doos voor een winkelraam staan, hoezee. Ze riep: ik heb vis, wie naait me d'r 's, Ik heb jeuk an m'n trut dat verschrikkelijk is. Hoezee, hoezee, hoezee, hoezee, hoezee, hoezee. 32 MAART 2003 FNV BOUW MAGAZINE HEIEN MET RAMMELSCHIJF EN HEIREEP De oude heistelling was vijftien meter hoog en bestond uit een driebenige constructie. Een enorm katrol, de rammelschijf, hing in de top om de heireep, het trektouw, soepel te geleiden. Met deze trekhei werden palen met een lengte van twintig meter de grond in gedreven. Het recordaantal palen heeft het Paleis op de Dam, dat in de zeventiende eeuw werd gebouwd. Er waren bijna vijftienduizend heipalen nodig. Zo’n vijhonderdduizend keer werd het heiblok daartoe opgetrokken. De hoeveelheid heipalen was van belang voor de stabiliteit van de fundering, maar door betere technieken en het gebruik van langere palen met zwaardere koppen, konden gaandeweg minder palen gebruikt worden. Zo waren er tweehonderd jaar later bij de bouw van het Paleis voor Volksvlijt, nog ‘maar’ tweeduizend palen nodig. Vanaf het einde van de negentiende eeuw werd bij het heien het stoomheiblok gebruikt, in de twintigste eeuw volgden de dieselblokken en de dieselhamer. Tegenwoordig worden de palen ook wel met hydraulische trilblokken de grond ingewerkt. ‘De hele dag maar op en neer. Over heien, heiliedjes en hoofdstedelijke muziekgebouwen’. Door Emile Wennekes en Louis Peter Grijp. Het boekje is op werkdagen van 13.00 tot 17.00 uur te koop bij Muziekcentrum de IJsbreker, Amsterdam. Prijs: 12,50 euro.
Page 1 and 2: MAANDBLAD VAN JAARGANG 2 NUMMER 3 M
Page 3 and 4: VUILE MOPPEN Bouwen met ernstig ver
Page 5 and 6: COÖPERATIE ‘YOURENERGY’ LEVERT
Page 7 and 8: lagere overheden terecht kunnen voo
Page 9 and 10: BUITENLAND BETAALBAAR BOUWEN IN ZUI
Page 11 and 12: HIJ VINDT HET EEN PRIMA VAK: METSEL
Page 13 and 14: REPORTAGE 24 MAART 2003 FNV BOUW MA
Page 15: niet te gewichtig over. “Een kapo
Page 19 and 20: BOUWFRAUDEURS REGISTREREN FNV Bouw
Page 21: WEGWIJS LEDEN VAN FNV BOUW KUNNEN M

03033/Bouwmagazine#3 kopie - Afdeling

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?