Untitled - Het Nederlands Genootschap van Sint Jacob

Uit 851 dateert de eerste vermelding van Leyre als abdij en tevens bloeiend centrum
van intellectueel leven. Het bericht is van de hand van Eulogio, een priester uit
Córdoba, die een reis naar Navarra ondernam. Men vermoedt dat hij, als militant
christen, in het Noorden steun kwam zoeken in zijn verzet tegen de toenemende
invloed van de islam in Andalusië. Hij kwam in contact met Wiliesindo, de tbenmalige
bisschop van Pamplona, die hem aanraadde de abdijen in Navarra te bezoeken. Zo
begaf Eulogio zich naar Leyre en verbleef daar geruime tijd. Hij was vooral onder de
indruk van de rijke bibliotheek. Uit de brief die hij in 851 aan Wiliesindo schreef weten
wij dat Leyre in het bezit was van werken van klassieke en Arabische auteurs, werk
van Augustinus en Adhelmus van Canterbury alsmede van diverse theologische
commentaren en een briljante collectie liturgische hymnen. Bovenal was Eulog io
geïnteresseerd in een biografie van Mohamed, door een anonieme auteur opgesteld
en van commentaar voorzien. Dit laatste geschrift liet hij copiëren om de tekst naar
Córdoba mee te nemen. Deze brief van Eulogio is zeer waardevol. Daaruit blijkt dat
Leyre in het midden van de 9de eeuw reeds op een hoog cultureel niveau stond en
over een eigen scriptorium beschikte. Over de herkomst van de boeken in de abdijbi-
bliotheek weten wij helaas niets. De inhoud van de codices laat echter vermoeden
dat de Navarrese abdij contacten kan gehad hebben met de Karolingische wereld.
Men zal zich herinneren dat omstreeks dezelfde tijd ook relaties bestonden tussen
het Asturische en het Karolingische hof. Wat Eulogio betreft: terug in Córdoba zette
hij onverdroten zijn strijd tegen de islam voort en op beschuldiging van smaad aan
de profeet werd hij in 859 onthoofd. Sindsdien wordt hij als martelaar vereerd.
Een tweede historisch gedocumenteerd feit dat in Leyre plaats greep was de
translatie van de relieken van de zusjes Nunilo en Alodia vanuit Huesca in 852. Naar
aanleiding hiervan volgden vele koninklijke schenkingen aan de abdij. Het koninkrijk
was toen nog niet zo groot. Het omvatte enkel de streek rond Pamplona. Met het
aantreden van Sancho Garcés 1 (905-915) brandde de strijd tegen de Moren weer in
alle hevigheid los. In 920 werd Pamplona geplunderd, maar door succesvolle veld-
tochten slaagde de koning erin zijn grondgebied sterk uit te breiden. Vele geschied-
schrijvers beschouwen hem als eerste koning van Navarra. Deze vorst was Leyre
gunstig gezind. Hij bezocht geregeld de abdij en bedacht haar met heel wat schen-
kingen. Gedurende de hele 10de eeuw schijnt de abdij nauw betrokken te zijn
geweest bij de wederwaardigheden zowel van het hof als van het bisdom Pamplona.
Door zijn strategische ligging vormde ze bovendien een veilig toevluchtsoord in tijden
van oorlog. Ze kon echter niet ontsnappen aan het geweld van Almanzor die in 998
het klooster plunderde en in brand stak.
In 1004 besteeg Sancho Garcés III el Mayor (1004-1035) de troon van Navarra. Deze
vorst van Europees formaat bracht zijn koninkrijk tot grote bloei. Hij vocht met succes
tegen de Moren, consolideerde de grenzen van zijn territorium, beschermde de