Untitled - Het Nederlands Genootschap van Sint Jacob

intussen belangrijk geworden camino de Santlago waarvan hij het tracé door Navarra
vastlegde. Hij was de grootste weldoener van de San Salvador te Leyre, door hem
'centrum en hart van mijn koninkrijk' genoemd. De wederopbouw van kerk en
klooster, door Almanzor in puin gelegd, gebeurde onder zijn impuls en dank zij zijn
financiële steun. Door zijn toedoen werd de regel van sint Benedictus, naar het
model van Cluny, in Leyre ingevoerd omstreeks 1030. San Salvador werd evenwel
nooit in de Cluniacenzerorde geïncorporeerd maar bleef onder de jurisdictie van de
bisschoppen van Pamplona. Deze waren trouwens gedurende de I lde eeuw tegelijk
de abten van Leyre. De I lde eeuw was de glorietijd van de abdij. Door haar enorme
bezittingen was zij de rijkste van het koninkrijk geworden en met de bouw van de
nieuwe kerk bezat zij het eerste grandioze monument van de romaanse kunst in
Noord-Spanje.
Intussen versomberde de situatie in het koninkrijk Navarra. De tweede opvolger van
Sancho el Mayor, zijn kleinzoon Sancho Garcés IV (1054-1076) werd door zijn
bastaardbroer vermoord. Navarra kwam in handen van de koning van Aragón en tot
in 1134 bleven beide koninkrijken verenigd. Deze dynastieke verandering had voor
Leyre ernstige gevolgen. De Aragonese vorsten voerden een andere politiek en zij
hadden niet die gevoelsmatige band met de Navarrese abdij. In 10% werd een
Fransman tot bisschop van Pamplona benoemd en onmiddellijk begon tussen
bisdom en abdij een scherpe rivaliteit die in een echte machtsstrijd ontaardde. Vooral
de grote bezittingen van Leyre waren de bisschop een doorn in het oog en van hun
kant probeerden de abten met alle middelen onder de kromstaf van Pamplona uit te
komen. Zowat de hele 12de eeuw werden processen gevoerd, de pausen werden
ingeschakeld, in het scriptorium van Leyre werden vervalste documenten gemaakt,
maar niets mocht baten. In 1191 verloor de zeer vernederde abdij definitief het pleit
en moest buigen voor de bisschop.
De koningen van het in 1 134 weer zelfstandig geworden Navarra toonden zich niet
langer de beschermheren van het klooster. Het verval had er zijn intrede gedaan en
de 13de eeuw zou de meest zwarte periode uit zijn geschiedenis worden. De situatie
liep geheel uit de hand onder het abbatiaat van Domingo de Mendavia (1230-1238).
Deze prelaat, die een slecht beheerder was, besloot de abdij over te maken aan de
orde van de cisterciënzers. Hij bood koning Teobaldo 1 (1 234-1 253) de som van 1000
gouden maravedis aan om hem hierbij te helpen. Zelf reisde Domingo naar Rome
waar de paus zich akkoord verklaarde met de voorgestelde ingrijpende verandering.
De benedictijnen of zwarte monniken moesten het veld ruimen voor de strenge orde
van de witte monniken. Domingo werd in 1238 uit zijn ambt ontzet. De cisterciënsers
deden hun intrede in Leyre. Dit betekende het begin van moeilijkheden! De zwarte
monniken probeerden met geweld de abdij weer in te nemen en zo gebeurde het dat
gedurende driekwart eeuw de zwarte en de witte monniken elkaar beurtelings