The Wealth of Education - Het nieuwe examenprogramma economie

2.3 Concept 2: ruil
2 Ontwerp nieuw examenprogramma
Inleiding
“Waar twee ruilen, moet er een huilen”. Deze Nederlandse volkswijsheid is in strijd met hoe een
econoom het ruilproces bekijkt. De kern van het idee van ruilen is dat beide transactiepartners
erop vooruit gaan. De verkoper verkoopt het product tegen een prijs die een winst oplevert en de
koper koopt het product waarbij de aankoopprijs onder de prijs zal liggen die de koper maximaal
bereid is te betalen. Bij een ruil die gebaseerd is op vrijwilligheid zijn er twee partijen die er op
vooruit gaan, anders gezegd ze hebben allebei er baat bij dat de transactie tot stand komt. De
spreekwoordelijke ‘win-win’-situatie is de drijvende kracht die handel, productie en arbeidsdeling
mogelijk maakt, of, om het in de woorden van Adam Smith uit te drukken:
“It is not from the benevolence of the butcher, the brewer, or the baker that we
expect our dinner, but from their regard to their own interest. We address ourselves
not to their humanity, but to their self-love, and never talk to them of our own
necessities, but of their advantages.”
Het transactiemechanisme is dermate fundamenteel dat het concept van ruil direct volgt op het
schaarsteconcept. Er kan immers geen arbeidsdeling bestaan zonder ruil. De definitie van de
economische wetenschap van Lionel Robbins schiet daarom tekort. Economie is meer dan rationele
keuzetheorie en omvat meer dan de vraagstukken van optimale allocatie. 3 Beide begrippen
– schaarste en ruil – kunnen niet zonder elkaar. Het ruilproces kan daarom op net zo veel aandacht
rekenen als het maken van keuzes in de wetenschap dat middelen schaars zijn.
45
3
Nobelprijswinnaar
Buchanan (1964) hekelt
om deze reden de
benadering van Robbins.
Keuzes maken is belangrijk,
maar uiteindelijk zou
het vak moeten draaien
om de ruil. Buchanan is
dan ook meer geporteerd
van een ‘theorie van
markten’ en niet zozeer
een theorie van ‘optimale
allocatie’.