Taal centraal - Taalbeleid in het Nederlandse en ... - Levende Talen

werd van een van zijn taken ontheven en kreeg meer tijd
om een taalbeleid concreet gestalte te geven; hij kreeg
hierbij de medewerking van een leerkracht Nederlands,
die beperkt lesvrij werd gemaakt. Verder werd een
werkgroep taalbeleid opgericht, die uit negen personeelsleden
bestond: één secretariaatsmedewerker, één
directielid, drie leerkrachten talen en vier leerkrachten
zaakvakken.
Aan dit project ging in het laatste trimester van
vorig schooljaar al een sensibiliseringscampagne vooraf:
slecht geformuleerde zinnen en uitspraken uit de
rubriek ‘Ruggespraak’ van het tijdschrift Onze Taal werden
in de leraarskamer verspreid en zorgden voor het
nodige wenkbrauwengefrons en gemopper, en de ‘onthulling’
ervan vestigde de aandacht op het bestaan van
de nieuwe werkgroep taalbeleid in de school.
Het taalbeleidsteam stimuleerde in de eerste plaats
leerkrachten van zaakvakken om per vak twee sessies van
het CNO bij te wonen; in die sessies kregen de leerkrachten
via uitgewerkte lesfragmenten concrete technieken
en methoden te zien om schooltaal en instructietaal
begrijpelijk te maken voor leerlingen. Heel belangrijk
hierbij was dat leerkrachten van het vak zelf de sessies
verzorgden, en niet leerkrachten Nederlands. Ruim
dertig leerkrachten van acht verschillende zaakvakken
namen deel aan deze sessies en deelden op hun beurt
de nieuw verworven inzichten met hun vakcollega’s in
vakwerkgroepen.
Aan leerkrachten Nederlands werd in hun sessie
verduidelijkt hoe zij communicatief taalvaardigheidsonderwijs
kunnen uitbouwen met de nadruk op wat
leerlingen met taal kunnen doen in plaats van wat ze
over taal weten.
Voor de leerkrachten die een van de bovenstaande
vakspecifieke sessies hadden bijgewoond, werd er ook
een sessie over kwaliteitsvolle toets- en examenvragen
georganiseerd. Bestaande toets- en examenvragen
werden met elkaar vergeleken en gescreend op de kenmerken
leerstof, taalgebruik en lay-out. De deelnemers
kregen tips aangereikt om de eenduidigheid van vragen
te verhogen en het taalgebruik zo helder en eenvoudig
mogelijk te houden. In een laatste sessie leerden enkele
leerkrachten screeningstoetsen juist te gebruiken en
interpreteren.
Een taalbeleidsplan in concrete acties
Na deze initiatieven en een aantal samenkomsten van
de werkgroep Taalbeleid ontwikkelde deze groep samen
met de directie een meerjarentaalbeleidsplan, waarin
de focus ligt op concrete acties op korte en lange ter-
24 LTM | Taalbeleid
mijn. Het taalbeleidsplan moet er in de eerste plaats
op gericht zijn de leerlingen betere slaagkansen te
bieden en dat moet gebeuren via talig onderwijs en met
interactieve werkvormen. Daartoe moeten leerkrachten
gesensibiliseerd worden en ook leerlingen moeten in die
sensibiliseringsactie betrokken worden.
Dit alles moet gebeuren in kleine, concrete stappen
die over verschillende schooljaren worden gespreid.
Hierbij moet erop toegezien worden dat dit langetermijnproject
niet verwatert in de drukte van het dagelijkse
schoolleven. Nascholingen op geregelde tijdstippen
kunnen dit project ondersteunen. Het taalbeleidsteam
zal geregeld reflecteren op het plan en bijsturen waar
nodig.
Een eerste concrete actie in het huidige schooljaar is
het project Netiquette (zie kader). In dit project ontvingen
zowel leerlingen als personeelsleden via Smartschool
(een digitaal intranet) eind september enkele mails van
een fictieve leerling. Die mails zondigden tegen elementaire
begrippen van het mailverkeer, zoals het gebruik
van het juiste taalregister, aanspreking, afsluiting, aanduiding
van het onderwerp et cetera.
Dit initiatief ging niet ongemerkt voorbij: in de
mailbox van de fictieve leerling vonden we enkele verontwaardigde
reacties van leerlingen en leerkrachten,
en ook in de leraarskamer waren de mails gespreksonderwerp.
Een veertiental dagen later werden deze
foute mails in het juiste perspectief geplaatst en werd
aan de sensibiliseringsfase ook een inhoudelijk aspect
toegevoegd: leerlingen en personeelsleden ontvingen
een lijst met tips om een correcte mail te schrijven.
Tegelijk werd het return-to-sender-principe ingevoerd:
aan personeelsleden wordt gevraagd om een mail die
onvolledig of niet correct is, aan de afzender terug te
sturen met de boodschap: ‘Herformuleer je mail a.u.b.;
ik reageer pas op een correct geformuleerde mail. Kijk
op Intradesk onder “Iedereen”; daar vind je een aantal
goede voorbeelden.’
Ook de volgende maanden willen we leerlingen en
leerkrachten tips voor een correcte mail blijven aanbieden
via een bladwijzer en via een rekenlatje waarop de
belangrijkste tips vermeld staan. Ook gaat de werkgroep
zorgen voor een aantal correcte modellen in de vorm van
schrijfkaders voor mails.
Vanuit de werkgroep willen we dit return-to-senderprincipe
ook ingang laten vinden bij de aanpak van taal-
en spellingfouten in zaakvakken. Bij heel veel leerlingen
verdwijnt de zorg om een correcte taal en spelling wanneer
ze een toets of taak schrijven voor een zaakvak; de
leerkracht van het zaakvak voelt zich bij de foute taal en