Taal centraal - Taalbeleid in het Nederlandse en ... - Levende Talen

van taalvaardigheid van zijn scholieren of studenten
waarborgt.)
Type 3: de ‘zelfontwikkelende’ variant
Het laatste type taalbeleid vertrekt, evenals variant twee,
vanuit een brede opvatting van taal en richt zich op de
taalontwikkeling van alle leerlingen. Maar elke leerling
moet daarbij niet alleen een minimumniveau kunnen
bereiken, zoals in de ‘schoolse’ variant, alle leerlingen
worden daarbij gestimuleerd om een zo hoog mogelijk
taalniveau te bereiken. De school werkt er daarom systematisch
aan om het initiatief van taalontwikkeling bij de
leerling zelf te leggen.
Cruciaal in deze ‘brede’ taalbeleidsopvatting is de
gedachte dat de leerling zelf zijn taalverwerving ter hand
neemt en zodoende zijn taal tot een hoger niveau brengt.
De leerling moet daarom vastleggen hoe zijn taalvaardigheid
zich ontwikkelt, welke taalleerstrategieën hij inzet,
welke hij ontwikkelt. Bovendien werkt hij systematisch
aan bijvoorbeeld een woord- en tekstendossier.
Om ervoor te zorgen dat de leerling dit ook daadwerkelijk
doet, is taal – sterker dan bij de ‘schoolse’
variant – een speerpunt in het beleid van de school. Het
taalbeleid omvat een geheel van activiteiten en maatregelen
op alle niveaus en terreinen, en is geborgd in het
kwaliteitsbeleid van de opleiding. Het management
van de school ondersteunt het taalbeleid en maakt er
middelen voor vrij. Zo kan het taalbeleid verankerd zijn
in het kwaliteitsbeleid en het personeelsbeleid van de
school.
Taalontwikkelend lesgeven is in deze opvatting een
eis aan alle docenten, die hierin worden geschoold en
begeleid. Taalvaardigheidsontwikkeling staat centraal in
elke les van elk vak. Ook buiten de les is taal onderwerp
van gesprek. Typerend is ook dat elk contact tussen
student en docent een taalontwikkelend karakter kan
krijgen en dat het taalgebruik van de docent soms ter
discussie wordt gesteld.
Wij noemen deze variant ‘zelfontwikkelend’, omdat
de nadruk ligt op het zelfontwikkelend taalvermogen
van de leerling of student. Doel is om de leerling tot een
autonome en competente taalgebruiker én taalleerder
te maken.
8 LTM | Taalbeleid
De toekomst en taalbeleid
In deze uitgave vindt u, verspreid over de artikelen, vele
vormen van taalbeleid, die elk in meer of mindere mate
bij een van deze drie varianten zijn onder te brengen.
De vele initiatieven op het gebied van taalbeleid
maken duidelijk dat er zowel in Vlaanderen als in
Nederland intensief over het belang van taalvaardigheid
wordt nagedacht. Daarbij kiest elke school zijn eigen
accenten en zijn eigen beleidslijn. Sommige scholen en
instellingen zijn al jaren bezig, andere scholen beginnen
pas en laten, bewust dan wel onbewust, zien tegen welke
problemen scholen zoal aanlopen, willen ze taalbeleid
weloverwogen in kunnen vullen. Maar wat ze gemeen
hebben, is een basisovertuiging dat taal ertoe doet en
een fundament vormt onder het presteren van leerlingen
en studenten, tijdens hun opleiding en in hun latere
leven.
In een multiculturele samenleving, waarin steeds
meer leerlingen een meertalige achtergrond bezitten
en waarin jongeren door de alom aanwezige jongerencultuur
steeds minder de waarde inzien van talige conventies,
is het noodzakelijk dat niet alleen een docent
Nederlands de verantwoordelijkheid draagt voor de
ontwikkeling van de taalvaardigheid in het Nederlands
van zijn leerlingen of studenten. De tijd waarin het vak
Nederlands enkel het sluitstuk van een schoolopleiding
vormde, de tijd waarin heel wat leerlingen en studenten
vanuit zichzelf wel wisten dat het belangrijk was om op
je taalgebruik te letten, die tijd is waarschijnlijk definitief
voorbij. Scholen zien zichzelf voor de uitdaging
gesteld met nieuwe middelen en nieuwe ideeën aan taal
een prominente plaats in de opleiding toe te kennen.
‘Taalbeleid’ kan, nee, móét misschien wel daarbij het
sleutelwoord zijn. Als deze special eraan kan bijdragen
dat enkele scholen deze uitdaging op durven nemen,
dan zijn wij in onze bedoeling geslaagd. ■
Literatuur
Branden, K. van den. (2004). Taalbeleid: een hefboom voor gelijke
onderwijskansen? School en samenleving, 2008(5), 49–66.
Daems, F., & Westen, W. van der. (2008). Doorlopende leerlijn taal?
Dan ook in het hoger onderwijs! In Programmaboek HSN 22. Gent:
Academia Press.
Meijerink, H. (2008). Over de drempels met taal en rekenen. Enschede:
SLO.