HANDBOEK VOOR BEGELEIDERS BIJ DE ASIELPROCEDURE

Ook al is het UNHCR Handboek formeel geen bron van recht, toch geeft het de richting
aan van de interpretatie van de huidige wettelijke bepalingen 6 .
A.1 De vluchtelingendefinitie
Artikel 1 A2 Vluchtelingenverdrag 1951:
“Elke persoon die uit gegronde vrees voor vervolging wegens zijn ras, godsdienst, nationaliteit,
het behoren tot een sociale groep of zijn politieke overtuiging, zich bevindt buiten het
land waarvan hij de nationaliteit bezit, en die de bescherming van dit land niet kan of uit
hoofde van bovenbedoelde vrees niet wil inroepen of die, indien hij geen nationaliteit bezit
en verblijft buiten het land waar hij vroeger zijn gewone verblijfplaats had, daarheen niet
kan of uit hoofde van bovenbedoelde vrees, niet wil terugkeren.”
Anders gesteld: Een vluchteling is een persoon die zich buiten zijn land bevindt, die internationale
bescherming nodig heeft en verdient omdat hij redelijkerwijze vreest dat
zijn ras, nationaliteit, godsdienst, politieke overtuiging of sociale groep hem een risico
doet lopen op een ernstige inbreuk op de rechten van de mens in dat land en omdat de
autoriteiten van zijn land hem geen effectieve bescherming kunnen of willen geven.
Een persoon wordt geen vluchteling omdat hij erkend wordt als dusdanig, maar hij wordt
erkend omdat hij vluchteling is. Dit is wat men noemt het declaratief karakter van de
vluchtelingendefinitie 7 .
We opteren er voor alle facetten van de vluchtelingendefinitie begrijpelijk te maken aan
de hand van drie kernvragen met telkens een aantal subvragen. De “Vragenlijst vluchtverhaalanalyse
voor de begeleider” in bijlage VII volgt dezelfde indeling.
Voor de aanpak en inhoud inspireren we ons op de rechtsleer van de professoren specialist
in het vluchtelingenrecht Jean-Yves Carlier en Dirk Van Heule (beiden uit België) en
James Hathaway (Canada) en op het handboek en de richtlijnen van het UNHCR. In de
literatuurlijst vind je een uitgebreid overzicht van geraadpleegde standaardwerken en
teksten.
A.2 Kernvragen voor de beoordeling van de definitie
Drie kernvragen zijn van belang in de beoordeling van de definitie, namelijk:
¬ Wat is het risico bij terugkeer?
¬ Is er sprake van vervolging?
¬ Wat zijn de bewijzen van het risico en van de vervolging?
6 De Raad van State heeft in het verleden geoordeeld dat het UNHCR Handboek, hoewel het geen bindend
juridisch karakter heeft, toch tot aanbeveling strekt – RvSt nr. 115.090 van 27 januari 2003.
7 § 28 UNHCR Handboek.
HANDBOEK VOOR BEGELEIDERS BIJ DE ASIELPROCEDURE - 47