M: -sJaa

JÜÊÊ$&
Jan de Ruiter ah „Narcissus",
Het Amsterdamsche Concertgebouw, met het
kämmet je van zijn harp in top, rust breeduit als
een muzikale kloekhen op het stadsbeeld. En zoo-
als advocaten rondom het gerechtshof, tramcon-
ducteurs rondom hun remise wonen (men vergeve
mij deze uitzonderlijke vergelijkingen), zoo
wonen de muzikanten, de impresario's en de
dansers rondom den muziektempel.
Eén huis heeft het welhaast onder zijn vleugels
genomen en dat huis heeft op zijn manier een
Groote en een Kleine Zaal, en ook daaruit klinkt
muziek op, zelfs bij nacht en ontij. Het is echter
een hoogst eerbiedwaardig huis en het heeft uit
gemakkelijker dagen een telefoon overgehouden.
Als men dat nummer opbelt, weet men nooit of
een Spaansche danseres,
een Hindoe-dansspecialiste
of een Friesche ballet-
danser tusschen de muziek
door zal antwoorden.
De laatste heet Jan de
Ruiter en hij is ondanks
zijn Zeeuwschen naam een
ras-echte Fries. Hij ziet er
naar uit: slank, lichtblond
met dat dunne Friesche
haar, waar de wind altijd
vat op schijnt te hebben,
zwijgzaam en hardnekkig.
Men zou hem zonder be-
zwaar den grootsten Frie-
schen danser ter wereld
kunnen noemen, want hij is
de eenige. Nog nooit is een
jongen uit Leeuwarden van
zijn moeder weggeloopen
met de woorden: „Mem, ik
ga naar Leistikow!" En
toen Leistikow het tengere
geval, dat bedremmeld voor
haar stond, zag, moet zij
ook gezegd hebben wat
Tacitus zei (of was het
Cicero?) : „Frisia non. ..."
,, Oogenblik, lezer — ik
ben in de war, maar het
gymnasium is ook al lang
geleden. Tacitus zei „Frisia
non cantat" ofwel ,,men
zingt niet in Friesland". En
Cicero, de oude brompot,
zei: „Nemo saltat nisi
ebrius", ofwel „niemand
danst tenzij hij boven zijn theewater is". Maar
moeder de Ruiter voegde beide Romeinen samen
én rei: „Een Fries, die ballet wil dansen, moet
nog geboren worden". Hetgeen sinds twintig jaar
blijkbaar even onjuist was als de andere be-
weringen sinds tweeduizend.
Jan de Ruiter, een onzer heel weinige ballet-
dansers, die een volledige technische beheersching
van het aloude métier paart aan een gave voor
zelfstandige choreografie en een deugdelijk lei-
derschap over een reeds meer of minder geschoold
„corps de ballet" — werd destijds leider van het
Nederlandsch Ballet, helaas een te vroege en te
vooze concentratie van al onze weinige ballet-
krachten dat het slechts één seizoen uithield, en
daarna Van de Haagsche Balletgroep: op het
oogenblik de eenige Nederlandsche ballet-groe-
Zondagmiddag! Een tot den nok gevuld Ge-
bouw van K. en W. in Den Haag. Veel kinderen,
troepen kinderen. Ze joelen en lachen en praten
en roepen van beneden naar de hoogste galerij,
waar weer andere kinderen over de balustrade
hangen. Daartusschen door tal van moeders en,
dank zij den Zondag, ook enkele vaders, die over
het algemeen het escorte naar een kindervoorstel-
ling overlaten aan moeder de vrouw.
Dan een Indianen-gekrijsch. Het brandscherm
gaat op. Het jeugdig publiek weet wat dit te be-
teekenen heeft. Hernieuwd gejoel: nu splijt ook
het doek vaneen en opeens valt de stilte. Plots
hebben de jeugdige toeschouwers zooveel te kijken
en te luisteren, dat ze zelf er stil van worden.
Een leuk tooneel met aan den eenen kant een
poppenwinkel en de school en aan den anderen
kant een aardig huisje met bloempotten voor het
venster. En op het schoolplein een menigte kin-
deren, nee maar! en allemaal leuk gekleed. Daar
beginnen ze te dansen en te zingen... zóó zou
je het zelf ook willen kunnen. O, kijk, dat eene
meisje is een zusje van vriendinnetje Mies en
daar, nee, zeg, die jongen, dat is heel gewoon
Anneke in de handen van de heks uit Het
Betooverde Bosch.
^wm kitj^m^im^^mii^mmmm^m
JAN DE RUITEPVER HET BALLET
peering naast de terecht befaamd geworden
school van Yvonne Georgi.
De Haagsche Balletgroep is een plant uit den
wonderlijken tuin van Jaap Koo] en dus een
zusteronderneming van de Nederlandsche Kamer-
opera. Nu is het een der eigenaardigheden van
een kameropera, dat er reeds krachtens haar
naam geen plaats is voor een corps de ballet bij
hare voorstellingen en dat die dus zelfstandig
gegeven moeten worden. Over deze Haagsche
Balletgroep is dit seizoen reeds eenige malen met
lof in deze kolommen geschreven, zonder dat het
steeds sterker in dansen en vooral in balletdansen
geïnteresseerd rakende publfek er het fijne van
weet. Vandaar dat wij Jan de Ruiter op den man
af om opheldering zijn gaan vragen.
„Dat het Nederlandsche Ballet het niet uit-
hield, kwam niet, zooals men wel eens gedacht
heeft, omdat het in een zoo groote groepeering
om zooveel hoofden zooveel zinnen ging. Het
mankeerde alleen aan de zakelijke basis: we
waren met teveel menschen, te weinig gelegenheid
om op te treden, geen eigen theater, geen eigen
publiek. Maar de werken die wij vertoonden, zoo-
als de „Préludes" van Debussy onder choreogra-
fie van Iril Gadescov en mijn „Mozart Suite",
toonden juist wat reeds mogelijk was. En wat
mogelijk zou moeten zijn. Want niet iedereen is
zoo gelukkig geweest om sindsdien een plaats te
krijgen in Yvonne Georgi's balletgroep van de
Amsterdamsche Opera, of in die van het Deut-
sches Theater of in de Haagsche Balletgroep. Er
zijn, op een oogenblik dat juist vrij veel talenten
van een jongere generatie aan de markt waren,
verschillenden naar het buitenland vertrokken,
die wij hier hadden moeten houden en die nu in
Posen of in Rijssel of waar ter wereld ook dansen.
Er zij n andere prachtige balletkrachten, als Anna
Rimskaja, die ten onrechte aan de revue zijn
afgestaan. Er zijn daarnaast, die in het geheel
geen emplooi meer hebben en niet meer optreden,
terwijl zij in hun beste kracht zijn en hun
jaren heenvlieden. Vaak komen zij bij mij en
klagen over dat wat niet kan, nóg niet kan. Zij
zouden willen wat voor een balletdanser, in
tegenstelling met den solist die slechts af en toe
optreedt, hoofdzaak is: werken en nog eens wer-
ken aan het harde ambacht. Overdag aan de
barre, 's avonds op de Bühne: die ijzeren tucht
en die regelmaat wil elke balletdanser! Het mooie
van het streng vormelijke ballet is juist de hou-
KINDEREN ZIN
óók een meisje. Dat woont immers vlak bij je in
de straat. Dat dat kind zóó kon dansen en zoo
leuk comedie spelen, dat had je toch zeker niet
gedacht. En dan die afgemeten schoolmeester,
óók een meisje, dat had je op het programma
kunnen lezen. „Echt" deed ze het.
Dan kwam de eigenaar van den poppenwinkel,
die den volgenden dag honderd jaar zou bestaan
en wat die allemaal te vertellen wist van de be-
tooverde poppenfee en hoe eens alle poppen
's nachts om twaalf uur aan het dansen waren
gegaan. De kinderen, aan wie hij dat allemaa'
vertelde, hadden het dolgraag willen zien. Geluk-
kig vertelde de poppenbaas het allemaal zóó dui-
delijk, dat de kinderen op het tooneel het zagen
in hun verbeelding en... . de kinderen en groote
menschen in de zaal het in werkelijkheid kregen
te zien. Het was een alleraardigst ballet, dat,
van de levende poppen en heel wat executantjes
kregen een open doekje.
Eigenlijk was dit allemaal slechts een inlei-
ding. Want toen begon het sprookje van „Het
Betooverde Bosch" eerst recht. Want hierna kwa-
men ook de groote kinderen uit school en gingen
allen naar huis. Ook Anneke, die bleek te wonen
in dat leuke huisje met de bloempotten vlak bij
school. Om half zes vroeg zij moeder of zij haar
CINEMA & THEATER — (nr. 17) 10
' ^.A-*.
■
vast die het geeft. Al het andere vervaagt. Alleen
de heel grooten kunnen er misschien buiten.
Maar het ballet is dagtaak. En de opleving in de
balletkunst in dezen tijd komt misschien juist wel
door die behoefte aan houvast, aan tucht, aan
training onder de dansers. Als we maar een vast
ballettheater hadden! Maar ja, dat kan niet. We
hebben nog maar nauwelijks een begin van een
publiek. Wij hebben hier nooit een eigen opera
gehad, dus ook geen ballet. Vooral in de kleinere
steden is het publiek nog soms zoo onwennig
tegenover het klassieke ballet. Men weet soms niet
wat men in dié plaats of in dié zou moeten
spelen. Men zou wel eiken avond eerst door het
gaatje in het gordijn willen kijken en dan pas
beslissen: vanavond dansen we Strauss, of Pou-
lenc, klassiek of modern".
Ik vraag de Ruiter waar hij zelf dan het
meest van houdt en tot mijn groote voldoening
bekent hij zich tot den meest strengen vorm van
het klassieke ballet, het „ballet blanc". Er komt
vuur, het ware Sint Elmusvuur van den dans, in
zijn lichte oogen als hij zegt;
„Ik geloof onvoorwaardelijk in het klassieke
ballet! Er is voor mij geen hoogere dansvorm
dan het ballet blanc, een „Sylphides" van Chopin
of een „Lac du Cygne". Maar het is tevens de
allermoeilijkste vorm en het vraagt een groot
corps de ballet met vaste verdeeling der obligaat-
partijen — het vraagt minstens dertig tot veertig
menschen op het tooneel. En die kunnen wij nog
niet leveren. Ik zoek dan ook het volgende jaar
naar kleiner bezette werken en ik zou, na „Fest
im Süden" van Blacher, waarmee de Haagsche
Balletgroep dit jaar debuteerde, de „Aubade" van
Poulenc willen dansen, of zijn nieuwe „Les Ani-
maux Modernes", of Debussy's „Boite aux
Joux"."
Het is alles buitenlandsch, veelal Fransch
repertoire en ik herinner hem aan zijn keurig en
fleurig gedanste Nederlandsch ballet op den
„Dag van den Omroep". Het is toch niet zonder
reden, dat juist buitenlandsche choreografen zoo-
vaak de Nederlandsche en Vlaamsche motieven
voor hun balletten kiezen, terwijl zij in eigen
land nauwelijks tot stand ^komen.
„Ja, als er maar eigen muziek voor gecom-
' x poneerd werd! Ik heb plannen voor een groot,
zuiver Nederlandsch ballet op een sterk en leutig
Frans Hals-motief."
En zoo komen wij vanzelf te praten op den
mmm*F*m*****m
GEN EN SPELEN
vader in het bosch tegemoet mocht als hij van
zijn werk kwam. Moeder vond het goed, onbe-
wust, wat haar kleintje allemaal zou gaan be-
leven. Want in het bosch kwam zij bij de kabou-
ters, die haar overhaalden te gaan zoeken naar
het prinsje Peter, dat door een heks betooverd
was en dat alleen door een menschenkind kon
worden gered. Anneke wilde dat natuurlijk
graag doen. Maar o, toen raakte ze even zelf in
de macht van de heks, maar gelukkig had zij
een tooverfluitje en een gouden tooversléuteltje
van den kabouterkoning gekregen en met behulp
van die attributen sloeg zij zich overal doorheen.
Het gelukte haar het prinsje te onttooveren en
veilig thuis te krijgen.
Een alleraardigste kinderoperette, door Chris
Hofland ingestudeerd met een heele schaar kleu-
ters (de kleinste was stellig niet veel ouder dan
vier of vijf jaar) en grooteren. Hij heeft alle eer
van zijn werk. De operette zat goed in elkaar;
hier en daar was dankbaar gebruik gemaakt van
de partituur van bekende componisten en de kin-
deren waren rolvast. Een enkele aarzeling, nu ja,
maar over het algemeen liep het vlot van stapel.
Vooral het dansen van het kleine grut was heel
aardig; er waren heel wat kleine elegantjes bij.
De Elfendans en de dans van de Vuurkinderen
11 (nr. 17)
CINEMA é» TH EAT EU
L . . ^
achterstand, dien ons land,
dat toch — muzikaal be-
gaafd als het in het al-
gemeen 'is en met zijn
vaak prachtige gestalten
vooral voor jonge danseres-
sen — zooveel goede krach-
ten zou kunnen opleveren,
in te halen heeft. Maar het
ballet in zijn herleving, zijn
tucht, zijn durf en zijn over-
gave is met reden eerst een
kind van dezen tijd. Toen
Jan de Ruiter begon te dan-
sen, was hier nauwelijks van
eenige balletopleiding spra-
ke. Danseressen van naam
rieden hem het ballet af.
„Daar krijg je alleen maar
dikke beenen en dikke bibs
van", was haar meening.
Eén was er: een bescheiden
en nooit genoeg gewaar-
deerde vrouw, die -zelf bij
de revue werkte en die thans
in vergetelheid in Brussel
woont: Tamarova.
Zij was geen choreografe
van beteekenis, njaar zij gaf
les in de moeilijke, eeuwen-
oude, koninklijke techniek
der vijf posities en honder-
den passen met hun Ftan-
sche namen als geen ander!
Aan Tamarova dankt Jan
de Ruiter zijn scholing, zoo
goed als Rimskaja, Steffa
Wine, Han Rijnbeck en
allen, die de ballettechniek in de dagen voor
Georgi in eere hielden. Later kwam Schwertzoff
er korten tijd bij. Maar hij was zelden hier, zat
dan hier dan daar en verdween tenslotte geheel.
Toen kwam Jan de Ruiter twee jaar bij Georgi in
den tijd van haar eerste balletten in los-vast ver-
band voor de Wagnervereeniging. De tijd, dat zij
reeds de „Copélia" durfde te brengen en de
„Diana" van Alex Voormolen en Beethoven's
„Prometheus", waarin de Ruiter den Eersten
Man, de thans ook in de Haagsche Balletgroep
werkende Marie-Jeanne van der Veen de Eerste
Vrouw, Alfred Hiltmann den Prometheus en
Georgi zelf de Pallas Athene danste.
Het is alles nog maar recente historie. Alle^
is nog in staat van Wording. Yvonne Georgi
heeft reeds ontzaglijk veel goed en moeizaam
waren snoezig. Heel geslaagd was ook het
Heksenballet, dat trouwens door oudere meisjes
werd uitgevoerd.
De zaal genoot, zoowel jongeren als ouderen,
elk op zijn wijs. Moeders zagen met verteedering
het kleine grut in zijn artistieke evoluties en het
jonge publiek vereenzelvigde zich met de kleine
acteurs en actrices. Tusschen de bedrijven draaf-
den ze in lange slierten door de zaal, het ballet
imiteerend of krijschten ze den heksenkreet.
Een middag, waarop allen met genoegen kun-
nen terugzien, Chris Hofland zeker niet in de
laatste plaats. Hij heeft eer van zij n werk gehad!
Niet alleen had hij de geheele operette ingestu-
deerd, maar hij zorgde ook voor de uitstekende
begeleiding aan den vleugel. Het kapwerk vau
Van Loon Jr. mocht er eveneens zijn en de aar-
dige kleurige costuumpjes droegen er toé bij
allerlei scènes tot oogverrukkende tafereeltjes te
maken.
Alleen: de opvoering duurde wel wat lang.
Het was niet ver van zes uur toen wij huistoe
gingen en. . om twee uur was het spel reeds
begonnen. B. M. VAN DEN ENDE.
Flipje op weg naar den koning uit Het
Betooverde Bosch. < Fol °'' st '* ,)
Jan de Ruiter en Liselole Bade in het
„Rondo Turc" uit Mozart's Sonate.
(Foto's Godfried He Gr not)
„grondwerk" verricht. Het voorbeeld van het
Deutsches Theater werkt stimuleerend. En ook
de Ruiter's Haagsche Balletgroep, die dit seizoen
zijn voorstellingen onder de aegide van de
Nederlandsch-Duitsche Kultuurgemeenschap gaf,
helpt langzaam maar zeker een nieuwe en ge-
zonde traditie opbouwen van het ballet, dat, de
stormen der eeuwen en alle protesten van het
dans-individualisme ten spijt, zich handhaaft in
zelfbezinning op oer-oude vormen èn vernieuwing
daarvan naar dei» geest! HENRIK SCHÖLTE.