M: -sJaa

■ . ■ ■!'.'■J»..W}IW» .^/.^ipi^lffiW
MARC HOLMAN'S TWEEDE STUK
ER VIEL EEN STER
BU HET RESIDENT1E-TOONEEL
Mare Holman heeft (met zijn stuk ,,Gif") suc-
ces gehad.
Arme Mare Holman!
Want als het tweede boek van een schrijver al-
tijd zeker kan zijn van een slechte critiek en als
een tweede voorstelling altijd de helft minder is
dan de première, hoe gevaarlijk is het dan om
beide slechte~ voorteekenen te combineeren en als
schrijver kort na een debuut met een tweede
tooneelstuk voor den dag te komen, vooral wan-
neer dat van te voren nogal rijkelijk overgoten is
met de saus der publiciteit en geforceerde ge-
heimzinnigheid rondom de persoon van den
maker!
Mare Holman laat in zijn detective-stuk „Er
viel een Ster" (de vèr-gezochte en misleidende
titel heb ik pas in de tram begrepen) een
„wereldberoemde" Italiaansche operazangeres
vermoorden in een kleinburgerlijk pensionnetje
in den Achterhoek. Zij had een bom duiten
(maar hoe komt zoo'n buitenissige vrouw dan uit-
gerekend in zoo'n stom vervelende gribus terecht ?)
en zij had veel liefde te geef. Zij is niet meer in
den bloei harer jeugd (en Mimi Boesnach moest
zich met een zwarte pruik en veel tandengekners
zoo onaantrekkelijk mogelijk maken, wat haar
met moeite gelukte). Zij heeft een secretaris, die
nog wel iets méér is ook, maar die intusschen
een jongeren jaargang heeft uitgekozen in de ge-
daante vän een allerliefst holderdebolder-meisje.
En de manier, waarop dan deze secretaris sinds
het opgaan van het doek tot aan haar dood in
het „tusschenspel" voor de pauze zijn groote,
maar vallende „ster" uitkaffert en in haar bijzijn
met haar opvolgster vrijt, gaat alle perken te
buiten — zelf naar het mij voorkomt die van den
goeden smaak. Het is altijd een zwak teeken.
wanneer een schrijver zijn personages zoo houte-
rig opstelt, dat bij elke claus dubbel onderstreept
moet worden : „Ik heb de pest aan jou en haar
vind ik aardig". Meer „tusschentoonen" alstu-
blieft I
Zoo'n beetje onbehouwen is eigenlijk dit heele
stuk. dat ook in zijn soort niet bepaald een hoog-
vliegertje is, maar misschien nog net genietbare
kost voor wie zijn aardappels maar op één manier
weet te eten. En omdat wij — dunkt mij —
terecht eischen zijn gaan stellen, niet alleen aan
onze tooneelspeelkunst, maar ook aan onze
tooneelschrijfkunst, heb' ik tegen dezen nieuwen
Mare Holman nogal ernstige bezwaren.
Het is gemaakt naar het aloude recept der
„thrillers". De persoon, aan wie ons tenslotte het
minste gelegen is, wordt kort voor de pauze koud
gemaakt. En terwijl zwaardere stukken dan mees-
tal na de pauze met een complete rechtzaal terug-
komen, wordt in lichtere stukken, zooals dit, de
tooneelkamer afgestaan aan een min of meer
snuggeren inspecteur van politie, die na „niemand
er in en niemand er uit!" geroepen en een komiek
mannetje op post gezet te hebben, iedereen die
we voor de pauze aan het woord hebben gezien,
aan den tand voelt. Meestal is dan juist de per-
soon, aan wie ons voor de pauze het mééste ge-
legen was, de sigaar. Dijt is in dit geval niet zoo.
Variatie II van dit soort stukken is namelijk,
dat men in eens een hoogst onopvallend persoon-
tje op den voorgrond schuift en langzamerhand
zooveel kwaad van hem of haar gaat vertellen
wat wij tevoren nog niet wisten of konden weten,
dat we hem of haar tenslotte met een zucht van
verlichting aan het snel vallende doek over-
leveren.
Nu kan men dit beproefde schema volgen .
■
mits men er of tóch nog weer een origineele draai
aan weet te geven (zoo werd bv. de moord al eens
door den vermoorde zelf begaan, ook wel eens
door den schrijver, of door de zaal) — of zijn
eigen procédé zelf parodieert. Noch met het een
noch met het ander wist Mare Holman weg. Hij
voert zichzelf in dit stuk ten tooneele, wat allicht
kan omdat iedereen wel weet dat er toch geen
Mare Holman bestaat. Maar hij doet het nogal
ijdel en zonder zelf-ironie. De tooneel-Marc
Holman (door Jan Retel licht gespeeld) is een
onuitstaanbaar manneke, van het slag dat „rustig
z'n gang gaat en het allemaal wel geweten heeft".
Had hij nu zelf de „Italiaansche nachtegaal"
maar vermoord! Maar nee, hij is alléén maar
snugger en laat zich daarover bewierooken!
Een moord is echter — zelfs in een detective-
stuk — niet iedermanswerk en een vrouw ver-
moord te weten, is nooit prettig voor de zenuwen
van de toeschouwers, tenzij er alle aanleiding
voor was. Die'was hier niet. Mijn sympathie bleef
althans volledig aan de zijde van de vermoorde
en ik was geneigd om uit te roepen „'t Is toch
niet wäär?"
Het kon eigenlijk ook moeilijk waar zijn, want
in dit stuk is de psychologie maar bedenkelijk
zwak, de onwaarschijnlijkheden zijn te groot en
te doorzichtig en de figuren zijn voor de pauze
maar even in niet erg sprankelende dialogen stuk
voor stuk aangetipt, terwijl rij na de pauze alle-
maal lange verhaleh doen of dankbare zwarte
handel-mopjes maken en de heele handeling dus
voorgoed is stopgezet, nadat er nog nauwelijks
iets gebeurd was, behalve „de moord".
Gegeven en uitwerking zijn eerlijk gezegd nog-
al banaal. Wanneer een dilettant-tooneelschrijver
„veel menschen" in één kamer noodig heeft, kiest
hij altijd het veelbespotte „pension". Zoo ook
Mare Holman. Als er iets buitenissigs moet ge-
beuren, kiest een dilettant-tooneelschrijver altijd
een stelletje „vreemdelingen", die eigenlijk nie-
mand letterlijk en figuurlijk thuis kan brengen,
daarvoor uit. Zoo ook Mare Holman. Wat zwak
is bv. zoo'n aanhangsel van zoo'n Hongaarsche
morphinist (ook al in zoo'n achterhoeksch pen-
sionnetje!), die voor de pauze een paar seconden
zijdelings en in zwaar „verinneweerden" toestand
binnen komt stuiven om vooral óók maar even
mee „verdacht" te worden. En wat zeldzaam on-
sympathiek is zoo'n patjepeejer. van een secre-
taris geteekend, nog wel zóó'n hoofdrol dat Paul
Steenbergen hem moest spelen — om hem dan de
nogal realistische minnaar te doen worden van
de eenige persoon in deze bonte volière, waarnaar
ons hart uitgaat: het jonge meisje, dat door Rini
Otte met dankbare verve werd gespeeld!
De eenige.... dat is niet heelemaal waar.
Mare Holman heeft een klein figuurtje „naar
het leven" geteekend, en dat is de vrouw van een
suffen dokter-met-een-verleden, zoo'n heerlijk
huis-tuin- en keukenvrouwtje, dat allerliefste
stomme en onnoozele dingen zegt en toch dage-
lijks naast ons kan staan, in een winkel, in .gen
pensionkamer of. . . . in een schouwburg. Marie
Meunier-Nagtegaal gaf aan dit figuurtje die
juiste zorgzaamheid en dat levensechte, dat voor
mij de grootste winst van de voorstelling was.
Men merkt het dikwijls in niet zoo erg geslaagde
stukken, dat zij juist aan figuren, die anders op
liet tweede plan staan, de beste kansen geven.
In deze. overigens door Bets Ranucci met zorg
geregisseerde voorstelling waren het niet de groo-
te talenten Jan Retel, Paul Steenbergen, Mimi
Boesnach en Coba Keiling, die immers met hun
rollen geen raad wisten. Maar zoo'n uitgelaten
meisje als Rini Otte en vooral dat heel beschei-
den en natuurlijke burgermansvrouwtje van
Marie Meunier.
Ik zou overigens Mare Holman zelf wel eens
in een minder intelligente rol of nog liever heele-
maal niet zelf op het tooneel willen zien. Mis-
schien schrijft hij dan achter de schermen met
iets minder gemak en iets meer diepte en over-
gave een beter stuk! HENRIK SCHÖLTE.
Mimi Boesnach ah de Italiaansche zange-
res met Coba Keiling (links) in Mare Hol-
man'« nieuwe Stuk. (Foto Sdiimmelfetiningli)
C/NE MA &» THEATER — (nr. 17) 8
::\:,:^
Mmmmmmmwwwm
De vroolijke vrouwtjes van Windsor
BIJ HET DEUTSCHES THEATER
Shakespeare's klucht over de vroolijke vrouw-
tjes van Windsor heeft verschillende malen tot
het operalibretto geïnspireerd. De vermaardste
verwerking van het oude gegeven is wel Verdi's
„Falstaff" en hoewel een vergelijking op zuiver
kunstzinnige grondslagen steeds in het voordeel
van den grooten Italiaan zal moeten uitvallen,
kan Otto Nicolaï's opera „Die lustigen Weiber
von Windsor" toch wel een avond het muziek-
lievende gemoed bezig houden.
Met opzet zeg ik, dat het als muziek meer be-
vrediging schenkt dan als tooneelspel. Er ont-
breekt datgene, wat men zeker in den tegenwoor-
digen tijd in het gecombineerde spel van muziek
en theater zoekt, nl. vaart en actie. De handeling
ontwikkelt zich in dit libretto nogal traag en in
Shakespeare's erigineelen tekst van drie. eeuwen
terug is heel wat meer vlotheid te vinden. Maar
de muziek is in dit geval de redding, zoowel door
haar zangerige en pakkende melodie als door
verdere kwaliteiten. De componist Nicolai, een
beroemdheid op operagebied in zijn tijd (1810-
1849), heeft hier wel het beste gegeven, wat in
hem was en hét is om deze reden, dat van zijn
Onder: De „vroolijke vrouwtjes". Me-
vrouw Fluth (Jeanette Wenzel) en Mevrouw
Reich (Dorothee Grelle) beramen de poets,
die zy den ouden gek Falstaff zullen bak-
ken. — Rechts: De jaloersche Fluth door-
zoekt het huis naar den „minnaar" Falstaff.
Boven: Falstaff (Sanders Schier) snijdt op
over zijn verovering; links Fluth (Theo
Lienhard. (Foto's Peter Tijssen/Slaff)
werken juist deze opera, die thans bijna honderd
jaar oud is, tot heden, repertoire heeft gehouden.
Het „Deutsches Theater" heeft het werk hier ten
tooneele gevoerd kort na de Amsterdamsche opera.
Weliswaar kwam men ook ditmaal tot het tref-
fen van vergelijkingen met Verdi, omdat dit
seizoen de Italiaansche opera ons de „Fall-
staff" nog kort geleden heeft gebracht. Niettemin
is de waardeering groot genoeg en ook al heeft
men hier niet te doen met een onsterfelijke schep-
ping, er is niet veel in Nicolaï's partituur, dat
uitgesproken zwak of zelfs maar verouderd kan
worden genoemd. Het romantische accent ver-
staan wij nog altijd.
Voorts is er een lichtheid van toets, die ook het
moderne oor aangenaam aandoet, en tenslotte is er
weer een vertrouwdheid met het melodische ele-
ment, die vele wendingen als goede en oude be-
kenden doet begroeten. Reeds de ouverture brengt
dat contact tussehen spelers en auditorium, dat
het succes, al is het dan geen louter kunstzin-
nig, bij voorbaat vastlegt.
Regisseur f/ans Strohbach heeft van deze voor-
stelling wel iets weten te maken, maar tooh
behoort dit werk tot de enkele sporadische in-
zinkingen, die het speelseizoen van het „Deut-
sches Theater" tot nu toe hebben gekenmerkt.
Na het grootsche werk „Sly" komt deze opera
wel als een anti-climax en iets dergelijks hebben
wij in den loop van den winter reeds kunnen con-
stateeren na de zeer goede „Don Giovanni", toen
..Der Barbier von Sevilla" ook al een terugtocht
van een eens gestelden standaard beteekende
Knfin, laten wij zeggen, dat wij verwend zijn.
En tenslotte dient men te bedenken, dat van
een dankbare speelopera hier eigenlijk niet kan
wo.den gesproken. De dansen van elfen en woud-
beesten in het derde bedrijf verlevendigen een
traag tooneelbeeld en brengen een prettige ver-
ademing.
Het is tenslotte de muziekliefhebber, die —
ook al was het orkest niet zoo op dreef en bleven
eenige zangers en zangeressen nu en dan beneden
hun kunnen — bevredigd het gebouw verlaat.
Want hij heeft aan het einde volledig genoten en
bekende motieven blijven nog lang in zijn oor
nazingen. Zoodat ook deze minder geslaagde op-
voering haar wezenlijke waarden heeft.
W. H. A, VAN STEENSEE VAN DER AA,