M: -sJaa

Mum>'*-wv*
GROOT DANSDEBUUT IN
'S-GRAVENHAGE VAN
INDRADEV
Als bezoeker op de vele dansavonden in het
Haagsche Diligentia is de overslanke, nobel-
geprofileerde verschijning van den Hindoe-danser
Indradev Prasad in zijn nationale kleederdracht
overbekend. Nederlandsche vrienden hebben hem,
meen ik in oorlogstijd uit Parijs hierheen gehaald
en zijn dansschool heeft naam gekregen, zonder
dat hij tot dusverre zelf of met zijn leerlingen in
het openbaar optrad.
Nu dat in een lang van te voren aangekondigden
middag wel het geval was, moet ik eerlijk beken-
nen dat ik er eenigszins huiverig naar toe gegaan
ben. De voorliefde van sommige rijkelui's krin-
gen in ons land voor alles wat uit Britsch-Indië
komt, loopt veelal via kanaaltjes en sluisjes,
waar mijn scheepje niet zoo makkelijk doorheen
wil. Nog daargelaten het feit, dat den Haag
altijd nogal gauw snobistisch warm loopt voor
alles wat maar vreemd, wonderlijk en exotisch is
en bij voorkeur door bevoorrechte ingewijden
(waartoe iedereen zich dan rekent) „begrepen"
kan worden.
Welnu, aan uiterlijk vertoon heeft het dezen
middag ook stellig niet ontbroken. Heel den
Haag was in een uitverkochte zaal present, er
werd na elk der veertien dansen zulk een schat'
van bloemen opgedragen als een heel ziekenhuis
in een week niet bij elkaar ziet. En van heinde
en verre waren alle kunstzusters en kunstbroeders
uit de danswereld samengestroomd. De lijst der
aanwezigen en het „Drum und Dran" van dezen
middag zou in tijden van grooteren papierover-
vloed op zichzelf al een zeer leesbare lectuur ge-
vormd hebben.
Maar laat mij dan terstond mogen zeggen, dat
Indradev het pleit glansrijk gewonnen heeft en
dat wel ieder aan dezen eersten middag diepe en
onvergankelijke herinneringen zal behouden. Het
was temidden van veel pracht en praal een uiterst
gekund, voornaam en bezield dansen. De Hindoe
heeft tijd en rust. Terwijl wij bij de grootste
dansers vaak na een uur weer op straat staan,
bleven wij hier de volle drie en een half uur ge-
boeid staren naar de geheimen en verfijningen
van een oude, mythologische gebaren-taal, die ons
bovendien minder ver af staat dan wij wel eens
denken.
In den loop der jaren heeft men, ook in ons
land, verschillende vooraanstaande Hindoe-dan-
sers gezien. De grootste en nobelste van hen,
Udai Shan Khar, placht hier vrijwel ieder seizoen
op te treden. Hindoe-danseressen, over het alge-
meen zeldzamer dan de dansers (als ik het wel
heb, bestaan daar kaste-bezwaren tegen en laat
men dat gemeenlijk aan de beroeps-odalisken, de
nautch-meisjes, over), volgden eveneens en min-
stens een van haar — de kleine, sierlijke Saba —
heeft zich blijvend in ons land gevestigd.
Wat zij brachten, is den Europeaan in wezen
verwanter dan de overigens technisch niet minder
kunstige dans van Java of Cambodja. De oer-
arische oorsprong van den Hindoe, zijn klare,
loutere, vaak zonnige en op een stil-droomend
hedonisme afgestemde thema's blijven ons ver-
want, zelfs in de letterlijk „aan handen en voeten
gebonden" symbolische uitdrukkingsmiddelen.
In het Sanskrit, heb ik wel eens gelezen, is er
maar één en hetzelfde woord voor tooneel en
dans. De danser „speelt" alles met zijn lichaam
en zijn dansen zijn zuivere „hieroglyphen": een
uitdrukkingstaai van vingertoppen en voet- en
halsstanden, die den onkundigen toeschouwer
weliswaar voorbij gaat als een soort „doofstom-
mentaal", maar die door andere „doofstommen"
dusdanig duidelijk „verstaan" word|, dat zij
geen detail onduidelijk laat. Het was daarom
goed gezien om deze dansen
vooraf te doen gaan door een
demonstratie van de aloude, vaste
rhythmen, die niet alleen in vier-
en vijfkwartsmaat, of zooals bij
de Russen in zevenkwartsmaat,
maar door den Hindoe zelfs in
zestien en tweeëntwintig-kwarten
gedanst worden. Ook de verschil-
lende „moedra's", de vaste hiero-
glyphen van hand en vingertop-
pen, werden van te voren ge-
demonstreerd en al kunnen wij
moeilijk zeggen, dat wij nu ineens
de 24 „wortelmoedra's" en de
650 andere „danswoorden" van
het rhythmisch gemouvementeer-
de lichaam kunnen „aflezen", het
maakte toch zonder twijfel de
daarop volgende dansen veel en
veel duidelijker. En Indradev is
inderdaad volleerd en zelfs gróót
in zijn moedra's. Voegt men daar-
bij het beheerschte en sterk-man-
nelijke temperament, de vaste
planting van zijn voetschellen op
den dansvloer en zijn groote,
vorstelijke allure voor costuum
en detail, dan kan men wellicht
eenigszins den indruk voelen, die
deze middag maakte. Prachtige
natuur- en lente-dansen, lyrische
liefdesrhythmen, culmineerend in
Indradev en Mohini Devi in
een herdersdans.
Een der „Moedra's" of „danstcoorden"
van Indradev^ (Foto's Woldringh)
een geheel in goud gedansten parendans, een
„Mogul Nautch" uit vroeger eeuwen, religieuze
Shiva en Krishna-riten na de pauze vormden
bonte, pralende stoeten van dansenden tegen den
achtergrond van een voortreffelijk samengesteld
Hindoe-orkest, waarvan het koninklijke beeld
zich diep in de herinnering grift. Ik moet zeggen,
dat ik nog nimmer zooveel smaak en verfijning
in het costuum, in de als pauwestaarten ten
toongespreide dansrokken der partners, en in de
zonder twijfel authentieke requisieten heb gezien
als hier ten tooneele werd gebracht, terwijl de
geheele middag in volmaakte harmonie met groep
en orkest werd afgewerkt. Men kan zich in de
groote steden van Europa geen gavere voorstel-
ling denken dan hier in den Haag, met zooveel
Nederlandsche hulpkrachten, plaatsvond.
Want achter de namen Damayanti en Mohini
Devi verbergen zich twee welbekende Nederland-
sche solo-danseressen, die sinds geruimen tijd tot
de leerlingen van Indradev zijn gaan behooren
en reeds verbluffende resultaten hebben bereikt.
Is Mohini de plastisch sterkere persoonlijkheid
van beiden, van Damayanti daarentegen vielen
b.v. de zeer fraaie „moedra" in een apsara of
nymfendans op, als ook een bekende „Marwari
Nautch" of Hindoe-zigeunerdans. Beide danse-
ressen zongen tevens, evenals Indradev, zelf de
welluidende en kunstige sanskrit-rhythmen en
zetten zich ook temidden der anderen om de
prachtige zinderende houtinstrumenten van het
orkest te bespelen.
Dit orkest stond onder leiding van Peter van
Hoboken, dien ik reeds twintig jaar geleden als
ernstig beoefenaar der Hindoe-muziek aantrof
en die zich sindsdien door vele jaren van oefe-
ning ter plaatse bekwaamd heeft. Dat de sera-
phina, die hij meestal bespeelde (een in vele op-
zichten nogal klagelijk hand-harmonium) blijk-
baar een m.i. vrij ongelukkige erfenis aan den
Indischen dans van onze missionnarissen is ge-
weest en stellig zooveel minder dan de Hindoe-
fluit, kan hij tenslotte ook niet. helpen. Ook het
fluitspel van een onbekende was overigens zeer
goed en de „tabla's", de verschillende trommen,
werden voortreffelijk bespeeld door een andere
onbekende, wier zang eveneens tot de vele schoone
herinneringen aan dezen uitzonderlijk rijken,
bezielden en geraffineerd voorbereiden dans-
middag behoorde. HENRIK SCHÖLTE.
NAPOLEON OP ST .HELE.VA.
Een nieuwe, groote Italiaansche film behandelt
de verbanning en den dood van Napoleon op
St. Helena. Renato Simoni heeft de regie. De
voornaamste spelers zijn: Ruggero Ruggeri,
Carla Candiani, Rubi Dalma, Elsa de Giorgi,
Luigi Cimara, Lamberto Picasso, Annibale
Betrone, Paolo Stoppa. „Napoleon op St. Helena"
behoort tot de productie-Scalera.
CINEMA (^ THEATER — (nr. 17) 4
Het is niet anders: voor ons zijn de gestalten
van Otto Gebühr en Frederik den Grooten tot één
wezen samengesmolten. Gebühr is er zelf „schuld"
aan. Meer dan een halven menschenleeftijd was
hij telkens weer „de groote koning". Hij is voor
velen Frederik de Groote en eerst in de tweede
plaats Otto Gebühr.
De verpersoonlijking van Fridericus Rex in
zijn kunst is Gebühr's dierbare levenstaak ge-
worden. Het is hem in zekeren zin door het too-
neel- en filmpubliek opgelegd om deze rol verder
te spelen. Resultaat tot heden: niet minder dan
tien Gebührfilms, gewijd aan het leven van zijn
tweede ik. Vijf in den „stommen" tijd en vijf met
een „sprekenden" koning. . . .
Het was echter geenszins een concessie aan het
publiek, waarom Gebühr doorging met het spelen
van zijn levensrol. Het was. . . . Maar neen,
Gebühr kan het beter zélf vertellen in den loop
van het gesprek, dat wij met hem mochten heb-
ben bij zijn bezoek aan Nederland.
Gebühr verscheen ons geheel zooals wij hem
van de film kenden : kras voor zijn jaren met hel-
der rondblikkende oogen in een expressief gelaat.
Het eenige verschil met zijn bekende filmfiguur
was het moderne colbertcostuum, dat hij droeg.
De indruk van zijn reeks Fridericusvertolkingen
had ons half doen verwachten hem in den wapen-
rok van den Pruissischen koning te zien ver-
schijnen ....
Onder den arm droeg Gebühr een foudraal,
dat duidelijk een of ander snareninstrument om-
hulde. Speelt Gebühr mandoline of luit ? In de
veelheid van andere vragen is deze ééne helaas
niet aan de beurt gekomen. Dat Gebühr's liefheb-
berijen zich ook op muziekgebied uitstrekken
meenen wij echter wel te mogen concludeeren.
Gebühr's begroeting was — hoe kon het anders
bij dezen „koningsspeler" — „vorstelijk": tege-
moetkomend en indrukwekkend. Alles met korte
krachtige gebaren onderstreept. Zijn stem dwingt
tot luisteren alleen reeds door zijn — ietwat
scherpen — indringenden klank.
Meteen volgt Gebühr's antwoord op onze ge-
ijkte eerste vraag, of hij Nederland reeds van vroe-
ger kende : „Ja, dit is niet mijn eerste bezoek aan
uw land. Maar het is lang geleden, dat ik hier
voor het laatst was. Ongeveer twintig jaar ge-
leden woonde ik in Rotterdam de Nederlandsche
première bij van de eerste van mijn reeks films
over den grooten koning, „Fridericus Rex" heet-
te dat — nog „zwijgend" — begin. Ook daar-
vóór was ik nog enkele malen in Nederland. . ."
uEn nu de historische vraag: wat zijn uw in-
drukken van ons land ?"
„Ik ben Rijnlander van geboorte en daar-
om ..."
„Weet u, dat wij u altijd voor een Pruis heb-
ben gehouden? Vermoedelijk ook alweer een
gevolg van uw creatie van den Pruissischen
koning..."
„Ja, de „alte Fritz" heeft een stempel op mijn
leven gedrukt," glimlacht Gebühr, „maar u vroeg
mijn indrukken van Nederland. Als Rijnlander
interesseer ik mij buitengewoon voor uw land. Er
is zooveel overeenkomst op te merken. Uw taal
doet mij steeds aan het Keulsch denken. Ik kan
haar daardoor ook gemakkelijk volgen. Ook heb
ik veel waardeering voor het verzorgde uiterlijk
van het land. Dat zal wel vaker door buiten-
landers bij een vraag als de uwe gezegd zijn.
maar niettemin: het treft mij ook nu weer."
„Over uw kunst en speciaal over uw Fridericus-
rol gesproken, hoe is u begonnen met de uitbeel-
ding van den grooten koning?"
„Min of meer toevallig. Ik was reeds twintig
jaar aan het tooneel, toen ik bij de rolverdeeling
5 (nr. 17) — CINEMA & THEATER
van een stuk over koning Frederik voornamelijk
om mijn lichamelijke overeenkomst „den grooten
koning" kreeg toegewezen."
„Is de ,koningsrol" ook uw liefste rol?"
„Stellig. Die rol is mij lief, omdat ik er mee
groot geworden ben. Het is ook een prachtige
opdracht, den grooten Fritz voor het volk weder-
om tot leven te brengen. Vele van zijn daden en
gedachten passen volkomen bij dezen tijd, waarin
het nationale gevoel zoo sterk naar voren treedt."
,,U hebt behalve voor de film de „koningsrol"
ook vele malen ten tooneele uitgebeeld. Waar
kunt u deze figuur het meest laten spreken: op
het tooneel of voor de camera?"
„Film en tooneel zijn twee in wezen verschil-
lende zaken. Aan den kunstenaar zelf geeft het
tooneel meer voldoening; het is meer een afge-
rond geheel. De film daarentegen heeft een veel
breeder werkingsterrein. Zij bezorgt populariteit,
juist voor een figuur als Frederik de Groote zoo
van noode.... En nu: wilt u mij verontschul-
digen, want het wordt tijd voor mijn optreden."
Wij leggen Gebühr tenslotte nog enkele van
zijn eigen portretten voor. Hij klemt een monocle
in zijn rechteroog en zet met een vulpen — een
anachronisme bij koning Frederik — enkele
-
wn
(Foto Tohis)
malen zijn naam: Otto Gebühr. . .
Het is wat ondeugend, maar wij kunnen niet
nalaten nog te vragen: „Zet u nooit bij vergis-
sing als handteekening Fridericus Rex. ..."
Gebühr glimlacht. „Gelukkig heb ik steeds
Otto Gebühr en Frederik de Groote uit elkaar
weten te houden ..."
Met een krachtigen, pittigen handdruk neemt
de acteur afscheid. Wij hadden hem nog zoo-
veel willen vragen. Naar zijn andere tooneeU
en filmwerk, zijn andere rollen, zijn liefhebbe-
rijen. Ook hadden wij graag gehoord of het fluit-
spel in zijn laatste film „De Groote Koning"
door hemzelf voortgebracht werd, en of. . .
Maar laten wij tevreden zijn; het is al een heele
onderscheiding, dat wij ter audiëntie zijn toe-
gelaten bij den tweeden „grooten koning".
Enkele uren na dit interview stond Gebühr op
het tooneel en hield hij het publiek bezig met zij n
kunst, die ook ditmaal weer op het Frederik de
Groote-motief berustte: voordracht van citaten
en anecdotes uit 's konings werken en leven.
Frederik de Groote heeft in Otto Gebühr een
„onverbeterlijken" pleitbezorger gevonden....
CHRIS. J. RENDERING,
'^^i.
:l
.
'