nr. 2 februari - Publicaties Nederlandse Politieke Partijen

THEUN DE VRIES
DICHTERS ACHTER GLAS
"Boeren, bultig in hun boezeroenen,
vechten stom en wreevlig met de wind:
knokig door vijandige seizoenen;
krom door God, den korzeligen vrind ....
Molens, meiden, melkvee: visioenen,
dromen, jeugd .... die men niet wedervindt."
Het verlamde in deze verzen, het opkomend verzet, dat zich weer in
dergelijke conclusie's bij de machteloosheid van den mens neerlegt,
zijn kenmerkend voor Den Brabander's laatste gedichten. Het is
hetzelfde stadium van stilstand, dat wij in een ander geval geen stilstand
zouden noemen, waneer Den Brabander bij vroegere gelegenheden
ook niet getoond had, de strijdvaardige beweging te kunnen
maken, die hem uit de ban van een burgerlijke sexe- en wanhoopsbelijdenis
zou bevrijden.
In één opzicht zijn deze verzen "sociaal", hoewel het duidelijk is,
dat de dichter ze niet als zodanig heeft bedoeld. Wij doelen b.v. op
het vers "The husband" (De echtgenoot), met deze aanhef:
"Ben ik hond nu? Ben ik aan het touw?
Ben ik braafjes aan je hiel gezeten?"
104
Over dit vers laten zich vele dingen zeggen, zoals trouwens over
elk vers afzonderlijk van Den Brabander, hetgeen er reeds op wijst,
dat deze dichter een geheel complex van gevoelens en gedachten
in weinig woorden weet te ballen, een pleidooi voor het hoog gehalte
van zijn dichterschap. In de eerste plaats is er die Engelse
titel, The husband; we geloven niet te ver te gaan, als we het "band"
in deze titel beschouwen als onmiddellijk gesuggereerd door het
"gebonden" gevoel, dat deze dichter inzake de huwelijksmoraal van
de burgerlijke maatschappij gevoeld; in de klanken "echtgenoot"
vindt men immers een dergelijke suggestie niet. In de tweede plaats
en dat is belangrijker, verheft het hele vers zich als een schreeuw
tegen de gehele instelling van het huwelijk, dat sexuële gebondenheid
en sexuële ontoereikendheid met zich sleept; de vergelijking
van de hond aan het touw, die niet begrijpt, wat er "in een vrouwe··
brein" omgaat, en de verzekering, dat hij "haar hielen trouw zal
blijven", zijn de directe uitingen van het psychisch onheil en de
wanhoop der zinnen, die de kapitalistische "huwelijkstrouw" den
overgevoeligen, den onbevredigden mens aandoet, en veroordeelt
in wezen de gehele geslachtelijke opvoeding, zoals die in de
burgerlijke maatschappij den mens (mis)vormt. -
Kunnen wij dus zeggen, dat Den Brabander ongewild getuigt van
het totale wanbegrip der kapitalistische samenleving tegenover de
vrije ontplooiing van den enkeling, - zoals men steeds achter de
individuële klacht en wrok van den enkeling het "getuigenis" kan
afluisteren - als vooruitstrevende poëzie kunnen wij moeilijk meer