140225172155_handreiking-burgerkracht-in-de-wijk

20
in hoogconjunctuur verkeerde. In feite ging de decentralisatie van rijkstaken
op sociaal terrein al van start toen de verstatelijking net op zijn
hoogtepunt verkeerde: vanaf het laatste kwart van de twintigste eeuw.
Het was het kabinet Den Uyl, dat op basis van de zogeheten Knelpuntennota
(1973) constateerde dat het welzijnswerk een ‘lappendeken’
was. Om daar meer samenhang in te brengen was het lokale niveau van
groot belang. Gemeenten konden rekenen op ‘rijksbijdragen’ als ze op
democratische wijze ‘wijkwelzijnsplannen’ opstelden. Wettelijke
dekking daarvoor werd geboden door de Kaderwet Specifiek Welzijn.
Die operatie bleek in de praktijk zeer omslachtig te zijn. CDA-minister
Brinkman besloot begin jaren tachtig de Kaderwet in te trekken en in
plaats daarvan het geld dat van rijkswege naar welzijnswerk ging in één
beweging naar het gemeentefonds over te hevelen. In 1985 was dat
feitelijk de eerste vingeroefening in sociaal decentraliseren.
Bijna 20 jaar bleef het vervolgens stil, althans: voor zover het om grote
wetgevings trajecten ging. De decentralisatie van het welzijnswerk
bleek enerzijds een succes: gemeenten namen hun nieuwe verantwoordelijkheid
serieus en ontwikkelden in samenspraak met het rijk,
kennisinstituten, koepelorganisaties en burgers lokaal sociaal beleid.
Anderzijds knaagde er ook wel iets: in de praktijk bleken er schotten
tussen welzijn en zorg die als rem werkten op effectieve samenwerking.
In de loop van die twee decennia groeide dan ook vanuit het lokale veld
de roep om vormen van ‘integrale’ financiering. Die roep werd pas echt
gehoord toen duidelijk werd dat de kosten van de verzorgingsstaat op
termijn niet betaalbaar zouden zijn (overigens vooral doordat de zware,
institutionele zorg uitbundig bleef groeien). Vlak na de eeuwwisseling
ontstonden de eerste gedachten voor een ‘dienstenwet’ of ‘Wet Maatschappelijke
Zorg’ waarin wetten op het gebied van zorg en welzijn
zouden worden samengevoegd en onder lokale aansturing gebracht.
Het duurde nog tot 2007 voor die gedachten kracht van wet kregen in
de Wet Maatschappelijke Ondersteuning.
Gemeenten in het zadel
Het is waarschijnlijk iets te mooi om de WMO alleen te zien als het
vehikel dat lokale samenhang tussen zorg en welzijn mogelijk maakte.
Er is namelijk een ander aspect dat de wet tot een bruikbaar instrument
maakt voor de transformatie van de verzorgingsstaat: het compensatie
beginsel. Waar AWBZ-voorzieningen rechtens afdwingbaar zijn, zijn
WMO-voorzieningen dat veel minder. De wet schrijft gemeenten niet
voor welke voorzieningen ze dienen te leveren, maar slechts dát ze op
een of andere manier burgers compensatie moeten bieden voor
belemmerin gen die ze ervaren bij deelname aan de samenleving. Op
Burgerkracht in de wijk