140225172155_handreiking-burgerkracht-in-de-wijk

38
decennia, terwijl hun sociale doelen – als rechtvaardigheid, emancipatie,
zorg – onverminderd geldig bleven. Nu ook de financiering een
onoverkomelijk probleem wordt, doen ze een appel op burgers. Die
laten zich echter steeds minder de wet voorschrijven. Evelien Tonkens,
Jan Willem Duyvendak en anderen (2013) leggen sterk de nadruk op dat
overheidsappel als ze stellen dat de overheid ‘verleidt en verplicht tot
zorgzaamheid’ en hen zelfs maakt tot ‘affectieve burgers’ die zich
schuldig moeten voelen als zij in het zorgen voor hun naasten in
gebreke blijven. Zo wordt er volgens hen een morele verplichting
gecreëerd. Dat lijkt evident, maar toch doet hun redenering eenzijdig
aan. Ze lijken over het hoofd te zien dat die burger van nature bekommernis
aan de dag legt. Burgerkracht is niet een product of gevolg van
een terugtredende verzorgingsstaat; logisch en historisch gaat burgerkracht
aan de verzorgingsstaat vooraf.
Natuurlijk, ook aan burgerkracht zitten haken en ogen. Ook dat leert de
geschiedenis. Van oudsher wordt het werk dat in deze sfeer gedaan
wordt in formele en informele zin voor het leeuwendeel geleverd door
vrouwen. Mannen blijven sterk achter, behalve natuurlijk weer in
bestuurlijke, beleids- en managementfuncties. De grens tussen informele
zorg, betutteling en huisterreur is bovendien niet altijd scherp te
trekken en burgerinitiatieven hebben nogal eens de neiging een exclusief
karakter aan te nemen: ze zijn er voor een beperkte kring, waarin
niet iedereen wordt toegelaten. Een vergelijking met ‘staatszorg’ van
de ‘oude’ verzorgingsstaat in dit opzicht zou een boeiende studie opleveren:
hoe feministisch, bevrijdend en inclusief was die zorg in
overheids gefinancierde instellingen eigenlijk? Maar goed, zo’n vergelijking
is wat academisch. Ze zal immers niet kunnen leiden tot het
besluit om het dan voortaan maar zónder burgerkracht te doen. De
ontwikkelingen zijn immers onomkeerbaar; er dienen zich daarmee
nieuwe sociale krachten aan, gevoed en gevormd door allerhande
burgerinitiatieven, die vragen om nieuwe omgangsvormen tussen
overheden, instellingen en burgers. Daar kan geen lokale overheid
meer omheen.
Tegen de restauratie
Sociale wijkteams kunnen alleen een succes worden als ze optimaal bij
die burgerkracht aansluiten, zowel bij individuele burgers als op straatof
wijkniveau. Oppervlakkig gezien zijn ze niet meer dan een poging om
met gemotiveerde professionals en betrokken buren mensen bij te
staan die in de problemen zijn geraakt, maar historisch gezien reikt hun
betekenis veel verder, zo hebben we laten zien. Wijkteams zijn
Burgerkracht in de wijk