Scan 3, juni 2002 - UMC Utrecht

tekst > Rob Buiter
foto > Chris Timmers
“Stoma met een sluitspier”
Verplaatste buikspier geeft meer controle over de ontlasting
Het vullen van een stoma is in principe zelf te regelen. Gebruik een buikspier
als alternatieve sluitspier en bedien hem met een magneet. Experimenteel
onderzoek van Janou Bardoel toont aan dat het concept haalbaar is.
Het kan zo'n handig signaal zijn tijdens de saaie
vergadering die net iets te lang uitloopt: het
niet mis te verstane geluid van een rommelende
maag. Lunchpauze! Toch zullen de meeste
betrokkenen het vergelijkbare geluid van een
rommelend stoma niet snel als 'handig' kwalificeren.
Op het dragen van een stoma rust nog
steeds een taboe. Het pruttelende geluid tijdens
het ongecontroleerde vullen van het zakje wordt
vooral als gênant ervaren. Om nog maar te zwijgen
van de kans op lekkage.
Het perspectief dat plastisch chirurge in opleiding
Janou Bardoel schetst, klinkt de dragers van een
stoma waarschijnlijk als muziek in de oren.
Je gaat om de vier uur naar het toilet en met
een simpele beweging van een magneet ontsluit
je de stoma om de darm te ledigen. Zo'n alternatieve
sluitspier voor stomapatiënten bestaat
nog niet. Maar de haalbaarheid van het concept
bewijst Bardoel in het proefschrift waarop ze
onlangs promoveerde.
Vermoeid en verschrompeld
"Tijdens mijn promotieonderzoek bij Plastic
Surgery Research in het Amerikaanse Louisville
hebben we het principe op honden getest",
vertelt Bardoel. "Bij onze proefdieren hebben
we een deel van de dunne darm aan twee kanten
losgemaakt. De open einden van de darm hebben
we weer aan elkaar verbonden, zodat de
honden normaal konden blijven functioneren.
Met de twee kanten van het losgemaakte stuk
hebben we twee stoma's gemaakt, één aan
beide zijden van de buik. Aan de ene kant
maakten we een gewoon stoma, aan de
andere kant een stoma met een sluitspier."
De pogingen van Bardoel en haar Amerikaanse
collega’s om een stoma van een sluitspier te
voorzien kwamen niet helemaal uit de lucht
vallen. Uit de literatuur waren al een paar mislukte
pogingen bekend. Het grootste probleem
was steeds de verschrompeling van de gebruikte
spier, doordat er te veel van de originele zenuwen
moesten worden doorgesneden. Daarnaast
raakten de gebruikte spieren snel vermoeid,
waardoor ze niet lang genoeg voldoende druk
konden leveren om de stoma gesloten te houden.
Verplaatste wasbordspier
Daarom begon Bardoel met een anatomische
studie op menselijke kadavers. De centrale
vraag: welke spier kun je het beste gebruiken
om een sluitspier voor een stoma te maken,
zonder de originele zenuwen en bloedvaten
te beschadigen? De keuze viel op de musculus
rectus abdominis, de 'wasbordspier', die de
meeste mannen zo graag onder hun buikvet
zouden laten uitkomen.
Met een schaar en een in de lengte dubbelgevouwen
A-viertje op haar buik, die de wasbordspier
moet voorstellen, laat Bardoel zien hoe
'eenvoudig' de reconstructie van een sluitspier
kan zijn. "Hier komt een bloedvat binnen, hier
komen de zenuwen binnen, dus als je hier (knip,
knip) een rechthoek uit de onderkant losmaakt,
die loodrecht op de buikwand zet en aan deze
kant (vouw, vouw) de einden aan elkaar maakt
zodat je een cilinder krijgt, dan heb je een kringspier
met de originele zenuwwerking en doorbloeding
er nog aan. En de rest van de wasbordspier",
zegt Bardoel, wijzend op het stuk papier
met het rechthoekige gat op haar buik, "blijft
voldoende intact voor een normaal, dagelijks
functioneren."
Magnetische ontlasting
Het tweede, praktische probleem dat bij de
mislukte pogingen in het verleden naar boven
kwam – de vermoeibaarheid van de spier – heeft
Bardoel opgelost met elektrische stimulatie.
"Deze buikspier kun je niet continu aangespannen
houden. Maar je kunt hem wel trainen.
Door na de operatie steeds frequenter een elektrische
impuls aan de spier te geven, krijg je na
acht weken een onvermoeibare spier. Onvermoeibaar
wil in dit geval zeggen dat je de spier vier
uur lang laat samentrekken door een elektrisch
signaal uit een pacemaker die je onderhuids
nr 3 juni 2002 22