Werken naar vermogen

36
3.3 Wajong
Uitsluiting door keuring
Van de Wajongpopulatie is 98% volledig arbeidsongeschikt. In principe ontvangt
deze groep geen ondersteuning bij re-integratie van het UWV. In het
kader van de sluitende aanpak biedt het UWV alleen aan gedeeltelijk arbeidsgeschikte
Wajongers – voor zover zij geen onderwijs volgen – binnen 12 maanden
na instroom in de uitkering ondersteuning bij arbeidsinschakeling. Uit het
zeer hoge percentage volledig arbeidsongeschikten kan echter niet worden
geconcludeerd dat deze groep geen (aangepast) werk meer kan verrichten. Zo
blijkt in de praktijk dat 25% van de Wajongers werkt, veelal met behulp van
een loonkostensubsidie in het kader van de Wsw of met behulp van loondispensatie.
Daarnaast schatte het UWV in 2007 dat circa 10.000 á 18.000
Wajongers uit het zittende bestand van eind 2006 mogelijkerwijs nog bemiddeld
konden worden naar (aangepast) werk. Ook de jongeren die de laatste
jaren zijn ingestroomd in de Wajong, blijken veelal geschikt te zijn voor (aangepast)
werk. Onderzoek van het UWV en van TNO wijst uit dat ongeveer
50% van de huidige instroom direct of op termijn mogelijkheden heeft om te
werken. TNO geeft daarbij aan dat van nog eens circa 20% op het moment van
de claimbeoordeling de mogelijkheden voor arbeid nog niet te duiden zijn.
Maatwerk wordt bevorderd door mogelijkheid IRO
Wajongers die in het kader van de sluitende aanpak geen re-integratieaanbod
krijgen van het UWV kunnen - net als WGA-gerechtigden en WW-gerechtigden
- wel aanspraak maken op het recht op ondersteuning bij arbeidsinschakeling.
De reikwijdte van de aanspraken gaat echter niet verder dan wat redelijkerwijs
kan worden verlangd. Daarnaast kunnen zij ook het heft in eigen hand nemen
door gebruik te maken van de individuele re-integratieovereenkomst (IRO). Met
de IRO kan zelf een re-integratiebedrijf worden gekozen en kan zelf een re-integratieplan
vorm worden gegeven. De IRO betreft een discretionaire bevoegdheid
van het UWV, wat betekent dat het UWV een zekere beleidsvrijheid heeft
bij het al dan niet toekennen van een IRO. De IRO lijkt een veelbelovend instrument
te zijn voor het bieden van maatwerk. Uit onderzoek van APE blijkt dat de
mogelijkheden die de IRO biedt voor maatwerk worden gewaardeerd door
zowel uitkeringsgerechtigden als re-integratiebedrijven en UWV-medewerkers.
De prijs van een IRO-traject ligt ten opzichte van de gemiddelde prijs van een
regulier door het UWV ingekocht re-integratietraject een fractie hoger.
Hetzelfde geldt evenwel voor het plaatsingspercentage. Het toenemende
belang van de IRO-markt - eind 2006 betreft 50-60% van de gestarte re-integratietrajecten
een IRO-traject - heeft ertoe geleid dat bedrijven klantgerichter zijn
geworden en meer mogelijkheden hebben om kwaliteit te leveren. Wel is de
transparantie op de IRO-markt nog beperkt. Het UWV en cliënten hebben nog
onvoldoende zicht op de kwaliteit van de aanbieders.
Uitsluiting door ontbreken arbeidsverplichtingen
Wajongers hoeven in tegenstelling tot mensen met een bijstandsuitkering, een
WGA-uitkering of een WW-uitkering niet te solliciteren en aangeboden passende
arbeid te aanvaarden. Dat heeft een nadelig effect op hun arbeidsparticipatie.
Uit onder meer de ‘beleidsdoorlichting re-integratie’ is immers gebleken
dat het opleggen van verplichtingen en het handhaven ervan een belangrijke
bijdrage kan leveren aan het vergroten van de arbeidsparticipatie.
Maatwerk wordt belemmerd door beperkte inzetbaarheid re-integratieinstrumentarium
Ten slotte geldt dat met het gedetailleerd vastleggen in wet- en regelgeving
welke instrumenten onder welke voorwaarden kunnen worden ingezet, de
ruimte voor het UWV om maatwerk te leveren wordt ingeperkt. Zo kan bijvoorbeeld
alleen gebruik worden gemaakt van de jobcoach bij het vinden en behouden
van werk als sprake is van een verdiencapaciteit van tenminste 35% van het
wettelijk minimumloon. De vraag is of zulke restrictieve bepalingen niet leiden
tot ongewenste uitsluiting van mensen. Daarbij komt dat zowel uitkeringsgerechtigden,
re-integratiebedrijven als werkgevers het overzicht verliezen door
de complexiteit van de wet- en regelgeving, hetgeen de effectiviteit van de reintegratie
niet ten goede komt.
Geen stimulans tot ontwikkeling doordat meer werken niet loont
Naast voornoemde oorzaken waardoor de arbeidsparticipatie wordt belemmerd,
doet zich ook bij Wajongers het probleem voor dat eenmaal aan de slag
meer werken niet altijd loont. Hierdoor worden ook zij niet gestimuleerd om
hun capaciteiten volledig te ontwikkelen. Daarbij is voor deze groep vaak
onduidelijk wat de financiële gevolgen van werk en werkveranderingen zijn
door de complexiteit van de regelgeving. Onderstaand wordt dit probleem
nader toegelicht.