jaargang 4 nr. 2 juni 1993 - Zoogdierwinkel

ZOOGDIER ( 4) 93/2Tegel met tinglazuur ! 13e eeuw) uit de vloer van deabdij Ter Duinen (Kokszijde) met de voorstelling vaneen konijn.Alhoewel we er geen bewijzen voorhebben, is de lllogelijkheid natuurlijknooit uitgesloten dat een of andereprefect, afkomstig uit lberia en verlekkerdop laurices, wat konijnen metzich meenam op zijn reis naar hetnoorden. Er zijn gekkere dingen gebeurd.Het is mogelijk dat het konijnin de Romeinse periode voor het eerstten noorden van de Pyreneeën voorkwam,bijvoorbeeld in Zuid-Frankrijk,maar de introductiegolf in onzegewesten moet toch in een andere periodegezocht worden. Het is trouwensveelbetekenend dat de langoorin Italië zelf~ wat toch het thuislandvan de Latijnse cultuur was~ nooit stevigevoet aan de grond heeft gekregen.Het konijn was voor de Romeinenwellicht n1eer een gril dan een alledaagsgegeven.Het kloosterkollijnVolgens een aantal historici zou hetkonijn in West-Europa verspreid geraaktzijn vîa de kloosters. Zij stellendat reeds in de vroege middeleeuwendoor de monniken vanuit Zuid­Frankrijk tamnle konijnen zijn ingevoerdwaarmee nlen hier ten landeverder kweekte. De bewijsvoeringdaarvoor is in feite terug te brengentot enkele tekstvermeldingen. De22oudste vindt lnen bij Gregorius, bisschopvan Tours (538-594), die de gewoontevan somnlige monniken laaktom de vastenregels te Oluzeilen doorpasgeboren konijnen te eten. Het excuuswas dat deze diertjes pas uit hetbaarn1oedervocht kwalnen en dus waterdierenwaren, gelijk te stellen metvis. Het lijdt geen twijfel dat de monnikenhun inspiratie voor deze gangvan zaken bij de Romeinse lauriceshaalden. Of de bewijsvoering uit tekstenkan hardmaken dat de abdijen dehoofdverantwoordelijken zijn voor deintrede van het konijn in onze fauna,is niet zeker. Het eten van foetussenzal wel echt gebeurd zijn, Inaar hetlijkt ons nleer een plaatselijke gril daneen wijd verbreid economisch gegeven.Het konijntjes-eten kan er wel opwijzen dat de nl0nniken in die tijd eengroot aantal tuoederdieren in stenenof houten onlsluitingen hielden zodatzij de jongen konden vergaren zonderde moederdieren te moeten doden.Op deze wijze, zegt men, zouden bijons voor het eerst konijnen tot huÎsdierenzijn gemaakt.Bij archeologische opgravingen inonze abdijen vindt men inderdaadS0111S wel eens een konijnebeentje,maar frequent zijn dergelijke ontdekkingenniet. Het oudste archeologischekonijn in Vlaanderen is afkomstiguit het keukenafval van de abdijTer Duinen te Koksijde (West-Vlaanderen).Ongelukkig is de datering vrijvaag: 12e-13e eeuw. Uit dezelfde abdijMkomt een 13e-eeuwse vloertege1 waarop 111isschien een konijn staat afgebeeld.Andere vondsten stalnmen uiteen jongere periode. Konijnebeenderenuit het refuge-huis van de abdijvan Helniksem (Antwerpen) in deAntwerpse binnenstad worden in de14de tot 15e eeuw gedateerd. Vondstenuit de Sint-Salvatorsabdij teEnalue (Oost-Vlaanderen) en deBeaulieu-abdij te Petegem (Oost­Vlaanderen) stammen uit het beginvan de 16e eeuw. De archeologischegegevens blijven dus voorlopig beperkt,maar situeren de intocht vanhet kloosterkonijn aan het eind van demiddeleeuwen.Naar nlen zegt zouden uit de kloostersontsnapte konijnen de eerste populatiesvan bij ons in het wild levendedieren hebben gesticht. In 1245had Margaretha van Vlaanderen aande abdij Ter Duinen toestemming ge-