jaargang 4 nr. 2 juni 1993 - Zoogdierwinkel

ZOOGDIER ( 4) 93/2bijzonder geschikt biotoop voor konijnen.Duinen zijn droog en grazig,en boden1 en reliëf zijn ideaal voor devorn1ing van de uitgestrekte gangenstelselswaarÎn een konijnenkolonieleeft. Misschien waren ook de duinkonijnen,waarmee de abdij Ter Duinenuit Koksijde zo'n last had, wel door degraaf uitgezet?In tegenstelling tot het kloosterkonijnwaren de duin- en warandekonij~nen geen huisdieren. Hun gedrag tenopzichte van wilde soortgenoten veranderdeniet en de n1ens voerde geenselectie uit bij de kweek. De dierenwerden dan ook allenninst tan1. Integendeelzelfs, wanneer men uit warandeof duin zijn konijnen wou terugvangen,kWaIuen de minst schuwedieren wellicht eerst aan de beurt. Dewegvangst betekende dus een instandhoudenvan het wilde gedragspatroon.De jacht op het konijnHet houden van konijnen in warandesof duingebieden was één zaak. Maarop bepaalde 1TIOmenten wilde lnen dekonijnen vangen en dat was een anderpaar n10Llwen. Al vlug kwam men totde bevinding dat dit het best kon geschiedenn1et behulp van een natuurlijkevijand van het konijn, de bunzing.Van deze rovers is er al vroeg eenaantal tot huisdier gedomesticeerd enzo ontstond de fret. Men ging als volgtte werk. Het gangenstelsel van de konijnenwerd afgesloten door nettenvoor de uitgangen van de pijpen tespannen. Daarna liet men de frettenin de konij nepijpen los. De konijnen,die een dodelijke angst hebben voorde fretten, renden naar buiten waar zijin de netten terecht kwan1en. Ontsnaptedieren werden soms door afgerichtehonden achtervolgd en gegrepen.De fretten waren meestal gen1uilkorfdofhun tanden werden afgevijld,zodat ze de prooi niet echt kondenbijten. Deze n1ethode van vangenhad belangrijke voordelen. De gevangendieren waren niet geschonden enkonden levend worden geselecteerd.De mannetjes (rijders of ramlnelaars)en de fijn gebouwde wijfjes (moeren)werden gedood. De grote n10eren ende jongen liet men terug los want zijInoesten de productiviteit binnen depopulatie op peil houden en de toekomstigejachtopbrengst verzekeren.Het jagen met fretten vereist enige24vakkennis en werd dan ook uitgevoerddoor gespecialiseerde fretters ofcon (jn-jagh ers, in dienst van de heer.Veel van deze lui waren er niet nodig.De graaf van Holland had er in 1331slechts twee in dienst. Waarschijnlijktrokken die binnen een bepaalde tijdsrondevan kweekplek naar kweekplek0111 hun lnoordend beroep uit te voeren.Soms werd het afvangen van dedieren echter door de dames van hethof uitgevoerd. Op deze nlanier kondenzij delen in de geneugten van dejacht, zonder te raken aan de machoprivilegesvan de nobele n1iddeleeuwseman: de jacht op het grootwild.Dit geeft tevens aan dat de konijnendoor de adel niet in onze strekenzijn ingevoerd als jachtprooi.Het waarom van het konijnWaarom de rijke middeleeuwers konijnenbegonnen te kweken wordt onsinziens aangeduid in de laat 13eeeuwse Terrier, de staat van inkonlstenvan de gronden van de bisschop vanKatnerijk (nu Frans-Vlaanderen)waarin de belastingen werden gesOl11-n1eerd, die geïnd waren bij de kopersen de verkopers van dierenhuiden.Konijnen worden imlners ook in dezecontext van bonthandel genoemd endat lijkt ons geen toeval. Konijnebontwas een gegeerd produkt in de nliddeleeuwen.Het werd reeds vroeg vanuitSpanje, Portugal en Sicilië in onzegewesten ingevoerd en men gebruiktehet vooral Oin jassen en kapmantels tevervaardigen. Deze kledingstukkenvindt nlen zelfs venneld in testat11entenof dienden meegebracht bij het intredenin een klooster. Het is dus nietzo verwonderlijk dat de rijkere middeleeuwerbij ons deze producten opeen bepaald lnon1ent liever zelfkweekte dan ze te n10eten invoeren.Het aanleggen van warandes, deuitzettingen in de duinen, het aanstellenvan de fretters, het kan allen1aalpassen in een kapitalistische refleksvan de middeleeuwse grootgrondbezitter:de bonthandel. Dit zou ook verklarenwaaron1 zulke grote populatieskonijnen werden onderhouden. Son1-mige warandes brachten 1000 konijnenper hectare op, zeggen de middeleeuwsebronnen. De eilanden Texelen Vlieland alleen leverden tegen hetn1idden van de 14e eeuw 5000 vellenper jaar. Zelfs als we rekening houdennlet de typisch middeleeuwse neiging