De dialecten van centraal-Salland: Raalte, Heino en Lemelerveld

*Opmaak dialect Raalte_DEF 29-09-2011 11:22 Pagina 20De dialecten van centraal-Salland: Raalte, Heino en LemelerveldRaalte - de klinkersmogelijk ook pere ‘peer’ (deze ee kan ook uit een korte e komen).d. owg. ai (Oudsaksisch ee), in achtereers, al’lenig, bleke, grepe, heet, lere, meerder-, meest-,meze, snee ‘sneeuw’, twee-, -zeerte en waarschijnlijk klere.e. owg. io, in deerne.f. owg. lange e, waarschijnlijk in hee.Een klanknabootsend woord is bleren; de herkomst van de ee in fleems en wezeboom is niet duidelijk.uDe korte klinker u, die gelijk is aan de Nederlandse klinker in het woord bus, vindtmen o.a. in de volgende woorden:bruggebrulfte (Hei, Le)/brulleftebrummelbullebullechienbulsinkbultbussedrukkendrup(mie) duchtdunnee’krumpene’spunnenfussiengundergusgutsehupshutteklumpienknuppenbrugbruiloftbraam (vrucht)bilstiertjebunzinghoop, heleboel; bultbusduwendrop(mij) dunkt(veroud.)dungekrompengesponnenklein beetjegindsgust, niet drachtiggutsleuk, aardighutklompjeknopen (werkw.)krukkejaarring; krukkrummel kruimelkummechien kommetjekunsien kunstjelubbenlubbenlullen (niet vulgair) kletsenlusselusmussemuspottefullie portefeuillepunsien (veroud.) kindje (liefkozend)putteputróndumme ronde snee brood,rond broodruggerugrullechien rolletjeschuppe schopsukke’lä chocolaSunterklaos Sinterklaaswullenwillenzuchzucht (zelfst. nw.)zunnezoona. De klank u gaat in deze woorden meestal terug op een Oudwestgermaanse u (waarbij dikwijlseen umlautsfactor is aan te wijzen in de volgende lettergreep), nl. in brugge, bult, busse, drukken,ducht, dunne, e’krumpen, e’spunnen, hutte, knuppen, krukke, krummel, kunsien, lubben,putte, rugge, -umme, zunne en waarschijnlijk ook schuppe.b. Een owg. i, e of a is gerond tot u onder invloed van omringende medeklinkers in brummel,bulle, gunder en wullen.c. In brulfte/brullefte en zuch werd de oorspronkelijke lange u voor de medeklinkercombinatie–ft/-cht verkort tot u.d. De u van drup ontstond uit een o met umlaut.e. Umlaut van de ó leverde de u op van de verkleinwoorden bullechien, klumpien, kummechien enrullechien.Leenwoorden zijn gutse, lusse, pottefullie, Sunterklaos (uit het Frans), hups (uit het Duits), musse(uit het Latijn) en sukke’lä (uit het Spaans).Woorden waarin de herkomst van de u onduidelijk is, zijn bulsink, fussien, gus, lullen en punsien.euDe lange eu, die veel lijkt op de klinker in het Nederlandse deuk, wordt in hetRaaltes niet uitgesproken als een soort tweeklank, dus met een soort w aan heteind, maar behoudt zijn klankkleur van het begin tot aan het eind. We vinden delange Raalter eu onder meer in de volgende woorden:beuntienbeurenbleusbreurdeupendeuredeurkellendeuzedreugedreumeneugieneumpieneurgeleuvengreutsheufdboontjetillen; (geld) beuren(hij) bliesbroerdopendeurtintelendoosdroogdromenoogjeoompjehun (bez. vnw.)geloventrots, hovaardighoofdheugenheuiheupienheurenJeudejeurtienkeukelenkneupienleu (ook: lu:)leugenleupsleutreupereurenopbieden(bij veiling)hooihoopjehorenJoodjaartjeduikelenknoopjelui (zelfst. nw.,mv.), liedenleugenloops(hij) lietruifroeren20 21