De dialecten van centraal-Salland: Raalte, Heino en Lemelerveld

*Opmaak dialect Raalte_DEF 29-09-2011 11:22 Pagina 136De dialecten van centraal-Salland: Raalte, Heino en LemelerveldHeino - De bijvoeglijke naamwoordenDe uitgangen na het onbepaalde lidwoordAls het bijvoeglijk naamwoord hoort bij een mannelijk zelfstandig naamwoordvoorafgegaan door een onbepaald lidwoord, dan is de uitgang: -en. Voorbeelden:een groten kerel een grote kereleen helen zet een hele pooseen aolen deken een oude dekenBij een vrouwelijk zelfstandig naamwoord is de uitgang van het bijv. nw. in zo’ngeval: -e. Voorbeeld:een dikke rugge een dikke rugBij het onzijdige zelfst. nw. is de uitgang van het bijv. nw. in zo’n geval Ø, d.w.z.niet bestaand. Voorbeeld:een leeg huus een laag huisDe verkleinwoordenIn het Heinoos vinden we de verkleinwoordsuitgangen -ie, -chie, -pie, -echie, -tie,-kie, respectievelijk vergelijkbaar met de Nederlandse uitgangen -je, -tje , -pje, -etje, -tje, -kje. De Heinose regels voor het aanhechten van de uitgangen, alsmededie voor het wegvallen van de stomme e vóór een verkleinwoordsuitgang zijngelijk aan die welke gelden voor het Raaltes. Daarom worden ze hier niet herhaald.Ook de regels voor het toepassen van de “Umlaut” zijn gelijk (zie p. 82).Eveneens is, net als in het Raaltes, de laatste medeklinker vóór de ie altijd stemloos.De zelfstandige naamwoorden die een verkleinwoordsuitgang hebben, krijgenin het meervoud altijd een -s.Sommige woorden hebben een korte klinker in de stam en een lange in het verkleinwoord,waarin natuurlijk ook “Umlaut” kan voorkomen:blad blad > bläächie blaadjegat gat > gäächie gaatjeglas glas > gläsie glaasjepad pad > päächie paadje(=weggetje)rad rad > räächie raadjeschip schip > schepie scheepjevat vat > vätie/väächie vaatjezunne zoon > zeuntie zoontjeHet omgekeerde komt ook voor:hège heg > hechie heggetje(echter ook: hèèchie)In de hier volgende verkleinwoorden verandert de medeklinker van de stam vanhet ermee overeenstemmende zelfst. nw. in een andere medeklinker:berre bed bettieding ding diggieDe achtervoegsels-ieZie hier een aantal voorbeelden:In een enkel geval treedt er geen “Umlaut” op:vloe:re vloer > vloe:rtie vloertjeDe regel hiervoor is dezelfde als die voor het Raaltes, nl. dat een oe: vóór een rgeen Umlaut krijgt (vgl. p. 83). Dit geldt ook voor het Hellendoorns (J. NijenTwilhaar, persoonlijke mededeling) en het Vollenhoofs (vgl. Spa 1996, p. 73).balke balk bälkiebanke bank bänkiebärg berg bärchiebaoge boog bööchiebeeld beeld beeltiebies bies, strook, rand biesiebiete biet bietiebone boon beuntiebroekzak broekzak broekzäkkiebröt plank (in kast) bröttiedak dak däkkiedief dief diefiediek dijk diekiedraod draad (van metaal) drötiedroe:ve druif dru:fie136137