De dialecten van centraal-Salland: Raalte, Heino en Lemelerveld

More documents

Recommendations

Info

*Opmaak dialect Raalte_DEF 29-09-2011 11:22 Pagina 166De dialecten van centraal-Salland: Raalte, Heino en LemelerveldLemelerveld - De werkwoordenDe bezittelijke voornaamwoordenbijvoeglijkzelfstandigmien mijn miene de mijneoe jouw oene de jouwezien zijn ziene de zijnehäär haaroonze onze (mnl. + vrl.)oons onsjullie julliehun hunDe werkwoordenDe zwakke werkwoordenDe vervoeging van de zwakke werkwoorden is meestal gelijk aan die van de zwakkewerkwoorden in het Raaltes (zie p. 54). Echter wat betreft de vervoeging van dewerkwoorden die op -n eindigen kunnen er verschillen optreden: wanneer de stamvan zo’n werkwoord eindigt op een -d, dan houdt, in tegenstelling tot wat er in hetHeinoos en Raaltes gebeurt, de 1e pers. enk. van de o.t.t. een -d: ik läde = ik laad.De overige vormen van deze tijd zijn wel gelijk aan die van de andere twee dialecten.In Lemelerveld kan een werkwoord dat op -n eindigt ook een stam hebben die eindigtop -i. Vgl. bluu:n ‘bloeien’; ik bluuie ‘ik bloei’.Onder de zwakke werkwoorden van het Raaltes en het Heinoos kunnen ookLemelerveldse werkwoorden vermeld staan.et anleggenaoverludenhet aanleggende doodsklokluiden overzich ergerenum ärgerenbästen(volt.deelw. ebästen) barstenum bemuuienblekkenbliekenbluu:n (stam bluui)bolterenbörselenzich bemoeienblaffenblekenbloeienbuitelenborstelendrägen (3e pers.enk. o.t.t.dräg, volt.deelw.edrägen)dukendu:ren(óp)feilenflieciterengään (stam gäär)gengelengeleuvenhoesenhuu:n (stam huud)jägen (3e pers.enk. o.t.t. jäg,volt. deelw. ejäg)juchterenkään/känen(stam: kään)knikken/nikkenkwäkenkwielenlään (stam lääd,volt. deelw. e’läne)langenlèzen (ook sterkwerkw.,zie p. 170)lie:nenlönnenlullen (niet vulgair)lussenmäken (3e pers.enk. o.t.t.dragenduikelenduren(op)dweilenfeliciteren(bijeen)garentreuzelen, heenen weer lopen,langzaam lopengelovenhoestenoppassen, hoedenjagen; jagen, snelrijdenstoeien; jagenkarnenknikkenkwakenkwijlenladenaanreikenlezenlenenleunenkletsenlustenmakenmäk, volt. deelw.emäk)ofbleuteneffenen,egaliserenofstotenverstoten (vaneen kalf door eenkoe)pikkenklevenpleggen plegen (=gewoon zijn)pottenpotenprakkezeren prakkizerenproesenniezenscheuken(zich) schurenschreeuwen loeiensmakkensmakkensol’derensolderenspannenspannenspeurenspeurenstellenstelen(ook sterk werkw.)(volt.deelw. estöllen)stokkenstokenstreuien(mest) strooienstu:rensturentappentappentu:genzich permitteren(van uitgaven)uutneudigen/ uitnodigenuutneugen(um)vään(om)spannen,(stam vääm) (om)vattenverknötteren verfrommelenvroeselenworstelenum wään (stam wäär) zich hoeden voor166167
*Opmaak dialect Raalte_DEF 29-09-2011 11:22 Pagina 168De dialecten van centraal-Salland: Raalte, Heino en LemelerveldLemelerveld - De werkwoordenwachenwärkenwelterenwachten; tijdhebben voorwerkenheen en weer rollen(v. paarden)wie:n (stam wie:d)zwemmen(volt.deelw.ezwömmen)zwetenwiedenzwemmenzwetenspiet ~ speet ~ espetten spijtenHet volgende werkwoord kan ondanks bepaalde afwijkingen ook tot deze klassegerekend worden:schijte ~ schijt ~ scheet ~ eschetten schijtenDe sterke werkwoordenDe vervoeging van de sterke werkwoorden in het Lemelervelds is gelijk aan die inhet Raaltes (zie p. 61).De werkwoordsklassenNet als in het Raaltes (zie p. 62) kunnen de sterke werkwoorden op grond van deklinkerveranderingen, die zich met name in de o.v.t. voordoen, onderverdeeld wordenin een aantal klassen. Ook onder de Raalter (p. 63-70) en Heinose (p.123-127)klassen zijn veel Lemelerveldse werkwoorden vermeld. We laten van elke klassede vormen zien van de 1e pers. enk. o.t.t., de 3e pers. enk. o.t.t., de 1e pers. enk.o.v.t. en het voltooid deelw.N.B.: In de uitspraak van het Lemelervelds van de heer Huurman verdween somshet voorvoegsel e- van het voltooid deelwoord van de sterke werkwoorden.Staan er in de derde kolom twee woorden, gescheiden door een ~ dan is de eerstevorm die van de 1e pers. enk. o.v.t. en de tweede die van de 3e pers. enk.Klasse 1: ie(:) ~ i ~ ee ~ ee/eblie:ve ~ blif ~ bleve ~ ebleven blijvenlie: ~ lid ~ lee~leed ~ e’lene/e’leen lijdensnie: ~ snid ~ snee~sneed ~ e’snene/e’sneen snijdenstrieke ~ strik ~ streke ~ e’strekken strijkenDe werkwoorden lie:n ‘lijden’en snie:n ‘snijden’ hebben als stam respectievelijklie:d en snie:d.Het werkwoord spieten, dat alleen in de 3e pers. enk. voorkomt, heeft in de o.t.t.een kleine afwijking:Klasse 2: ie(:)/uu(:)/oe(:) ~ ö ~ eu ~ öö/ö/euIn het Lemelervelds komt de eu in het voltooid deelw. alleen voor als de stam eindigtop een -r, in overeenstemming met wat er gezegd is op p. 12 (zie ook p. 65)(ver)bie: ~ (ver)böd ~ (ver)beude ~ ver-/eböne (ver)bieden(hele werkwoord: (ver)bie:n)gie:te ~ göt ~ geute ~ egötten gietenvlu:ke ~ vlök ~ vleuke ~ evlökken vloekenzoe:ge ~ zög ~ zeuge ~ ezögen zuigenDe volgende werkwoorden, met soms afwijkende vormen, kunnen ook tot dezeklasse gerekend worden:bewège ~ bewèègt ~ beweuge ~ bewögen bewegenlope ~ löp ~ leupe ~ elopen lopenschere ~ scheert ~ scheure ~ escheuren scherenstote ~ stöt ~ steute/stoten ~ estötten stotenwège ~ wèègt ~ weuge ~ ewögen wegenKlasse 3: i/e ~ i/e ~ eu/ö/u ~ ö/uDe 3e pers. enk. o.t.t. gaat meestal uit op een -t en heeft geen klinkerwisseling.drinke ~ drinkt ~ drunk(e) ~ edrunken drinkenhelpe ~ helpt ~ heulpe ~ ehölpen helpenklimme ~ klimt ~ klumme ~ eklummen klimmenschenk(e) ~ schenkt ~ schunke ~ eschunken schenkenstelle ~ stelt ~ steule ~ estöllen stelen(ook zwak werkw.)trekke ~ trekt ~ trökke ~ etrökken trekken168 169
Page 1 and 2:
*Opmaak dialect Raalte_DEF 29-09-20
Page 4 and 5:
Page 6 and 7:
Page 8 and 9:
Page 10 and 11:
Page 12 and 13:
Page 14 and 15:
Page 16 and 17:
Page 18 and 19:
Page 20 and 21:
Page 22 and 23:
Page 24 and 25:
Page 26 and 27:
Page 28 and 29:
Page 30 and 31:
Page 32 and 33:
Page 34 and 35: *Opmaak dialect Raalte_DEF 29-09-20
Page 96: *Opmaak dialect Raalte_DEF 29-09-20
show all

De dialecten van centraal-Salland: Raalte, Heino en Lemelerveld

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?