De dialecten van centraal-Salland: Raalte, Heino en Lemelerveld

*Opmaak dialect Raalte_DEF 29-09-2011 11:22 Pagina 56De dialecten van centraal-Salland: Raalte, Heino en LemelerveldRaalte - De werkwoordendrèèie wie?männen jäge wie oeuut huusdraaien wij?morgen jagen we je uit huisik vänen ik reed; voer wie vänen wij reden; voerenie vänen jij reed; voer ule vänen ullie reden; voerenhee/zie vänen hij/zij reed, voer zie vänen zij reden; voerenAls bij werkwoorden als bloe:n, wie:n enz. het werkwoord vóór het pers. vnw. vande 1e pers. enk. komt te staan, dan wordt, bij wijze van uitzondering, de d van destam wel gehoord:ik länen ik laadde wie länen wij laaddenie länen jij laadde ule länen jullie laaddenhee/zie länen hij/zij laadde zie länen zij laaddenbloe:d ik nog steeds?bloed ik nog steeds?De o.v.t.van rekkenen ‘rekenen’ is:Het komt echter ook wel voor dat de normale vorm, dus zonder uitgang, wordtgebezigd:bloe: ik nog steeds?bloed ik nog steeds?De o.v.t. krijgt bij alle personen de uitgang -en:ik dreumen ik droomdeie dreumen jij droomdehee/zie dreumen hij/zij droomdeAls in de o.v.t. omkering plaatsvindt van werkwoord en onderwerp, dan veranderende uitgangen van het werkwoord niet:dreumen ie?wat dreumen ule toch!gisteren dreumen wie toch zo!lu:nen ie de klokke ók?länen hee de wägen vol?wie dreumenule dreumenzie dreumenwij droomdenjullie droomdenzij droomdendroomde jij?wat droomden jullie toch!gisteren droomden we toch zo!luidde jij de klok ook?laadde hij de wagen vol?Bij de hierboven genoemde werkwoorden die eindigen op -n, is de laatste letter diein de o.v.t. vóór de uitgang -en staat, steeds een –n-:ik bloe:nen ik bloedde wie bloe:nen wij bloeddenie bloe:nen jij bloedde ule bloe:nen jullie bloeddenhee/zie bloe:nen hij/zij bloedde zie bloe:nen zij bloeddenik rekkenen ik rekendeie rekkenen jij rekendehee/zie rekkenen hij/zij rekendewie rekkenenule rekkenenzie rekkenenDe dubbele toepassing van uitspraakregel 1 in al deze vormen maakt dat er dusgeen verschil is tussen de uitspraak van de 1e pers. enk. van de o.t.t. en die van deo.v.t..De o.v.t. van règenen ‘regenen’ is vanzelfsprekend et règenen ‘het regende’.De voltooide tijden worden gevormd met de hulpwerkwoord hemmen ‘hebben’,gevolgd door het voltooid deelwoord, dat net als in het Nederlands en volgensdezelfde regels eindigt op -t of -d. Het voorvoegsel is e-, tenzij het werkwoord zelfal een onbeklemtoond (!) voorvoegsel heeft. In dat laatste geval komt er niet nogeens een voorvoegsel bij. Voorbeelden:ik heb edreumd (v.t.t.) ik heb gedroomdwie hebt edöst (v.t.t.) wij hebben gedorstzie hef et belaofd (v.t.t.) ze heeft het beloofdie hannen egääpt (v.v.t.) jij had gegaaptule hannen ebouwd (v.v.t.) jullie hadden geploegdzie hannen verbraand (v.v.t.) ze hadden verbrandwij rekendenjullie rekendenzij rekendenDe toekomende tijden worden gevormd met het hulpwerkwoord zöllen ‘zullen’, aldan niet gekombineerd met het hulpwerkwoord hemmen:ule zölt bloe:n (o.t.t.t.) jullie zullen bloedenzie zal oons ewäärschouwd hemmen (v.t.t.t.) zij zal ons gewaarschuwdhebben5657