De dialecten van centraal-Salland: Raalte, Heino en Lemelerveld

*Opmaak dialect Raalte_DEF 29-09-2011 11:22 Pagina 60De dialecten van centraal-Salland: Raalte, Heino en LemelerveldRaalte - De werkwoordenschu:ken schuren (vanwege dejeuk)siepen huilen; sijpelensisteren sissenslachen slachtenslie:ren glijdensloeken (ook gulzig eten/drinken;sterk werkw.) slikkensmèren smerensniejen sneeuwensnu:pen snoepensnuuien snoeiensoe:zen suizen; sluimerenspään (stam spä:) spittenspättelen spartelensporen sparen; de sporengevenspöllen spelenspreien opmaken (v. bed)spruuien sproeienstaoven stovenstellen (volt. stelendeelw. estöllen)stennen steunen (bijdrukken, persen)steuren storenstoeken op de grond smakkenstokken stokenstreuien strooienteuveren toverentoenikkoppen toeknikkenuutneudigen uitnodigenuutscheien stoppen, ermee ophoudenuutvään uitvaren, te keer gaanvään (volt. varen; rijdendeelw. eväne)vaolen (volt. vouwendeelw. evaolen)vätten pakken, grijpenvègen vegenvernu:men vernoemen, naariemand noemenverslikkeren smullenverstreuien verstrooienvretten (volt. vretendeelw. evretten,ook sterk werkw)vriejen vrijenvu:len voelenwachen wachten; tijd hebbenwèèien waaienzich welteren heen en weer rollen (v.paarden)wennen keren, wenden(v. hooi)wetteren water geven (aan vee),drenkenwèven wevenwie:n (stam wie:d) wiedenwiejen wijdenwonen wonenzägen zagenzeumen zomenziejen zeven (v melk)zörgen zorgenzuchen zuchtenzwalmen walmenVoor meer werkwoorden in het Raaltes kunt u raadplegen het Nieuw SallandsWoordenboek van de Werkgroep Dialekt (1995).De sterke werkwoordenDe sterke werkwoorden vertonen dezelfde verschijnselen als die in hetNederlands: klinkerverandering in de o.v.t. en het voltooid deelwoord.De uitgangen in de o.t.t. zijn de volgende:1e persoon enkelvoud -e 1e persoon meervoud -t2e persoon enkelvoud -t 2e persoon meervoud -t3e persoon enkelvoud -Ø 3e persoon meervoud -t(d.w.z. geen uitgang)De uitgangen lijken dus veel op die van de o.t.t. van de zwakke werkwoorden,behalve die van de 3e persoon enk. Deze laatste vertoont nog een andere afwijking,nl. de verandering van de stamklinker (zie hieronder). In enkele gevallenheeft de 3e persoon enk. een -t. Dat zal altijd bij het betreffende werkwoord vermeldworden. De werkwoordsvorm van de 2e persoon enkel- en mv. verliest zijnuitgang zodra hij, om wat voor reden dan ook, vóór het onderwerp komt te staan.Net als bij de zwakke werkwoorden krijgt de werkwoordsvorm van de 1e persoonmv. de uitgang -e als hij vóór het onderwerp komt te staan. Dus:ik zoepe ik zuip wie zoept wij zuipenie zoept jij zuipt ule zoept jullie zuipenhee/zie zöp hij/zij zuipt zie zoept zij zuipenzoep iedaorumme zoep ie duswaorumme zoep ule zo völle?zoepe wie?daorumme zoepe wieDe uitgangen van de o.v.t. zijn de volgende:1e persoon enkelvoud –e2e persoon enkelvoud –en3e persoon enkelvoud -Ø(d.w.z. geen uitgang)zuip jij?daarom zuip jij duswaarom zuipen jullie zoveel?zuipen wij?daarom zuipen wij1e persoon meervoud -en2e persoon meervoud -en3e persoon meervoud -en60 61