De dialecten van centraal-Salland: Raalte, Heino en Lemelerveld

*Opmaak dialect Raalte_DEF 29-09-2011 11:22 Pagina 44De dialecten van centraal-Salland: Raalte, Heino en LemelerveldRaalte - uitspraakregelsd. Een r die in een beklemtoonde lettergreep vóór een medeklinker staat die geen st, d of n is, wordt meestal goed gehoord:ärmgärvevärkenwärkarmgarfvarkenwerkIn het eerste en laatste woord staat de op de r volgende medeklinker aan heteind. In zo’n geval ontwikkelt zich tussen de r en de eindmedeklinker een stommee die door de taalkundigen een svarabakhti-klinker wordt genoemd. In ditsoort woorden staat de r dus als het ware tussen twee klinkers en is regel 4a toepasbaar.In de twee overige woorden volgt op de r nog een andere lettergreep,wat maakt dat de r ook hier beter hoorbaar is (zie ook onder 4c, punt 5).5. Net als in het Nederlands wordt de tweeklank ui aan het woordeinde en vóóreen klinker uitgesproken als öi, d.w.z. als een ö (zie p. 27), gevolgd door een j:löislöierluisluier6. De bijwoorden die eindigen op -l of -r, voorafgegaan door een korte klinker,worden vaak zonder -l of -r uitgesproken:mär > mäh maarmeestal > meestah meestalwel > weh welN.B. We schrijven een h om verwarring te voorkomen: mäh, bij voorbeeld, heefteen korte klinker en vä ‘vader’ een lange.Als echter het bijwoord staat vóór een woord dat met een klinker begint, dan wordtde medeklinker wel uitgesproken:hee hef ’t wel edaonehij heeft het wel gedaan7. De medeklinker n die volgt op een klinker die geen stomme e is, kan deze klinkernasaliseren, wat betekent dat deze klinker door de neus wordt uitgesproken,terwijl de n verdwijnt. De volgende gevallen doen zich voor:a. Staat de n aan het woordeinde, dan wordt elke voorafgaande klinker genasaliseerd,of die nu kort of lang is, mits het eventueel erop volgende woord niet meteen klinker begint:äkkertien > äkkertie akkertjebroen > broe bruinbruu:n > bruu: broedender in > der i erinhen > heh heen, weg (bijw.)mien > mie mijnrie:n > rie: rijdenstaon > stao staanzien boe:k > zie boe:k zijn boekzien vä > zie vä zijn vaderN.B. De nasalisering wordt met een rechte letter aangegeven. In de verkleinwoordenis de nasalisering niet erg goed hoorbaar. Als echter op het woord meteen n aan het eind een woord volgt dat met een klinker begint, dan vindt er geennasalisering plaats en blijft ook de n goed hoorbaar:ik bin der hen e’wesmien omeik ben er heen geweest.mijn oomb. Als de n midden in het woord staat, dan nasaliseert hij een eraan voorafgaandelange klinker mits op de n één van de medeklinkers t, d, s of z volgt:haanse > haase handschoen, wantoons > oos ons (pers. vnw.)oe:nzelig > oe:zelig vies, onverzorgdstie:ntien > stie:tie steentjezwääntien > zwäätie zwaantjemaond > maod maandie:ns > ie:s eens4445