nummer 5

oekbesprekingde wereldbank als rattenvangerI Ludo De Brabander IFrancine Mestrum kennen we als geëngageerd academicus die in 2002 in haar boek ‘globalisering en armoede’scherpe kritiek leverde op de Wereldbank. De ‘Rattenvanger van Hameln’ kan gezien worden als een vervolg daarop.Niet zomaar een analyse van de neoliberale politiek, wel van het vertoog dat de Wereldbank hanteert, de sociale inkledingvan haar beleid als antwoord op de kritiek die deze internationale instelling al jaren te slikken krijgt.Wat Francine Mestrum op overtuigendewijze aantoont is dat de armoedebestrijdingvan de internationale instellingen eenvoudigwegde nieuwe verpakking vormt van eenneoliberaal beleid. Armoede is een hinderlijkfenomeen. Tot zover volgt de Wereldbank.Alleen maakt de instelling er een cijferverhaalvan, losgekoppeld van sociaal-economischerechten of breder nog, van het vraagstukover hoe onze maatschappij sociaal eneconomisch georganiseerd moet worden.Armoede is een maatschappelijk probleem,aldus Mestrum, dat niet zomaar losgekoppeldkan worden van de machtsverhoudingenin een samenleving. Armoedebestrijdingis tot mislukken gedoemd als niet tegelijk deongelijkheid wordt weggewerkt. DeWereldbank beschouwt armoede als eenziekte. Het zijn de armen die moeten veranderen,die zich moeten ‘empoweren’, gekoppeldaan een stelsel waar economische groeien vrije markt centraal staan. Dat alles leidtde aandacht af van de essentie, namelijk datarmoede een gevolg is van verrijking, een verhaaldus van ongelijkheid en machtsverhoudingen.Vrije markt is alleen maar voordeligvoor wie al een machtige economische positieinneemt. Omgekeerd zal vrijhandel deeconomische zwakken verder in de armoededuwen. De allerrijksten hebben hun vermogenmet 7,7 procent zien groeien, terwijl demondiale groei slechts 2,6 procent bedraagt.Dat wil zeggen dat 5,1 procent van de groeiwordt verwezenlijkt door het te gaan halenbij de armen.Wie de armoede echt wil aanpakkenzal de rijkdom, de toenemende concentratievan kapitaal bij een kleine groep rijkenmoeten bestrijden.“Armoede bestuderenzonder tegelijk de rijkdom te bekijken is redelijkfutiel. Armoede en rijkdom zijn twee kantenvan dezelfde medaille.” (p. 73)Maar dat is uiteraard niet het verhaalvan de Wereldbank en andere internationaleinstellingen. De Wereldbank grijpt graag naarcijfers over de recente daling van de mondialearmoede om het succes van haar receptente staven. Maar, zo stelt Mestrum terecht, dearmoededaling is in de eerste plaats te dankenaan landen als India en China, die beidenu net een ander beleid voerden dan wat deConsensus van Washington voorschrijft.Volgens het ontwikkelingsprogramma vande Verenigde Naties (UNDP) zijn daarentegen54 landen armer geworden dan ze al in 1990waren.De titel van het boek vormt eigenlijk meeeen kritiek op de NGO’s, die nogal gemakkelijkmeegaan in het mainstream-vertoog vande armoedebestrijding. De Wereldbank heeftvolgens haar met succes concepten van dederdewereldbeweging geïntegreerd in haarneoliberale vertoog, maar wel met een anderebetekenis. Armoede wordt losgekoppeldvan het inkomensvraagstuk (en dus ook vanongelijkheid). Sociale bescherming, betekentniet langer beschermen tegen de vrije markt,maar staat ten dienste van de vrije markt.Omdat de Wereldbank risico’s (zoals de economiezelf) beschouwt als een natuurlijk verschijnsel,is het ook zinloos om deze te proberenvermijden. De mensen moeten lerenleven met risico’s, sociale bescherming wordteen individuele verantwoordelijkheid. Ookbegrippen als cultuur en democratie of de rolvan de staat krijgen een nieuwe (neoliberale)invulling. De staat die de Wereldbank voorogen heeft is zeker geen verzorgingsstaat. DeWereldbank besteedt weliswaar meer aandachtaan de institutionele ontwikkeling,maar dat betekent geenszins dat de overheideen belangrijke rol mag spelen in de economie.Wat de Wereldbank wil is goed bestuuren efficiënte staten, ten dienste van de markten de economische groei.“De ‘economische’opdracht van de staten bestaat erin de voorwaardente creëren – wetgeving op de concurrentie,op eigendomsrecht… - waarin demarkt optimaal kan functioneren, nooit magde markt op een of andere manier gehinderdof verstoord worden. Elke marktverstoring, zowordt onderstreept, is in het nadeel van dearmen” (p. 119)DE GROENE WATERMAN.Alle boeken die in Vrede besproken worden, kan je verkrijgen bijDe Groene Waterman, Wolstraat 7 Antwerpen T.03/232.93.94 ofgroenewaterman@groenewaterman.be - www.groenewaterman.be50≤CULTUURVrede | nr. 376 | november-december 2005