vrouwen in de politiek:met de hakken over de slootI Jennie Vanlerberghe IDe politiek heeft haar glans verloren.De politici hebben zolang aan hun eigenimago gekrabd tot hun geloofwaardigheidsgehalteonder nul is gezakt. Nu endan zie je nog eens een icoon, als Schiltzof Eyskens, wat waarheden verkondigen,maar dan denk ik steeds: als je al dieoplossingen weet, waarom heb je datvroeger niet zelf opgelost? Naar het luidegeschal aan de poorten van de luchtkastelenvan een Dewinter en Dedecker wordtblijkbaar toch nog geluisterd en de perfectgeföhnde ‘sérieux’ van Leterme zou ookweer aanslaan.Die onverschilligheid voor politiek isjammer. Want politici hebben wel degelijkveel macht. Meer dan we soms denken. Ja,natuurlijk is er de democratie en zijn er deverkiezingen. We kunnen ons ongenoegenuitten door ze naar huis te sturen of wekunnen nieuwe politici aanwijzen om hunmacht op te nemen. De vraag is: hoe doenwe dat? Niet goed in elk geval en dat zienwe vooral door de aanwezigheid of lieverafwezigheid van de vrouwen in de politiek!Decennia hadden mannen alle macht.En geef toe, we hebben al een paar oorlogenachter de rug. Mannen hebben, enkelgeïnspireerd door stemmengewin,bepaald wanneer (1948) vrouwen mochtenstemmen. Enige dankbaarheid daaromtrentwerd niet in de wind geslagen.Slechts enkele jaren geleden werd nogflink gedebatteerd waar en hoeveel vrouwenop kieslijsten mochten staan. Op diemanier raakten vrouwen tussen ritsengeklemd. Want als de kiesrits zich sluit,blijken er nogal altijd meer mannen aande goede kant te hangen. Je denkt dan, nazoveel jaren discriminatie en onderdrukkingwordt die situatie in een paar jaarrecht gezet? Tenslotte, is meer dan dehelft van de bevolking vrouwelijk. Helaas,niks is minder waar. Als je even rondvraagt,ook aan vrouwen, “hoe komt hetdat vrouwen het in de politiek niet makenen er niet massaal wordt op gestemd?”Dan is het meest gehoorde antwoord: wekiezen voor bekwaamheid en niet voor desekse. Hoe? Bekwaam? Wil dat dan zeggendat de mannen bekwamer zijn dan devrouwen? Komaan. Akkoord, mannen envrouwen zijn niet gelijk. Maar waarom ishet verkeerd dat vrouwen anders zijn?Mogelijk zelfs beter zijn? Is de zorgzaamheidbijvoorbeeld niet echt in vrouweningebakken? Is zorgzaamheid geen politiekgegeven misschien? En hebben vrouwenniet veel meer gezond verstand? Zie je vrouwennu echt roekeloos hun mannen enzonen stomme oorlogen insturen?Gelijk zijn wordt al eens met gelijke rechtenverward. Gelijkwaardig was het streefdoelvan de vrouwenstrijd en niet het ‘gelijk’ zijn.En dat vergeten vrouwen die zich in de politieklanceren al eens. Neem ex-premierTatcher, ze wou niet alleen gelijk zijn aanhaar mannelijke collega’s, ze wou ze vooralovertreffen. Ze leed aan overacting. Vandaardat de tachtig jarige lady de vrouwen nogsteeds als voorbeeld van onbekwame vrouwenpolitiekom de oren wordt geslagen.Hoe dan ook, van uitgespeelde sex-appealkon je haar moeilijk betichten. Natuurlijkzijn er ook dametjes die hét wel doen engraag met hun ‘vrouwzijn’ uitpakken. Neemde hooggehakte Van Brempt die aan deandere kant van de sloot graag haar bloteknietjes laat bewonderen, waardoor de aandachtvan de boodschap verzwakt. Maar iszij daarom luchthartiger dan heel wat mannen?Helemaal niet.Liever op een paar mooie benen kijken,dan op het haantjesgedrag binnenbijvoorbeeld de blauwe familie “Ik maakgeen ruzie meer als ik minister mag worden!”“Jekrijgt mijn snoepje als ik jouwpotlood krijg.” Pure kinderpraat van eengrijsharige judocoach. En terwijl de topverder bakkeleit, wrijft Annemie Neytsover de blauwe plekken op haar billen. Zewerd meermaals weggeschopt, weg vande beloofde functies, ze moest het steedsweer tegen het mannenbastion afleggen.Mannen hebben, enkel geïnspireerd doorstemmengewin, bepaald wanneer (1948)vrouwen mochten stemmen.Het mannenbastion waar in de achterkamertjesde afspraakjes worden gemaakt.Toch gaat ze door. Naar een nieuwe functiebinnen de Europese Commissie. “Ik gaer voor, ik zet met honderd procent in!” zeize onlangs. Je moet al uit apart houtgesneden zijn.Net als Leona Detiège diemoest toekijken hoe heel het land smalendover haar shopping gedrag oordeeldetijdens de visa-affaire. Heeft er iemandenig idee waar mannelijke politici hun jasjeskopen? Vooral de vrouwen kregen hettijdens dit visa-schandaal zwaar te verduren.Kathy Lindekens liet zich niet afmakenen vertrok. En terwijl Chantal Pauwelsen Leona het steeds weer aan deAntwerpenaren probeerden uit te leggen,nam een reclameman ongegeneerd detroon in. Misschien wordt Mia Devidts welmet enig tromgeroffel teruggehaald uitde Europese vergeetput. Er zijn veel teveel rode vlaggen die haar schaduw missen.Met de Europese vergeetput bedoel ikniet dat er in commissies niet hard wordtgewerkt. Integendeel. Maar we leven nu4UITKIJKVrede | nr. 376 | november-december 2005
eenmaal in een sterk gemediatiseerdesamenleving en wie niet regelmatig optelevisie komt, wordt vergeten. Zo heeftAnne Van Lancker zich met heel veel overgaveen dossierkennis ingegraven in deernstige en moeilijke problemen waarEuropa mee worstelt. Ze wil vooruit, ze wiloplossen. Maar, waar is Anne Van Lancker?Waar blijft het beeld van die gedrevenpolitica? Natuurlijk is het leuker te kijkennaar een voormalig cafébaas uit Limburgdie handig zijn eigen carrière uitbouwde,dan naar iemand die het over zware dossiersheeft. Dossierkennis is overigens ietswaar Sabine de Bèthune, kan mee uitpakken.Waarom komt zij niet meer prominentnaar voren? Waarom krijgt het heimweevan de gebroeders Van Rompuy meeraandacht dan haar nooit aflatende inzetvoor de Derde Wereld en haar ‘gender’thema’s.Kortom, witte raaf Freya Van denBossche niet te na gesproken, zijn de vrouwenin de politiek nog niet waar ze horente zijn. En dat is overal. En duidelijk. Een50/50 aanwezigheid is zelf niet meer dannormaal. En wie twijfelt aan de discriminatie,hoeft maar een lijstje te maken.Enerzijds het aantal mannelijk ministersen staatssecretarissen en anderzijds devrouwelijke. En vlag dan misschien ookeven de bekwaamste aan. De uitslag kanpercentsgewijze verrassend zijn.Jennie Vanlerberghe is journaliste en voorzittervan Moeders voor Vrede.■Huidige stand van zakenDe vrouwelijke politieke participatiegaat de laatste jaren gestaag omhoog.Bij de federale verkiezingen van juni2003 werd de magische grens van 30%bereikt.• 29% vrouwen in het EuropeesParlement• 33% vrouwen in het FederaalParlement• 30% vrouwen in de Federale regering• 32% vrouwen in het VlaamsParlement• 30% vrouwen in de VlaamseRegering• 29,5% vrouwen in de Provincieraden• 31% vrouwelijke gemeenteraadsleden,20% vrouwelijke schepenen,7,5% vrouwelijke burgemeesters.Het Peking-Actie-Platform stelt dat “De gelijke participatie van vrouwen in hetbesluitvormingsproces is niet alleen een vereiste voor louter rechtvaardigheid ofdemocratie, maar kan ook worden gezien als een noodzakelijke voorwaarde omrekening te houden met de belangen van vrouwen.”Honderd en zestien regeringen, waaronder de Belgische regering, onderschrevendeze aanbeveling.1920 • vrouwen vanaf 21 jaar kregen stemrecht voor de gemeenteraadsverkiezingen1921 • passief stemrechtVrouwen krijgen het recht om zich politiek kandidaat stellen.1921 • eerste vrouw in Belgisch parlementMarie Spaak-Janson wordt via de weg van coöptatie senator voor deBelgische Werkliedenpartij.1949 • actief vrouwenstemrecht1965 • eerste vrouw in de Nationale Regering1974 • aantal vrouwen in het parlement stijgt tot 15.42%1994 • Wet Tobback-Smet: Opgelegd quotum van 1/3 van hetzelfde geslacht opde verkiezingslijsten en dit voor alle verkiezingsniveaus. Deze wet werdprogressief ingevoerd: voor gemeente- en provincieraadverkeizingen vanoktober ’94 gold een 1/4- toepassing van de wet. Pas bij de parlementsverkiezingenvan ’99 werd de wet volledig van kracht.2002 • De quotawetten. Op elk van de verkiezingslijsten mag het verschil tussenhet aantal kandidaten van elk geslacht niet groter zijn dan één. De eerstetwee kandidaten moeten van een verschillend geslacht zijn.• FEDERAAL PARLEMENTAantal vrouwelijke parlementsleden, 1987 -2003% vrouwen % vrouwen % vrouwenKamer Senaat Parlement21987 0 8.4 0 8.1 0 8.31991 9.4 10.8 10.11995 12.0 23.9 15.81999 23.3 28.2 24.92003 34.6 29.6 33.0• VROUWEN IN NATIONALE REGERINGEN 2001Land %vrouwen %vrouwennationale regering nationale parlementZweden 50.0 44.3Denemarken 42.9 38.3Finland 38.9 37.0Duitsland 38.6 29.8Nederland 36.0 32.4Verenigd Koninkrijk 32.9 17.0Oostenrijk 31.3 27.1Frankrijk 29.4 8.3Luxemburg 28.6 16.7Ierland 21.9 14.2Spanje 17.6 27.1Griekenland 12.5 8.7Italië 10.3 10.2Portugal 9.8 20.0UITKIJK5Vrede | nr. 376 | november-december 2005