IN DIT NUMMER: OVER OPBRENGSTEN VAN HET ONDERWIJS

Ad Boes“WHAT IS IN THE NAME?” -OVER SLEUTELBEGRIPPEN INHET JENAPLANONDERWIJS (1)De wijze waarop aanvankelijk lezen inJenaplanscholen vorm krijgt wordtmet verschillende termen aangegeven:ontdekkend lezen, natuurlijk lerenlezen, functioneel aanvankelijklezen, enzovoort. De vraag is of datzoveel uitmaakt. Verdient het aanbevelingom daarover tussen Jenaplanscholenafspraken te maken, omverwarring te voorkomen en om ervoorte zorgen dat ieder nauwkeurigweet waarover het gaat? De redactievan Mensenkinderen is van meningdat dit laatste zeker het geval is, achtertermen kunnen sterk uiteenlopendeopvattingen schuilgaan. Als hetgoed is raken zorgvuldig gekozenbegrippen en hun nadere invulling dekern. Ditmaal het eerste en inleidendedeel van een serie artikelen overJenaplan-begrippen.Enige uniformiteit gewenstNu we zover zijn gekomen dat de inspectiebereid is Jenaplanscholen(ook of vooral, dat moet nog blijken)te beoordelen in het licht van hun eigenconcept, is het belangrijk dat erbij het hanteren van begrippen enigeuniformiteit bestaat. Soms is dat nietmoeilijk. Het begrip “leeskring” is nietvoor velerlei uitleg vatbaar, maar bijhet begrip “blokperiode” lopen depraktijken soms zo uit elkaar, dat hetvinden van een gemeenschappelijkkenmerk nog een lastige opgave zalblijken te zijn.Als we het over ‘broedgedrag’ hebbenis de aanduiding “dier” of “vogel”ontoereikend. Maar ook het woord‘mees’ geeft nog onvoldoende duidelijkheid.Pas als we spreken over‘het broedgedrag van de pimpelmees’is het terrein voldoende afgebakend,al zou het in dit gevalplezierig zijn om ook de plaats te wetenwaar een en ander zich afspeeltomdat er bijvoorbeeld in de zang regionaleverschillen zijn.Bij Jenaplan is de regio Nederland.Binnen dat relatief kleine gebiedmoet het mogelijk zijn het samenover hoofdzaken eens te worden. Deserie over sleutelbegrippen in het Jenaplanonderwijs,die we hierbij beginnenmoet duidelijk maken of datlukt. Het antwoord op de vraag watuiteindelijk het belangrijkste is, determ of de omschrijving, is gemakkelijkte geven. Het laatste natuurlijk.Maar als er ergens een term valt kaneen in hoge mate gelijke betekenismeekomen. Daardoor wordt een zinvolleen noodzakelijke discussie binnenen tussen scholen bevorderd,tussen scholen en ouders, maar ooktussen scholen en de overheid.Beknopt, theorie en praktijkDeze tekst gaat zoals gezegd voorafaan een serie waarin een aantal begrippendie kenmerkend zijn voor hetJenaplanconcept besproken worden.In het eerstvolgende nummer vanMensenkinderen staat vermeld welkeen in welke volgorde ze aan de ordekomen. De beschrijvingen zullen beknoptzijn, niet meer dan één paginaomvatten. We hebben ons daarbij deopgave gesteld om zowel het theoretischkader duidelijk te schetsen, alsde onderwijspraktijk die erbij past.De gekozen begrippen worden afgeleidvan overzichten die al eerder zijngemaakt. Zo heeft Suus Freudenthalaan het einde van de jaren zeventigeen begin gemaakt met eenJenaplan-begrippenlijst. De verslagendaarvan zijn beschikbaar. Ookvan de rubricering van de artikelendie voor het register van Mensen-kinderengebruikt is kunnen we gebruikmaken.Voorts rouleert in Jenaplanopleidingenin Pabo’s een begrippenlijst.De tekst van de begrippen komt ookop de Jenaplan-internetsite te staan,mogelijk wordt er later nog een afzonderlijkepublicatie aan gewijd.We kunnen niet volstaan met puttenuit een al of niet ver verleden. Nieuwebegrippen kunnen nodig zijn ensoms verdient het aanbeveling eentot dan gebruikelijk begrip te vervangendoor een beter. In het verledenzijn daartoe al eens pogingen ondernomen:Zou het bijvoorbeeld nietveel beter te zijn te spreken van ‘contracten’in plaats van ‘taken’? Dateen begrip ook elders wordt gebruikt– de term ‘contract’ is bijvoorbeeldafkomstig uit ervaringsgericht onderwijs- is natuurlijk geen bezwaar alsblijkt dat onderwijsconcepten sterkovereenkomen.MENSEN-KINDERENMAART 2001 23