Manual deel 2 verwerking toegevoegde waarde en ... - adron.sr

NATIONAALRIJSTPROGRAMMAProject: 9ACP RPR006Handleiding post-harvest trainingenDeel 2:Verwerking, toegevoegde waarde enkwaliteitscontrole van padie in SurinameNickerie, augustus 2008IR. R.J. ELMONTRICE PROCESSING AND LOSS REDUCTION SPECIALIST

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEVOORWOORDDeze handleiding is het vervolg op deel 1: “Post-harvest trainingen - Drogen en opslag vanpadie in Suriname” van deze serie trainingen.Zoals in de handleiding van deel 1 werd aangegeven, bestaat er al jaren behoefte aantrainingsmateriaal dat gericht is op de verwerking van de extra langkorrelige rijst in Suriname.In dit deel wordt in een aantal modules ingegaan op:Het pellen, slijpen en verpakken van rijst.Het parboilingproces en het verwerken van de parboiled padie.Kwaliteitscontrole en management van de verwerkingsprocessen.Zoals eerder aangeven kunnen deze modules gebruikt worden voor:de training van molenoperators, laboranten en ander bedieningspersoneel in derijstverwerkende bedrijven;specifieke training voor studenten van middelbare en hogere agrarische opleidingen inSuriname, enals naslagwerk voor bedieningspersoneel dat de training heeft gevolgd.Het is natuurlijk een basisdocument en kan dus uitgebreid en aanpast worden voor specifiekedoelgroepen en naar aanleiding van de technologische ontwikkelingen. Dit kan vrij eenvoudigplaatsvinden, omdat de handleiding modulair van opbouw is. Verdere aanvulling zal in detoekomst zeker ook geschieden, als er meer activiteiten worden ontplooid op het vlak van deontwikkeling van producten met toegevoegde waarde uit rijst- of rijstbijproducten. Hopelijkkunnen beide handleidingen als basis dienen voor de verdere ontwikkeling enprofessionalisering van de industrialisatie van de rijstverwerkende industrie in Suriname.Ir. R.J. ElmontNickerie, augustus 2008VOORWOORD EN ALGEMEEN Page 1 of 10

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME0 ALGEMEEN0.1 INLEIDINGHet doel van een rijstverwerkingssysteem is het verwijderen van het kaf en de slijpmeellagenvan de padiekorrels om een partij hele witte rijstkorrels te produceren, die voldoende isgeslepen, vrij is van verontreinigingen en een minimum aan gebroken korrels bevat. Hetslijprendement en de kwaliteit van de rijst zijn afhankelijk van de kwaliteit van de padie, degebruikte machines en de opstelling van deze machines en de bekwaamheid van demolenoperators, supervisors en managers.Bij dit verwerkingsproces onderscheiden we de volgende deelprocessen:Stap 1. Schonen bij inname in de pellerij.Hier vindt de laatste reiniging plaats en worden voornamelijk stof maar ook restenverontreinigingen als zand, stro, voze korrels en zaden verwijderd. Deze reiniging isnoodzakelijk omdat veel molens de padie na het drogen niet reinigen, waardoor het nogredelijk veel stof en andere verontreinigen bevat.Stap 2. Pellen en verwijderen van kaf.Het kaf wordt hierbij van de padiekorrels verwijderd met zo weinig mogelijk schade aan dekorrel, en daarna wordt het verwijderde kaf afgescheiden van de gepelde rijst. Bij het pellenwordt ca 90 % van de padie gepeld.Stap 3. Scheiding van padie van gepelde rijst.De resterende padie in de gepelde rijst wordt gescheiden van de gepelde rijst engeretourneerd om gepeld te worden.Stap 4. Sorteren van gepelde rijstDe gepelde padie wordt nu gesorteerd waarbij de volgende fracties worden verwijderd uit degepelde rijst: graszaad, gebroken korrels, lichtere korrels (onvolgroeide en kalkkorrels) endunnere volgroeide korrels. Hierbij kan dan al sprake zijn van een eindproduct, als de gepelderijst onder de commerciële naam ”cargo rijst” wordt geleverd aan derden.Stap 5. Slijpen van de gepelde rijst.Er wordt in deze stap zo gelijkmatig mogelijk zoveel mogelijk van de rijstmeellaag van dekorrels verwijderd om geslepen (witte) rijst te produceren zonder dat daarbij overdadig veelgebroken korrels ontstaan.VOORWOORD EN ALGEMEEN Page 2 of 10

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEStap 6. Sorteren van de geslepen rijstDe geslepen rijst ondergaat een finale reiniging en sortering zodat de rijst gereed is voorconsumptie.Stap 7. Opslaan, mengen en verpakken van de witte rijstDe diverse fracties rijst en bijproducten, worden gescheiden opgeslagen, indien nodiggemengd, en daarna verpakt.In de modules 2 en 3 worden deze processtappen uitvoerig behandeld.Bij het parboilen ondergaat de padie (vers geoogst of gedroogd) een hydrothermischebehandeling, waardoor de korrelkarakteristieken en de kookeigenschappen veranderen. Debehandelde droge padie wordt dan conform het bovenbeschreven proces verwerkt tot cargoen/of witte rijst.0.2 BEGRIPPENVerwerkingReinigen:Het proces waarbij vreemde materialen en verontreinigingen uit de padie worden verwijderd.Sorteren:Het scheiden van gebroken rijst van hele rijst en het (eventueel) scheiden van de breukrijst infracties van verschillende lengte.Pellen:Het verwijderen van het kaf van de padie.Slijpen:Het verwijderen van de slijpmeellaag van de gepelde rijst waardoor witte rijst ontstaat.Polijsten:Het verwijderen van rijstmeel van de geslepen korrels.Waterpolijsten:Het verwijderen van rijstmeel van de geslepen korrels waarbij gebruik gemaakt wordt van metverneveld water voorziene lucht in de polijstkamer.Kleursortering:Het verwijderen van korrels van afwijkende kleur (rood, peck, geel, amber, padie) dievoorkomen in witte en geslepen parboiled rijst met behulp van een van een fotocel voorzienapparaat.VOORWOORD EN ALGEMEEN Page 3 of 10

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMECycloon:Een tank met een conische uitloop waarin stoffige lucht wordt gescheiden van de stofdelendoor de centrifugale krachten in het apparaat.Destoner:Een machine die stenen van vrijwel gelijke grootte als de padie kan scheiden van de padie.Abbrasive type slijpmachines:Een slijpmachine die het slijpmeel van de korrels verwijdert door de schurende werking van dekorrels tegen de amarilslijpsteen.Friction type slijpmachines:Een slijpmachine die het slijpmeel van de korrels verwijdert door het wrijvende effect tussende korrels.Waterpolijstmachines:Een machine die door middel van bevochtigde lucht slijpmeel van de rijstkorrels verwijdert.Weken:Een onderdeel van het parboilproces inhoudende het onderdompelen van padie in overmatigwater (al dan niet onder verhoogde temperatuur, druk of vacuüm) gedurende een bepaaldetijd totdat de korrels de maximale hoeveelheid vocht hebben opgenomen.Stomen:Een onderdeel van het parboilproces, waarbij de geweekte rijst gedurende een bepaalde tijdwordt verhit met oververhitte stoom totdat het zetmeel in de rijstkorrels volledig isgelatiniseerd.KwaliteitRijst:Een graansoort (Oryza sativa), die extensief wordt verbouwd in warme streken en waarvan deeetbare zetmeelrijke korrels als hoofdvoedsel dienen voor een aanzienlijk deel van dewereldbevolking.Rijstproducten:Voortbrengsel van de al dan niet gecultiveerde natuur, van arbeid of nijverheid of van eenchemisch of fysiologisch proces met rijst als basis.Aromatische rijst (wit of parboiled):Speciale rijstrassen, die een apart en karakteristiek aroma hebben.Breuk:Een deel van de rijstkorrel, waarvan de lengte kleiner is dan drie vierde deel van degemiddelde lengte van de normale korrellengte van de betreffende rijstsoort.VOORWOORD EN ALGEMEEN Page 4 of 10

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEKwart breuk:Deel van de rijstkorrel, waarvan de lengte kleiner of gelijk is aan een vierde deel van degemiddelde lengte van de normale korrellengte van de betreffende rijstsoort.Halve breuk:Deel van de rijstkorrel, waarvan de lengte kleiner of gelijk is aan de helft, maar groter dan eenkwart van de gemiddelde lengte van de normale korrellengte van de betreffende rijstsoort.Driekwart breuk:Deel van de rijstkorrel, waarvan de lengte groter is dan de helft maar kleiner dan drie vierdedeel van de gemiddelde lengte van de normale korrellengte van de betreffende rijstsoort.Chip of gruis:Deel van de rijstkorrel dat door een metalen zeef met ronde gaten met een diameter van 1,4mm (een viertiende millimeters) kan passeren.Bulk rijst:Rijst, die zonder specifieke verpakking wordt vervoerd. Rijst vervoerd in één ton zakkenwordt niet als zodanig aangemerkt.Bulkmonster:De hoeveelheid rijst verkregen door samenvoeging en menging van monsters uit eenspecifieke partij.Cargorijst (bruine rijst of gepelde rijst):Rijst waarvan slechts het kaf is verwijderd.Kalkachtige korrel:Een rijstkorrel, heel dan wel gebroken, waarvan ten minste drie vierde deel van het oppervlakeen wit en meelachtig uiterlijk heeft.Parboilproces:Het proces waarbij in water geweekte padie een warmtebehandeling ondergaat en vervolgenswordt gedroogd. De warmtebehandeling heeft als doel het zetmeel in de korrels tegelatineren.Kleur:Heeft betrekking op parboiled cargo rijst die kan worden aangeduid als “lichte parboiled”,“medium parboiled” en “donkere parboiled” naarmate de kleur na het slijpen overeenkomt metde vereisten zoals vermeld in de onderstaande definities.Lichte parboiled rijst:Parboiled rijst die niet duidelijk is gekleurd door het parboilproces en een Kett witheidmeterscore heeft van 26,0 –31,0 (zesentwintig tot eenendertig).VOORWOORD EN ALGEMEEN Page 5 of 10

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEMedium parboiled rijst:Parboiled rijst die duidelijk maar niet wezenlijk is gekleurd door het parboilproces en een Kettwitheidmeter score heeft van 20,0 –25,9 (twintig tot vijfentwintig negentiende).Donkere parboiled rijst:Parboiled rijst die wezenlijk gekleurd is door het parboilproces en een Kett witheidmeterscore heeft van 16,0 –19,9 (zestien tot negentien negentiende).Zending:De hoeveelheid verscheepte of ontvangen rijst die gedekt is door een overeenkomst ofverschepingsdocument. De zending kan bestaan uit één of meer partijen.Beschadigde korrel:Een hele of gebroken korrel, die een duidelijke schade heeft als gevolg van vocht, plagen enandere oorzaken, met uitzondering van de door hitte beschadigde korrels.Korrel met een donkere stip:Een hele of gebroken korrel met een rond donkergekleurd stipje.Gevlekte korrel:Een hele of gebroken rijstkorrel, die op een deel van het oppervlak een duidelijke veranderingin de natuurlijke kleur vertoont. De vlek kan verschillend van kleur zijn, bijvoorbeeld zwart, roodof bruin. Heel donkere strepen worden ook als vlekken aangemerkt.Peck:Een hele of gebroken parboiled korrel, waarvan meer dan een vierde deel van het oppervlakeen bruine of een zwarte kleur heeft.Onvolgroeide korrel:Een hele of gebroken rijstkorrel, die niet volledig is ontwikkeld.Verschrompelde korrel:Een korrel, die als gevolg van ernstige oververhitting of vanwege gebrek aan vocht isverschrompeld.Zwarte korrel:Een korrel die duidelijk een donkere kleur heeft.Verrijkte rijst:Geslepen rijst, waaraan voedingsstoffen of additieven zijn toegevoegd.Groene / onvolgroeide korrel:Een hele of gebroken rijstkorrel, die onvolgroeid is en een groene kleur kan hebben.VOORWOORD EN ALGEMEEN Page 6 of 10

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEDoor hitte beschadigde korrel:Een hele of gebroken korrel waarvan de normale kleur is veranderd als gevolg van verhitting.Parboiled rijst in een partij van normale rijst, wordt ook als zodanig aangemerkt.Gele korrel:Een hele of gebroken korrel die als gevolg van warmte of andere oorzaken geheel ofgedeeltelijk van zijn normale kleur is veranderd en nu een citroenachtige of oranjegele kleurheeft.Amber korrel:Een hele of gebroken korrel, die als gevolg van warmte of andere oorzaken een lichte uniformeverandering in kleur over het gehele oppervlak heeft ondergaan en hierdoor lichtgeel van kleuris.Steekmonsters:Kleine en gelijke hoeveelheden rijst getrokken over de gehele diepte van een partij opverschillende punten van die partij.Laboratoriummonster:De hoeveelheid rijst gehaald uit een bulkmonster en die bestemd is voor analyse of anderonderzoek.Partij:Een vastgestelde hoeveelheid genomen uit een zending waarvan wordt aangenomen dat deeigenschappen uniform zijn, en waarvan de kwaliteit kan worden bepaald.Slijprendement:Vaststelling van de hoeveelheid aan hele rijstkorrels en korrels met een lengte drie vierdedeel of meer van de gemiddelde korrellengte van de desbetreffende rijstsoort na het slijpenvan cargorijst tot goedgeslepen witte rijst.Slijpmeel:Meel verkregen na slijpen van cargorijst tot witte rijst.Gestabiliseerd slijpmeel:Slijpmeel dat een behandeling heeft ondergaan, waardoor de activiteit van de vetsplitsendeenzymen en de groei van micro-organismen en insecten wordt stopgezet. Hierdoor neemt dehoudbaarheid van de slijpmeel toe en de voedingswaarde blijft behouden.Geslepen rijst (witte rijst):Rijst verkregen na het slijpproces wat inhoudt de gepelde rijstkorrels ontdoen van alle delenvan de pericarp en de kiem.VOORWOORD EN ALGEMEEN Page 7 of 10

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMENiet goed geslepen rijst:Rijst verkregen na het slijpen van gepelde rijst die niet voldoet aan de eisen die wordengesteld aan goed geslepen rijst;Goed geslepen rijst:Rijst verkregen na het slijpen van gepelde rijst en wel zodanig dat een deel van de kiem enalle externe lagen en de meeste van de interne lagen van de pericarp zijn verwijderd.Extra goed geslepen rijst:Rijst verkregen na slijpen van gepelde rijst en wel zodanig dat vrijwel de gehele kiem, alleexterne lagen en het grootste deel van de interne lagen van de pericarp en een deel van hetendosperm zijn verwijderd.Niet- gegelatineerde korrel:Hele of gebroken korrel van parboiled rijst met duidelijke witte of kalkachtige delen als gevolgvan een onvolledig gelatineringsproces van het zetmeel.Padie:Rijst die na het dorsen nog zijn kaf bezit.Rode korrel:Hele of gebroken rijstkorrel met een rood pericarp dat het gehele oppervlak van de korrelbedekt. Door hitte beschadigde korrels worden niet als zodanig aangemerkt.Korrel met rode strepen:Hele of gebroken rijstkorrel met rode strepen waarvan de lengte groter of gelijk is aan dehelft van de lengte van de hele korrel maar waarvan het oppervlak dat wordt bedekt doordeze strepen minder dan een vierde deel is van het totale oppervlak.Totaal slijprendement:Vaststelling van de hoeveelheid hele en gebroken korrels die geproduceerd wordt na slijpenvan cargorijst tot goed geslepen rijst.Hele rijstkorrel:Rijstkorrels waarvan de lengte groter of gelijk is aan drie vierde deel van de gemiddeldekorrellengte van de desbetreffende rijstsoort.Langkorrelige rijst:Goed geslepen rijst waarvan 80 % (tachtig procent) of meer van de korrels een lengte van6,66 mm (zes zesenzestig honderdste millimeter) tot 6,99 mm (zes negenennegentighonderdste millimeter) en een lengte/breedte verhouding van ten minste 3,0 (drie ) heeft.VOORWOORD EN ALGEMEEN Page 8 of 10

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEExtralangkorrelige rijst:Goed geslepen rijst waarvan 80% (tachtig procent) of meer van de korrels een lengte van tenminste 6,99 mm (zes negenennegentig honderdste millimeter) en een lengte/breedteverhouding van ten minste 3,0 (drie) heeft.Halflangkorrelige rijst:Goed geslepen rijst waarvan 80% (tachtig procent) of meer van de korrels een lengte van6,20 (zes twintig honderdste millimeter) mm tot 6,66 mm (zes zesenzestig honderdstemillimeter) en een lengte / breedte verhouding van tussen 2,0 (twee) en 3,0 (drie) heeft.Rondkorrelige rijst:Goed geslepen rijst waarvan 80% (tachtig procent) of meer van de korrels een lengte vanminder dan 6,20 mm (zes twintig honderdste millimeter) en een lengte/breedte verhoudingvan minder dan 2,0 (twee) heeft.0.3 GEBRUIK HANDLEIDINGDeze handleiding is opgebouwd uit zes afzonderlijke modules die bij voorkeur als een geheel,maar ook eventueel separaat kunnen worden gebruikt. Module 1 van deze training is in feiteeen herhaling van dezelfde module als in de training: Drogen en opslag, aangevuld met vanspecifieke aspecten die van belang zijn voor de verdere verwerking.In deze modules worden behandeld: de productkarakteristieken, de pel-, slijp- ensorteringtechnieken, en de procesbeheersing en het management van verwerkingsfaciliteiten.Tevens wordt het parboilproces beschreven, hoewel de productie van parboiled rijst zichbeperkt tot een enkele installatie die voornamelijk voor de lokale markt produceert. In demodules worden de technische en praktische achtergronden behandeld. Bij elke module horencasestudies en praktische oefeningen.De in de bijlagen verstrekte voorbeelden van praktijkoefeningen, casestudies en testenworden gescheiden van de handleiding tijdens de training aan de cursisten verstrekt.Hand-outs van de tijdens de training gebruikte PowerPoint presentaties worden na deafronding van de training aan de deelnemers verstrekt.Separaat worden er tevens voorbeelden van verwerkings- en monsteranalyseinstructiesverstrekt waarin de belangrijkste operationele procedures zijn verwerkt. In detrainingshandleiding wordt verwezen naar deze instructies die in de bijlagen zijn opgenomen.In een aantal gevallen zal voor de betreffende instructies verwezen worden naar bijlagen vandeel 1 van de Post-harvest training handleiding: Drogen en opslag van padie.VOORWOORD EN ALGEMEEN Page 9 of 10

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME0.4 GERAADPLEEGDE LITERATUUR1. Champagne E.T. et al, 2006. Rice Chemistry and Technology.. 3 rd Edition.2. Elmont R.J., 2001. Handleiding kwaliteitsbepaling ADRON. Technische assistentie EU.3. Elmont R.J., 2001. Post-harvest onderzoek ADRON. Technische assistentie EU-ADRON.4. Elmont R.J., 2008. Molentest rijstvariëteiten Suriname voorjaarsoogst. EU-Cariforumrijstproject.5. Gariboldi F., 1984. Rice parboiling FAO Agricultural services bulletin nr. 56.6. Hildenberg C., 1985. Modificatie van het Schule parboilproces met het doel dekookkwaliteit van het Surinaamse product te verbeteren. SML.7. ISO standaard nr. 13690:1999, Cereal, pulses and milled products-sampling ofstatic batches.8. IRRI. Teaching Manual Rice Milling.9. LSU Agricultural Center.Training module for a short course in Rice processing andcontrol. LSU Agricultural Center. International programs. 1997. Paramaribo. Suriname.10. Ong A Kwie R. en R.J. Elmont., 2008. HACCP-Handboek voor de verwerking vanpadie en rijstproducten.11. Wimberly J.E., 1983. Technical Handbook for the Paddy Rice Postharvest Industry inDeveloping countries, IRRI.12. Rijstuitvoerbesluit. Suriname. (concept).2007.13. Thompson J.F. June 30, 1998. Rice Fissuring.VOORWOORD EN ALGEMEEN Page 10 of 10

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEMODULE 1: HET POST-HARVEST SYSTEEM, ZIJN COMPONENTENEN HET PRODUCTINHOUD1.1 Post-Harvest systemen .............................................................................. 21.2. Het product ............................................................................................. 41.2.1 Sociaaleconomisch belang van rijst .......................................................... 41.2.2 Fysieke eigenschappen en fysiologie van de padiekorrel .............................. 51.2.3. Chemische samenstelling ....................................................................... 71.2.4 Classificatie van Rijstsoorten ................................................................. 81.3 Karakteristieken van belang voor de verwerking van padie .................................. 91.3.1 Fysieke eigenschappen ....................................................................... 101.3.2 Chemische karakteristieken .................................................................. 111.3.3 Parboileigenschappen ......................................................................... 121.4 Padiekwaliteit .......................................................................................... 131.4.1 Management van de opgeslagen padie ................................................... 131.4.2 Standaardisering van het eindproduct .................................................... 13MODULE 1: HET POST-HARVEST SYSTEEM, ZIJN COMPONENTEN EN HET PRODUCT Page 1 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2 – VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME1.1 POST-HARVEST SYSTEMENInleidingAangezien landbouwproducten en in het bijzonder rijst seizoensgebonden producten zijn, diein een korte periode worden geoogst maar waarvan de consumptie niet seizoensgebonden is,dienen deze te worden geconditioneerd en over een langere periode gespreid wordenverwerkt en geleverd aan de consument. Het is gebruikelijk dat gedurende deze periode dekarakteristieken van granen, in dit geval rijst, veranderingen ondergaan.Een post-harvest systeem verbindt de productie met de exporteur/importeur/distributeur/kleinhandel en de consument.De naam zegt het al. “Post-harvest system” is de Engelse benaming van letterlijk vertaald“na-oogst-systeem”. Wanneer we het hebben over Post-harvest, dan is dat volgens de FAO:“alle handelingen/activiteiten die er voor zorgen dat het product vanaf de oogst tot op hetpunt dat het op het bord van de consument terecht komt”.Voor we verder ingaan op de diverse aspecten van een post-harvest systeem voor rijstmoeten we eerst weten wat we onder een systeem verstaan.Een systeem is: “een doelmatig geordende samenhangend geheel van handelingen enactiviteiten om een bepaald doel te bereiken”.Kenmerkend voor een systeem zijn:Doelmatigheid en efficiëntie: het doel is een product van goede en constante kwaliteit televeren tegen zo laag mogelijke kosten en met zo weinig mogelijke verliezen.Samenhang van de handelingen en activiteiten: de activiteiten staan niet los van elkaar.Ordening: er is sprake van een werkindeling, procedures, veiligheid en vastlegging vangegevens.Enkele voorbeelden van post-harvest systemen:Groente wordt geoogst, gewassen, gesorteerd, verpakt, eventueel gekoeld enverhandeld.Fruit wordt geoogst, gewassen, verwerkt tot sap of vruchtencompote, ondergaat eenhittebehandeling en wordt verpakt en verhandeld.Padie wordt geoogst, gedorst, gedroogd, opgeslagen en verwerkt tot cargorijst (voorde industriële verwerking) of witte rijst (voor de consumentenhandel) en geleverd voorexport of voor lokale consumptie.In Suriname kan voor de rijstverwerkende industrie dat moment zijn:1. bij levering aan een andere exportmolen, aan een exporteur of handelaar in Suriname;2. bij export aan een andere industrie in het buitenland;3. bij export naar een distributeur of supermarktketen in het buitenland; of4. bij levering aan een distributeur/groothandel, de detailhandel of industrieën op de lokalemarkt.MODULE 1: HET POST-HARVEST SYSTEEM, ZIJN COMPONENTEN EN HET PRODUCT Page 2 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2 – VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEHet doel van een post-harvest systeemEen post-harvest systeem heeft bijgevolg tot doel het product zodanig door het systeem tegeleiden, dat er zo weinig mogelijk verliezen of achteruitgang van de kwaliteit plaatsvindt opelk punt in de post-harvest keten (9).De bedoeling en het belang van opslaan van landbouwproductenOpslag speelt een belangrijke rol in post-harvest systemen. Het is daarom van belang om:Het product eventueel voor te behandelen of te conditioneren voordat het wordtopgeslagen (bijv. drogen, koelen, of blancheren en invriezen)Het door de mens geproduceerde en geoogste product te beschermen tegen invloedenvan buitenaf.Door de verbetering van het post-harvest systeem de kwaliteit en kwantiteit van heteindproduct te verbeteren of te waarborgen.Continu in de vraag van de afnemers te kunnen voorzien in verband met hetseizoenskarakter.Voor de effectiviteit dient het opslagsysteem aangepast te zijn aan de klimatologischecondities in een bepaald land.Belangrijkste aspecten van een post-harvest systeem voor rijstDe belangrijkste stappen in een typische post-harvest keten voor rijst zijn:Oogsten (combine)TransportSchonen en drogen voor opslagOpslagVerwerken en verpakkenOpslag voor verkoopDistributieMogelijke post-harvest verliezen en schatting van verliezen tijdens de postharvestcyclus voor rijstIn de post-harvest keten kunnen kwantitatieve verliezen en achteruitgang in kwaliteit of zelfsbederf tijdens alle stappen optreden en wel ten gevolge van o.a.:Onjuiste of inadequate procesflow.Onvoldoende en onjuist onderhoud.Onvoldoende procesbeheersing als gevolg van het ontbreken van standaardwerkprocedures en controlemechanismen.Slecht opgeleide operators en supervisors.De kenmerken van de preventie van post-harvest verliezenBij het opzetten van een programma ter voorkomen van post-harvest verliezen in de gehelerijstsector of in een specifiek bedrijf moet rekening gehouden worden met de volgendeaspecten:MODULE 1: HET POST-HARVEST SYSTEEM, ZIJN COMPONENTEN EN HET PRODUCT Page 3 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2 – VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEDe processen en handelingen in een post-harvest keten beïnvloeden elkaar en zijnafhankelijk van de klimatologische, sociale, economische, landbouwkundige en cultureleontwikkelingen.De functie van een programma om verliezen te reduceren moet ook geanalyseerd wordenin relatie tot de omgeving.De economische analyse (cost-benefit) van elk programma met als doel verliezen tereduceren moet eveneens worden bekeken.Organisatorische aspecten zijn van belang omdat bij een succesvolle reductie vanverliezen er meer product zal moeten worden opgeslagen en verhandeld. Zeker als ersprake is van aanzienlijke verbeteringen.De gevolgen voor het benodigde arbeidspotentieel.In de rijstsector in Suriname is er niet zoals in vele ontwikkelingslanden sprake van somstientallen procenten verliezen tengevolge van insecten en ander ongedierte. De mogelijkeverbeteringen zullen hier meer gezocht moeten worden in kwalitatieve verbeteringen waardoorkwaliteitsverlies in de post-harvest keten wordt beperkt.Hoe kunnen post-harvest verliezen worden voorkomenPost-harvest verliezen kunnen worden voorkomen door:Verbetering van de technologie en de procedures bij elk punt in de post-harvest keten.Dit is meestal ook direct een methode om verliezen te bepreken of de kwaliteit teverbeteren.Methodes van verwerking en behandeling van het product te verbeteren.De kwantitatieve verliezen en de kwaliteitsachteruitgang tijdens de opslag te verbeterendoor verbeterde opslagfaciliteiten en voorraadmanagement. Het verzamelen vangegevens en het regelmatig toetsen van de materiaalbalans is daarbij onmisbaar.(materiaalbalans: inname gewicht droge stof ruw materiaal is gelijk aan de som van dehoofdproducten, bijproducten en afvalproducten). Zie voorbeeld berekening post-harvestverliezen in bijlage 1 en van een formulier voor de beschrijving van de post-harvest ketenin bijlage 2.1.2. HET PRODUCT1.2.1 Sociaaleconomisch belang van rijstRijst is het basisvoedsel van meer dan de helft van de wereldbevolking van 6,6 miljard. In hetbijzonder de Aziatische landen zoals China, India, Pakistan, Thailand en Vietnam. Deze landenbehoren ook tot de 10 grootste exportlanden. Ook in de westerse landen is de consumptievan rijst, echter als exotisch product, toegenomen. De consumptie van rijst in de wereld wasin 2007 ongeveer 431 miljoen ton witte rijst, dat is ca 58 kg per inwoner per jaar.Het consumptiepatroon varieert per regio en wel als volgt:Westerse landen (EU, USA, Australië): ca. 10 kg/inwoner per jaarSubtropische landen (Columbia, Ivoorkust): 30 -60 kg/inwoner per jaarMODULE 1: HET POST-HARVEST SYSTEEM, ZIJN COMPONENTEN EN HET PRODUCT Page 4 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2 – VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEAziatische landen (China, Indonesië): 90 – 150 kg/inwoner per jaarVoor Suriname wordt aangenomen dat de consumptie per inwoner per jaar ca. 65 kg witterijst bedraagt.De lokale industrie gebruikt slijpmeel en breukrijst voor veevoeder en witte gebroken rijstvoor de bierbrouwerij. Suriname exporteert zowel cargorijst als witte rijst naar voornamelijkde Europese Unie en de CARICOM.In de meeste exportmarkten waar Surinaamse exporteurs opereren, geeft de consumentvoorkeur aan rijst met een laag percentage gebroken korrels. Alleen in armere (Afrikaanse)landen is men geïnteresseerd in de goedkopere “gebroken” rijst vanwege economischemotieven.Voor lokale consumptie in Suriname wordt voornamelijk witte rijst geproduceerd. Hetexportabel surplus wordt voornamelijk als cargorijst (EU) en witte rijst (Caribische gebied)geëxporteerd. Productie, consumptie en export van parboiled rijst is te verwaarlozen.1.2.2 Fysieke eigenschappen en fysiologie van de padiekorrelRijst (Oryza sativa L.) is een lid van de familie Poaceae (voorheen Gramineae of grassen) en destructuur van de padiekorrel is door vele onderzoekers uitvoerig beschreven. Voor degenendie geïnteresseerd zijn in een meer gedetailleerde beschrijving wordt verwezen naar E.T.Champagne (3). Voor deze training wordt de beschrijving beperkt tot voor de verwerking vande rijst van belang zijnde kenmerken.In het algemeen kan rijst voor de verwerking in drie vormen worden onderscheiden die dediverse verwerkingsniveaus aangegeven:1. Ruwe ongepelde pas geoogste rijst = natte padie2. Ruwe ongepelde gedroogde rijst = droge padie3. Gepelde rijst = cargo4. Geslepen rijst= witte rijstEr kan sprake zijn van verdere verwerking van de grondstof (parboiled rijst), het eindproduct(voorgekookte rijst en kruidenrijst) of het bijproduct (rijstmeel, snacks en ontbijtgranen).De structuur van de volgroeide padiekorrel wordt weergegeven in figuur 1-1.Het endosperm van de padiekorrel dat voornamelijk uit zetmeel bestaat, wordt beschermddoor de buitenste zaadhuid (kaf) en het binnenste zilvervlies (slijpmeel). Vanwege deze goedebescherming van de korrel is padie een ideaal graan voor tropische omstandigheden. Hetvochtgehalte van de padie ligt echter bij de oogst veel hoger dan de meeste andere granen.Daarom is padie een graan dat moet worden gedroogd.In figuur 1-1 blijken duidelijk de verschillende lagen die het endosperm beschermen. Hetzetmeelrijke endosperm is naast de energieleverancier voor grote delen van de wereld-MODULE 1: HET POST-HARVEST SYSTEEM, ZIJN COMPONENTEN EN HET PRODUCT Page 5 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2 – VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEbevolking ook een ideaal voedingsbron voor micro-organismen, insecten, ratten en vogels.Het embryo (de kiem) is nog levensvatbaar, maar blijft in ruste totdat de juiste omstandighedenzoals vochtgehalte, temperatuur en zuurstofconcentratie zich voordoen. Dan wordt dekiemrust verbroken en ontkiemt het embryo in een zaailing waaruit een nieuwe rijstplantontstaat. Het is daarom van belang dat het vochtgehalte direct na de oogst wordt verlaagdtot een lager niveau dan vereist is om tot kieming over te gaan. Als dat niet plaatsvindt, kande padie ontkiemen en is dan niet meer geschikt voor menselijke consumptie.Nadat de padiekorrel is geoogst, blijft het een levend organisme, dat ondanks dat dezegescheiden is van de moederplant, biologisch actief blijft middels een proces dat menademhaling (respiration) noemt.Er is daarbij sprake van een oxidatieproces waarbij het zetmeel van het endosperm doormiddel van opname van zuurstof uit de lucht een reactie geeft waarbij energie (warmte), wateren koolzuurdioxide ontstaan.De volgende chemische reactievergelijking is daarbij van toepassing:C 6 H 12 O 6 + 6 O 26 CO 2 + 6 H 2 O + warmteDit heeft tot gevolg dat het drogestofgehalte van de geoogste padie tijdens opslag afneemten de temperatuur toeneemt. De mate van biologische activiteit van de korrel is in belangrijkemate afhankelijk van het vochtgehalte. Hoe hoger het vochtgehalte, hoe hoger de activiteit enhoe sneller en groter het drogestofverlies.Daarom is het van belang dat zowel de temperatuur van de padie als het vochtgehalte ondercontrole gehouden wordt. Het geproduceerde vocht en de geproduceerde warmte moetendaarom uit de padie worden afgevoerd naar de buitenlucht. Bij de opslag van zowel natte,pas geoogste padie als tijdens de opslag van gedroogde padie moet daarmee rekeningworden gehouden.Figuur 1-1. Doorsnee van een padiekorrelMODULE 1: HET POST-HARVEST SYSTEEM, ZIJN COMPONENTEN EN HET PRODUCT Page 6 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2 – VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME1.2.3. Chemische samenstellingDe chemische samenstelling en de eigenschappen van de diverse producten en bijproductendie ontstaan bij de verwerking van padie tot witte rijst luidt als volgt (3).Kaf (hull, husk)Kaf maakt ca 20% uit van het gewicht van de ruwe rijst (padie) en bestaat voor ca 20% uitsilicium. De hoge concentratie van silicium (komt ook in zand voor) is geconcentreerd in debuitenste lagen en verschaft met lignine (9-20%) bescherming van de korrels tegenaantasting door insecten en schimmels. Cutine, een waterafstotend materiaal, bedekt debuitenste laag van het kaf en maakt 2-6 % daarvan uit. De belangrijkste koolhydraten zijn:cellulose, ruwe celstof en hemicellulose. Kaf bevat geen zetmeel en hele lage concentratieseiwitten en vetten. Naast bescherming levert het kaf ook een antioxidatieve bescherming datvoorkomt dat de padiekorrel ontkiemt tijdens opslag. Aanwezige anti-oxidanten dragen daarde zorg voor.(Rijst)slijpmeel (bran)Commercieel slijpmeel maakt 10-15 % uit van de padiekorrel. Het kiempje (embryo) komtmeestal in het slijpmeel terecht, tenzij het wordt uitgezeefd. Slijpmeel is een uitstekendebron van eiwitten (12-15%) en vetten (15-20%). Rijstolie geëxtraheerd uit slijpmeel bevattevens anti-oxidanten die beschermen tegen kanker en hart- en vaatziekten. Het is bewezendat gebruik van deze olie de verhouding HDL-LDL cholesterol verbeterd door de hoeveelheidLDL-cholesterol te verlagen en de HDL-cholestrol te verhogen.Slijpmeel bevat echter ook vetsplitsende enzymen (lipases) die het ontstaan van meervoudigonverzadigde vetzuren veroorzaken waardoor er vrije veturen ontstaan die na oxidatie deoorzaak zijn van ranzigheid en de een verhoogde vrije vetzuurconcentratie.Hoewel in het zilvervlies het percentage slijpmeel gering tot afwezig is, bevat commercieelslijpmeel afkomstig van het endosperm en het kiempje 10-55 % zetmeel.Verder bevat slijpmeel ook niet-zetmeel koolhydraten zoals cellulose en hemicellulose. Hetpercentage mineralen, behalve silicium, en vitamines is veel groter in het slijpmeel en hetkiempje, dan in de rest van de korrels.Vers slijpmeel heeft een zoetig graanachtige geur. Tijdens opslag ontstaan afwijkende ranzigegeuren tengevolge van vetafbraak door hydrolyse en oxidatie. Voornamelijk bepaalde fenolenveroorzaken de karakteristieke onaangename geur.Witte rijstDe verwijdering van de zilvervlieslagen (pericarp, tegmen, nucellus en aleuron), het slijpsel(sub-aleuron), het kiempje en een klein deel van de endosperm resulteert in witte rijst dievolledig bestaat uit het endosperm met een zetmeelgehalte van 78% bij een vochtgehalte van14%, of 90% van het drogestofgehalte.MODULE 1: HET POST-HARVEST SYSTEEM, ZIJN COMPONENTEN EN HET PRODUCT Page 7 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2 – VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEZetmeel bestaat uit twee bestanddelen: een vertakte component, amylopectine genoemd, eneen onvertakte component, die bekend staat als amylose. Bij een lager amylosegehalte endus een hoger het amylopectinegehalte is de rijst kleveriger.Het amylosegehalte van langkorrelige droogkokende rijst varieert van 8-37%.Eiwit is met 4-11% de tweede belangrijkste voedingstof in rijst. De hoeveelheden ruwecelstof (0,2-0,5%) en vet (0,3-0,5%) zijn gering.Er worden diverse vluchtige stoffen in rijst aangetroffen die de geur en smaak van degekookte rijst bepalen. Deze bepalen in belangrijke mate het uiteindelijke aroma van degekookte rijst. Voorbeelden van zeer aromatische rijstsoorten zijn Basmati en Jasmine rijst.Gepelde rijst - CargorijstCargorijst is rijst waarvan alleen de zaadhuid (kaf) is verwijderd. Daardoor bevat deze rijst ookalle stoffen die met het slijpmeel verwijderd worden in een hoger percentage dan de witterijst. Het bevat 2-10 maal meer vitaminen dan witte rijst. Het eiwitgehalte van diverse rassenin de collectie van IRRI varieert van 4,3 – 18,2 % (9,5 % gemiddeld). Cargorijst bevat vijfmaal zoveel vetten en 2 tot 3 maal zoveel ruwe celstof en mineralen als witte rijst.Opmerkelijk is dat in het slijpsel (slijpmeel uit de polijstfase van de slijpafdeling) zich meerslijpmeel bevindt dan in het slijpmeel uit de eerdere slijpfases.Uiteindelijk is de verdeling van eiwit na slijpen van cargorijst met ca. 12% slijpmeel, meestalca. 22% in het slijpmeel en 78% in de witte rijst.Voedingswaarde rijstEen samenvatting in tabel 1-1 geeft een doorsnee beeld van de voedingswaarde van dediverse rijstproducten. Het kan per ras o rijstsoort verschillen.Tabel 1-1. Overzicht voedingswaarde rijstproductenVoedingsstof/aspect Cargorijst Witte rijst SlijpmeelEiwit (%) 7,1-8,3 6,3-7,1 11,3-14,9Vetten (%)Macro-elementen (mg/g)Micro-elementen (μg/g)Vitaminen (μg/g)1,6-2,84,8-15,1239-1.0502.012-2.0610,3-0,53,0-5,5224-462499-1.02715 – 19,740-87,9591-1.6645.257-10.213Energie (kcal/100 gram) 360-380 350-370 380-4801.2.4 Classificatie van RijstsoortenRijst kan worden onderscheiden naar afmetingen van de korrel als mede naar dekookeigenschappen.In het algemeen worden rijstsoorten als volgt onderverdeeld. Het betreft hier geslepen witterijst (5).1. Kortkorrelige rijst: (lengte < 6,2 mm en lengte/breedteverhouding < 2)MODULE 1: HET POST-HARVEST SYSTEEM, ZIJN COMPONENTEN EN HET PRODUCT Page 8 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2 – VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME2. Mediumkorrelige rijst (lengte 6,2–6,66 mm en lengte/breedteverhouding tussen 2 en 3)3. Langkorrelige rijst (lengte 6,66–6,99 mm en lengte/breedteverhouding ten minste 3)4. Extra langkorrelige rijst (lengte > 7,0 mm en lengte/breedte verhouding > 3)Japonica rijstDeze rijst kookt kleverig en is meestal kort- of mediumkorrelig.Indica rijstDeze rijst kookt droog en loskorrelig en is meestal lang of extra lang korrelig afhankelijk vano.a. de samenstelling van het zetmeel (amylosegehalte : amylopectinegehalte) kan ook dekookkwaliteit van de verschillende Indica rijstrassen verschillen.Er kan verder ook nog onderscheid gemaakt worden tussen aromatische en niet-aromatischerijstsoorten.1.3 KARAKTERISTIEKEN VAN BELANG VOOR DE VERWERKING VAN PADIEZoals al uitvoerig behandeld in de vorige paragrafen, bestaat de rijstkorrel samengevat uit:De buitenste kaflaag, die de korrels beschermt.De slijpmeellaag die de meeste voedingstoffen (o.a. hoogwaardige vetten) bevat, enHet endosperm dat uiteindelijk de witte rijstkorrels vormt en voornamelijk uit zetmeelbestaat.In tabel 1-2 is de globale samenstelling weergeven van de producten die uit de padievoortkomen. Dit is van belang om tijdens de verdere verwerking in de gaten te houden.Tabel 1-2. Uitmaling rijstkorrelProductPercentagePadie 100Kaf 20Gepelde rijst (incl. gebroken korrels) 80Slijpmeel 8-10Geslepen (witte rijst) (incl. gebroken korrels) 70-72Voor de verdere verwerking van de opgeslagen gedroogde padie is het van belang te wetenof de eigenschappen van de opgeslagen padie niet teveel variëren voor wat betreft diekarakteristieken die de verwerking van padie tot cargorijst of witte rijst of de productie vanparboiled rijst negatief kunnen beïnvloeden. Daarbij moet onder andere gedacht worden aande korrelafmetingen en andere fysieke eigenschappen (zoals hardheid van de korrels) die vaninvloed kunnen zijn op het pel- en slijpresultaat, of de chemische eigenschappen van dekorrels die het kookgedrag en het parboilproces beïnvloeden. Deze eigenschappen kunnenper ras soms zodanig verschillen, dat dit bij verdere verwerking van variërende mengsels vande verwerkte rassen een minder rendement kunnen opleveren. Dit kan zelfs van invloed zijn opMODULE 1: HET POST-HARVEST SYSTEEM, ZIJN COMPONENTEN EN HET PRODUCT Page 9 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2 – VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEde reactie van de consument als kookgedrag en bewaargedrag van de gekookte rijst van degebruikte rassen drastisch verschilt.1.3.1 Fysieke eigenschappenIn eerste instantie zijn de afmetingen van belang voor de verwerking van de rijst.In de volgende tabel worden de fysieke eigenschappen van de meest gebruikte rijstrassenweergeven.Tabel 1-3. Fysieke karakteristieken van de Surinaamse rijstrassenKarakteristiekenADRON- ADRON- ADRON- GROVENI111 117 125Lengte padie (mm) 10,2 10,5 10,2 11,7Breedte padie (mm) 2,8 2,3 2,5 2,5Dikte padie (mm) 1,9 1,9 2,0 2,2Lengte cargo (mm) 8,1 8,3 8,4 8,3Breedte cargo (mm) 2,3 2,0 2,2 2,2Dikte cargo (mm) 1,7 1,7 1,8 1,9Lengte geslepen rijst (mm) 7,2 7,7 7,8 8,0Breedte geslepen rijst (mm) 2,1 1,8 2,0 2,0Dikte geslepen rijst (mm) 1,6 1,6 1,7 1,71000 korrel gew. Padie (g) 30,0 26,4 32,5 36,01000 korrel gew. Cargo (g) 21,4 19,4 23,0 31,01000 korrel gew. Geslepen rijst(g) 20,9 19,1 22,2 23,4Bron: ADRONUit bovenstaande tabel kunnen we opmaken dat er zulke duidelijke fysieke verschillen zijntussen de rassen, dat het niet gescheiden opslaan en verwerken van de diverse rassenverminderde rendementsresultaten zal geven. Het pellen en slijpen van een steedsveranderend mengsel, omdat de verschillende rijstrassen op een grote hoop in eenopslagloods, en niet gesepareerd, worden opgeslagen, zal een sterk variërend eindproductopleveren.Helaas is niets bekend over de mechanische eigenschappen van de korrels van deze rassendie van belang kunnen zijn voor de verwerking van de rijst. Het betreft hier onder andere: decrackgevoeligheid, de hardheid en de breukgevoeligheid van de korrel in de lengterichting.Uit diverse onderzoeken is gebleken dat het pellen en slijpen van een mengsel van rassenproblemen oplevert bij het afstellen van machines en uiteindelijk een slechter rendementoplevert dan wanneer de rassen apart zouden zijn verwerkt. Korrels met verschillendeafmetingen en vormen maken het zeer moeilijk om de pelmachines en slijpmachines af testellen. Het kan leiden tot een lagere pelefficiency (hoger percentage padie na het pellen endus een hoger percentage retour), minder uniforme slijping en dus lagere rendementen enkwaliteit van het eindproduct.MODULE 1: HET POST-HARVEST SYSTEEM, ZIJN COMPONENTEN EN HET PRODUCT Page 10 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2 – VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME1.3.2 Chemische karakteristiekenDe kook en sensorische eigenschappen (geur, smaak en gevoel) van rijst worden bepaalddoor de chemische en de fysieke karakteristieken.De belangrijkste chemische karakteristieken zijn:GelatineringstemperatuurDe gelatineringstemperatuur wordt bepaald met de “Alkali spreading and clearing test” .De gelatineringstemperatuur bepaalt de kookduur. Omgevingsomstandigheden zoalstemperatuur tijdens rijping kunnen de gelatineringstemperatuur beïnvloeden. Een hogereomgevingstemperatuur resulteert in zetmeel met een hogere gelatineringstemperatuur.Er zijn 7 gradaties van spreading die als volgt corresponderen met de gelatineringstemperatuur.Spreading 1-2: Hoog (high)(74,5 -80 0 C)Spreading 3: Hoog middelmatig (high intermediate)(74,5 -80 0 C)Spreading 4-5: Middelmatig (intermediate) (70 -74 0 C)Spreading 6-7: Laag (low) (2%Zeer laag 2-8%Laag 8-20%Middelmatig 20-25 %Hoog > 25%MODULE 1: HET POST-HARVEST SYSTEEM, ZIJN COMPONENTEN EN HET PRODUCT Page 11 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2 – VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEDe gelconsistentieDe gelconsistentie meet de tendens van de rijst om harder te worden na koken. Binnen degroep rassen met hetzelfde amylosegehalte wordt de voorkeur gegeven aan rassen met eenzachtere gelconsistentie. Deze rijst voelt dan ook veel zachter aan. Een hardere gelconsistentie wordt meestal geassocieerd met rijst die harder kookt en dit komt speciaal voorbij rijst met een hoog amylosegehalte. Hard kokende rijst is meestal minder kleverig.Uit het voorgaande blijkt duidelijk dat kennis van deze eigenschappen ook van belang kan zijnbij de rassenkeuze en mede bepaald kan worden door het uiteindelijke gebruik.De rassen worden in de volgende consistentie categorieën onderverdeeld.CategorieConsistentie (mm)Zacht 61-100Medium 41-60Hard 26-40De gelconsistentietest onderscheidt rijst met een hoog amylosegehalte in drie typen:TypeZeer vlokkigVlokkigZachtGel consistentieHardMediumZacht1.3.3 ParboileigenschappenWat voor de rauwe rijst geldt met betrekking tot de fysieke en chemische eigenschappen vanpadierassen geldt eveneens voor het parboilproces. De afmetingen van de korrel, vooral dekortste afstand tot het centrum van de korrels (dikte bij extra langgraan rijst) en dechemische eigenschappen (voornamelijk de gelatineringstemperatuur) bepalen deprocescondities:inweektemperatuur;inweekduur, enstoomduur.Bij het parboilen van een mengsel van rijstrassen is er in het eindproduct een grotere kansop:een hoger percentage ongegelatineerde korrels;met als gevolg een lager slijprendement; enkleurverschillen tussen de korrels.MODULE 1: HET POST-HARVEST SYSTEEM, ZIJN COMPONENTEN EN HET PRODUCT Page 12 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2 – VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME1.4 PADIEKWALITEITDe kwaliteit van de droge padie en de rijstproducten is vastgelegd in het (concept)Rijstuitvoerbesluit dat weer afgeleid is van de Caricom standaarden. Voor de diversestandaarden wordt verwezen naar bijlage 3.1.4.1 Management van de opgeslagen padieNaast de fysieke, mechanische en chemische verschillen tussen de rassen bestaat er ook kansop variatie in enkele kenmerken die door de cultuurmethoden, de oogstpraktijken en dedroogmethodes beïnvloed kunnen worden. Voor een goed kwaliteitsmanagement zal deverwerker te allen tijde een goed overzicht en inzicht moeten hebben van de opgeslagendroge padie. Gescheiden opslag van rassen is daarbij de eerste vereiste.Als er van wordt uitgegaan dat een rijstverwerkingsbedrijf zich slechts concentreert op deaankoop van maximaal 2 rassen, zal gescheiden ontvangst, droging en opslag van deze rassenniet zo moeilijk zijn. Het inkoopbeleid van de molens bepaalt dan uiteindelijk welk ras de boerzal inzaaien.Als daarnaast een onderverdeling in maximaal 3 kwaliteiten per ras plaatsvindt, gebaseerd opde padiestandaarden zoals vastgesteld in het Rijstuitvoerbesluit kunnen de ontvangen partijenpadie bijvoorbeeld in 7 secties in de loods worden opgeslagen, waarvan 6 bestemd voor derassen en de zevende voor eventuele mengsels van rassen.1.4.2 Standaardisering van het eindproductHet zal duidelijk zijn dat indien men de ontvangen partijen padie van de verschillende rassenen kwaliteiten in kleinere units (silo’s of gescheiden loodssecties) kan opslaan, de kwaliteit vanhet eindproduct beter in de hand te houden is. De units kunnen bijvoorbeeld gebaseerd zijnop de gemiddelde ontvangst aan droge padie per dag, met een maximum van 500 mtondroge padie (ruim 7000 balen natte padie per 24 uur)Er zou direct na ontvangst van de droge padie in de opslag een bestemmingsplan gemaaktkunnen worden waardoor de verkoop en productieplanning veel eenvoudiger wordt.Daarbij geldt natuurlijk, dat de hoeveelheden per deelpartij zo exact mogelijk moeten kunnenworden vastgesteld (wegen) en de volledige kwaliteitsanalyse van die partij ook bekend moetzijn (representatieve bemonstering en complete analyse).MODULE 1: HET POST-HARVEST SYSTEEM, ZIJN COMPONENTEN EN HET PRODUCT Page 13 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEMODULE 2: PRODUCTIE VAN CARGO RIJSTINHOUD2.1 Beschrijving van het proces ......................................................................... 22.2. Proces schema en beschrijving processtappen ................................................ 32.2.1 Processchema .................................................................................... 32.2.2 Beschrijving processtappen ................................................................... 42.3. Werkinstructies en bediening ..................................................................... 16MODULE 2: PRODUCTIE VAN CARGO RIJST Page 1 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME2.1 BESCHRIJVING VAN HET PROCESDe eerste processtap in de verwerking van padie is het verwijderen van het kaf van depadiekorrel. De padie die vanuit de opslagloods of silo naar de silo wordt aangevoerd, zalover het algemeen vanwege het vele transport en eventueel insectenaantastingen, stof,slijpsel en andere verontreinigingen bevatten. De mate van verontreiniging hangt af van dereiniging van de padie vóór en na het drogen.Om de stofvoorziening in de pellerij te beperken, zal er een voorreiniging met een scalperatorof een andere reiniger plaats moeten vinden waardoor de laatste restanten stof zoveelmogelijk verwijderd worden. Dan kan het pelproces en de verdere sortering plaatsvinden omcargorijst te produceren.Bij een verwerkingsbedrijf dat alleen cargorijst produceert, eindigt het verwerkingsproces nadeze fase.De bij- en afvalproducten die bij deze verwerking ontstaan zijn:Cargo rijst van exportkwaliteit.Gemengde of gesorteerde cargo breuken.Lichtere en onvolgroeide korrels.Cargo gruis en chips.Steentjes en overige verontreinigingen.Kaf.Het gewicht van al deze producten, bijproducten en afvalproducten kan per dag of per ploegworden vastgesteld door te wegen met continue wegers of (digitale)platform weegschalenvan 50 kg tot 200 kg.Het enige product dat niet kan worden gewogen vanwege de hoeveelheid en het volume ishet kaf. Voor een redelijke raming van het percentage kaf en verontreinigingen kan van deingenomen padie het percentage kaf en verontreinigingen worden bepaald door deze padieop laboratoriumschaal te pellen. Daartoe zal bij inname een representatief monster moetenworden genomen conform de procedure voor bemonstering in bijlage 4 van deze handleiding.Het processchema van deze processtap is vastgelegd in bijlage 5.Dit is de aanbevolen opstelling om een product met een maximale kwaliteit te produceren.Waarschijnlijk zullen het aantal en de types machines en opstelling van de machines in deindividuele bedrijven hiervan, in meer of mindere mate, afwijken.Deze opstelling moet echter ook worden gehanteerd door de bedrijven die geen cargo maaralleen witte rijst produceren. Het slijpen van een mengsel cargo dat niet gesorteerd is endus breukrijst en dunnere korrels bevat zal een veel ongunstiger rendement opleveren. Zowelhet breukpercentage als het slijpmeelpercentage zal veel hoger liggen dan wanneer dezefracties (export cargo, cargo breuken en dunne korrels) apart worden verwerkt. Gescheidenslijpen van deze fracties levert dus een beter rendement, een lager percentage slijpmeel enslijpmeel dat veel minder zetmeel bevat en dus van betere kwaliteit is.MODULE 2: PRODUCTIE VAN CARGO RIJST Page 2 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEAfvalproducten worden, al dan niet na te zijn vermalen, geleverd aan veevoerfabrikanten ofveeboeren.De lichtere korrels (kalk, dunner, omvolgroeid) kunnen worden verzameld, geslepen en alslagere kwaliteit rijst worden verkocht.Na pellen dient de cargo rijst zo spoedig mogelijk te worden verscheept, geleverd (lokaal) ofte worden geslepen, verpakt en geleverd. Het langdurig opslaan van cargo (weken enmaanden) wordt afgeraden omdat in de cargo rijst de hydrolyse en het oxidatieproces vanvetten iets sneller verloopt dan in de padie. Hierdoor zal slijpmeel dat geproduceerd word uitlangdurig opgeslagen cargorijst al enige mate van ranzigheid vertonen waardoor hetgeproduceerde slijpmeel nog minder lang houdbaar is dan normaal en dus van minderekwaliteit is.Indien de instructies voor fabriekshygiëne zoals vastgelegd in de Hygiënecode en het HACCPhandboek worden opgevolgd, is een veilig en schoon product gegarandeerd.2.2. PROCES SCHEMA EN BESCHRIJVING PROCESSTAPPEN2.2.1 ProcesschemaVoor het processchema wordt verwezen naar bijlage 5.De volgende processtappen zijn daarin opgenomen:1. Wegen en schonen2. Pellen en kaf afscheiden3. Padie en cargo scheiden4. Cargo schonen en sorteren5. Cargo, bijproducten en afval wegen5. Cargo en bijproducten opslaan en afvoerenIn par. 2.2.2. wordt elke processtap en de daarbij gebruikte machines beschreven.Zoals uit voorbeelden van flowdiagrammen van de door leveranciers aanbevolen systemen(bijlage 7) worden de machines op meerdere niveaus opgesteld om het verticaal transport endus de breuktoename tot een minimum te beperken.Daarnaast wordt er van uitgegaan dat alle machines en punten waar veel stof wordtgeproduceerd worden afgezogen om de stofontwikkeling in en buiten de molen te beperken.Daarbij wordt gebruik gemaakt van een gescheiden aangelegd systeem met voldoendecyclonen om stof- en afvaldelen op te vangen. Dit is uiteraard ook van belang voor hetHACCP-systeem.MODULE 2: PRODUCTIE VAN CARGO RIJST Page 3 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME2.2.2 Beschrijving processtappenWegen en schonenDe droge padie uit de padie-opslag wordt middels transportkettingen of -banden naar depellerij gevoerd en eerst gewogen en daarna gereinigd met een scalperator.Schonen of reinigen is het verwijderen van vreemde en ongewenste materialen zoals zand,stenen, stro, zaden, metalen delen en andere verontreinigingen.Met de scalperator worden met afzuiging en roterende cilinderzeven: stofdelen, voze korrels,kafdelen, dode insecten en strodelen verwijderd.De andere verontreinigingen kunnen met een ander type reinigers met roterende en/ofvibrerende vlakke zeven worden verwijderd. Maar een afzuiging van de padie om stofdelen envoze korrels te verwijderen is in deze fase noodzakelijk, om een zo efficiënt en schoonmogelijk pel- en slijpproces te garanderen.De hier noodzakelijke apparatuur hangt af van de mate van reiniging tijdens de inname van denatte padie, en na het drogen. Indien er sprake is van aanzienlijke verontreinigingen in dedroge padie zal een tweestappen reinigingen middels een vlakke zeef voor grovereverontreinigingen en de verwijdering van stro, stof en lichter delen met de scalperatornoodzakelijk zijn.In figuur 2-1 is een model van een elektronische weger opgenomen en in figuur 2-2 de closecircuit scalperator en in figuur 2-3, een zeefmachine met een afzuiging voor lichtere delen.Figuur 2-1. Elektronische weegschaal voor graanproducten (IMECO-Italie)MODULE 2: PRODUCTIE VAN CARGO RIJST Page 4 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEFiguur 2-2. Scalperator reiniger (Carter – USA)Figuur 2-3. Zeefschoningsmachine (Super Brix-Columbia)De geschoonde padie wordt in werksilo’s opgeslagen. In principe moeten er ten minste 3werksilo’s aanwezig zijn om stagnaties te voorkomen. De capaciteit van deze werksilo’s moetafgestemd zijn op de ploegencapaciteit, er van uitgaande dat in volcontinue ploegendienstwordt verwerkt. Het aanvullen van de silo’s kan dan steeds overdag plaatsvinden. Dit heeftals voordeel, dat er dan door het laboratorium steeds vooraf de kwaliteit van de opgeslagenMODULE 2: PRODUCTIE VAN CARGO RIJST Page 5 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEpadie per werkcel als referentie voor de molen kan worden gebruikt. De capaciteit van dereiniger(s) dient dus ten minste 3 maal de pelcapaciteit te bedragen.De weging kan alleen voor of na de reiniging plaatsvinden of op beide punten. In het geval vantwee wegers kunnen de opslagverliezen per opslagcel en de verwerking per uur en per ploegonmiddellijk bepaald worden.Pellen en kaf verwijderenPellenEr is in het verleden gebruik gemaakt van diverse soorten pelmachines zoals de stalenpelmachine en de stenen pelmachine (underrunner disc sheller). Het belangrijkste nadeel vandeze machines is het hoge breukpercentage dat ontstaat. In de 70-tiger jaren zijn al dezemachines in de rijstindustrie vervangen door rubberrolpelmachines. Deze zijn nu algemeen ingebruik.De rubberrolpelmachine bestaat uit 2 rubberen rollen die in tegengestelde richting en metverschillende snelheid draaien. De ene rol draait ongeveer 25% sneller dan de andere. Hetverschil in snelheid van de roloppervlakken creëert een schuifkracht waardoor het kaf van dekorrel wordt gestript. De afstand tussen de rollen is afstelbaar en wordt afgesteld op minderdan de dikte van de korrel.In figuur 2-4 is in een schets dit proces weergegeven en in figuur 2-5, een voorbeeld vaneen moderne rubberrolpelmachine.Figuur 2-4. Principe werking rubberrolpelmachineFiguur 2-5. RubberolpelmachineMODULE 2: PRODUCTIE VAN CARGO RIJST Page 6 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEDe druk op de rubberen rollen in de pelmachines kan zowel handmatig, hydraulisch ofelektrisch worden geregeld. De afmetingen van de rubber variëren van 4 – 10 inch in lengte.In moderne commerciële molens worden er voornamelijk rollers gebruikt met een lengte endiameter van 10 inch (254 mm), die voor langkorrelige rijst een capaciteit van 2-2,5 ton peruur halen. Het gebruikte motorvermogen is 6 pk. Recentelijk zijn er modernere systemenontwikkeld die op iets andere principes werken en hogere capaciteiten kunnen realiseren. Hetin figuur 2-5 opgenomen model van Satake zou volgens de gegevens van de fabrikant 5-7 tlanggraan padie per uur kunnen verwerken. Ook andere leveranciers zoals Schule, Buhler Miag,Super Brix Zaccaria leveren verbeterde types pelmachines met capaciteiten van 4- 8 ton peruur.Optimale capaciteiten en rendementen worden echter voornamelijk bij deze pelmachines alleengerealiseerd als:de padie goed schoon is en dus geen verontreinigingen bevat;het vochtgehalte < 14%); ener geen grote verschillen in korreldikte en korrellengte zijn.Door de frictie die ontstaat tijdens het pellen worden de rubberrollen erg warm. Modernesystemen koelen de rollen met een kleine ventilator. Daardoor wordt de levensduur verlengd.Ook dienen de rollen op ongeveer de helft van de levensduur verwisseld te worden omdat desneller draaiende rol veel sneller slijt. Op die manier kan een optimaal pelrendement wordengerealiseerd. De levensduur per paar rollen wordt uitgedrukt in het aantal ton padie datverwerkt kan worden. Dit varieert van 50 – 100 ton per paar en hangt af van de kwaliteit vanhet gebruikte materiaal.Ten slotte dient het gepelde product na het pellen 10 -15% padie te bevatten. Dat levertdan de optimale pelcapaciteit waarbij het breukpercentage tijdens pellen niet toeneemt.Dit hangt af van de opening tussen de rollen. Een percentage van minder dan 10% padiezorgt voor hoger energieverbruik, belasting van de machines en snellere slijtage van de rollen.Een percentage padie hoger dan 15% heeft tot gevolg dat de capaciteit van roller en ookvan de padieseparatoren afneemt en dus de capaciteit van de hele installatie.Kaf verwijderenIn principe wordt het kaf met behulp van een kafafscheider, die ook wel kafaspirateur wordtgenoemd omdat er voornamelijk met lucht wordt gewerkt. De kafafscheider kan zowel alleenmet afzuiging, of met een combinatie van een zeef en afzuiging werken. Vaak is dekafafscheider direct onder de pelmachine geïnstalleerd en maakt in principe deel uit van depelmachine. Dit laatste type wordt in figuur2-6 en figuur 2-7 geïllustreerd. De machinescheidt dan 3 fracties af: een mengsel van padie en cargo, kaf en onvolgroeide korrels.MODULE 2: PRODUCTIE VAN CARGO RIJST Page 7 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEFiguur 2-6. Ruberrolpelmachine met ingebouwde kafafscheiderFiguur 2-7. Schematische doorsnede van rubberolpelmachine met kafafscheiderSommige fabrikanten leveren ook kafafscheiders waarbij er sprake is van een combinatie vaneen plansifter en een afzuiging (Figuur 2-8). Met de zeven worden zowel stof en meel alsbreukrijst verwijderd. Daarna wordt met lucht onderin de machine het kaf verwijderd uit eenmengsel van padie, kaf en hele gepelde korrels.MODULE 2: PRODUCTIE VAN CARGO RIJST Page 8 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEFiguur 2-8. Kafafscheider met plansifterPadie en cargo scheidenHet mengsel van padie en cargo wordt dan in een padieafscheider (ook wel padietafelgenoemd) gescheiden in cargo en padie. Afhankelijk van de afstelling van de padietafel wordtin de padietafel het grootste deel van de padie verwijderd. Een mengsel van padie engepelde korrels wordt geretourneerd naar een speciale retour pelmachine of gewoon in detoevoerstroom van de pelmachines.De cargo kan nog breukrijst en padie bevatten. In dat geval worden eerst met een lengtesorteerder (trieur of zeef) de gebroken korrels uit de cargo verwijderd, voordat het mengselin de 2 de serie padietafels wordt behandeld. Het percentage padie kan dan wordenteruggebracht tot beneden 0,5% zoals voorgeschreven in de standaarden.Er zijn twee type padietafels, het type Schule (figuur 2-9.1) en het type Satake (figuur 2-10).Voor de extra langkorrelige Surinaamse rijst heeft tot nu toe de Schule type padietafel hetbeste voldaan.De meest recente modellen van het Schule type padietafels zijn zodanig verbeterd, dat bijzeer hoge capaciteiten (3,6 – 8,4 t/u) zeer goede scheiding wordt gerealiseerd van minderdan de vereiste 0,5% padie in cargo. De capaciteit wordt bepaald door het aantal kamers.Dat varieert van 40 – 105 kamers. De capaciteit per kamer bedraagt 60-70 kg/u. D.w.z. datde capaciteit van de beschikbare modellen varieert van 2,4 – 8,4 t/u. Doordat het aantalkamers verhoogd wordt door het aantal dekken te verhogen, nemen de padietafels methogere capaciteiten niet meer oppervlak in beslag.MODULE 2: PRODUCTIE VAN CARGO RIJST Page 9 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEFiguur 2-9.1. Moderne type padietafel (Super Brix)Figuur 2-9.2. Principe werking padietafelHet principe van de padie tafel wordt geïllustreerd in figuur 2-9.2. Een dek wordt daarinvoorgesteld. De tafel heeft een helling die instelbaar is. De ongepelde padie beweegt zichnaar de hoogste zijde (E) van de padietafel en de gepelde korrels naar de laagste zijde (D).De tafel wordt heen en weer bewogen met een excentrieke beweging. In de oudere modellenis de slag van de excentriek vast. In de nieuwste modellen is dat ook instelbaar. Daardoor isde capaciteit per kamer verbeterd van 50 kg/kamer naar 70 kg/kamer.De padie separator (tray separator) in figuur 2-10.1 en figuur 2-10.2. wordt ook veelgebruikt. Het bestaat uit meerdere boven elkaar geplaatste platen met cellen die bevestigdzijn aan een trillingsmechanisme. De platen bewegen omhoog en voorwaarts waardoor er eenMODULE 2: PRODUCTIE VAN CARGO RIJST Page 10 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEsoort springende beweging ontstaat. Gepelde rijst heeft een grotere bulkdichtheid en heefteen gladder oppervlak. Daardoor beweegt de cargo zich naar de bovenkant van de plaat enpadie naar de onderste zijde. In het centrum bevindt zich een mengsel van niet gescheidenpadie en cargo, Deze fractie wordt weer geretourneerd naar de invoer van de separator.Figuur 2-10.1. Tafel (Tray) padie separatorFiguur 2-10.2. Schematische voorstelling werking (Tray) padie separatorDe capaciteit van dit systeem varieert afhankelijk van het model van 1,2 tot 9,5 ton/uur.Ook hier is sprake van een compacte bouw waardoor er niet zoveel oppervlak nodig is, ookniet bij grotere capaciteiten. Dit systeem is door Satake ontworpen, maar er zijn nu diverse“clones’ op de markt, net als bij de Schule padietafel.MODULE 2: PRODUCTIE VAN CARGO RIJST Page 11 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMECargo schonen en sorterenZoals in bijlage 5 in aangegeven zijn er na de eerste fase padietafels verschillede fracties n.l.Cargo rijst met een hoeveelheid breukrijst.Gemengde breukrijst ( ¼ - ¾) korrels)Cargo gruis of chips.De cargo met en gering percentage breuken zou kunnen worden gebruikt voor verdereverwerking tot witte rijst. Om de kwaliteit van het eindproduct en het rendement tijdens hetslijpen te verbeteren wordt geadviseerd de rijst verder te sorteren zodat het homogener vansamenstelling wordt. Dat wil zeggen dan het percentage gebroken korrels wordtteruggebracht met een lengtesorteerder (trieur, figuur 2-11) tot beneden 4%. Dit zijn danalleen zeer grove gebroken korrels.Figuur 2-11.1. Lengtesorteerder (trieur)Figuur 2-11.2. Werking trieurMODULE 2: PRODUCTIE VAN CARGO RIJST Page 12 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEDe trieur is een roterende cilinder, met geperste cellen in de cilinderwand van verschillendediameters. Deze zogenaamde cellen (indents) van verschillende afmetingen verwijderengebroken korrels van verschillende lengtes in verschillende fracties, door deze omhoog tetransporteren en in een trog te storten. De stand van de trechter bepaalt het percentagegebroken korrels, dat verwijderd wordt. De diameter van de cellen bepaalt de lengte van dekorrels die worden verwijderd. Dit systeem kan ¼, ½. ¾ en hele korrels scheiden.De gebroken cargo rijst wordt samen met de gebroken korrels die tijdens de padiesorteringzijn verwijderd in dezelfde opslagbunker opgeslagen.De cargo rijst wordt vervolgens door de volgende apparaten geleid:Een precision grader (dikte sorteerder) die sorteert op dikte (figuur 2-12).Een destoner, die eventueel, stenen verwijdert (figuur 2-13).Een schoner die eventuele stof, kaf, gruis en andere verontreinigingen verwijdert (figuur2-14).Figuur 2-12. Precison thickness of width sizer (Carter-Day)MODULE 2: PRODUCTIE VAN CARGO RIJST Page 13 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEFiguur 2-13.DestonerFiguur 2-14. Carter Duo aspirator, cleanerDe geproduceerde cargo rijst is dan gereed om te worden geleverd of verder te wordenverwerkt tot witte rijst.De gemengde breukrijst zou eventueel nog geschoond kunnen worden met een eenvoudigeschoner met zeven en afzuiging, voordat deze in een bunker wordt opgeslagen. Stof, kaf,verontreinigingen en chips worden dan nog verwijderd. Deze gesorteerde breuken zijn dangereed om te worden afgeleverd, of te worden geslepen in eigen bedrijf.Cargo en bijproducten en afval wegen, opslaan en afvoeren.De cargo en de gemengde gebroken korrels kunnen met een automatische weger of flowmeter worden gewogen voordat zij in de opslagbunkers worden opgeslagen om in big bags ofin bulk containers te worden afgevoerd (figuur 2-15)MODULE 2: PRODUCTIE VAN CARGO RIJST Page 14 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEFiguur 2-15. Controle eindproduct (IMECO-Italie)Het overige afval wordt zoveel mogelijk verzameld in zakken of big bags en gewogen opplatform weegschalen of de weegbrug voordat het wordt afgevoerd (figuur 2-16).Figuur 2-16. Vullen en wegen big bags tot 1500kg (IMECO-Italie)MODULE 2: PRODUCTIE VAN CARGO RIJST Page 15 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEBepaalde bijproducten zoals chips, en lichte korrels kunnen worden verkocht als veevoerafvalof worden vermalen in een hamermolen en dan worden verpakt en afgevoerd naar deveevoederfabrikanten of veeboeren.De dunne korrels kunnen eveneens in zakken of big bags worden verzameld en als zodanigworden verkocht of worden geslepen om lagere kwaliteit witter rijst te produceren.2.3. WERKINSTRUCTIES EN BEDIENINGAlle machines worden geleverd met een handleiding. Deze zijn uiteraard gebaseerd op eenbepaald principe zoals in de vorige paragraaf is aangegeven. Voor een meer gedetailleerdeomschrijving wordt verwezen naar de betreffende handleidingen.MODULE 2: PRODUCTIE VAN CARGO RIJST Page 16 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEMODULE 3: PRODUCTIE VAN WITTE RIJSTINHOUD3.1 Procesbeschrijving ..................................................................................... 23.2. Processchema en beschrijving processtappen ................................................. 33.2.1 Processchema .................................................................................... 33.2.2 Processtappen ................................................................................... 33.3. Werkinstructies en afstellen machines .......................................................... 15MODULE 3: PRODUCTIE VAN WITTE RIJST Page 1 of 15

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME3.1 PROCESBESCHRIJVINGHet proces waarbij de buitenste en soms ook binnenste zilvervlieslagen worden verwijderd,wordt slijpen genoemd. Het verwijderen van slijpmeeldeeltjes die zich nog aan de korrelhechten, wordt polijsten genoemd. Het polijsten geeft de rijst een glanzend uiterlijk.Zoals al aangegeven in module 1, hebben we aan het eind van de cargo productie dus twee(of eventueel 3) producten, n.l. :Export cargo waarvan de korrels een homogene dikte hebben en die aan alle eisenvoldoen, zoals vastgelegd in de Rijststandaarden (bijlage 3).Schone gemengde gebroken cargo rijst zonder chips.Eventueel geringe hoeveelheden dunnere gepelde korrels.De eerste twee producten kunnen in twee aparte slijplijnen, of in dezelfde slijpinstallatie naelkaar worden verwerkt. Dit hangt af van de capaciteit van de molen. Een molen die 10-12ton padie per uur verwerkt, zal tussen de 2 en 2,5 ton per uur aan breuken produceren. Ditis wel voldoende om een redelijke slijplijn te installeren met 2-3 fasen waarvan ten minste 1(één) een waterpolijster is. Daarbij wordt er van uitgegaan dat er ook bij het slijpen van degebroken cargorijst met ten minste 1 (één) water(mist)polijster wordt geslepen. Indien demolen geen gebruik maakt van water(mist)polijsters, vervalt deze aanbeveling. Het derdeproduct kan worden verzameld en periodiek worden geslepen tot mindere kwaliteitconsumptierijst, of worden verkocht aan derden. Molens met een kleinere pelcapaciteit (2,5,5 of 7,5 t/u) kunnen de breuken echter beter verzamelen en periodiek verwerken. Deslijpcapaciteit moet dan wel zijn afgestemd op de hoeveelheid (heel) cargo plus cargobreuken die per uur geproduceerd wordt.Figuur 3-1. Producten van in het slijpprocesDe slijpserie wordt gevolgd door een sorteerafdeling waarbij met een elektronischesorteerder (Sortex) alle afwijkende gekleurde korrels (geel, padie, gevlekt, zwart, graszaad)worden verwijderd en waarna het percentage breukrijst in de witte rijst wordt teruggebrachttot 5-10 %, afhankelijk van de door het bedrijf te leveren producten. Dit kan met eenroterende zeefmachine.Uit dit proces komen dan meestal drie producten, n.l:Witte rijst met 5-10% gebroken korrels.MODULE 3: PRODUCTIE VAN WITTE RIJST Page 2 of 15

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEEen mengsel van hele korrels en gebroken korrels.Gruisrijst of chips.De witte rijst wordt direct gestort in een opslagbunker. Het mengsel van hele en gebrokenkorrels wordt met behulp van een trieur of plansifter, gescheiden in witte rijst met maximaal5-10% gebroken korrels en breuk 1, breuk 2 en breuk 3. De witte rijst wordt gestort in dewitte rijst bunker en de andere producten worden in aparte bunkers opgeslagen.Afhankelijk van de eisen van de klant wordt de rijst in een bepaalde samenstelling gemengdmet behulp van doseer- en mengapparaten. Daarna wordt het product met verschillendeverpakkingsmachines verpakt in verpakkingen van 0,5 tot 25 kg .De opgeslagen rijstproducten dienen zo spoedig mogelijk te worden verpakt en geleverd.Indien de instructies voor fabriekshygiëne zoals vastgelegd in de Hygiënecode en hetHACCP-handboek worden opgevolgd, is een veilig en schoon product gegarandeerd.3.2. PROCESSCHEMA EN BESCHRIJVING PROCESSTAPPEN3.2.1 ProcesschemaVoor het processchema wordt verwezen naar bijlage 6.De volgende bijlagen zijn daarin opgenomen:1. Slijpen2. Sorteren3. Wegen en opslaan4. Mengen, sortexen, metaaldetectie en verpakken5. OpslaanIn par. 3.2.2. wordt elke processtap en de daarbij gebruikte machines beschreven.Zoals uit voorbeelden van flowdiagrammen van de door leveranciers aanbevolen systemen(bijlage 7) worden de machines op meerdere etages opgesteld om het verticaal transport endus de breuktoename tot een minimum te beperken. Dit wordt vooral belangrijk vanaf het puntdat de rijst wordt geslepen tot witte rijst.Daarnaast wordt er van uitgegaan dat alle machines en punten waar veel stof wordtgeproduceerd, worden afgezogen om de stofontwikkeling in en buiten de molen te beperken.Daarbij wordt gebruik gemaakt van een gescheiden systeem met voldoende cyclonen om stofenafvaldelen op te vangen. Dit is uiteraard ook van belang voor het HACCP-systeem.3.2.2 ProcesstappenSlijpenVoor elke slijpmachine worden met behulp van een magneet alle ijzer en staaldelen verwijderdom schade aan de slijpstenen en zeven te voorkomen. Er zijn verschillende soorten magnetenin de handel, bijv:Plaatmagneten (figuur 3-2)MODULE 3: PRODUCTIE VAN WITTE RIJST Page 3 of 15

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMERoterende elektromagneten (figuur 3-3)De magneten moeten regelmatig worden gereinigd. Alleen de elektromagneet hoeft nietmanueel te worden gereinigd.Figuur 3-2. PlaatmagnetenFiguur 3-3. ElektromagneetEr wordt geadviseerd om de Surinaamse langkorrelige rijst ten minste in drie stappen teslijpen. De derde stap is dan een waterpolijster. Afhankelijk van de eisen van de afnemer, kaner een 4 de serie aan gekoppeld worden met een 2 de waterpolijster.Het slijpmeel van de diverse slijpfasen wordt met een cycloon met een speciale sluisverzameld in een speciale bunker, of direct via een schroef afgezakt. In elk geval dient hetslijpmeel van de waterpolijstfase apart te worden opgeslagen omdat het waarschijnlijk eenhoger vochtgehalte zal hebben. In Module 4: Toegevoegde waarde van producten enbijproducten wordt verder ingegaan op de opslag van slijpmeel als grondstof voor verdereverwerking. Er zijn twee soorten slijpsystemen voor rijst: het “abrasive” systeem, waarbij meteen ruwe amarilsteen het slijpmeel van de korrel wordt geslepen, en het “friction” systeem,waarbij het slijpeffect ontstaat door de frictie tussen de korrels (figuur 3-4).MODULE 3: PRODUCTIE VAN WITTE RIJST Page 4 of 15

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEFiguur 3-4. Illustratie abrasive en friction slijpsysteemIn het verleden waren er 3 soorten slijpmachines:Horizontale abrasive slijpmachinesVerticale (cone) abrasive slijpmachinesHorizontale friction type slijpmachinesDe friction type slijpmachine werd vaak als polijster gebruikt, maar veroorzaakte veel breukomdat veel contragewicht moest worden toegepast om het gewenste effect te bereiken. Hetabrasive type echter gebruikt minder druk waardoor minder breuken ontstaan en mindervermogen nodig is. Aan de ander kant levert het abrasive systeem een ruwer oppervlak en hetverwijdert het kiempje niet helemaal. Het verwijdert dus ook een deel van het endosperm(zetmeel) als de korrels volledig wit worden geslepen. Met het abrasive type machines alleenbereikt men dus niet een optimaal slijpresultaat.In de loop der jaren is de slijptechniek sterk verbeterd. Nieuwe modellen zijn ontwikkeldwaarbij in het bijzonder de laatste jaren er veel meer verticale slijpers op de markt komen metcapaciteiten tussen 4 en 10 ton/uur cargo verwerking. Maar ook de kwaliteit van dehorizontale slijpers is sterk verbeterd.Momenteel zijn er zowel verticale abrasive als friction type slijpers in gebruik, waarbij bij defriction type water wordt toegevoegd als de rijst de kamer binnenkomt. Hierdoor wordt hetlosse slijpmeel verwijderd, en het water koelt de rijst af waardoor er minder breuk ontstaat.Als derde fase wordt er dan gebruik gemaakt van een horizontale “mist polijster” om delaatste slijpmeelresten te verwijderen en waarbij ongeveer hetzelfde principe wordt gevolgdMODULE 3: PRODUCTIE VAN WITTE RIJST Page 5 of 15

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEals bij de verticale friction slijper. In de mist polijster zorgt een combinatie van perslucht enwater ervoor dat een soort nevel wordt toegediend als de rijst de slijpkamer binnenkomt.Het water wordt gebruikt om de rijst te koelen en het oppervlak glanzend te maken doorverwijderen van het slijpmeel. Door de lange slijpkamer en de relatief grote ruimte tussen deexcentrieke rotor en de zeef kan deze polijster een mooi glanzend product leveren zonder dater een noemenswaarde breuktoename plaatsvindt.Steeds meer vervangt men gedurende de laatste jaren in moderne rijstmolens, de horizontaleslijpmachines voor verticale slijpmachines. Er wordt in het algemeen aangenomen, dat deverticale slijpmachines minder breuk produceren dan de horizontale vanwege een meergelijkmatige stroom van rijst zoals uit figuur 3-5 blijkt.Figuur 3-5. Verticale versus horizontale slijpersHet is juist dat de moderne verticale slijpmachines die nu worden geleverd inderdaad minderbreuk veroorzaken, omdat de slijptechnologie sterk is verbeterd. De nieuwe machines makennamelijk efficiënter gebruik van de schurende oppervlakken en maken gebruik van langereslijpkamers in de machines. Verticale machines hebben echter duidelijke voordelen t.o.v.horizontale machines.Zoals uit figuur 3-5 blijkt, is de graandichtheid onderin en in de opgaande zijde van deroterende cilinder in de horizontale machines hoger dan bovenin en in de neergaande zijde.De graandichtheid bij de verticale machines is veel homogener. Dit betekent dat de verticalemachines het gehele steen- en zeefoppervlak gebruiken, terwijl de horizontale dat niet doen.Dat wil zeggen, dat de verticale machines veel uniformer slijpen, bij hogere capaciteiten enmet een grotere energie efficiency.In figuur 3-6, 3-7 en 3-8 zijn voorbeelden van respectievelijk een moderne verticale abrasiveslijper, een horizontale friction waterpolisher en een verticale friction slijper weergegeven.MODULE 3: PRODUCTIE VAN WITTE RIJST Page 6 of 15

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEFiguur 3-6. Abrasive verticale slijpmachineFiguur 3-7. Horizontale water polisherMODULE 3: PRODUCTIE VAN WITTE RIJST Page 7 of 15

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEFiguur 3-8.Verticale friction slijper, met optie water polisherVoor de extra lange korrel in Suriname wordt de volgende opstelling aanbevolen. Veelmoderne molens gebruiken 2 i.p.v. 3 stappen. Dit zal waarschijnlijk bij de extra lange korreliets meer breuk kunnen veroorzaken.Abrasiveslijper(horizontale ofverticale)Horizontaleabrasive slijperof verticale(mist) frictionslijperHorizontale(Friction)waterpoilisherSorterenDe witte rijst uit de waterpolijster wordt in twee stappen gesorteerd.Allereerst wordt de rijst via een roterende zeef gescheiden in 3 fracties rijst (figuur 3-9):witte rijst met 5-10% breuk (of minder);een mengsel van hele rijst en gebroken korrels;chips (gruis), eneventuele grove verontreinigingen.De witte rijst kan direct naar de opslagcellen worden getransporteerd en opgeslagen, na tezijn gewogen met een flowmeter of elektronische weegschaal.MODULE 3: PRODUCTIE VAN WITTE RIJST Page 8 of 15

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEHet mengsel van hele rijst en gebroken rijst wordt in een trieur met 3 cilinders metverschillende diameter cellen (indents) gescheiden in: hele rijst, halve breuk (breuk 2) endriekwart breuk (breuk 3), gewogen en daarna in de afzonderlijke silocellen opgeslagen. Defijne breuk (breuk 1), kan in een big bag worden opgevangen met een platformweegschaal van1,5 ton.Deze hele actie kan echter ook met een trilzeef met verschillende zeven worden verrichtwaarbij de rijst in 5 fracties wordt gescheiden (hele rijst, ¼, ½, ¾ breuk en chips). Deopstelling van een roterende zeef in combinatie met een set trieurs geeft echter een beterescheiding van vooral de grovere breuken.Hetzelfde principe kan ook worden toegepast voor de gescheiden geslepen cargobreuken.Figuur 3-9. Roterende zeefWegen en opslaanHet wegen van de witte rijst met 5-10% breuk, en de breuken vindt plaats met dezelfde typeweegapparatuur die in Module 2: Cargo productie, is genoemd. Al de producten worden inaparte cellen opgeslagen. De procedures voor fabriek en persoonlijke hygiëne zoalsvastgelegd in de Hygiënecode en het HACCP-handboek dienen te worden nagevolgd. Zowordt de kans op insectenaantasting en schade vermeden, en is de voedselveiligheidgegarandeerd.De opslagcellen moeten faciliteiten hebben om de rijst voor verpakking te kunnen vergassenom de besmetting met insecten in voornamelijk de kleine verpakkingen te voorkomen.MengenOnder de opslagcellen van de hele rijst, de halve en de driekwart breuken kan met behulp vandoseerapparaten (figuur 3-10) zo exact mogelijk de samenstelling van het eindproductworden bepaald. De menging vindt plaats via de band en de elevator naar de verpakkingscel.MODULE 3: PRODUCTIE VAN WITTE RIJST Page 9 of 15

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEFiguur 3-10. Doseerapparaat-mengenOptisch sorteren (Sortexen)Met diverse mechanische methoden kan men tegenwoordig in de moderne rijstmolens, bijnaalle vreemde bestanddelen verwijderen uit de rijst. Maar er zijn diverse niet magnetischeverontreinigingen, die in afmetingen en dichtheid overeenkomen met gebroken en helerijstkorrels. Deze zijn moeilijk te verwijderen met mechanische middelen.Om deze verontreinigingen toch te kunnen verwijderen, kan men gebruik maken van apparatendie onderscheid kunnen maken tussen de rijstkorrels en de vreemde bestanddelen vanwegehun verschillend uiterlijk. Deze machines worden aangeduid als “kleursorteerders”, ook welgenoemd Sortex-apparaten.Deze machines herkennen eigenlijk geen kleur, maar zijn optische sorteerders. Hierbij vallende rijstkorrels via een chute (glijgoot) via de focus van een camera. De camera verzamelt lichtdat wordt gereflecteerd van een plaat die de “achtergrond” wordt genoemd. Een fotoelektrischesensor zet dan het verzamelde licht om in een elektrisch signaal dat proportioneelMODULE 3: PRODUCTIE VAN WITTE RIJST Page 10 of 15

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEis met de intensiteit van het gereflecteerde licht. Elke korrel die donkerder lijkt dan deachtergrond resulteert in een negatieve voltage.Een trigger-mechanisme, dat wordt genoemd “de gevoeligheidscontrole” stelt de operatorin de gelegenheid vast te stellen, hoe donker een object moet zijn om als “afwijkend” teworden beschouwd.Een microprocessor analyseert dan het signaal, vergelijkt het met de norm voor afwijking enals dat van toepassing is, zendt het een signaal naar een elektromagnetische klep. De klepwordt geactiveerd, opent zich en een stoot perslucht ontsnapt waardoor de afwijkende korrelof het voorwerp wordt verwijderd vanuit de stroom eindproduct (figuur 3-11). Capaciteitenvariëren van 1,5 – 16 t/u.Figuur 3-11. Werking optische sorteerderDe moderne optische sorteerders zijn in staat cargo rijst, parboiled rijst en witte rijst tereinigen. Verwijderd kunnen worden verontreinigingen als: beschadigde korrels, rode korrels,zaad, kalk, glas en stenen.De optische sorteermachine speelt een belangrijke rol bij de voedselveiligheid in rijstmolens.Gesorteerde rijstWitte rijst Cargo rijst Parboiled rijstMODULE 3: PRODUCTIE VAN WITTE RIJST Page 11 of 15

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMETypische verontreinigingenAlle types verontreinigingen (stenen, glas en wit plastic) en afwijkende korrels (pecks, roderijst, gele korrels, onvolgroeide korrels, slijpmeel, verkleurde korrels en padie) kunnen metzichtbaar licht en infrarood technologie worden verwijderd.Zwarte punten Wankleur GeelRood Resten slijpmeel OnvolgroeidGlas Stenen en vreemde materialen KalkFiguur 3-12. Optische sorteerder voor rijstMODULE 3: PRODUCTIE VAN WITTE RIJST Page 12 of 15

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEMetaaldetectieNet als de optische sorteerder is ook de metaaldetector een laatste controle voor hetverpakken van de witte rijst. Er zijn twee soorten detectoren die voor rijst van toepassingzijn. De eerste soort kan in de productstroom (in een valpijp) worden gemonteerd (figuur 3-13) waar die uit de verpakkingscel in de verpakkingsmachine stroomt. Afwijkende delen van destroom die metaaldeeltjes bevatten, worden dan uit de stroom verwijderd. Een andersysteem controleert de verpakte rijst op een lopende band en verwijdert de zakken waarmetaaldeeltjes in worden geconstateerd (figuur 3-14).Figuur 3-13. Vrije val metaaldetectorFiguur 3-14, Band metaaldetectorsysteemDoor de detectoren wordt er een elektromagnetisch veld opgewekt. Als er een metalenobject (ferro of nonferro) door het veld gaat, veroorzaakt dat een storing in het veld. Dezestoring wordt versterkt, en een signaal wordt gezonden naar een omleidingklep die zich openten het verontreinigd product met het metaalobject omleidt in een aparte opvang. Bij deMODULE 3: PRODUCTIE VAN WITTE RIJST Page 13 of 15

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEbanddetector wordt de verpakkingseenheid waarin het metaal wordt geconstateerd van deband geduwd in een opvangcontainer.Verpakken en opslaanDe rijst kan worden verpakt in:Geweven polipropyleen zakken van 10- 25 kg.Polyethyleen zakjes van 0,5 – 5 kgBlokzakken van polipropyleen zakken van 1 kg.Kartonnen doosjes van 400 – 1000gram.Voorlopig wordt de rijst in Suriname voornamelijk verpakt in polipropyleen zakken van 25 kgen polyethyleen zakken van 1, 2 en 4,5 kg. De twee andere systemen zijn vanwege de dureverpakkingsmaterialen en de hoge investeringen nog niet interessant gebleken voor deverwerkers.De meest efficiënte manier om deze verpakkingen te vullen is middels:Een netto dumpweger die via een band de zakken door een naaimachine leidt waarna dezakken kunnen worden geladen op een pallet om te worden opgeslagen of rechtstreekskunnen worden geladen in een container of vrachtwagen. Voor de stabiliteit kan de palletmet een wikkelaar (3-15) met folie worden omwikkeld.De kleinere polyethyleenverpakkingen worden met een volumetrische weger en eenvoorvorming verpakkingsmachine gevuld. Deze verpakking wordt op rollen aangeleverd enwordt door de machine voorgevormd, geseald, gevuld en dan afgedicht. De zakjeskunnen worden verpakt in kartonnen buiten dozen of door een baler. Deze buitenpakkingenworden dan op een pallet geladen en met een wikkelaar omwikkeld om de pallet testabiliseren.Figuur 3-15. Afzakunit 25 kg zakkenMODULE 3: PRODUCTIE VAN WITTE RIJST Page 14 of 15

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEFiguur 3-16. Voorvorm verpakkingsmachine (Form-fill).Figuur 3-17. Paletwikkelaar3.3. WERKINSTRUCTIES EN AFSTELLEN MACHINESAlle machines worden geleverd met een handleiding. Deze is uiteraard gebaseerd op eenbepaald principe zoals in de vorige paragraaf is aangegeven. Voor een meer gedetailleerdebeschrijving wordt verwezen naar de betreffende handleidingen.MODULE 3: PRODUCTIE VAN WITTE RIJST Page 15 of 15

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEMODULE 4: TOEGEVOEGDE WAARDE AAN HOOFD- ENBIJPRODUCTEN EN AFVALINHOUD4.1. Overzicht toepassingen .............................................................................. 24.1.1 Inleiding ............................................................................................ 24.1.2 Overzicht added value producten uit rijst ................................................. 24.2 Gebruik van slijpmeel als grondstof voor verdere verwerking ............................... 94.2.1 Kenmerken ......................................................................................... 94.2.2. Huidige situatie ................................................................................ 104.2.3 Opties voor verdere verwerking ........................................................... 104.2.4. Haalbaarheid van de diverse opties ....................................................... 14MODULE 4: TOEGEVOEGDE WAARDE AAN HOOFD- EN BIJPRODUCTEN EN AFVAL Page 1 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME4.1. OVERZICHT TOEPASSINGEN4.1.1 InleidingDe ontwikkeling van de rijstverwerkingsindustrie in Suriname is achtergebleven bij deinternationale ontwikkelingen. Allerlei producten worden tegenwoordig geproduceerd uitpadie, rijst en rijstafval. Vanwege de toename van de verwerkingscapaciteiten van de diversebedrijven en de toename van de witte rijstexport wordt de verwerking van kaf (vanwegemilieuaspecten) en slijpmeel (vanwege de houdbaarheid en de gebruiksmogelijkheden) steedsbelangrijker. In deze module wordt zeer globaal ingegaan op de mogelijkheden voor verdereverwerking en het toevoegen van waarde aan de rijst en haar producten.In deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van de verschillende mogelijkheden. Debasisinformatie over de samenstelling van de rijstkorrel is reeds uitvoerig in module 1behandeld.Volgens ruwe schattingen worden momenteel in Suriname per jaar de volgende hoeveelhedenrijst en rijstproducten geproduceerd:Droge schone padie162.000 tonStro100.000 tonKaf32.000 tonSlijpmeel10.000 tonWitte (fijne) breukrijst6.000 tonIndien de ingezaaide arealen weer toenemen en daardoor meer padie beschikbaar komt,kunnen deze hoeveelheden toenemen met 80-90 %. Tevens is de huidige productie vanslijpmeel onder andere lager dan mogelijk is, omdat een deel van de rijst nog steeds alscargo wordt geëxporteerd, zij het in een afnemende hoeveelheid. Als gevolg van deEconomic Partnership Agreement van de Europese Unie en de ACP landen (EPA) en de WTOontwikkelingen zal ook de export van witte rijst toenemen en daardoor de beschikbarehoeveelheid slijpmeel.Verder in deze module wordt ingegaan op de mogelijkheden van kaf en slijpmeel.4.1.2 Overzicht added value producten uit rijstIn tabel 4-1 worden in een overzicht de geïdentificeerde mogelijkheden voor de verdereverwerking van rijst en haar bijproducten opgesomd.MODULE 4: TOEGEVOEGDE WAARDE AAN HOOFD- EN BIJPRODUCTEN EN AFVAL Page 2 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMETabel 4-1. Lijst van potentiële producten uit rijst en haar bijproductenGrondstof Producten PotentiePadie 1. Parboiled rijst Technologie bekend. Als markt aanwezig is, kan hetworden ontwikkeld.Stro 2. Bouwmaterialen Moet nader worden onderzocht. Technologie voorindustriële verwerking niet zo toegankelijk.Kaf 3. Bouwmaterialen Moet nader worden onderzocht. Technologie voorindustriële verwerking niet zo toegankelijk.4. Briketten Technologie beschikbaar. Economische (encommerciële) haalbaarheid moet worden onderzocht.5. Brandstof a. Gebruik als brandstof voor droger of parboilinstallaties is onmiddellijk toepasbaar. Economischrendement is duidelijk vanwege de hogebrandstofprijzen.b. Voor de opwekking van elektriciteit ook directtoepasbaar. Vooral voor grotere molens mogelijkinteressant als er geen centralekafenergiecentrale komt in Nickerie. Eeneconomische haalbaarheidsstudie per molen is aante bevelen.Kaf parboiled padie 6. Substraat voor Afhankelijk van parboil productie.tuinbouwKaf as 7. As cement Technische en economische haalbaarheid in Surinamemoet nog worden onderzocht.8. Substraat voorhydrocultuurWordt elders al gebruikt. Commerciële haalbaarheidvoor Suriname moet nog worden onderzocht.Slijpmeel9. GestabiliseerdslijpmeelIs dringend noodzakelijk om de houdbaarheid endaardoor de waarde van het slijpmeel te verhogen.Technologie is bekend, maar logistiek probleem eneconomische haalbaarheid moet nog wordenonderzocht. Toename toepasbaarheid als grondstofvoor verdere verwerking en mogelijk export.10. Veevoer Wordt al geleverd. Bij verbetering van de kwaliteit enstabilisatie van slijpmeel, zal er meer vraag ontstaan.11. Rijst olie Technische en economische haalbaarheid in Surinamemoet nog worden onderzocht.12. Ontbijtgranen Moet nader worden onderzocht. Technologie voorindustriële verwerking niet zo toegankelijk. Mogelijksamenwerking met bestaande producenten in hetbuitenland.13. Snacks Moet nader worden onderzocht. Technologie voorindustriële verwerking niet zo toegankelijk. Mogelijksamenwerking met bestaande producenten in hetbuitenland.Slijpmeel parboiled 14. Rijst olie Afhankelijk van parboil productie.rijst15. Veevoer Afhankelijk van parboil productieRijst chips 16. Veevoer Wordt al geleverd.Fijne breukrijst 17. Bier Wordt al geleverd18. Wijn Technologie beschikbaar. Economische (encommerciële) haalbaarheid moet worden onderzocht.19. Likeur Technologie beschikbaar. Economische (encommerciële) haalbaarheid moet worden onderzocht.20. Baby- enkindervoedingMoet nader worden onderzocht. Technologie voorindustriële verwerking niet zo toegankelijk. Mogelijksamenwerking met bestaande producenten in hetbuitenland.MODULE 4: TOEGEVOEGDE WAARDE AAN HOOFD- EN BIJPRODUCTEN EN AFVAL Page 3 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEGrondstof Producten Potentie21. Rijstmeel voorbakkerijenTechnische en economische haalbaarheid in Surinamemoet nog worden onderzocht.22. Ontbijtgranen Moet nader worden onderzocht. Technologie voorindustriële verwerking niet zo toegankelijk. Mogelijksamenwerking met bestaande producenten in hetbuitenland.23. Rijstzetmeel Technische en economische haalbaarheid in Surinamemoet nog worden onderzocht.Halve en driekwartwitte breukrijst24. Snelkookrijst Moet nader worden onderzocht. Technologie voorindustriële verwerking niet zo toegankelijk. Mogelijksamenwerking met bestaande producenten in hetbuitenland.25. GepofterijstkoekenTechnologie beschikbaar. Economische (encommerciële) haalbaarheid moet worden onderzocht.Halve en driekwartcargo breukrijst26. GepofterijstkoekenTechnologie beschikbaar. Economische (encommerciële) haalbaarheid moet worden onderzocht.Witte rijst 27. Snelkook rijst Technologie beschikbaar. Economische (encommerciële) haalbaarheid moet worden onderzocht.28. Verrijkte witterijst29. Convenience foodvoor cateringMoet nader worden onderzocht. Technologie voorindustriële verwerking niet zo toegankelijk. Mogelijksamenwerking met bestaande producenten in hetbuitenland.Moet nader worden onderzocht. Technologie voorindustriële verwerking niet zo toegankelijk. Mogelijksamenwerking met bestaande producenten in hetbuitenland.Parboiled rijstParboiling is een proces waarbij de padie (nat van het veld of gedroogd) wordt geweekttotdat het geen water meer opneemt, daarna een hittebehandeling ondergaat, meestal metstoom, en dan wordt gedroogd tot het normale vochtgehalte beneden 14 %.Tijdens dit proces verandert het slijpmeel van structuur door de gelatinering van het zetmeel.De vitamines en mineralen worden door dit proces vanuit het zilvervlies verspreid over de helekorrel. De korrel heeft een gele kleur die verdwijnt tijdens het koken. De kleur kan afhankelijkvan het proces lichter of donkerder van kleur zijn. Daarbij speelt ook de kleur van deslijpmeellaag en het kaf waarschijnlijk een rol.Tijdens dit proces treden de volgende veranderingen op in de korrel:de rijst heeft een aparte sterke geur en smaak;door de gelatinering (verstijfseling) van het zetmeel worden de korrels doorzichtig, harden breken minder gauw;door het inactiveren van de enzymen (door stomen) wordt de biologische activiteitgestopt en ook de groei van schimmels;het kaf is gemakkelijker te verwijderen;het slijpmeel is moeilijker te verwijderen dan bij niet geparboilde padie;hij zwelt meer op bij het koken en verliest minder oplosbaar zetmeel in het kookwater;hij is beter tegen insectenaantastingen bestand omdat hij harder is;MODULE 4: TOEGEVOEGDE WAARDE AAN HOOFD- EN BIJPRODUCTEN EN AFVAL Page 4 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEhet vet in het slijpmeel bevat meer olie en dus is het slijpmeel al relatief stabiel vanwegehet stoomproces.Er zijn twee soorten methodes:De traditionele methode.De moderne methode.Traditionele parboiling methodenParboiling is een zeer oud proces, dat al vanaf het begin van de vorige eeuw in Oosterse enAfrikaanse landen wordt gebruikt.Hierbij worden de volgende stappen ondernomen:1. Padie van het veld of gedroogde padie wordt in open vaten of betonnen tanksondergedompeld in (onverwarmd) water gedurende 3-5 dagen totdat het vochtgehaltein de hele korrel 35% bedraagt.2. De ingeweekte padie wordt dan met stoom verhit totdat het zetmeel volledig isgegelatineerd.3. De padie wordt dan op een droogvloer op de normale wijze gedroogd tot beneden14% vocht.Er worden verbeterde versies hiervan gebruikt waarbij het inweken bij verhoogde temperatuurin stalen vaten plaatsvindt waarin stoompijpen zijn aangebracht. Dit proces is dan ookenigszins gemechaniseerd. Droging vindt dan plaats in de zon, in een bindroger of eenkolomdroger.Moderne parboiling methodenDe moderne parboiling methoden kunnen worden onderverdeeld in:De batchmethodesContinue methodesBij de moderne parboiling processen wordt er veel meer aandacht geschonken aan dekwaliteit van zowel de grondstof als het eindproduct.De belangrijkste verbeteringen ten opzichte van de traditionele methodes zijn:De padie wordt goed geschoond, gebroken en gepelde korrels worden verwijderd en dekorrels worden gesorteerd op dikte. In principe zal een topkwaliteit parboil fabrikantrassen niet gemengd parboilen.Inweken geschiedt bij verhoogde temperaturen, net beneden de gelatineringstemperatuurwaardoor het weken slechts enkele uren duurt. Afhankelijk van het proces wordt metvacuüm (om lucht uit de korrels te trekken) en druk (om het inweken sneller te latenverlopen) gewerkt.Na het inweken wordt de padie kort gestoomd met oververhitte stoom (120 o C)gedurende enkele minuten. Daarbij wordt gebruik gemaakt van roterende autoclaven(batch) of parboiltorens (continu).MODULE 4: TOEGEVOEGDE WAARDE AAN HOOFD- EN BIJPRODUCTEN EN AFVAL Page 5 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEDe geweekte padie met een vochtgehalte van ca. 35 % wordt dan in 4 stappen als volgtgedroogd : Stap 1: Fluid bed droger of cilinder droger van 35 -–> 19% bij hoge temperaturen> 70 o C. Stap 2: Drogen met een 3-tal kolomdrogers bij de gebruikelijke temperaturen van19 naar beneden 14%, waarbij tijdens het drogen gerust wordt tussen alledroogstappen, om het vocht te egaliseren. De gedroogde padie wordt na het drogen ten minste 7 dagen opgeslagen voordatdeze kan worden verwerkt.Parboiled rijst geproduceerd met de moderne systemen is verbeterd op de volgende punten:De kleur is homogener.De geur is minder sterk en aangenamer dan de traditionele parboiled rijst.De rendementen van deze rijst liggen veel hoger als de padie correct wordt geparboiled.RendementGoed geparboilde en gedroogde padie kan de volgende rendementen opleveren:Peluitlevering padie:Cargo met 2-3 % breuk 77%Gruis/fijne breuken 3%Kaf 20%Slijpuitlevering cargoGeslepen parboiled (maximaal 5% breuk) 85%Sortex rejects 2%Fijne breukrijst, gruis 2%Slijpmeel en verliezen 11%Slijpuitlevering padieGeslepen rijst (5% breuk) 65%Breukrijst 4%Slijpmeel 8%Sortex rejects 1,5%Kaf en verlies 20,5%Als het percentage breukrijst veel hoger ligt, dan kan dat veroorzaakt worden doordat:De padie niet voldoende is geweekt of niet lang genoeg is gestoomd, waardoor er nogveel niet geparboilde korrels ontstaan, die gemakkelijker breken.De padie niet voorzichtig genoeg is gedroogd, waardoor er veel breuken ontstaantijdens het pellen en slijpen.In figuur 4-1 ziet men een moderne parboil installatie weergegeven.MODULE 4: TOEGEVOEGDE WAARDE AAN HOOFD- EN BIJPRODUCTEN EN AFVAL Page 6 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEFiguur 4-1. Moderne parboil installatieIn figuur 4-2 is een overzicht opgenomen van de diverse parboiling methoden (zoweltraditioneel als modern).KafKaf is net als slijpmeel een belangrijk bijproduct van het verwerkingsproces dat mogelijkhedenheeft. Zowel het kaf als de as die bij de verbranding ontstaat, kan extra voordelen opleverenvoor de verwerker. De gemakkelijkste toepassing voor de verwerkers in Suriname is hetgebruik van kaf als energiebron.Er zijn daarbij de volgende toepassingen mogelijk:1. Als brandstof voor het drogen.2. Als brandstof voor de productie van warm water en stoom voor het parboilen en hetdrogen van de geparboilde padie met de restwarmte van het proces.3. Als energiebron voor opwekking van elektriciteit via stoomturbines.4. Als energiebron voor opwekking van elektriciteit met gasgeneratoren.De as die daarbij ontstaat, heeft afhankelijk van het proces en de kwaliteit van de as mogelijketoepassingen voor bouwmaterialen (stenen en beton) en als groeimedium voor modernetuinbouw. Andere toepassingen vergen nog aanzienlijk onderzoek en zijn op korte termijn nogniet aantoonbaar rendabel.Elke molenaar moet voor eigen bedrijf nagaan welke de beste toepassing is van kaf voor zijnspecifieke situatie. Vanwege de milieuproblemen met verbranden van kaf in de open lucht zalelke molen daarvoor een oplossing moeten vinden. Gezien de hoogte van de brandstofprijzenmag worden aangenomen, dat de aangegeven toepassingen allen in meer of mindere materendabel zullen zijn waarbij de beperkende factoren de capaciteit van de molen en definancieringsmogelijkheden zijn.In module 6 zal daarop ook worden ingegaan.MODULE 4: TOEGEVOEGDE WAARDE AAN HOOFD- EN BIJPRODUCTEN EN AFVAL Page 7 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE IN SURINAMEFiguur 4-2. Schematisch overzicht van diverse parboil processen schonen van padieSoak at ambient Steam (10 kpscg) Soak in water Partially soak Soak Soak Moisten or Soak ShellWater (30%m) at 60 - 75º at ≤ 75º at 80-85 at ≤ 70º partially soak at ≤ 70º(~30%m) (~25%m) (~30%m) (≤20%m) (≤20%m) (~30%m)Run in ambientwater, soak (~30%m)Drain Drain Soak briefly Drain Drain Brownat ~ 90º ricesteamDrain Temper Temper under Cook-cum-drySoak insulation Drain by HTST heating at < 50ºCook by (~25 – 30 %m)Cook by Cook by closed saturated steamSaturated steam heating, thermicfluid, electrical resistancemicrowave, etc. Cook-cum-dry Cookby HTST heating byDry Dry Dry Dry Finish dry DryCONVENTIONAL SOAK-DRAIN-HEAT SOAK ONLY PRESSURE DRY-HEAT BROWN RICESOAK-DRAIN-STEAM- DRY PROCESSES PROCESSES PARBOILING PARBOILING PARBOILINGDRY PROCESSES PROCESSES PROCESSES PROCESSESMODULE 4: TOEGEVOEGDE WAARDE AAN HOOFD- EN BIJPRODUCTEN EN AFVAL Page 8 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME4.2 GEBRUIK VAN SLIJPMEEL ALS GRONDSTOF VOOR VERDERE VERWERKING4.2.1 KenmerkenRijstslijpmeel (rice bran) ontstaat tijdens het slijpen van de gepelde rijst (cargo of huskedrice) tot witte rijst. Afhankelijk van het ras, de gebruikte technologie en de kwaliteit van depadie, komt 8-15% van de padiekorrel in gewicht in het slijpmeel terecht. Een goedopgezette en gemanagede fabriek zal echter maximaal 10% slijpmeel produceren. Het embryo(het kiempje) komt meestal ook in het slijpmeel terecht.Vanuit het perspectief van de voedingswaarde is slijpmeel het meest waardevolle (bij) productvan de rijstkorrel.Rijstslijpmeel is een zeer goede bron van eiwitten (12–15 %) en meervoudig onverzadigdevetten (15-20%). Het percentage zetmeel dat sterk varieert (10-55%) hangt af van degebruikte technologie en de productie- en managementtechnieken. Slijpmeel bevat ookandere koolhydraten zoals cellulose en hemicellulose. Het percentage mineralen en vitaminen(B en E) is veel hoger in slijpmeel, dan in de rest van de korrel. Soms bevat het slijpmeel ookresten kaf, als de cargo nog padie bevat of niet goed is gereinigd na het pellen.Uit de literatuur is verder bekend, dat rijstslijpmeel bepaalde anti-oxidanten bevat die eenbescherming kunnen bieden tegen o.a. hart- en vaatziekten.Bij de moderne verwerkingstechnieken die in Suriname worden toegepast, wordt de cargorijst in 2 – 3 stappen wit geslepen. Dat heeft tot gevolg, dat er sprake is van 3 fractiesslijpmeel met verschillende eigenschappen en chemische samenstellingen. In de eerste lagenzitten o.a. meer vetsplitsende enzymen dan in de binnenste lagen van de korrel. Deze fractiesslijpmeel worden echter niet gescheiden opgevangen, maar samengevoegd tot één product.Bij verwerking zal het slijpmeel uit de eerste fase de meeste vetten, ruwe celstof en eiwittenbevatten en iets grover van structuur zijn. In de 2 de of 3 de slijpfase (de (water)polijstfase) zalhet slijpmeel veel fijner en meelachtig zijn. Bovendien is deze fractie veel vochtiger als gebruikgemaakt wordt van waterpolijsters in de laatste fase(n). De deeltjesgrootte van het slijpmeelvarieert daarom van 0,1–0,5 mm, afhankelijk van de slijpcondities.Slijpmeel bevat bovendien vetsplitsende enzymen, lipases, die een belangrijke rol spelen bijde kwaliteitsachteruitgang bij langdurige opslag van slijpmeel. Tengevolge daarvan, treedt erhydrolyse op van de vetten waardoor vrije vetzuren ontstaan. Deze vrije vetzuren leidenuiteindelijk tot ranzigheid als gevolg van oxidatie van de onverzadigde vetzuren. Dit heeft totgevolg dat het rijstslijpmeel daarna niet meer geschikt is voor menselijke consumptie.De hoge voedingswaarde maakt uiteraard dat bij de tropische klimaatomstandigheden inSuriname (luchtvochtigheid en temperatuur) de groei van insecten en schimmels in hetslijpmeel veel sneller verloopt dan in de andere rijstproducten. Vandaar dat ook wordtaangeraden om het slijpmeel gescheiden en ver van de overige rijstproducten op te slaan enook regelmatig te vergassen bij langdurige opslag, om insecten aantasting en kruisbesmettingte voorkomen.MODULE 4: TOEGEVOEGDE WAARDE AAN HOOFD- EN BIJPRODUCTEN EN AFVAL Page 9 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME4.2.2 Huidige situatieSlijpmeel wordt in Suriname alleen gebruikt als grondstof voor veevoer. Sommige verwerkersverkopen het aan de veevoerfabrikanten of leveren het aan veeboeren die hun eigen voerbereiden. Sommige gebruiken het voor eigen kippen- of varkensbedrijven. Naast het slijpmeeluit de slijp- en polijstmachines wordt alle afval uit de pellerij vermalen en met het slijpmeelvermengd. Dit komt de kwaliteit en de bruikbaarheid voor verder verwerking niet ten goede.De totale productie van Suriname bedraagt nu ca 200.000 ton droge padie per jaar. Hieruitontstaat dus maximaal 20.000 ton slijpmeel. In de afgelopen jaren, tot 2007, heeftSuriname door de preferente invoerregelingen in de EU voornamelijk cargorijst naar die marktgeëxporteerd. Een deel van de rijst werd echter wit geslepen voor lokaal gebruik en exportnaar andere, regionale, markten (o.a. CARICOM, Brazilië).Daardoor bedroeg de hoeveelheid slijpmeel die beschikbaar was, waarschijnlijk 10.000 –15.000 ton.Als gevolg van de EPA en de verwachte verdere daling van het invoerheffingniveau in de EU,door de WTO- onderhandelingen, zullen de Surinaamse exporteurs, als zij willen concurrerenop de EU markt, hoge kwaliteit witte rijst moeten exporteren naar de EU, waardoor dehoeveelheid slijpmeel drastisch zal toenemen tot waarschijnlijk ca. 20.000 ton per jaar. Alst.g.v. de inspanningen van dit project en de marktontwikkelingen het oude productieniveau van300.00 ton padie kan worden gerealiseerd, zal de slijpmeelproductie wel eens kunnenoplopen tot 30.00 ton of meer.De vraag is nu of de lokale veevoerindustrie deze hoeveelheden slijpmeel zal kunnen opnemen.Door de sterk gestegen maïsprijzen was de vraag naar slijpmeel en ook cargo breuken inafgelopen 2 oogsten erg groot bij de lokale veevoerindustrie, waardoor men ook zeer hogeprijzen betaalde.4.2.3 Opties voor verdere verwerkingHet conventionele gebruik van rijstslijpmeel in ontwikkelingslanden is meer als ingrediënt voorveevoeder (vooral voor herkauwers en pluimvee). Gezien echter de maximale bewaarduur vanonbehandeld slijpmeel erg kort is, treden er afzetproblemen op zodra er sprake is van eenafname in de vraag (concurrente grondstoffen beschikbaar) of een piek in de aanvoer (veelexporten in een korte tijd). Over het algemeen wordt rijstslijpmeel in ontwikkelingslanden nietoptimaal gebruikt vanwege het ontbreken van de juiste behandelmethoden (stabilisatie) van hetrijstslijpmeel.Daardoor, zal de marktwaarde van slijpmeel, ook voor export, alleen kunnen toenemen als deveilige bewaartijd kan worden verlengd waardoor andere toepassingen dan veevoer mogelijkworden. Dat wil zeggen dat de eerste stap (in ieder geval) zal moeten zijn de stabilisatie vanslijpmeel, d.w.z. het inactiveren van de vetsplitsende enzymen en het doden van bacteriën,schimmels en insecteneitjes.De volgende opties voor gebruik van slijpmeel voor verdere verwerking zijn volgens deliteratuur mogelijk.MODULE 4: TOEGEVOEGDE WAARDE AAN HOOFD- EN BIJPRODUCTEN EN AFVAL Page 10 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEStabiliseren van slijpmeelDoor middel van hittebehandeling (direct of via korte golf behandeling (micro-wave)), koudeopslag, chemische stabilisatie en bestraling kan volgens de literatuur het slijpmeel wordenbehandeld. Hitte of stoom is natuurlijk gezien de aanwezigheid van kaf als goedkopeenergiebron waarschijnlijk het eenvoudigst te realiseren.Het enige knelpunt zal zijn dat het slijpmeel, of in kleine units bij de fabrieken, of centraal moetworden gestabiliseerd. De tweede optie zal uiteraard meer organisatie en controle vergenomdat het slijpmeel zo spoedig mogelijk aan het centrale verwerkingspunt moet wordengeleverd. Nagegaan moet worden of decentrale stabilisatie rendabel kan zijn voor demolenaars omdat de meerwaarde van het gestabiliseerde slijpmeel en het voordeel doorvermindering van verliezen door bederf of zeer lage verkoopprijzen de extra kosten kunnencompenseren.Uiteraard heeft een centrale verwerking zowel economische als technische voordelen(kwaliteitscontrole) en kan aan een dergelijke installatie ook verdere verwerking van hetgestabiliseerde slijpmeel worden gekoppeld.RijstolieGestabiliseerd slijpmeel kan worden gebruikt om rijstolie te produceren. Het proces datdaarbij gebruikt wordt, is bekend als “solvent-extraction”. Er wordt daarbij namelijk gebruikgemaakt van anorganische oplosmiddelen, voornamelijk hexaan of iso-propanol. Na extractiewordt de ruwe rijstolie gefilterd bij kamertemperatuur, om de vaste deeltjes en was met eenhoog smeltpunt te verwijderen. Daarna wordt het behandeld met een geringe concentratie(0,1-0,6%) fosforzuur om hars te verwijderen. Dan volgt een behandeling met loog om devrije vetzuren te neutraliseren. De geraffineerde olie wordt dan ontkleurd, gefilterd, ontgeurten “winterized” om was met hoge smeltpunten te verwijderen.Rijstolie is een zeer hoogwaardige huishoudolie en wordt ook gebruikt bij de fabricage vandiverse voedingsmiddelen en andere industriële toepassingen.Rijstolie is in de huishouding uitstekend te gebruiken om te frituren omdat het een hogerooktemperatuur heeft (245 0 C). De slaolie is goed te gebruiken in slasausen.De bijproducten van de rijstolieproductie en raffinage kunnen o.a. gebruikt worden in:Stearine in margarine.Rijstwas in cosmetische producten, schoensmeer, autowas etc.In figuur 4-3 is een voorbeeld van een rijstolie extractie installatie opgenomen.MODULE 4: TOEGEVOEGDE WAARDE AAN HOOFD- EN BIJPRODUCTEN EN AFVAL Page 11 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE IN SURINAMEFiguur 4-3. Voorbeeld, schema van een rijstolie-extractie installatieMODULE 4: TOEGEVOEGDE WAARDE AAN HOOFD- EN BIJPRODUCTEN EN AFVAL Page 12 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEHet proces houdt de volgende stappen in:voorbehandeling – zeven(verwijderen verontreinigingen inhet slijpmeelstomen, hete lucht, persen(stabilisatie)drogenoplosmiddelolie-extractie(solventextraction)ontvette slijpmeelruwe rijstoliewas verwijderen(de-waxing)wasfosforzuurhars verwijderen(de-gumming)lecithineloogontzuring(de-acidification)zeepkaolinebleken(bleaching)stoom/vacuümontgeuren(de-odorization)tocopherolkeukenoliewinterizationstearineslaolieMODULE 4: TOEGEVOEGDE WAARDE AAN HOOFD- EN BIJPRODUCTEN EN AFVAL Page 13 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMERijstmeelVooral het meel van de 2 de en 3 de slijpfasen kan na stabilisatie gebruikt worden omgedeeltelijk tarwemeel te vervangen in brood, koekjes, cakes enz.Grondstof voor ontbijtgranen en “health foods”Het hoogwaardiger gestabiliseerde slijpmeel dat uit dit proces voortkomt, kan mogelijk ookals grondstof worden gebruikt in ontbijtgranen en dieetvoeding.VeevoerHetzelfde dat voor de vorige optie geldt, geldt ook voor de veevoerproductie. Hetgestabiliseerde en mogelijk het ontvette slijpmeel is langer houdbaar en is dus een beteregrondstof voor de veevoederproductie. Dit levert de verwerker ook meer zekerheid dat hijdit product beter kan afzetten of misschien zelf exporteren als gestabiliseerd slijpmeel (inpellets) naar landen die slijpmeel olie-extractie en raffinage-industrieën hebben ontwikkeld, ofvoor andere doeleinden.MeststofDeze optie is niet van belang omdat het alleen slijpmeel betreft dat aan verregaand bederfonderhevig is geweest en niet meer voor menselijke en dierlijke consumptie geschikt is.4.2.4 Haalbaarheid van de diverse optiesVooralsnog zijn de enige opties die op korte termijn mogelijk commerciële waarde hebbenvoor Suriname:Het separaat opvangen van slijpmeel uit de eerste en de overige slijpfasen en geenbijmenging van vermalen padie en rijstafval.Het schonen en stabiliseren van slijpmeel uit alle fasen.Standaardisatie van de slijpmeelkwaliteit.Het extraheren van rijstolie uit de fracties met een hoog vetgehalte.Het verhandelen van gestabiliseerde en ontvette slijpmeelfracties aan deveevoederindustrie of voor export.Het gebruiken van bepaalde gestabiliseerde slijpmeelfracties voor de brood- en banketindustrieën.Om na te gaan op welke wijze, tegen zo laag mogelijke kosten en met zo gering mogelijkekwaliteitsrisico’s, het slijpmeel gestabiliseerd kan worden, zal een haalbaarheidstudieuitgevoerd moeten worden.Zodra goede kwaliteit gestabiliseerd en in een aantal fracties verdeeld slijpmeel beschikbaaris, kan dat in de toekomst een stimulans zijn voor de ontwikkeling van de opties waarbijslijpmeel als grondstof dient.Daarnaast is het ook van belang te weten welke minimale hoeveelheid slijpmeel nodig is omeen rendabele rijstolie-extractie en raffinage-installatie te kunnen opzetten in Suriname.Mogelijk afname van extra hoeveelheden gestabiliseerd slijpmeel uit Guyana zou deze optieeen stuk aantrekkelijker kunnen maken, omdat Guyana met een soortgelijk probleem alsSuriname te kampen heeft en zal hebben.MODULE 4: TOEGEVOEGDE WAARDE AAN HOOFD- EN BIJPRODUCTEN EN AFVAL Page 14 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEBij een toename in de komende jaren van de productie van witte rijst op basis van hetmaximaal areaal dat ooit is ingezaaid in Guyana, zal namelijk de rijstslijpmeelproductietoenemen van ca 20.000 ton naar 54.000 ton.Volgens een voorlopige oriëntatie zijn er al extractie-units beschikbaar met eenverwerkingscapaciteit van 100 ton slijpmeel per dag, en dus 30.000- 33,000 ton per jaar,wat neerkomt op ca. 5.000.000 liter geraffineerde rijstolie en 24.000- 26.000 ton ontvetslijpmeel.Voorbeeld van een fabriek in Thailand:MODULE 4: TOEGEVOEGDE WAARDE AAN HOOFD- EN BIJPRODUCTEN EN AFVAL Page 15 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEMODULE 4: TOEGEVOEGDE WAARDE AAN HOOFD- EN BIJPRODUCTEN EN AFVAL Page 16 of 16

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEMODULE 5: MANAGEMENT VAN DE PELLERIJINHOUD5.1 Benodigde voorzieningen ............................................................................ 25.2. Verliespreventie ........................................................................................ 35.3 Kwaliteitscontrole ...................................................................................... 45.3.1 Procescontrolepunten .......................................................................... 65.3.2 Monsterneming en analyse ..................................................................... 65.3.3 Corrigerende acties ............................................................................. 75.4 Evaluatie van de Pellerij ............................................................................... 85.5. Laboratoriuminrichting ................................................................................. 95.6 Managementinformatiesysteem ................................................................... 11MODULE 5: MANAGEMENT VAN DE PELLERIJ Page 1 of 11

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME5.1 BENODIGDE VOORZIENINGENZoals in alle modules van de post-harvest training eerder is aangeven, is het doel van dezetrainingen om de deelnemers te leren om:De post-harvest verliezen te beperken;De pel- en slijprendementen te optimaliseren, enTe komen tot het produceren van hoofdproducten en bijproducten van standaardkwaliteit.Als dat is gelukt, is aan een belangrijke voorwaarde voldaan om het management en deoperaties van het bedrijf te verbeteren. Dit is echter niet voldoende. Aandeelhouders enmanagement van de bedrijven zullen meer moeten doen om de levensvatbaarheid van hetbedrijf te vergroten, zeker als het bedrijf exportproducten produceert of wil gaanproduceren.Het bereiken van deze doelen in een rijstverwerkend bedrijf wordt bepaald door:Het ontwerp, de inrichting en het onderhoud van de installaties.De kwaliteit van de operator en het management van het bedrijf.De kwaliteit van de padie.Er zal daarom ook nog een aantal technische en organisatorische verbeteringen moetenworden aangebracht om dit te kunnen realiseren.Deze overige vereisten zijn:1. Vastleggen wat de missie van het bedrijf is (zie business planning training).2. Wat wil men gaan produceren en hoeveel.3. De juiste flow voor de geplande productie (zie de diverse processchema’s in de postharvesthandleidingen) vaststellen en het vastleggen van de juiste capaciteiten.4. De bedrijfshygiëne en voedselveiligheid verbeteren (Hygiënecode, HACCP-handboek).5. Voldoende meetpunten en weegapparatuur voor het vaststellen van de gewichten omde verliezen te beperken en de rendementen te controleren.6. Het aanbrengen van adequate bemonsteringspunten op de kritieke plaatsen.7. Het regelmatig analyseren van de kwaliteit van de producten op kritieke punten omreferentiewaarden voor de fabrieksrendementen vast te stellen tijdens de verwerkingvan partijen.8. De controle van de werking van de diverse machines door regelmatig monsters tetrekken en de monsters te analyseren.9. Het installeren van een goed voorzien laboratorium.10. Het vastleggen van de verzamelde gegevens over de productstroom en de kwaliteitenen het verwerken daarvan in rapportages aan de leiding van het bedrijf voor het nemenvan operationele en strategische beslissingen.Deze eisen kunnen worden samengevat in drie activiteiten voor het management en de stafvan het bedrijf:1. Verliespreventie2. Kwaliteitscontrole3. Managen van het managementinformatiesysteemMODULE 5: MANAGEMENT VAN DE PELLERIJ Page 2 of 11

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME5.2. VERLIESPREVENTIEOm de verliezen tijdens de verwerking en opslag van rijst te kunnen beheersen en tebeperken, moet er een goede controle op de productstroom mogelijk zijn en dient het juisteprocesschema te worden gebruikt. Daarvoor zal de volgende aanpak moeten worden gevolgd:1. Een juiste procesopstelling.2. Technische voorzieningen voor het meten van gewichten, rendementen en hetvaststellen van verliezen.3. Het registreren, verwerken en analyseren van de verzamelde data.4. Het nemen van corrigerende maatregelen om het proces of de procedures aan tepassen.Procesopstelling en technische voorzieningenDe volgende voorzieningen moeten daarom in de pellerij aanwezig zijn:Gescheiden oplag van kwaliteiten en rassen van de droge padie (6 units in loods).Goede voorreinigers.Voldoende werkopslag voor de geschoonde padie.Weegapparatuur op diverse punten in het proces.Voorzieningen voor het produceren van exportkwaliteit cargo rijst.Voldoende (tussen) opslagfaciliteiten voor cargo en cargo breuken met mogelijkheid totvergassen.In minimaal 3 stappen slijpen en (water) polijsten.Het goed en separaat opslaan van diverse fracties geslepen rijst en slijpmeel.Voldoende (tussen) opslagfaciliteiten voor witte rijst en breuken met mogelijkheid totmengen en vergassen.Goed ingerichte loodsen voor de opslag van verpakte rijst op pallets.Volledig ingericht laboratorium.Voor een uitgebreid processchema en de procesbeschrijving wordt verwezen naar de diversebijlagen in zowel deel 1 van deze trainingscyclus ”Drogen en opslag van padie in Suriname”als deze training (o.a. modules 3 en 4 en bijlagen 5 en 6).Verliespreventie analyseIn tabel 5-1 wordt schematisch de procesanalyse weergegeven voor de pellerij en opslag vangereed product.Deze tabel kan gebruikt worden om de verliezen die mogelijk optreden tijdens pellen, slijpen,verpakken en opslag te analyseren en te corrigeren. In sommige bedrijven kan dat periodiekgeschieden door afgemeten hoeveelheden te verwerken en omdat voldoende meetpunten enfaciliteiten aanwezig zijn. In andere bedrijven (met minder voorzieningen) kan de controle opmogelijke verliezen misschien per seizoen geschieden, nadat alle padie is verwerkt.MODULE 5: MANAGEMENT VAN DE PELLERIJ Page 3 of 11

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMETabel 5-1. Verliespreventie analyseNr. Processtap Verlies preventie acties Data1 Continue weger-1 Wegen Vochtgehalte meting Analyse padie Ijken weegschaal Ijken vochtmeters Inname gewicht Inname vochtgehalte Inname vreemdebestanddelen Ijkrapport2 Reiniger Analyse afval Padie in afval3 Continue weger-2 Wegen Ijken weegschaal Gewicht per werksilo Ijkrapport4 Werksilo’s vullen Analyse per werksilo, Percentage kaf5 Pelmachines Geen Geen6 Kafafscheider Analyse kaf Padie of rijst in kaf7 Padietafels Geen Geen8 Cargo reinigen Controle afval Geen gezonde korrelsin afval9 Cargo sorteren Geen Geen10 Wegen cargo en bijproducten Wegen Ijken weegschaal Gewicht per dag ofploeg Ijkrapport11 Opslag cargo en cargo breuken Controle op insecten Controle rapport12 Slijpmachines Analyse slijpmeel Rijst in slijpmeel13 Schonen rijst Controle afval Geen rijst in afval14 Sorteren rijst Geen Geen15 Opslaan producten Controle op insecten Controle rapport16 Mengen en verpakken Ijken wegers Controle gewichtenverpakte rijst Ijkrapport Controle rapporten15 Voorraadbeheer Fysieke inventarisatie Rapporten5.3 KWALITEITSCONTROLEKwaliteit van rijst is moeilijk te omschrijven omdat deze afhangt van de voorkeur van deconsument en het bedoelde gebruik van het eindproduct.De kwaliteit van de rijst wordt bepaald door subjectieve en objectieve kenmerken.Objectieve kenmerkenWorden niet bepaald door persoonlijke voorkeuren. Dit zijn kenmerken zoals waar het productvandaan komt en welk ras geplant is. Objectieve kenmerken houden ook in: fysieke kenmerken(kleur en voorkomen) en chemische kenmerken (voedingswaarde, kookkwaliteit).Subjectieve kenmerken:Deze worden bepaald door de persoonlijke voorkeuren van de consument. Voorbeeldendaarvan zijn: smaak, uiterlijk en reuk.Het handhaven van een goede kwaliteit van de rijst wordt niet alleen bepaald door het ras,maar ook door de cultuurmethodes (veldproductie) en de gebruikte oogst- enMODULE 5: MANAGEMENT VAN DE PELLERIJ Page 4 of 11

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEverwerkingsmethoden. Daarom zullen alle deelnemers en belanghebbenden in de rijstketen(onderzoekers, boeren, verwerkers, en distributeurs) hun bijdrage moeten leveren.Om kwaliteit voor de handel transparant te maken en te kunnen meten, zijn de volgendevoorzieningen nodig:Het vaststellen en overeenkomen van kwaliteitstandaarden (bijlage 3).Het vaststellen van standaardmethoden voor het nemen van betrouwbare enrepresentatieve monsters (bijlage 4).Het gebruik van standaard analyse- en meetmethodes (bijlagen 8-10).Het vaststellen, invoeren en handhaven van standaard kwaliteitscontroleprocedures.Het gebruik van de juiste laboratoriumapparatuur.Om een kwaliteitmanagement (ISO) en ook voedselveiligheidssysteem (HACCP) te kunneninvoeren en beheersen, moet er daarom een kwaliteitscontrolesysteem worden opgezet.Om dat te kunnen inrichten wordt daarom eerst een soortgelijke analyse als in de vorigeparagraaf ook voor de kwaliteitscontrole verricht. Controle(monster)punten en de teanalyseren factoren die kwaliteitsverlies en afname van het slijprendement kunnen veroorzaken,worden geïdentificeerd.In de productstroom dienen in elk geval op een aantal moeilijk te bereiken en belangrijkeplaatsten goede monsterpunten (figuur 5-1) te worden aangebracht en wel:Direct na de wegerVoor de inname in de werksilo’sBoven de inlaat van alle pelmachinesBij de uitlaat van alle pelmachinesDe retour padie uit de padietafelsNa de cargo trieurVoor de inname in de cargosilo (na dereiniger)Boven de inlaat van elke slijpmachineBij de uitlaat van alle slijpmachinesOnderaan de cycloon van de slijpmachines.Bij alle uitlaten van de rotex-zeefBij de uitlaten van de trieursNa de mengapparaten, na de mengelevator.Na de sortex in de gesorteerde rijststroomVlak voor het wegenFiguur 5-1. Monsterpunten(zie voor pijpwerk: http://www.jacob-rohre.de/index_en.html)MODULE 5: MANAGEMENT VAN DE PELLERIJ Page 5 of 11

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME5.3.1 ProcescontrolepuntenIn tabel 5-2 is uitgewerkt bij welke processtappen bemonsterd moet worden en wat bepaaldmoet worden.Tabel 5-2. KwaliteitscontrolepuntenNr. Processtap Kwaliteitscontrole actie Bepaling/frequentie1 Padie inname in pellerij Controle inname padie Vochtgehalte Gele korrels Verontreinigingen(om de 30 minuten)2 Reiniger Controle uitlaat reiniger Verontreinigingen inpadie (om de 30minuten)3 Opslaan in werksilo Representatief monsterper werksilo Volledige analyse(per werksilo)4 Pellen en kaf afscheiden Controle uitlaat padie Controle uitlaat kaf % padie in cargo % padie in kaf (om5 Padietafel Controleretour padietafel Controle cargo uitlaatde 30 minuten) % cargo % padie (om de 30minuten)6 Trieur Uitlaat cargo % breuken (om de30 minuten)7 Naschoner Uitlaat cargo Uitlaat afzuiging % verontreiniging % cargo in afval (omde 30 minuten))8 Voor inname in silo Representatief monsterper silo. Volledige analyse(per silo)9 Voor afvoer in bulk of big bags Representatief monsterper partij Volledige analyse(per partij)10 Voor 1 ste slijpserie slijpmachine Representatief monsteringenomen cargo per Rendement (perploeg)ploeg11 Na laatste slijp/polijstmachine Representatief monstergeslepen rijst witheid (per 30 min) Breuk (30 min)12 Hele rijst na Rotex Controle uitlaat hele rijst % breuken % chips13 Alle uitlaten trieurs Controle uitlaat product % breuk in heel % heel in breuken % chips in breuken14 Mengelevator voor mengcel Controle menging Samenstelling heelen breuken (om de15 min)15 Na sortex Controle sortering % verontreinigingen16 Na metaaldetector voor weger Representatief monsterper partij Volledige analyse5.3.2 Monsterneming en analyseDe standaardmethodes voor bemonstering zijn opgenomen in bijlage 4. De analysemethodenzijn opgenomen in bijlagen 8, 9 en 10.MODULE 5: MANAGEMENT VAN DE PELLERIJ Page 6 of 11

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME5.3.3 Corrigerende actiesAan de hand van de analyseresultaten worden in tabel 5-3 de mogelijke corrigerende actiesopgesomd.Tabel 5-3. Corrigerende actiesNr. Processtap Analyse resultaat Corrigerende actie1 Padie inname in pellerij Vochtgehalte te hoog Gele korrels te hoog Verontreinigingen te hoog Stop inname/belucht of droogpadie Stop inname of meng andere celbij Verlaag innamecapaciteit2 Reiniger Verontreinigingen te hoog Verlaag innamecapaciteit3 Opslaan in werksilo Afwijkend van standaard Mengen met andere werksilo4 Pellen en kaf afscheiden Te hoog % padie in cargo Te hoog % padie in kaf Stel pelmachine beter af Stel kaf aspirator beter af5 Padietafel Te hoog % cargo inretour padie Stel padietafel beter af of verlaaginnamecapaciteit Te hoog % padie in cargo6 Trieur Te hoog % breuk in uitlaat Stel trieur beter af of verlaagcargo7 Naschoner Te hoog %verontreinigingen in cargo Te hoog % cargo in afval8 Voor inname in silo Beneden vereistkwaliteitsniveau9 Voor afvoer in bulk of big Beneden vereistbagskwaliteitsniveau10 Voor 1 ste slijpserie Niet van toepassingslijpmachine11 Na laatste slijp/polijstmachine Witheid te laag of te hoog Via breukpercentageberekend rendement telaag t.o.v referentie12 Hele rijst na Rotex Te hoog % breuken enchips13 Alle uitlaten trieurs Te hoog:% breuk in heel% heel in breuken% chips in breuken14 Mengelevator voor mengcel Samenstelling niet conformspecificatie15 Na optische sorteerder Te hoog %16 Na metaaldetector en voorwegerverontreinigingen Product kwaliteit nietconform specificatieinnamecapaciteit Controleer slijpmachines Stel schoner beter af Meng met andere partij of stortterug voor herbewerking Stort terug voor herbewerking Referentie rendement Aanpassing afstelling slijpmachines Verlagen invoercapaciteit Controleren en eventueelschoonmaken zeven. Aanpassing afstelling trieur Verlagen invoercapaciteit Aanpassen afstelling doseerapparaten Gevoeligheid sorteerder verhogen Herbewerken of mengen metandere partij.MODULE 5: MANAGEMENT VAN DE PELLERIJ Page 7 of 11

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME5.4 EVALUATIE VAN DE PELLERIJBedrijven die in staat zijn de in paragraaf 5.1, 5.2 en 5.3 aangegeven wegingen, controlesen analyses uit te voeren, kunnen met behulp van deze gegevens de prestaties van de fabriekvergelijken met de laboratorium milling yields van padie en cargo.Er zijn kengetallen die in grote lijnen de prestaties van vooral de pelmachines en deslijpmachines aangeven. Deze twee bewerkingen zijn in feite de kernbewerkingen van depellerij en bepalen naast het drogen voor een belangrijk deel ook het uiteindelijke resultaatvan het bedrijf.PellenAls het percentage ongepelde korrels in de cargo boven 15% komt, is er iets aan de handmet de rollers of de afstand tussen de rollen is te groot.Bij een percentage ongepelde korrels ver beneden 10% is er sprake van een te hoge drukvan de rollen. Dat zal ook blijken uit de ampèremeter. De afstand tussen de rollen moet danworden aangepast.SlijpenAls het percentage van de cargo in de verwerkte cargo beneden 6% ligt en men uitgaat van11% slijpmeel uit de cargo (kan per fabriek verschillen) kan men het rendement van de fabriekals volgt berekenen:Bepaal het percentage hele rijst in de witte rijst na de laatste slijp/polijst fase (100% - %breuk).Vermenigvuldig dit percentage met de factor: (100-% slijpmeel)/100 (in dit geval dus :(100-11)/100 = 0,89.In tabel 5-4 wordt dan berekend wat het slijprendement van cargo in de fabriek dan ongeveeris.Tabel 5-4. Schatting slijprendement pellerijGebroken korrels inwitte rijst uit slijpafdeling (%)Hele korrels inwitte rijst uit slijpafdeling (%)OmrekeningsfactorSlijprendement cargo(%)10 90 0,89 80,115 85 0.89 75,720 80 0,89 71,225 75 0,89 66,830 70 0,89 62,335 65 0.89 57,9Als dan door de laborant daarnaast regelmatig het slijprendement van de cargo wordtbepaald, dan kan de productiechef beoordelen of de slijpserie goed functioneert. En als mendan regelmatig veel lagere rendementen haalt dan op laboratoriumschaal, dan kan men meteen slijptest in de fabriek met een partij cargorijst, zoals beschreven in bijlage 11, eenexacte controle uitvoeren. Als ook dat veel lagere slijprendementen dan het laboratoriumMODULE 5: MANAGEMENT VAN DE PELLERIJ Page 8 of 11

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEslijprendement oplevert, zal de afstelling en de conditie van de slijpmachines en polijstersgoed moeten worden gecontroleerd. Als dat geen verbetering oplevert, zal overwogenmoeten worden om enkele of alle bestaande machines in de slijpafdeling te vervangen. Terverificatie kan men een deel van het cargo monster dat verzameld wordt ook bij LVV ofADRON slijpen om er zeker te zijn dat de bepaalde (laboratorium) referentie slijprendementenvan padie en cargo correct zijn.Als in de fabriek een hoger slijpmeelpercentage wordt geproduceerd dan 11%, zal deomrekeningsfactor dus lager worden en daarmee de slijprendementen in bovenstaande tabelomdat de omrekeningsfactor dan lager wordt.5.5. LABORATORIUMINRICHTINGEen moderne pellerij zal over een goed ingericht laboratorium en goed getrainde laborantenmoeten beschikken die onafhankelijk van de operator monsters nemen, deze analyseren enrapporteren aan de kwaliteitsmanager, de productiechef of de bedrijfsleider.De operator zelf kan in de fabrieksruimte over een klein aantal apparaten beschikken om dewerking van de machines te controleren, zoals:Een draagbare elektronische weegschaal.Een draagbare vochtmeter.Een hand trieurplaat.Een loeplamp.Een stevige tabel met een blauw en wit formica analysebladEen fabriekslaboratorium dient bij voorkeur als volgt te zijn ingericht.FunctiesAnalyse van natte en droge padie.Analyse van de rijstkwaliteit tijdens de verwerking.Analyse van de kwaliteit van het eindproduct.Controle op insectenaantasting en vergassing van padie en rijst.Controle van opslagtemperatuur en beluchting padie.GebouwHet gebouw moet bestaan uit ten minste 4 ruimtes.1. De afdeling voor behandeling en verwerking van monsters.2. De analyseruimte annex kantoor.3. De droog- en kooksectie.4. De opslagruimte.De monsterbehandeling en verwerkingsafdelingIn deze afdeling wordt het monster gereed gemaakt voor verdere analyse. Hier wordt hetmonster gemengd, verkleind, gepeld en geslepen.MODULE 5: MANAGEMENT VAN DE PELLERIJ Page 9 of 11

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEDe analyseruimte annex kantoorDeze ruimte moet beschikken over grote ramen waardoor voldoende natuurlijk licht op deanalysetafels schijnt. Deze tafels dienen zo dicht mogelijk bij de ramen worden geplaatst voorde visuele analyses. Daarop staan ook de verschillende meetapparaten. De ideale hoogte is110 cm zodat de laborant staande of zittend op een speciale kruk kan werken.Een deel van de tafel dient voorzien te zijn van een formicablad dat in twee kleuren isverdeeld, een witte en een donkerblauwe.Een of meerdere bureaus worden in de ruimte opgesteld om de rapportages te verzorgen.(Afhankelijk van de omvang van de activiteiten, kan soms een apart kantoor aan te raden zijn).De opslagruimteDe opslagruimte moet beschikken over goede en voldoende schappen die reiken van de vloertot het plafond om rijstmonsters te bewaren. De kamer moet goed geventileerd zijn, nietvochtig of lekkages vertonen, goed zijn verlicht, een goed insectenbestrijdingsplan hebben,beschikken over gasdichte ramen (geen shutters dus) en een airconditioningsysteem.De droog- en kooksectieDeze ruimte bevat alle apparatuur die stoom en hitte produceert. Zij moet over een goedeafzuiging beschikken.Apparaten1. Monstermenger2. Monsterverdeler (Boerner)3. Elektronische weegschaal tot 500 kg voor bulkmonsters4. Elektronische weegschaal tot 4 kg en een nauwkeurigheid van 0,1 g5. Elektronische weegschaal tot 1 kg en een nauwkeurigheid van 0,01 g6. Een goedgekeurde en geijkte vochtmeter7. Een goedgekeurde en goed onderhouden reiniger8. Diaphonoscoop (crackbepaling)9. Een goedgekeurde en goed onderhouden rubberrolpelmachine (Satake, Rimac,Comombini, Schule)10. Een goedgekeurde en goed onderhouden slijpmachine (Satake, Rimac, Colombini,Schule, Mc Gill nr. 3) voor bepaling van slijprendementen11. Een Mc Gill nr. 2 slijpmachine voor analyse van de kenmerken12. Een aantal handtrieurplaten (Colombini) van 3, 4,5 en 5,5 mm of een goedgekeurdemechanische lengtesorteerder13. Een goedgekeurde witheidsmeter (Satake, Kett) of referentiemonsters gemeten bijLVV.14. Complete set van monsternemers van verschillende lengte en voor verschillendedoeleinden15. Monster bakken16. Monster zakken en afsluitbare containers17. SealapparatuurMODULE 5: MANAGEMENT VAN DE PELLERIJ Page 10 of 11

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME18. Pincetten19. Goedgekeurde micrometer20. Loeplamp21. Laboratoriumdroger (Satake, Colombini, Alvan Blanche)5.6 MANAGEMENTINFORMATIESYSTEEMOm rapportages samen te stellen die gebruikt kunnen worden om de functionering van de pelenslijpafdeling en de verliezen te kunnen beoordelen en waarnodig te verbeteren, worden devolgende gegevens verzameld:Gewicht van de padie, cargo, witte rijst, breuken en afval op diverse punten in hetproces.Vochtgehaltes en verontreinigen.De kwaliteitsfactoren en de slijprendementen van padie en witte rijst.Deze data worden gebruikt om de bedrijfsleiding inzicht te geven in:Optredende verliezen tijdens de verwerking.De pel- en slijpefficiency.De kwaliteit van de eindproducten.Om dit te kunnen realiseren, zullen de volgende voorzieningen worden getroffen.Weegapparatuur installeren op diverse punten in het proces.Een volledig ingericht laboratorium.Het inrichten van de pelmolen, min of meer conform bijlagen 5 en 6.In de formulieren in de bijlage 12 is de weergave van deze rapportages opgenomen.De berekening post-harvest verliezen (bijlage 1) en de fabrieksrendementstest (bijlage 11)zijn ook managementinstrumenten om het functioneren van de installatie en daardoor deefficiency van de onderneming te verbeteren, als de formulieren en rapportages in bijlage 12nog niet kunnen worden ingevoerd.Samen met de formulieren 1 t/m 9 (deel 1: Droger en opslag van padie) kan met dezeformulieren een basis gelegd worden voor een goed functionerend managementinformatiesysteem.Uiteraard dient dit te worden uitgebreid met de verkoop, distributie en definanciële gegevens (kostprijzen), om een compleet MIS te kunnen ontwerpen.MODULE 5: MANAGEMENT VAN DE PELLERIJ Page 11 of 11

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEMODULE 6: ECONOMISCHE ASPECTENINHOUD6.1 Algemeen ................................................................................................ 26.2 Verwerkingskosten .................................................................................... 26.2.1 Uitgangspunten ................................................................................... 36.2.2 Variabele kosten ................................................................................. 46.2.3 Vaste kosten ...................................................................................... 56.2.4 Benefit-Cost ratio(BCR) ........................................................................ 66.3 Padie opkoopprijs bepalen .......................................................................... 66.4 Economische feasibility studies ..................................................................... 6MODULE 6: ECONOMISCHE ASPECTEN Page 1 of 7

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME6.1 ALGEMEENVerwerkingskosten zijn een belangrijk instrument om de winstgevendheid van de ondernemingte bepalen. Daarnaast kunnen ze ook gebruikt worden om de haalbaarheid van bepaaldeinvesteringen vast te stellen.In het algemeen is de kostprijs van rijst als volgt opgebouwd:1. Inkoopkostena. Inkoopprijs natte padieb. Combine- en transportkosten (afhankelijk van opkoopcondities)2. Droogkostena. Vaste kostenb. Variabele kosten3. Pel- en slijpkostena. Vaste kostenb. Variabele kosten4. Verkoopkostena. Vaste verpakkingskostenb. Variabele verpakkingskostenc. Vaste verkoopkostend. Variabele verkoopkostenIn sommige fabrieken zal men de vaste kosten (afschrijvingen, management, administratie enoverhead) van de pel- en slijpafdeling, en de verpakkingskosten niet kunnen scheiden.Droog- en verwerkingskosten zijn echter ook van belang bij de berekening van de minimaleverkoopprijzen alsmede bij de berekening van de padie opkoopprijzen.6.2 VERWERKINGSKOSTENDe verwerkingskosten bestaan uit vaste (afschrijvingen, rente, reparatie en opportunity costs)en variabele kosten (brandstof, arbeid en elektriciteit). Om kosten van diverse systemen tekunnen vergelijken, worden de kosten uitgedrukt in kosten per ton droge padie.De totale verwervingskosten zijn opgebouwd uit twee componenten: vaste kosten en varabelekosten.CD= CF+ CV[1]waarbij:CD= totale verwerkingskosten, CF= vaste kosten enCV= variabele kostenOm de verwerkingskosten vast te stellen, zijn er 3 stappen nodig:1. Stel realistische uitgangspunten vast.2. Stel de variabele kosten vast3. Stel de vaste kosten vast.MODULE 6: ECONOMISCHE ASPECTEN Page 2 of 7

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAME6.2.1 UitgangspuntenDe moderne pellerijen hebben tegenwoordig capaciteiten die variëren van 5, 10 tot zelfsboven 15 ton droge padie per uur. De droog-, opslag- en verwerkingscapaciteiten van eenrijstmolen dienen op elkaar te zijn afgestemd.In grote lijnen gelden voor Suriname de volgende vuistregels voor de capaciteitsbepaling vanpel- en opslagfaciliteiten, uitgaande van een bepaalde hoeveelheid ingekochte natte padie peroogst.De droogcapaciteit zal voldoende moeten zijn om de verwachte piekaanvoer teverwerken. Deze kan 25 -59% van de gemiddelde dagaanvoer bedragen.De geïnstalleerde verwerkingscapaciteit in ton droge padie per uur is 0,4 -0,5 maal degeïnstalleerde droogcapaciteit in ton droge padie per uur.De minimale padieopslagcapaciteit zal, uitgaande van gedeeltelijke verwerking tijdens deoogst, ca 60% van de totale aanvoerpadie omgerekend naar drooggewicht bedragen.Het zal duidelijk zijn, dat om een pellerij efficiënt te kunnen draaien deze een optimalebezettingsgraad moet hebben omdat anders de vaste kosten per unit omhoog zullen gaan. Ditverschijnsel doet zich nu in de meeste bedrijven voor vanwege de sterke afname van deaangevoerde padie.Voor de berekening van de verwerkingskosten van een imaginair bedrijf, kan uitgegaan wordenvan de opstelling in tabel 6-1.Tabel 6-1. Uitgangspunten pellerij SurinameLevensduur pellerij10 jaarInvesteringenKredietUS$ 750.0005 jaarRente 12 %Capaciteit per ploeg80 ton padieVerwerking per week:7 x 3 x capaciteit/ploegPellerij benutting40 weken per jaarOpkooprijs van padieSRD 60/baal natBeginvochtgehalte 20%Eind vochtgehalte 13 %Verkoopprijs cargoUS$ 600/tonCargo breukUS$ 385/tonCargo gruisUS$ 250/tonCargo uitmaling: heel - 5% breuk 60 %Cargo uitmaling: breuken 19 %Droog en opslagkostenUS$ 40/tonPrijs per kWh: US$ 0,10Aantal kWh molen 750Reparatie en onderhoud5% v/d investeringenRestwaarde10% van totale kosten v/h systeemKosten vast personeel pellerij incl. managementVerpakkingsmateriaal per ton gebroken rijstUS$ 60.000/jaarUS$ 3/tonKosten los personeel verpakkingUS$ 5 per tonIn bijlage 13 is dit verder uitgewerkt als een van de opdrachten die apart wordt verstrekt.MODULE 6: ECONOMISCHE ASPECTEN Page 3 of 7

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEDe opdracht is om deze methode te vergelijken met de door de verwerkers gehanteerdemethode. Een van de belangrijkste aannames is de benutting van de installatie. Dit bepaalt inbelangrijke mate de vaste kosten per ton. Daarom is daarbij ter illustratie eengevoeligheidsanalyse uitgevoerd bij 25%, 37,5%, 50%, 75% en 100% benutting.6.2.2 Variabele kostenDe variabele kosten of operationele kosten bestaan uit de kosten die alleen voorkomen als depellerij operationeel is. De variabele kosten worden vaak ten onrechte de pelkostengenoemd. Dit komt vooral omdat deze kosten voor de operator het duidelijkst gerelateerdzijn aan de exploitatie van de droger.C = C + C + Cvar electricitylabor Vothers[2]waarbij:Cvar= variabele kosten [$/t]Celectricity= elektriciteitskosten [$/t]Clabor= arbeidskosten [$/t]C = andere operationele kosten [$/t]VothersEnergiekostenBrandstofkostenCfuelFC ⋅ cfuel= [3]mdrywaarbij:C = brandstofkosten [$/t]fuelFC= brandstof verbruik [l/batch]cfuel= prijs van brandstof [$/l]mdry= drooggewicht graan per batch [t/batch]ElektriciteitCelecticityP ⋅ lf ⋅ top⋅ ckWh= [4]mdrywaarbij:Celectricity= elektriciteitskosten [$/t],P = motorvermogen [kW]lf = laadfactor (0,1; meestal 0.7 voor motoren)top= verwerkingstijd per batch [h/batch]MODULE 6: ECONOMISCHE ASPECTEN Page 4 of 7

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEckWh= tarief kWh [$/kWh]m = grooggewicht per batch [t/batch]dry6.2.3 Vaste kostenDe vaste kosten betreffen voornamelijk de investeringskosten en hangen in belangrijke mate afvan de pelcapaciteit, de gebruikte technologie en de lokale kosten.Cwaarbij:C = vaste kosten [$/t]fixfixC=depr+ Crepair+ CUint erest+ Cothers[5]Cdepr= jaarlijkse afschrijvingen[$/jaar]Crepair= jaarlijkse reparatiekosten [$/jaar]C int erest= jaarlijks rente [$/jaar]Cother= andere jaarlijkse kosten [$/jaar]= jaarlijkse benutting [t/jaar]UAfschrijvingenVoor het gemak wordt een lineaire afschrijvingsmethode gebruikt. Meestal wordt er voor ditsoort calculaties een restwaarde gerekend.waarbij:C = jaarlijkse afschrijving [$]deprCinv= investeringskosten [$]CdeprSV = restwaarde [$]EL = economische levensduur [jaren]ReparatiekostenCinv+ SV= [6]ELMeestal gebaseerd op een percentage van de investeringen.CrepairCinv⋅ Rrepair= [7]100waarbij:Crepair= jaarlijkse reparatiekosten [$/jaar]Cinv= investeringskosten [$]R = reparatiekosten als % van de investeringen [%]repairMODULE 6: ECONOMISCHE ASPECTEN Page 5 of 7

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMERentekostenCint erstCinv⋅ Rinterest= [8]200waarbij:C int= jaarlijkse rentekosten [$/jaar]inverestC = investeringskosten [$]R int= rentetarief [%]erest6.2.4 Benefit-Cost ratio(BCR)De BCR is de verhouding van de brutovoordelen gedeeld door de investeringskosten plus deoperationele kosten. Een investering is de moeite waard als BRC groter is dan 1. Ditbetekent dat de investeerder iedere dollar van zijn investering terugverdient. Echter, als BCR< 1, houdt dat in dat de onderzochte investering niet winstgevend is. De BCR wordt alsvolgt berekend.BCtotalBCR = [9]totalwaarbij:BCR = benefit-cost ratioB = som van de verdisconteerde jaarlijkse totale voordelen [$]totalC = som van de verdisconteerde jaarlijkse totale kosten [$]total6.3 PADIE OPKOOPPRIJS BEPALENVoor deze berekening wordt ook gebruik gemaakt van de berekende verwerkingskosten enprijzen zoals die zijn vastgelegd in tabel 6-1. De berekening zal tijdens de training wordengemaakt en besproken worden met de cursisten. De uitwerking is opgenomen in bijlage 13.6.4 ECONOMISCHE FEASIBILITY STUDIESVele bedrijven nemen belangrijke investeringsbeslissingen zonder dat daar eenhaalbaarheidsstudie of een cost/benefit analyse voor is gemaakt.Ook voor wijzigingen in procedures die bepaalde voordelen opleveren maar waar bepaaldeoperationele kosten (bijv. extra personele kosten) aan zijn verbonden, zou een eenvoudigecost/benefit analyse zinvol kunnen zijn.MODULE 6: ECONOMISCHE ASPECTEN Page 6 of 7

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VANPADIE IN SURINAMEHieronder wordt een aantal mogelijke analyses weergeven waarvoor dit gebruikt kan worden.Het zou echter te ver voeren om hier dieper op in te gaan. Tijdens de business training is dital uitvoerig behandeld.De volgende projecten kunnen bijvoorbeeld op deze wijze worden geëvalueerd:Kosten laboratorium (personeel + apparatuur) i.v.m. verbeteren van de kwaliteit.Kaf als alternatieve energiebron voor elektriciteitsopwekking.Stabilisatie van slijpmeel.Rijstolie.Kaf brikketen.MODULE 6: ECONOMISCHE ASPECTEN Page 7 of 7

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIEIN SURINAMEBIJLAGE 1. MODELBEREKENING POST-HARVEST VERLIEZEN VAN EEN RIJSTVERWERKINGS-BEDRIJF VOOR EEN TOTAAL SEIZOENNaam bedrijf: N.V.Moksie AlesieProces: cargo export/witte rijst lokaal/witte rijst export 1Seizoen: VJO 2008Datum: ……………Omschrijving productGewichtIn tonVerliesIn tonVerliesIn %A1. Natte padie 10.000- Correctie voor vreemde bestanddelen (labanalyse) 500 5%A 2. Schone natte padie 9.500- Correctie voor vocht 568,1 5,98%B. Theoretisch droog en schoongewicht 8.931,9C. Gedroogde padie naar de opslag 8.890D. Droogverliezen 41,9 0,47%E. Inname pellerij 8.810F. Opslagverliezen 80 0,90%G. Eindproducten-Cargo-Cargo breuken- Witte rijst(5-25%)- Witte breukrijstTotaalH. Bijproducten- Slijpmeel- Chips- Kaf (laboratorium bepaling)Totaal5.2008806.080801.894 21,5 %2.694I. Verwerkingsverliezen 36 O,4%Totale post-harvest verliezen (t.o.v. B) 157,9 1,77%BegrippenA = Natte padie (weging):Nat gewicht van de van de boeren ontvangen geoogste padie.Het doel is deze padie te drogen van een vochtgehalte van 20% tot een vochtgehalte van maximaal13,5 %B = Theoretisch droog- en schoongewicht(berekend):Omgerekend gewicht naar droge padie met en vochtgehalte van 13,5 % na aftrek van alleverontreinigingen (stro, voor, stenen, hout etc.). Hiertoe moet van elke ontvangen partij (truck of lichter)1 Doorhalen van niet van toepassing is.BIJLAGE 1 Page 1 of 3

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIEIN SURINAMEnaast het gewicht, ook het vochtgehalte (VG-nat) en het percentage verontreinigingen (VO) wordenbepaald.Indroging = A2 (ton) x (VG(%)-13,5%) x (100% - VG)(100%-13,5%)Voorbeeld : indroging van 20% naar 13,5 % = 9.500 ton x (20-13,5)% x (80/87) = 9.500 x 6,5% x0,92 = 9.5o0 x 5,98% = 568,1 ton.Formule: B(ton) =(A 1(ton) - VO(%) - indrogingC = Gedroogde padie naar opslag (weging)Het netto gewicht van de padie die na de drogerij naar de opslagloods of silo wordt getransporteerdwaar de gedroogde padie wordt opgeslagen.D = Droogverliezen (berekend):Het verschil tussen het theoretisch drooggewicht en het werkelijk gewicht van de gedroogde padie. Ditkan o.a. veroorzaakt worden door werkelijke verliezen evenals door het drogen tot en vochtgehalte datlager ligt dan het theoretisch vochtgehalte. Door het gemiddeld vochtgehalte van de gedroogde padievast te stellen kan men schatten welk deel van het verlies is toe te rekenen aan een lager vochtgehaltedan 13,5 %.Formule: D(ton) =(B– C)(ton).E = Inname pellerij (weging):Het gewicht van de padie van de totale oogst die door de pellerij is ontvangen uit de opslag loodsen ofsilo’s.F = Opslagverliezen (berekening):De verliezen die ontstaan zijn in de opslagfaciliteiten door aantasting door insecten en ongedierte, doorschade of door verlies aan gewicht door de biologische activiteit van de padie.G = Hoofdproduct (weging):Dit kan zijn: cargorijst, witte rijst met 5 – 25 % gebroken korrels in diverse verpakkingen of cargorijst inbulk. Het nettogewicht dient te worden bepaald, d.w.z. na aftrek van de verpakkingen.H = Bijproducten (weging):Dit kan zijn: cargo breukrijst, witte breukrijst, gruis, slijpmeel en kaf. Het nettogewicht dient te wordenbepaald, d.w.z. na aftrek van de verpakkingen.N.B.: Kaf kan meestal niet worden gewogen,maar ligt voor schone, droge padie 20-22 % van degepelde hoeveelheid padie . Om dit exact vast te stellen, wordt van een gemiddeld monster van depadie die in de pellerij wordt verwerkt (E-ton) op laboratoriumschaal door te pellen, het percentage kafbepaald. Het kafgewicht wordt berekend door dit % te vermenigvuldigen met het gewicht van deingenomen padie (E-ton).De geschoonde droge padie die ingenomen is in de pellerij zal na aftrek van de bijproducten eenhoeveelheid kaf plus verliezen van 20-22% moeten opleveren. Als dit verlies ver boven 22% komt teliggen kan dat betekenen, dat de ontvangen padie onvoldoende is geschoond, of dat er onverklaarbareverliezen tijdens het proces zijn opgetreden.BIJLAGE 1 Page 2 of 3

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIEIN SURINAMEI = Verwerkingsverliezen (pel en slijp):Formule:I (ton)= (D +E-G-H)(ton)I (%) = (I(ton) / E ton) x 100%Het totale post-harvest verlies is samengesteld uit:DroogverliezenOpslagverliezenVerwerkingsverliezenHet totaal gewicht aan verliezen kan dan in % worden berekend t.o.v. het theoretisch drooggewicht.Formule: Totaal PH verlies = (D+F+I(ton))BIJLAGE 1 Page 3 of 3

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEBIJLAGE 2. VOORBEELD ANALYSETABEL POST-HARVEST KETEN VAN EENRIJSTVERWERKINGSBEDRIJFNaam bedrijf: Moksie AlesieProces: cargo export/witte rijst lokaal/witte rijst export 1Cursist: ………………………………………………….Datum: ………………………………………………….Omschrijving belangrijksteprocestappenMogelijke PH-verliezenTe nemen maatregelen1 Doorhalen van niet van toepassing is.BIJLAGE 2 Page 1 of 2

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEBegrippenProcesstap:Elke activiteit of handeling of activiteit verricht aan of met het product.Mogelijke post-harvest verliezen:Als mogelijk voorbeeld van verliezen kan bijvoorbeeld gedacht worden aan lekkage van de zeven vanslijpmachines waardoor er rijst in het slijpmeel komt. De waarde van slijpmeel is veel lager dan witte rijst.De kwaliteit kan achteruitgaan als natte padie niet goed wordt gedroogd waardoor er uiteindelijk broeitijdens de osplag en dus gele korrels ontstaan waardor er sprake kan zijn van schadeclaims of lagereprijzen.Te nemen maatregelen:Lekkage van de zeven kan worden voorkomen door te zorgen magneten te instaleren voor de slijper, dezeven regelmatig te controleren en vervangen, het slijpmeel te contoleren op de aanwezigheid vanrijstkorrels of het slijpmeel te zeven voordat het wordt afgezakt.BIJLAGE 2 Page 2 of 2

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEBIJLAGE 3.RIJSTSTANDAARDEN (UIT: CONCEPT RIJSTUITVOERBESLUIT)Principes die de toepassing van rijststandaarden regelenArtikel 12De toepassing van rijststandaarden geschiedt met in achtneming van het volgende:a. Alle bepalingen zullen worden uitgevoerd op basis van het oorspronkelijke monster;b. Percentages zullen worden bepaald op basis van het gewicht;c. Korrels met defecten kunnen als ze eenmaal zijn toegevoegd aan een bepaaldecategorie niet wederom worden gebruikt in een andere categorie;d. Breukrijst bepalingen: de totale breukrijst wordt verwijderd, om het percentage breukrijstte calculeren;e. Bepaling van breukrijst in een mengsel van rassen: onderscheid de korreldelen waarvan delengte minder is dan drievierde deel van de gemiddelde lengte van de normale korrellengtevan de betreffende rijstsoort;f. Verkleuring (geel, amber en hittebeschadiging) wordt bepaald uit het geslepen monster;g. Als een korrel diverse defecten heeft, zal hij worden geplaatst in de categorie waar demaximaal toegestane waarde het laagst is;h. Alle delen van de korrels die blijven vastzitten in de perforaties van een zeef wordenbeschouwd als niet door de zeef te zijn gegaan;i. De gemiddelde lengte wordt bepaald op basis van het meten van honderd hele korrels dieaselect zijn gekozen;j. Het vochtgehalte van padie, cargo of geslepen rijst en parboiled rijst wordt bepaald dooreen apparaat, zoals vermeld in Bijlage A: aanbevolen apparatuur, volgens de geassocieerdevoorgeschreven procedures en / of de International Standard ISO 712:1985 Cereal andcereal products – Determination of moisture content.Algemene organoleptische eigenschappen en gezondheidskarakteristiekenArtikel 13Rijst moet veilig en geschikt zijn voor menselijke consumptie, vrij zijn van abnormale smaken,geuren, levende of dode insecten, delen van insecten en mijten en moet voldoen aan de volgendevereisten:a. Muffige en zure geuren: Cargorijst moet vrij zijn van muffige en stoffige geuren.Er mogen ook geen zure en ranzige geuren aanwezig zijn. Wanneer een muffige of zure geurwordt aangetroffen in de cargorijst zal de inspecteur dit moeten noteren op hetinspectiecertificaat;b. Commercieel bezwaarlijke vreemde geuren: Geuren die totaal vreemd zijn aan rijst en die derijst geheel ongeschikt maken voor normaal commercieel gebruik. Deze zijn onder anderegeuren van meststoffen, dierenhuiden, olieproducten, gebrande padie, rottend dierlijk enplantaardig materiaal;BIJLAGE 3 Page 1 of 6

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEc. Vreemd materiaal: Organische en anorganische bestanddelen, behalve hele of gebrokenrijstkorrels. Organisch vreemd materiaal zoals onder andere: zaden, kaf, dierlijkeuitwerpselen, strodelen. Anorganisch vreemd materiaal zoals onder andere: steentjes, zand,stof.d. Hygiëne: Het product wordt bereid en behandeld in overeenstemming met dedesbetreffende secties van de Codex Alimentarius Commission, General Principles of FoodHygiene (Rev 4 – 2003)e. Verrijkte rijst: Vitaminen, mineralen en andere substanties kunnen aan de rijst wordentoegevoegd conform de beperkingen vermeld in tabel 7 van artikel 16.f. Voor rijst gelden de volgende microbiologische vereisten zoals vermeld inonderstaande tabel.Tabel 1.Limiet per gram productKwantitatief bereik witte rijstParboiled rijstSchimmels 10 2 - 10 4

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMETabel 2.Kwaliteitsnormen voor padie (alle waarden zijn maximale, uitgezonderd waar anders is vermeld)FactorExtra A(%)Vochtgehalte 14,0 14,0 14,0 14,0Beschadigde korrels (enkel of gecombineerd) 1,0 2,0 2,5 3,5Rode korrels 1,0 2,5 3,5 5,5Hitte beschadigde korrels 0,1 0,2 0,6 1,5Groene korrels 2,0 3,0 4,0 6,0Kalkachtige korrels 2,0 3,0 4,0 6,0Slijprendement (totaal wit heel, minimaal) 55,0 50,0 45,0 40,0Totaal slijprendement (minimaal) 70,0 67,0 65,0 63,0A(%)B(%)C(%)D(zie lid 2 vandit artikel)Tabel 3.Kwaliteitsnormen voor cargorijst (alle waarden zijn maximale, uitgezonderd waar anders isvermeld)FactorExtra A(%)Vochtgehalte 14,0 14,0 14,0 14,0Beschadigde korrels (enkel of gecombineerd) 1,0 2,5 3,0 4,0Rode korrels 1,0 2,5 3,5 5,5Gele korrels 0,1 0,2 0,6 1,5Amber korrels 0,5 0,8 1,0 2,0Groene korrels 2,0 3,0 4,0 6,0Padie 0,5 1,0 1,5 2,0Slijprendement (totaal wit heel, minimaal) 72,0 71,0 70,0 65,0Totaal slijprendement (minimaal) 88,0 86,0 82,0 80,0Breuk 6,0 8,0 12,0 15,0Kalkachtige korrels 2,0 3,0 4,0 6,0Totaal vreemd materiaal- Organisch- Anorganisch0,50,50,0A(%)1,01,00,0B(%)1,01,00,0C(%)1,01,00,0D(zie lid 2 vandit artikel)BIJLAGE 3 Page 3 of 6

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMETabel 4.Kwaliteitsnormen voor geslepen rijst (alle waarden zijn maximale, uitgezonderd waar anders isvermeld)FactorExtraA(%)Vochtgehalte 14,0 14,0 14,0 14,0Beschadigde korrels (enkel of gecombineerd) 0,5 1,0 2,0 3,0Roodgestreepte korrels 0,1 0,5 1,0 2,5Gele korrels 0,1 0,2 0,6 1,5Amber korrels 0,5 0,8 1,0 2,0Kalkachtige korrels 2,0 4,0 6,0 8,0Totale Breuk- Chips4,00,07,01,015,02,020,03,0-Padie 0,0 0,1 0,5 0,5Totaal vreemd materiaal- Organisch- Anorganisch0,10,10,0A(%)0,20,20,0B(%)0,50,50,0C(%)0,50,50,0D(zie lid 2 vandit artikel)Tabel 5.Kwaliteitsnormen voor parboiled cargorijst (alle waarden zijn maximale, uitgezonderd waar andersis vermeld)FactorExtraA(%)Vochtgehalte 14,0 14,0 14,0 14,0Breuk 4,0 6,0 8,0 10,0Beschadigde korrels1,0 1,5 2,0 3,0(enkel of gecombineerd)Niet-gegelatineerde korrels 0,1 0,2 0,3 0,4Rode korrels 1,0 1,5 3,0 3,5Totaal slijprendement (minimaal) 88,0 85,0 82,0 80,0Slijprendement (totaal wit heel, minimaal) 84,0 79,0 74,0 70,0Padie 1,0 1,0 1,5 1,5Totaal vreemd materiaal- Organisch- AnorganischKleur*0,10,10,0A(%)0,20,20,0B(%)0,50,50,0C(%)0,50,50,0* Kleurclassificatie van toepassing op alle kwaliteitsklassen van geslepen monsters(Kett witheidmeter)-D(zie lid 2 vandit artikel)Categorie rijstLichte parboiledParboiledDonkere parboiledWaarde26,0-31,0 ( zesentwintig tot eenendertig)20,0-25,9 ( twintig tot vijfentwintig negentiende)16,0-19,9 (zestien tot negentien negentiende)BIJLAGE 3 Page 4 of 6

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMETabel 6.Kwaliteitsnormen voor geslepen parboiled rijst (alle waarden zijn maximale, uitgezonderd waaranders is vermeld)FactorExtraA(%)Vochtgehalte 14,0 14,0 14,0 14,0Padie 0,0 0,1 0,2 0,3Breuk 4,0 6,0 8,0 10,0Beschadigde korrels (enkel of gecombineerd) 0,5 1,0 1,5 2,5Niet-gegelatineerde korrels 0,1 0,2 0,3 0,4Roodgestreepte korrels 0,5 1,0 1,5 2,0Totaal vreemd materiaal- Organisch- AnorganischKleur*0,10,10,0A(%)0,20,20,0B(%)0,50,50,0C(%)0,50,50,0* Kleurclassificatie van toepassing op alle kwaliteitsklassen van geslepen monsters(Kett witheidmeter)D(zie lid 2 vandit artikel)Categorie rijstLichte parboiledParboiledDonkere parboiledWaarde26,0-31,0 ( zesentwintig tot eenendertig)20,0-25,9 ( twintig tot vijfentwintig negentiende)16,0-19,9 (zestien tot negentien negentiende)2. Tot kwaliteitsklasse D behoren padie, cargorijst, geslepen rijst, parboiled cargo rijst engeslepen parboiled rijst die:a) Niet voldoet aan de normen die gelden voor de klassen Extra A t/m C;b) Niet van een goedgekeurd ras is;c) Een muffige of zure geur heeft;d) Een onaangename geur heeft;e) Besmet is met insecten of van een duidelijk lage kwaliteit is.Vereisten voor de samenstelling van verrijkte rijstArtikel 16Voor het verrijken van rijst dienen de volgende hoeveelheden vitaminen en mineralen gebruikt teworden, zoals vermeld in onderstaand tabel.BIJLAGE 3 Page 5 of 6

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMETabel 7Vitaminen en mineralenToegestane hoeveelhedenFoliumzuurNiet minder dan 0,7 mg en niet meer dan 1,4 mgNiacine en niacinamideNiet minder dan 16 mg en niet meer dan 32 mgThiamineNiet minder dan 2,0 mg en niet meer dan 4,0 mgRiboflavineNiet minder dan 1,2 mg en niet meer dan 2,4 mgVitamine D Niet minder dan 250 USP eenheden en niet meer dan 1000USP eenhedenCalcium (Ca)Niet minder dan 300 mg en niet meer dan 1000 mgIJzer (Fe)Niet minder dan 13 mg en niet meer dan 26 mgGebutyleerd hydroxytolueen* De gebruikte hoeveelheid mag niet meer zijn dan 0,0033% van de massa van het afgewerkte product* Deze stof is een conserveringsmiddel dat niet wordt gebruikt om rijst te verrijken; het is eenfacultatief ingrediënt dat gebruikt wordt bij verrijkte rijst.Artikel 171. Wanneer de in artikel 16 genoemde vitaminen, mineralen en additieven aanrijst worden toegevoegd, kunnen zij verbindingen aangaan met onschuldige stoffenwaardoor ze onoplosbaar worden in water. Deze stoffen moeten daarom slechtsworden toegevoegd in dusdanige vormen die ongevaarlijk zijn en door het lichaamkunnen worden opgenomen.2. Indien de vitaminen, mineralen en additieven behouden moeten worden nadat de rijst isgewassen en gekookt, dan moeten de hoeveelheden vermeld in tabel 7 van artikel 16 nietminder zijn dan 85 % (vijfentachtig procent) van de minimale hoeveelheid vermeld.Verpakking en etiketteringArtikel 181. De verpakking mag geen geur of smaak doorlaten en mag geen stoffen bevatten die hetproduct kunnen schaden of die een gevaar voor de gezondheid kunnen vormen. Nieuwe,schone en voldoende sterke, machinaal gestikte zakken moeten worden gebruikt.2. Voor de etikettering moet elk pak of elke verpakking adequaat gelabeld wordenovereenkomstig de Caricom Standard Specification for Labelling of Commodities:General Principles (CCS: part 1: 1994).3. Wanneer supplementen zijn toegevoegd aan de rijst moet het etiket de normale naam vande rijst bevatten met daaraan voorafgaand het opschrift ‘verrijkt’, bijvoorbeeld ‘verrijkterijst’ of ‘verrijkte parboiled rijst’.4. Wanneer een facultatief ingrediënt, zoals gebutyleerd hydroxytolueen, is toegevoegd aande rijst moet het etiket het volgende opschrift zeer duidelijk vermelden ‘gebutyleerdhydroxytolueen toegevoegd als conserveringsmiddel’. Een dergelijke verklaring is vereistzodat hij kan worden begrepen door elk individu op het moment van aankoop.BIJLAGE 3 Page 6 of 6

IR. R.J. ELMONT: HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKEN, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEBIJLAGE 4. PROCEDURE BEMONSTERING4-1 Procedure voor het nemen van monsters van statische bulkpartijen1. DoelHet nemen van representatieve monsters van partijen padie of rijstproducten opgeslagen inzakken en big bags of in bulk, in trucks, lichters en opslagloodsen.2. LocatieIn rijstverwerkende bedrijven.3. BemonsteringEen hoeveelheid van 10-100% van de partij wordt bemonsterd afhankelijk van de inschatting vande monsternemer met behulp van erkende monsterstekers.ZakkenTabel 1 – Aantal zakken dat bemonsterd moet wordenAantal zakken in partijTot 1010 tot 1000Meer dan 1000Bron: GRDB Graders manualAantal te bemonsteren zakkenElke zak10, willekeurig gekozenVierkante wortel van het aantal zakken.Deelmonsters worden met een monstersteker genomen uit verschillende delen van de zak, (n.l.onder, midden en boven) of een monster over de volledige lente van de zak met mechanische ofhydraulische monsternemers.Bij het bemonsteren van kleine verpakkingen in een grotere buitenverpakking zal een aantalbuitenverpakkingen gekozen worden volgens tabel 1 en zal van elke buitenverpakking slechts eenenkele binnenverpakking worden genomen voor verdere bewerking en analyse.Hierbij geldt, dat:De kleine verpakkingen uit de buitenverpakking willekeurig worden gekozen en niet steeds vandezelfde plaats uit de buitenverpakking.De gekozen kleine verpakking in haar geheel als een deelmonster moet worden beschouwd.Vrachtwagens (bulk) of lichtersElke vrachtwagen of lichter, wordt bemonsterd.Deelmonsters moeten genomen worden over de hele diepte van de partij en wel als volgt:(a)Totaal 15 ton:5 monsterpuntenXXXXXBIJLAGE 4 Page 1 of 6

IR. R.J. ELMONT: HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKEN, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAME(b)Van 15 tot 30 ton:8 monsterpuntenX X XXXX X X( c ) Van 30 tot 500 ton:Minimaal 12 monsterpuntenX X X XX X XX X X XAls de partij zal worden ingenomen volgens afspraken, kan het monster ook genomen wordenterwijl de vrachtwagen wordt gelost in de stortput.Het nemen van monsters van bulkpartijen uit silo’s, bunkers of opslagloodsenDe partij wordt bemonsterd volgens hetzelfde principe dat gebruikt wordt voor vrachtwagens oflichters. Er moeten wel voldoende grote deelmonsters genomen worden van elke partij om 2stuks laboratoriummonsters van 2-3 kg te kunnen produceren.Het aantal deelmonsters dat per partij moet worden genomen wordt als volgt bepaald:Neem de vierkantswortel van het te bemonsteren tonnage, deel door 2 en rond af.Dit is het minimaal aantal deelmonsters dat genomen moet worden (tabel 2).Als de partij zeer heterogeen is en er meer monsters nodig zijn om een representatiefmonster te verzamelen zal dat ook moeten plaatsvinden.De monsters moeten op willekeurige plaatsen verspreid over de partij genomen worden, waarbijde partijoppervlakte in gedachten in een aantal secties wordt verdeeld.Tabel 2. Aantal monsterpunten in bulkpartijentonnage vierkantswortel gedeeld door 2 en afgerond500100020004000600080001000022,431,644,763,277,489,4100121623323945504. MonsterverwerkingBulkmonsterHet bulkmonster wordt gevormd door al de deelmonsters te verzamelen en goed te mengen.LaboratoriummonsterUit het laboratoriummonster wordt met behulp van een Boerner monsterverdeler een tweetalmonsters bereid van elk 2-3 kg.BIJLAGE 4 Page 2 of 6

IR. R.J. ELMONT: HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKEN, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAME5. LabelsMonstercontainers moeten voorzien zijn van een label waarop alle noodzakelijke gegevens zijnvermeld.Voor monsters van gekochte padie en te leveren eindproducten wordt geadviseerd om gebruik temaken van een coderingssysteem.6. Bewaren monstersMonsters dienen voor langere opslagduur in een goed afgesloten container te worden bewaard.Met name als het vochtgehalte moet worden bepaald.BIJLAGE 4 Page 3 of 6

IR. R.J. ELMONT: HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKEN, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAME4-2 Bemonstering uit de productiestroom1. DoelDeze procedure is bestemd voor het nemen van monsters uit de productiestroom.2. LocatieMonsters worden genomen uit de productiestroom tijdens ontvangst, drogen en opslag op devolgende punten:Natte padie bij inname bij de stortputNatte padie na de schoner(s)Natte padie bij vullen buffercellenNatte padie voor het drogenPadie tijdens het drogen in kolomdrogersDroge padie bij het vullen van opslagsilo’s3. MethodeBemonstering vindt plaats:Van een bepaalde hoeveelheid product dat gedurende een bepaalde tijd doorstroomt.Periodiek op momenten tijdens het proces.Het minimum aantal keren dat een monster genomen wordt per uur wordt in de onderstaandetabel aangegeven. Dit aantal wordt bepaald door de snelheid waarmee het product passeert.Monsters kunnen als volgt genomen worden:Automatische monsternemersHandmatig (gebruiken van bijv. Ellis cups)Neem als volgt een monster met de Ellis cup:a. Hou de Ellis cup stevig en recht omhoog met de zijden parallel aan de randen van deproductstroom met de opening gericht naar de rijststroom.b. Duw het gebogen deel van de cup in haar geheel en recht in het centrum van de stroom. Vulde cup en leeg het in een monsterfles of schaal.c. Neem dan onmiddellijk daarna twee monsters van de linkerkant en de rechterkant in deproductstroom.d. De drie monsters vormen dan een “monster set”.NB: Wanneer monsters getrokken worden van een zeer smalle productstroom of van een zeerlangzame bandtransporteur kunnen alle 3 porties genomen worden van het centrum van de stroom,doch enigszins vertraagd na elkaar. Devolgende intervallen worden gebruiktwaarbij in principe wordt uitgegaan vanminimaal 1 monsterset per 10 tonproduct dat passeert.Capaciteit (t/hr)Interval bemonstering10 1 uur20 30 min40 15 min60 10 min80 7,5 min100 6 minBIJLAGE 4 Page 4 of 6

IR. R.J. ELMONT: HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKEN, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEAanbevolen wordt echter om bij grotere capaciteiten gebruik te maken van automatischemonsternemers, omdat de intervallen steeds korter worden. De “human factor” gaat dan eensteeds grotere rol spelen, met als gevolg dat het monster niet representatief is voor de partij.De monstersets worden als volgt gebruikt:Om bepaalde metingen te verrichten (vochtgehalte, breuk etc.) voor de controle van hetproces.Om te mengen tot een mengmonster om een representatief monster van een bepaalde partijte kunnen analyseren (per silo, per dag, per shift, per droger bak)Gebruik daarbij voor natte (bijlage 9) en droge (bijlage 13) padie de betreffende procedures.Het is van belang een standaardprocedure te hanteren en steeds volgens die procedure tewerken.ApparatuurELLIS SAMPLER (voor bemonstering uit een vallende stroom product)This is used to obtain a sample from a falling stream of grain. Mouth Dims. 6" W x 1" D. Overalldims. 15" L x 8½" W. Net. wt. 2 lbs., Ship wt. 4 lbs. Dims. 19" x 13" x 3".PELICAN GRAIN SAMPLER (voor bemonstering uit een vallende stroom product)Used for obtaining sample from a falling stream of bulk grain. Pouch is approximately 18" L x 6" Dx 2" W made of russet top grade cowhide hand riveted to the frame. Meets U.S.D.A. specs. Netwt. 3 lbs. Ship wt. 5 lbs. Dims. 19" x 13" x 6".BIJLAGE 4 Page 5 of 6

IR. R.J. ELMONT: HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKEN, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEGAMET- Automatic diverter type mechanical sampler(Automatische monsternemer)Bron: Seedburo EquipmentNB: Voor de verdere behandeling en verwerking van de deelmonsters wordt verwezen naarbijlage 4-1.Referenties: Rice Inspection Handbook USDA. 1994 ISO standard 950:1979, Cereals – Sampling GRDB Graders Training Manual, 2008BIJLAGE 4 Page 6 of 6

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEBIJLAGE 5.PROCESSCHEMA CARGO PRODUCTIEBIJLAGE 5 Page 1 of 1

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEBIJLAGE 6.PROCESSCHEMA WITTE RIJST PRODUCTIEPellerij schema2. Witte rijst productieA. Slijpen en sorterenCargoof CargobreukbunkerIron andsteel partsMagneetAbbrasiveslijperSlijpmeelFractie-1Iron andsteel partsMagneetHorizontalefrictionslijperSlijpmeelFractie-2Iron andsteel partsMagneetWater(mist)polijsterSlijpmeelFractie-2BIJLAGE 6 Page 1 of 3

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEPellerij schema2. Witte rijst productieB. Sorteren, schonen, wegen,mengenGepolijstewitte rijstGruis enstofZeefWitte rijst(5-10%)TrieurBreuk 1,2 en 3Weger witterijstWegerbreuk-3Wegerbreuk-2Big bag wegerbreuk-1Doseerder/mengerDoseerder/mengerDoseerder/mengerWitte rijstVerpakkingscelllenBIJLAGE 6 Page 2 of 3

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEPellerij schema2. Witte rijst productieC-VerpakkenElectronischesorteerderVerpakkingscellenSortexrejectsSortexWitterijstIn line metaldetectorWitte rijstmetmetaalReworksRijstVerpakkingslijn (25 kg)Verpakkingslijn(en)kleinverpakkingBig bagBundelen enpalettiserenMagazijnBIJLAGE 6 Page 3 of 3

DUSTCOLLECTINGSYSTEMBijlage 7-1. Voorbeeld procesflowABRANCOLLECTINGSYSTEMT-7E1E2E3 E4E5 E6 E7 E8E9E10 E11 E12T-1GR - 8NVDMC-28”ASPIRATORCLEANERHUSKERST-3SN2-DF10AMCG - 306LENGTHGRADERSTC-30NSMAGNETSPHB - 6000SCALESCALETHRUSCG - 308T-2AAAASB - 80SSOVERSSCALEST-4PV-40PHB - 6000INTAKE BINSCLEANERPADDYSEPARATORSTHICKNESSGRADERSCARGO RICEBINSVERTICALPOLISHERSWATERPOLISHERST-8 T-9E13E14 E15 E16 E17 E18E19SIFTERGHANAPROJECTLABORATORYM 6000 SRT-6HUSKBLOWINGSYSTEMAIRCOMPRESSORROOM“MCC”MOTORCONTROLCENTERQUALITYCONTROLROOMDRAWER: HERNES A.SCALES3DS/TH - 10T-5T-7COMPUTERASSISTEDDESIGNDESIGNER: WILSON Z.REVIEW:APPROVED : RICARDO G.LENGTHGRADERSBLENDINGSYSTEMCOLORSORTERWHITERICE BINSPACKINGMACHINEBAGGERBIG BAGSSCALE:NOCOMPLETE RICE MILLFLOW DIAGRAMDRAWING No.2198-1-A

Rice Mill Plant 10-12 TPHLayout Rice Mill Plant 10-12 Tons/Hr.Isomatic ViewBran ColleterWhitener MachineLength GraderFront ViewFlow Rice Mill Plant 10-12 Tons/Hr.BucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorLength GraderCleanerPaddy HuskHEADRICEHEADRICEBIGB/KMEDSMALLB/K B/KPaddyImpurityBelt Conveyor (Paddy)Belt Conveyor (Paddy)De-StonerPaddySeperatorPaddySeperatorWhiteningM/CWhiteningM/CRotarySifterShiningM/CShiningM/CRotarySifterHopperCycloneSuctionFanDustHuskScrew Conveyor (Husk)Water Pump Air Compressor Control PanelHusk browerFineB/KCyclone Cyclone Cyclone CycloneSuction Suction Suction SuctionFan FanFan FanBran BranBran BranFineB/KItem Description Units1 Pre-Cleaner 12 Paddy Husker, Auto new type 43 Husk Aspirator (close type) 44 De-Stoner for stone and steel 15 Paddy Separator (Tray type) 36 Whitening Machine (Abrasive type) 27 Shining Machine 28 Rotary Sifter 3 sieves 19 Rotary Sifter 6 sieves 210 Length Grader 1518

Rice Mill Plant 5-6 TPHLayout Rice Mill Plant 5-6 Tons/Hr.Isomatic ViewDe-StonerPaddy HuskerFront ViewFlow Chart Rice Mill Plant 5-6 Tons/Hr.BucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorBucketElevatorLength GraderCleanerStorageTankHEADRICEHEADRICEBIG MEDSMALLB/K B/K B/KPaddyImpurityBelt Conveyor (Paddy)Paddy HuskDe-StonerPaddySeperatorPaddySeperatorWhiteningM/CWhiteningM/C RotarySifterShiningM/CShiningM/CRotarySifterHopperSuctionFanDustCycloneHuskHusk browerWater Pump Air Compressor Control PanelCyclone CycloneSuction SuctionFan FanBranBranFineB/KCycloneSuctionFanBranFineB/KItem Description Units1 Pre-Cleaner 12 Paddy Husker, Auto new type 33 Husk Aspirator (close type) 34 De-Stoner for stone and steel 15 Paddy Separator (Tray type) 26 Whitening Machine (Abrasive type) 27 Shining Machine 28 Rotary Sifter 3 sieves 19 Rotary Sifter 6 sieves 110 Length Grader 917

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEBIJLAGE 8.PROCEDURE ANALYSE DROGE PADIE1. DoelHet analyseren van monsters droge padie ter bepaling van de laboratoriumrendementen en enkelekwaliteitsfactoren.2. Ontvangst monsters(Gecodeerde) monsters droge padie van 5-6 kg worden door een operator afgegeven aan hetlaboratorium.3. Analyse droge padieIndien een monster niet direct kan worden geanalyseerd, moet dit goed afgesloten opgeslagenworden in een gecontroleerde, gekoelde ruimte met een constante temperatuur (< 15 0 C).3.1. BegrippenGebroken korrels (brokens)Korrels waarvan delen van de korrels zijn afgebroken met een lengte kleiner dan ¾ van degemiddelde korrellengte.CrackHele korrels die diverse haarscheuren vertonen welke het gevolg zijn van weersomstandig-heden,drogen en de verdere verwerking van de rijst. Het percentage crack kan een maat zijn voor de pelenslijprendementen van een partij padie of cargorijst.Groene/onvolgroeide korrels (green/immature)Een hele of gebroken korrel rijst die niet volledig is ontwikkeld en soms groen van kleur is.Pelrendement hele rijst (yield head rice):Het percentage hele korrels groter of gelijk aan ¾ van de gemiddelde korrellengte welke ontstaatbij het pellen van padie tot cargorijst.Slijprendement hele rijst (milling yield-head rice):Het percentage hele plus gebroken korrels groter of gelijk aan ¾ van de gemiddelde korrellengtedie geproduceerd wordt bij het slijpen van hele cargorijst tot goed geslepen witte rijst met eenwitheid van 38-39 %.3.2. Verkleinen van laboratoriummonsters tot werk(analyse) monstersDe ontvangen mengmonsters worden met een monsterverdeler verkleind. De grootte van hetwerkmonster is afhankelijk van de factoren die moeten worden bepaald.BIJLAGE 8 Page 1 of 4

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEVoor het bepalen van de verontreinigingen (kaf/voos, stro, onkruid) worden monsters gebruikt van500 gram.Voor vaststelling van de kwaliteitsparameters en het vochtgehalte worden monsters gebruikt van100 gram.De monstergrootte bij de bepaling van het vochtgehalte hangt af van de gebruikte methode enapparatuur maar bedraagt in dit geval 50 gram.Het pelrendement van padie wordt bepaald aan monsters van 300 gram.Het slijprendement wordt bepaald aan monsters van 200 gram cargo.Alle bepalingen worden in duplo verricht.3.3. AnalysesStap 1: Monster preparerenHet ontvangen monster wordt allereerst goed gemengd, dit monster wordt verkleind tot 2laboratoriummonsters van 500 gram elk met behulp van de Boerner monsterverdeler.Twee monsters (A en B) worden verder geanalyseerd.Het restant monster wordt bewaard.Stap 2: Kaf en stroDe monsters A en B worden gebruikt om het percentage kaf en stro te bepalen met een zeef.Van het geschoond monster wordt het aandeel aan kaf en stro bepaald.Stap 3: Verkleining monsters voor analyseDe twee geschoonde monsters uit stap 2 worden verder verkleind met de Boerner verdeler tottwee monsters van elk 100 gram en 2 monsters van elk 50 gram.Stap 4: VochtgehalteNadat kaf, voos, stro en vreemde bestanddelen zijn verwijderd, wordt van de geschoonde padie hetvochtgehalte bepaald met de Kett of Brabender vochtmeter. Uit elk van de twee monsters wordtdaartoe een met de Boerner verdeler verkleind monster gebruikt van 50 gram.Stap 5: Analyse droge padieVan beide monsters van 100 gram worden bepaald:BreukpercentageOnvolgroeide en groene korrelsUit elk van de monsters worden 100 korrels met de hand gepeld om het crackpercen-tage tebepalen.BIJLAGE 8 Page 2 of 4

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEStap 6: Analyse gepelde padieDe laboratoriumpelmachine dient zodanig te worden afgesteld met een proefhoeveelheid datcargokorrels niet beschadigd zijn, en er geen padie in het kaf of kaf in de cargo aanwezig is.In principe moet na de eerste pelling 10 -15 % padie in de cargo aanwezig zijn. Deze padie wordtverwijderd en ook gepeld.Van het restant van de originele geschoonde monsters padie (A en B) wordt elk 300 gramgepeld.Van de gepelde monsters worden bepaald: kaf, breuk en hele rijst.Stap 6: Berekening percentagesKaf (voze korrels) : gewicht fractie(gram) x 100500Stro: gewicht fractie (gram) x 100500Vochtgehalte: gemiddelde %; laagste %; hoogste %Breuk: gewicht fractie (gram) x 100100Onvolgroeide en groene korrels: gewicht fractie (gram) x 100100Crack: aantal korrels met haarscheuren of gebroken in kaf per 100 korrels.Kaf na pellen: gewicht fractie kaf (gram) x 100300Percentage heel uit padie: fractie heel x 100%300Percentage breuk uit padie: fractie breuk x 100%3003.4 Slijprendement cargo rijst uit padieSlijprendement van de cargo rijst: wordt bepaald met de gepelde hele cargo uit deze proef volgensde volgende methode.Voorbewerking = bepaling slijpduur:Een hoeveelheid van 100 gram wordt in de gekozen laboratoriumslijpmachine gedurende 30seconden geslepen.Met behulp van de Statake witheidsmeter, wordt de witheid gemeten. Deze dient 38-39 Kett tebedragen.Indien de witheid na 30 sec nog niet minimaal 38 % bedraagt, wordt de rijst in intervallen van 15sec verder geslepen totdat de witheid van minimaal 38 % is bereikt. Voor de betreffende partijwordt dan de totale tijd (T sec) die nodig is om een witheid van minimaal 38 % te bereiken alsslijptijd voor het slijprendement gebruikt.BIJLAGE 8 Page 3 of 4

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEIndien echter het percentage slijpmeel meer dan 12 % bedraagt, dient de afstelling van deslijpmachine te worden gecontroleerd en deze bewerking worden herhaald.Stap 1200 gram cargorijst wordt geslepen gedurende T sec in een Colombini polisher.Stap 2Gewogen wordt:Het totaal gewicht aan rijstproductenHet gewicht slijpmeelStap 3Van de witte rijst wordt m.b.v de handsorteerder het gewicht aan hele rijst en breukrijst bepaald.W h : gewicht geslepen korrels groter of gelijk aan ¾ korrel.Slijprendement cargo = W h x 100%200BepalingenDe bepalingen worden in duplo uitgevoerd. Het eindresultaat is het gemiddelde van deze resultaten.BIJLAGE 8 Page 4 of 4

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEBIJLAGE 9. PROCEDURE ANALYSE CARGO1. DoelHet uitvoeren van een volledige of beperkte analyse van een ontvangen monster cargo welkeafkomstig is van de verwerking van een monster droge padie op laboratoriumschaal, of cargoafkomstig uit de productiestroom.2. Ontvangst monsters(Gecodeerde) mengmonsters cargorijst van ca. 3 kg worden door een operator afgegeven aan hetlaboratorium. De monsters dienen te zijn genomen met conform de procedure aangegeven in bijlage4.3. Monsterbewerking en analyseIndien een monster niet direct kan worden geanalyseerd, moet dit goed afgesloten opgeslagenworden in een gecontroleerde, gekoelde ruimte met een constante temperatuur (< 15 0 C).3.1. Begrippen en principesVoor de omschrijving van de belangrijkste begrippen en principes die van toepassing zijn, wordtverwezen naar de omschrijving zoals vastgelegd in het Rijstuitvoerbesluit 2008 in respectievelijk deartikelen 1 en 12.3.2. MonstervoorbereidingEen mengmonster cargo van ten minste 3 kg wordt goed gemengd en met een Boernermonsterverdeler verkleind tot twee monsters van 500 gram.Analyse cargomonsterDe analyse vindt plaats conform de procedure die in het Rijstuitvoerbesluit, 2008 is vastgelegd.Vocht:a) Verdeel een monster van 500 g (vijfhonderd gram) in 2 (twee) monsters van 100 g (honderdgram) elk met behulp van een verdeelapparaat.b) Gebruik aanbevolen apparatuur, met de bijbehorende procedures om van elk monster van 100 g(honderd gram) het vochtgehalte te bepalen en noteer de resultaten.c) Voeg alle monsters bijeen wanneer de bepalingen zijn uitgevoerd. De bepalingen moeten in duplogeschieden.Breuk:a) Weeg twee monsters van circa 35 g (vijfendertig gram) om het exacte gewicht aan breuken tebepalen.b) Gebruik een mechanisch sorteerapparaat of handtrieur om alle breuk te verwijderen.c) Weeg de breuk en bereken het percentage als volgt:BIJLAGE 9 Page 1 of 3

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEbreuk in monster (%) =gewicht breuk ( g)*100gewicht monster ( g)d) Bereken de gemiddelde waarde van beide monsters en beschouw het resultaat als derepresentatieve waarde.e) Noteer de waarde.Overige factoren:a) Na voltooiing van procedure 4 moet de breuk worden teruggezet in de monsters van 35 g(vijfendertig gram).b) Analyseer de monsters voor de volgende factoren zoals vereist is volgens de respectievekwaliteitsnormen: Rode korrels. Groene korrels. Padie. Vreemd materiaal (organisch en anorganisch). Beschadigde korrels.c) Deze factoren worden verwijderd en gewogen; het percentage voor iedere factor wordt alsvolgt bepaald:factor in monster (%) =gewicht factor ( g)*100gewicht monster ( g)Bereken het gemiddelde van beide monsters en noteer het resultaat.De gemiddelde waarde wordt als representatief resultaat beschouwd.Volgende factoren worden bepaald aan een monster geslepen cargorijst: Gele korrels Amber korrels KalkDe analyse vindt plaats op dezelfde wijze als hiervoor omschreven.Hiervoor kan een deel van het mengsel witte rijst dat uit de bepaling van het slijprendement ontstaatworden gebruikt.Slijprendement cargomonstera) Om de slijptijd vast te stellen, worden enkele monsters van ongeveer 200 g (tweehonderdgram) gedurende verschillende tijden geslepen. De slijptijd is de tijd waarbij het monster eenwitheidscore van 37 (zevenendertig) tot 38 (achtendertig) heeft op de Kett witheidmeter (dezetijd zal verschillend zijn voor de diverse rijstrassen).b) Als de slijptijd eenmaal is bepaald, wordt ongeveer 200 g (tweehonderd gram) cargo rijstafgewogen en geslepen gedurende de vastgestelde slijptijd.c) Weeg de totale hoeveelheid geslepen rijst en noteer de verkregen waarde (A).BIJLAGE 9 Page 2 of 3

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEd) Reduceer de geslepen rijst tot 2 (twee) werkmonsters van 50 g (vijftig gram) met behulp vaneen monsterverdeler.e) Verwijder met behulp van een mechanisch sorteerapparaat of handtrieur alle breuk van het eerstemonster van 50 g (vijftig gram).f) Weeg en noteer de waarde van de hele witte rijstkorrels die verkregen is uit dit monster (B).Hele witte korrels ( B)(%)=gewicht hele rijstkorrels ( g)*100gewicht monster ( g)(( B /100) * A*100)Slijprende ment (%) =200Het slijprendement van het 2 e (tweede) monster wordt op dezelfde wijze bepaald en degemiddelde waarde wordt genoteerd.Als het verschil in testresultaat van de 2 (twee) bepalingen groter is dan 1% (een procent)moeten de bepalingen herhaald worden.4. Benodigde apparatuurBoerner monsterverdelerAbbrasive slijpmachine (Schule, Satake, Colombini)Elektronische laboratoriumweger met nauwkeurigheid van 0,01 gram en weegbereik van tenminste 1000 gram.Handtrieur of laboratoriumtrieur met indent van minimaal 5,5 mmKett whiteness meterDole of Brabender vochtmeterVerlichte loeplampPincettenMonsterbakkenBIJLAGE 9 Page 3 of 3

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIEIN SURINAMEBIJLAGE 10. PROCEDURE ANALYSE WITTE RIJST1. DoelHet uitvoeren van een volledige of beperkte analyse van een ontvangen monster witte rijstwelke afkomstig is van de verwerking van een monster cargo op laboratoriumschaal, of witterijst afkomstig uit de productiestroom.2. Ontvangst monsters(Gecodeerde) mengmonsters cargo rijst van ca. 3 kg worden door een operator afgegevenaan het laboratorium. De monsters dienen te zijn genomen conform de procedure aangegevenin bijlage 4.3. Monsterbewerking en analyseIndien een monster niet direct kan worden geanalyseerd, moet dit goed afgesloten opgeslagenworden in een gecontroleerde, gekoelde ruimte met een constante temperatuur (< 15 0 C).3.1. Begrippen en principesVoor de omschrijving van de belangrijkste begrippen en principes die van toepassing zijn wordtverwezen naar de omschrijving zoals vastgelegd in het Rijst Uitvoerbesluit 2008 inrespectievelijk de artikelen 1 en 12.3.2. MonstervoorbereidingEen mengmonster witte rijst van 3 kg wordt goed gemengd en met een Boernermonsterverdeler verkleind tot 2 monsters van elk 500 gram. Een der deelmonsters wordt metde Boerner monsterverdeler verkleind tot 2 monsters van elk 100 gram.Analyse witte rijst monsterDe analyse vindt plaats conform de procedure die in het Rijstuitvoerbesluit, 2008 isvastgelegd.Vocht:a) Verdeel een monster van 500 g (vijfhonderd gram) in 2 (twee) monsters van 100 g(honderd gram) elk met behulp van een verdeelapparaat.b) Gebruik een goedgekeurde vochtmeter, zoals aanbevolen apparatuur in hetRijstuitvoerbesluit, met de bijbehorende procedures om van elk monster van 100 g(honderd gram) het vochtgehalte te bepalen en noteer de resultaten.c) Voeg alle monsters bijeen wanneer de bepalingen zijn uitgevoerd. De bepalingen moeten induplo geschieden.Breuk en chips:BIJLAGE 10 Page 1 of 3

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIEIN SURINAMEa) Weeg van het monsters twee monsters van circa 35 g (vijfendertig gram) om het exactegewicht aan beuken te bepalen.b) Gebruik een mechanisch sorteerapparaat of handtrieur om alle breuk te verwijderen.c) Weeg de breuk en bereken het percentage als volgt:breuk in monster (%) =gewicht breuk ( g)*100gewicht monster ( g)d) Bereken de gemiddelde waarde van beide monsters en beschouw het resultaat als derepresentatieve waarde.e) Noteer de waarde.Analyse van andere factoren:a) Na voltooiing van de analyse van de breuken moet de breuk worden teruggezet in demonsters van 35 g (vijfendertig gram).b) Analyseer de monsters voor de volgende factoren zoals vereist is volgens derespectieve kwaliteitsnormen: Roodgestreepte korrels. Door hitte beschadigde korrels (amber en geel). Kalkachtige korrels. Padie. Vreemd materiaal (organisch en anorganisch). Beschadigde korrels.c) Deze factoren worden verwijderd en gewogen; het percentage voor iedere factor wordtals volgt bepaald:factor in monster (%) =gewicht factor ( g)*100gewicht monster ( g)Bereken het gemiddelde van beide monsters en noteer het resultaat.De gemiddelde waarde wordt als representatief resultaat beschouwd.Witheid:Weeg van het resterende monster 2 monsters van ca 25 gram en bepaal volgens dehandleiding van de witheidmeters de witheid in tweevoud.4. Benodigde apparatuurBoerner monsterverdelerElektronische laboratoriumweger met nauwkeurigheid van 0,01 gram en weegbereik van tenminste 1000 gram.Handtrieur of laboratoriumtrieur met indent van minimaal 5,5 mmKett whiteness meterDole of Brabender vochtmeterVerlichte loeplampBIJLAGE 10 Page 2 of 3

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIEIN SURINAMEPincettenMonsterbakken en flessenBIJLAGE 10 Page 3 of 3

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEBIJLAGE 11. PROCEDURE TEST FABRIEKSRENDEMENT1. DoelHet bepalen van de fabrieksrendement van een partij droge padie ter:Vaststelling van de kwaliteit van een partij gedroogde padie afkomstig van een bepaaldelocatie, van een bepaald ras of een bepaalde kwaliteit.Ter vaststelling van de gap tussen de potentiële (laboratorium) milling yield en de fabrieksmilling yield.Aanpassing van de afstelling of opstelling van de slijpafdeling.2. Verzamelen partijTijdens het drogen van de padie wordt gedurende het oogstseizoen een aantal big bags gevuldmet gedroogde padie. Een partij padie die ongeveer overeenkomt met de productie van eenhalve of hele dag of ploeg dat wil zeggen afhankelijk van de capaciteit van de pellerij: 15 – 80ton.3. Bemonstering en analysePadieVan deze partij padie wordt tijdens de verwerking in de fabriek elke 10 minuten een monstergenomen en verzameld. Dit monster levert dan het referentie pel- en slijprendement op van departij. Het vochtgehalte dient ook te worden bepaald. Indien het een gemiddeld monster vaneen bepaalde partij betreft, kan er eventueel een uitgebreidere analyse worden uitgevoerd.CargoVan de geproduceerde (export)cargo wordt tijdens de verwerking in de fabriek elke 10 minuteneen monster genomen en verzameld. Dit monster levert dan het referentie slijprendement op vande partij. Het kan vergeleken worden met het slijprendement van de cargo verkregen uit hetpellen van de padie op laboratoriumschaal.Witte rijstVan de eventueel geproduceerde (export) witte rijst (eindproduct) wordt tijdens de verwerkingin de fabriek elke 10 minuten een monster genomen en verzameld. In deze partij wordt dewitheid en het percentage breukrijst vastgesteld.BreukrijstVan de eventueel geproduceerde breukrijst (eindproduct) wordt tijdens de verwerking in defabriek elke 10 minuten een monster genomen en verzameld. In deze partij wordt de witheid enhet percentage hele rijst vastgesteld4. VerwerkingDe fabriek dient compleet leeg en schoon te zijn voordat met de test begonnen wordt.BIJLAGE 11 Page 1 of 3

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEDe machines worden afgesteld door de operator en tijdens het proces regelmatiggecontroleerd en bijgesteld zoals gebruikelijk.De partij padie in de big bags (of silo) wordt gewogen (N.B. trek het gewicht van de big bagsaf) en verwerkt.Aan het eind van het proces worden alle eind- en bijproducten verzameld en gewogen.Voor een cargo molen is dat:Vochtgehalte padieExport cargoCargo breukenCargo gruis en overig afvalKafVoor een witte rijstmolen is dat:Vochtgehalte padieWitte rijstGroffe witte breukrijstFijne witte breukrijstGruisen overig afvalSlijpmeelKafDe analyses van de eindproducten kunnen, vooral voor het percentage hele rijst en breukrijst,dienen voor correctie van de percentages hele rijst en breukrijst die geproduceerd worden.5. FabrieksrendementMet de gewichten van de ingenomen padie en de gewogen eindproducten kan hetfabrieksrendement worden bepaald. De vastgestelde gewichten kunnen worden gecorrigeerdvoor het breukpercentage in de witte rijst of exportcargo en de gewichten voor de breukeneveneens voor het percentage hele korrels dat ze bevatten.Dit levert de op de volgende pagina geplaatste staten op.Notabene:Met de vastgestelde % breuken in hele rijst en hele rijst in breuken worden de gewogengewichten cargo (met 4-10% breuk), witte rijst met 15-25 % breuk) en breuken (met X % heel)gecorrigeerd.In een witte rijst molen kan deze test ook in 2 stappen worden uitgevoerd. Eerst wordt dancargo rijst geproduceerd en het rendement bepaald. Daarna worden de cargo en cargo breukengeslepen en kan dan dus zowel het fabriek pelrendement (cargo uit padie), het fabriekslijprendement cargo en het fabriek slijprendement padie (HRMY) worden bepaald.BIJLAGE 11 Page 2 of 3

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEBedrijfsnaam:…………………..Datum:………………………….Naam operator:………………..Elektriciteitsverbruik:……………Aanvang pellen:…………………Einde pellen :……………………Vochtgehalte padie:…………..Vochtgehalte cargo:…………..A. Fabrieksrendement cargo productieGewicht (ton) Percentage (%) t.o.v. padiePadie A 100Cargo heel B 100 x (B/A)Cargo breuken C 100 x (C/A)Gruis en afval D 100 x (D/A)Kaf E 100 x (E/A)Totaal product F=B+C+D+E 100 x (F/A)Verwerkingsverliezen G=A-F 100 x (G/A)Bedrijfsnaam:…………………..Datum:………………………….Naam operator:………………..Elektriciteitsverbruik:……………Aanvang pellen:…………………Einde pellen :……………………Vocht gehalte padie:…………..Vochtgehalte cargo:…………..Vochtgehalte witte rijst:……….B. Fabrieksrendement witte rijst productieGewicht (ton) Percentage (%) t.o.v. padiePadie A 100Heel wit B 100 x (B/A)Grove breuken C 100 x (C/A)Fijne breuken D 100 x (D/A)Gruis en afval E 100 x (E/A)Slijpmeel F 100 x (F/A)Kaf G 100 x (G/A)Totaal product H=B+C+D+E+F+G) 100 x (H/A)Verwerkingsverliezen I=A-H 100 x (I/A)6. Verwachte resultatenOp basis van de raskenmerken van de Surinaamse rijstrassen zal het rendement hele witte rijstuit padie 45 -55 % moeten bedragen. De referentiewaarde van de padie en defabrieksrendementen worden met elkaar vergeleken en met de voor het ras kenmerkende Headrice milling yield(HRMY).Deze vergelijking geeft niet alleen een indicatie van het pel- en slijpproces maar kan, als eenreferentiewaarde van de natte padie wordt vastgesteld, ook een indicatie geven van de kwaliteitvan het droogproces.BIJLAGE 11 Page 3 of 3

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIEIN SURINAMEBIJLAGE 12. FORMULIERENBIJLAGE 12 Page 1 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIEIN SURINAMEBedrijf: Handboek padieverwerking Afdeling: PellerijVoorbeeld van Formulier 010: Dag/ploeg staat pellerijDatum: 8/9/2009Ploeg: 1Ploegbaas:RamOperator:MinWerktijd:Start(u) 8Einde(u) 16 8Stopuren:Begin (u): 13.00Einde (u): 13.30 0.5Reden stop:Normaal onderhoud:……………………………………X Spoedreparatie: vervangen kapotte zeef slijpmachineGeen aanvoer……………………………………………Anders n.l.:………………………………………………Inname padie pellerij:kg/kiepSilo nr. 23 Kiepingen deze kolom inRas ADRON-125 te vullen doorWeegschaal begin 50 22,000 productiechefWeegschaal eind 50 23,000 1,000 kg 50,000Vullen werksilo Nr.1kg/kiepWeegschaal begin 50 12,000Weegschaal eind 50 12,500 500 kg 25,000Vullen werksilo Nr.2Weegschaal begin 50 12,500Weegschaal eind 50 12,990 490 kg 24,500Vullen werksilo Nr.2kg/kiepWeegschaal begin 50 12,990Weegschaal eind 50 12,990 0 kg 0Inname uit werk silo nr.1/2/3 kg/kiep Nr. 1Weegschaal begin 50 10,100Weegschaal eind 50 10,600 500 kg 25,000Producten:Cargo:kg/kiepWeegschaal begin 25 8,100Weegschaal eind 25 8,700 600 kg 15,000Cargo breuken:kg/kiepWeegschaal begin 25 9200Weegschaal eind 25 9370 170 kg 4,250Cargo :Gruis en afval kg 250 kg 250Witte rijst -…...%kg/kiepWeegschaal begin 25Weegschaal eind 25 kgGrove breukkg/kiepWeegschaal begin 25Weegschaal eind 25 kgFijne breuk (kg) kg kgGruis en afval (kg) kg kgSlijpmeel zakken @ …kg aant. kgVoor akkoord: Voorman: Productiechef:BIJLAGE 12 Page 2 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE IN SURINAMEBedrijf: Handboek padieverwerking Afdeling: PellerijVoorbeeld van Formulier 011: Rendementsstaat pellerij(Met gegevens van formulier 10)Datum Ploeg TotaalurenStopurenProd.urenPadieinnamepellerijPadieschoon inwerksilo'sInnamepelmachinesCargoCargobreukenCargogruis enverliezenWitterijst10%Witterijst20 %Witterijst25 %GrovebreukrijstFijnebreukrijstSlijpmeelTotaalproductKaf enverliezenu u u Ton Ton Ton Ton Ton Ton Ton Ton Ton Ton Ton Ton Ton Ton8/9/2009 1 8 0.5 7.50 50 49.5 25 15 4.25 0.25 0 0 0 0 0 0 19.5 5.5BIJLAGE 12 Page 3 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE IN SURINAMEBedrijf: Handboek padieverwerking Afdeling: PellerijVoorbeeld van Formulier 012: Rendementsstaat pellerij-percentage(Met gegevens van formulier 011)Datum Ploeg PadieinnamepellerijPadieschoon inwerksilo'sSchoningverliesInnamepelmachinesCargoCargobreukenCargogruis enverliezenWitterijst-10%Witterijst-20 %Witterijst-25 %GrovebreukrijstFijnebreukrijstSlijpmeelTotaalproduct% % % ton ton ton ton ton ton ton ton ton ton ton tonKaf enverliezen8/9/2009 1 100.00 99.00 1.00 100.00 60.00 17.00 1.00 0 0 0 0 0 0 78 22BIJLAGE 12 Page 4 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE IN SURINAMEBedrijf: Handboek padieverwerking Afdeling: PellerijVoorbeeld van Formulier 013: Rendementsstaat pellerij-percentage-per rasDatum Ras Ploeg Padie inname Padie schoon in Schoning verlies Inname Cargo Cargo Cargo Witte Witte Witte Grove Fijne Slijpmeel Totaal Kaf enpellerij werksilo'spelmachines breuken gruis en rijst- rijst- rijst- breuk breuk product verliezenverliezen 10% 20%25%rijst rijst% % % ton ton ton ton ton ton ton ton ton ton ton ton8/9/2009 ADRON-125 1 100.00 99.00 1.00 100.00 60.00 17.00 1.00 0 0 0 0 0 0 78 22BIJLAGE 12 Page 5 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEBedrijf: Handboek padieverwerking Afdeling: PellerijVoorbeeld van Formulier 014: Kwaliteit dag/ploeg staat pellerij-lab.analysesDatum:Ploeg:Laborant:Operator:Werktijd:AanvangEindeKarakteristiekenGewicht (ton)RasVocht (%)Pelrendement (%)Slijprendement padie (%)Slijprendement cargo (%)Totaal slijprendement (%)Kaf (%)Beschadigd (%)Rood (%)Geel (%)Amber (%)Groen (%)Padie (%)Totaal breuk (%)Chips (%)Vreemde org. best.delen (%)MengmonsterMengmonsterMengmonsterMengmonsterPadie inname Padie Padie Padie Cargowerksilo- werksilo- werksilo- opslag1 2 3Meng Meng Meng Mengmonster monster monster monsterCargo Wittevoor rijstinname voorSlijpers bulkopslagWitterijst namengingMengmonsterWitte rijstvoorverpakkingBedrijfsleiderHandtekeningBIJLAGE 12 Page 6 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEBedrijf: Handboek padieverwerking Afdeling: PellerijVoorbeeld van Formulier 15-1: Uitlevering pellerij per seizoen (ton)(Met gegevens van formulier 12)Verslag periode Van 28-08-2008 tot 22-2-2009Gewicht ingenomen padie (ton)Gewicht geschoonde padie padie (ton)Gewicht verwerkte padie (pellers) (ton)Schoon en opslag verlies (innameverwerkt)(ton)Totaal aantal werkurenTotaal aantal stopurenTotaal aantal draaiurenGem. Cap. Gepeld/draaiuur (ton/u)Ploeg 1 Ploeg 2 Ploeg 3 TotaalCargo (ton)Cargo breuken (ton)Cargo gruis en afval (ton)Witte rijst (10-25 %, ton)Grove breukrijst (ton)Fijne breukrijst (ton)Chips en afval (ton)Slijpmeel (ton)(Gem breuk percentage isin form. 17)Kaf- en pelverlies (ton)Referentie kaf percentage (padie innamepelafdeling)Pelverlies ton)BedrijfsleiderHandtekeningBIJLAGE 12 Page 7 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEBedrijf: Handboek padieverwerking Afdeling : PellerijVoorbeeld van Formulier 015-2: Uitlevering pellerij per seizoen (ton)- Per ras(Met gegevens van formulier 12)Verslag periode Van 28-08-2008 tot 22-2-2009Ras (of mix)Gewicht ingenomen padie (ton)Gewicht geschoonde padie padie (ton)Gewicht verwerkte padie(pellers) (ton)Schoon en opslag verlies (innameverwerkt)(ton)Totaal aantal werkurenTotaal aantal stopurenTotaal aantal draaiurenGem. Cap. Gepeld/draaiuur (ton/u)Ploeg 1 Ploeg 2 Ploeg 3 TotaalCargo (ton)Cargo breuken (ton)Cargo gruis en afval (ton)Witte rijst-(10-25 %, ton)(Gem breuk percentage is inGrove breukrijst (ton) form. 17)Fijne breukrijst (ton)Chips en afval (ton)Slijpmeel(ton)Kaf- en pelverlies (ton)Referentie kafpercentage (padie innamepelafdeling)Pelverlies (ton)BedrijfsleiderHandtekeningBIJLAGE 12 Page 8 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE IN SURINAMEBedrijf: Handboek padieverwerking Afdeling : PellerijVoorbeeld van Formulier 016-1: Uitlevering pellerij per seizoen (%) t.o.v. referentie(Met gegevens van formulier 12)Verslag periode Van 28-08-2008 tot 22-2-2009Ploeg 1 Ploeg 2 Ploeg 3 Totaal Ploeg 1 Ploeg 2 Ploeg 3 Totaal Ploeg 1 Ploeg 2 Ploeg 3 TotaalMolen Molen Molen Molen Ref.pellerij inRef.pellerij inRef.pellerij inMolenVerschil Verschil Verschil VerschilLab-molen Lab-molen Lab-molen Lab-molen% % % % % % % % % % % %Padie inname pelmachines 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100CargoCargo breukenCargo gruis en afvalHeel witGrove breukrijstFijne breukrijstChips en afvalSlijpmeelKaf en pelverliesReferentie kaf percentage (padie inname pelafdeling)Pelverlies (%)BedrijfsleiderHandtekeningBIJLAGE 12 Page 9 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE IN SURINAMEBedrijf: Handboek padieverwerking Afdeling: PellerijVoorbeeld van Formulier 016-2: Uitlevering pellerij per seizoen (%) t.o.v. referentie (per ras)(Met gegevens van formulier 12)Verslagperiode Van 28-08-2008 tot 22-2-2009Ras(of mix)Ploeg 1 Ploeg 2 Ploeg 3 Totaal Ploeg 1 Ploeg 2 Ploeg 3 Totaal Ploeg 1 Ploeg 2 Ploeg 3 TotaalMolen Molen Molen Molen Ref. Ref. Ref. Molen Verschil Verschil Verschil Verschilpellerij in pellerij in pellerij in Lab-molen Lab-molen Lab-molen Labmolen% % % % % % % % % % % %Padie inname pelmachines 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100CargoCargo breukenCargo gruis en afvalHeel witGrove breukrijstFijne breukrijstChips en afvalSlijpmeelKaf- en pelverliesReferentie kaf percentage (padieinname pelafdeling)Pelverlies (%)BedrijfsleiderHandtekeningBIJLAGE 12 Page 10 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE IN SURINAMEBedrijf: Handboek padieverwerking Afdeling: PellerijVoorbeeld van Formulier 017-1: Gem. kwaliteitsstaat per seizoen (gewogen gem.)(Met gegevens van formulier 14)Verslagperiode Van 28-08-2008 tot 22-2-200KarakteristiekenMengmonster Mengmonster Mengmonster Mengmonster Mengmonster Mengmonster Mengmonster Mengmonster MengmonsterPadie innamePadiewerksilo-1Padiewerksilo-2Padiewerksilo-3Cargo opslag Cargo voorinnameSlijpersWitte rijstvoor bulkopslagWitte rijst namengingWitte rijstvoorverpakkingGewicht (ton)RasVocht (%)Pelrendement (%)Slijprendement padie (%)Slijprendement cargo (%)Totaal slijprendement (%)Kaf (%)Beschadigd (%)Rood (%)Geel (%)Amber (%)Groen (%)Padie (%)Totaal breuk (%)Chips (%)Vreemde org. best.delen (%)BedrijfsleiderHandtekeningBIJLAGE 12 Page 11 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE IN SURINAMEBedrijf: Handboek padieverwerking Afdeling: PellerijVoorbeeld van Formulier 017-2: Gem. kwaliteitsstaat per seizoen (gewogen gem.) - per ras(Met gegevens van formulier 14)Verslagperiode Van 28-08-2008 tot 22-2-2009Rs (of mix)KarakteristiekenMengmonster Mengmonster Mengmonster Mengmonster Mengmonster Mengmonster Mengmonster Mengmonster MengmonsterPadie inname Padie werksilo-1Padie werksilo- Padie werksilo- Cargo opslag23Cargo voorinname SlijpersWitte rijstvoor bulkopslagWitte rijst namengingWitte rijstvoorverpakkingGewicht (ton)RasVocht (%)Pelrendement (%)Slijprendement padie (%)Slijprendement cargo (%)Totaal slijprendement (%)Kaf (%)Beschadigd (%)Rood (%)Geel (%)Amber (%)Groen (%)Padie (%)Totaal breuk (%)Chips (%)Vreemde org. best.delen (%)BedrijfsleiderHandtekeningBIJLAGE 12 Page 12 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIEIN SURINAMEBedrijf: Handboek padieverwerking Afdeling: PellerijVoorbeeld van Formulier 018: Overzicht verliezen(Met gegevens van formulier 14)Verslagperiode Van 28-08-2008 tot 22-2-2009Ras (of mix)A. Gewicht ingenomen padie(ton)B. Gewicht geschoonde padie padie(ton)Ploeg 1 Ploeg 2 Ploeg 3 TotaalSchoonverlies (A-B)(ton)Schoonverlies (A-B)(% tov A.)C. Gewicht verwerkte padie(pellers) (ton)Opslagverlies B-C)(ton)Opslagverlies (B-C)(% tov A.)D. Totaal product(en)(ton)E. Referentie kaf (ton)Pelverlies(ton) (C-D-E)Pelverlies(ton) (C-D-E)) (% tov A)Totaal verliezen (schoonverlies+pelverlies) (% tov A)BedrijfsleiderHandtekeningBIJLAGE 12 Page 13 of 13

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEBIJLAGE 13. OPDRACHTENPRAKTIJKOEFENING- 1Berekening padie prijs njo 2008 volgens opgaven cursisten tijdens de trainingUitgangspunten:Verkoopprijzen d.d. 07-08-2008SRD/ton US$/tonCargo prijs 650Cargo breuk 1400 500Cargo chipsnvtWitte rijst 20% 780Breuk 640Chips 470Slijpmeel 360Uitmaling cargo productie:zakkenkg/zakdr.padie kg %Padie 23 71 1633 100Cargo 1000 61,24Cargo-breuk 275 16,84Padiewaarde cargoproductie:zakken Ton US$ US$/zkDroge Padie=71 kg100 7,1 34,24Cargo 4.348 2.826,09Cargo-broken 1.196 597,83Cargo chips 0.000Totaleopbrengst 5.543 3.423,91Uitmaling witte rijst productie:zakkenkg/zakdr.padiegewicht(kg) %Padie 1 71 71 100Witte rijst-20% 40 56,34Breukrijst 5 7,04Chips 3 4,23Slijpmeel 7 9,86BIJLAGE 13 Page 1 of 6

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEPadiewaarde witterijst productie:zakken gewicht (ton) waarde (US$) US$/zkDroge Padie =71 kg 100 7.1 38.33Witte rijst 20% 4,00 3.120,00Breuk 0,50 320,00chips 0,30 141,00slijpmeel 0,70 252,00Totale opbrengst 5,50 3.833,00Verwerkingskosten:CARGO PRODUCTIEWITTE RIJST PRODUCTIEKosten SRD/71 kg US$/zak US$/ton KostenSRD/71kg US$/zak US$/tonTransport 1 0,36 5.03 Transport 1 0,36 5,03Drogen 10 3,57 50.30 Drogen 10 3,57 50,30Pellen 0,00 0.00 Pellen 0,00 0,00Slijpen 0,00 0.00 Slijpen 4 1,43 20,12Verpakken 1,30 0,46 6.54 Verpakken 1,30 0,46 6,54Verkoop 0,00 0.00 Verkoop 0,00 0,00Totaal 12,30 4,39 61.87 Totaal 16,30 5,82 81,99Opbrengst cargo 95,87 34,24Kosten 12,3 4,39Break even prijs 83,57 29,8510 % winstmarge 7,60 2,71Opkoopprijs 75,97 27,13Opbrengst witte rijst 107,32 38,33Kosten 16,30 5,82Break even prijs 91,02 32,5110% winstmarge 8,27 3,04Opkoopprijs 82,75 29,47Opmerkingen1. Uitmalingen zijn acceptabel2. Kosten lijken redelijk, rekening houdend met de onderbezetting3. Prijzen lijken aan de hoge kant, vooral voor de bijproductenBIJLAGE 13 Page 2 of 6

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEPRAKTIJKOEFENING- 2Berekening padie prijs njo 2008 nav marktperspectief consultant:Uitgangspunten:Verkoopprijzen d.d. 07-08-2008SRD/ton US$/tonCargo prijs 600Cargo breuk 400Cargo chipsnvtWitte rijst 20% 700Breuk 375Chips 350Slijpmeel 350Uitmaling cargo productie:zakken kg/zak dr.padie totaal gewicht (kg) %Padie 23 71 1633 100Cargo 1000 61,24Cargo-breuk 275 16,84Padiewaarde cargo productie:zakken gewicht (ton) waarde (US$) US$/zkDroge Padie =71 kg 100 7,1 30,87Cargo 4.348 2.608,70Cargo-broken 1.196 478,26Cargo chips 0,00Totale opbrengst 5.543 3.086,96Uitmaling witte rijst productie:zakken kg/zak dr.padie gewicht (kg) %Padie 1 71 71 100Witte rijst-20% 40 56,34Breukrijst 5 7,04Chips 3 4,23Slijpmeel 7 9,86BIJLAGE 13 Page 3 of 6

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEPadiewaarde witterijst productie:zakken gewicht (ton) waarde (US$) US$/zkDroge Padie =71 kg 100 7,1 33,74Witte rijst 20% 4,00 2.800,00Breuk 0,50 187,50chips 0,30 141,00slijpmeel 0,70 245,00Totale opbrengst 5,50 3.373,50Verwerkingskosten:CARGO PRODUCTIEWITTE RIJST PRODUCTIEKostenSRD/71 kg US$/zakUS$/ton KostenSRD/71 kg US$/zak US $/tonTransport 1 0,36 5,03 Transport 1 0,36 5,03Drogen 10 3,57 50,30 Drogen 10 3,57 50,30Pellen 0,00 0,00 Pellen 0,00 0,00Slijpen 0,00 0,00 Slijpen 4 1,43 20,12Verpakken 1,30 0,46 6,54 Verpakken 1.3 0,46 6,54Verkoop 0,00 0,00 Verkoop 0,00 0,00Totaal 12,30 4,39 61,87 Totaal 16.3 5,82 81,99Opbrengst cargo 86,43 30,87Kosten 12,3 4,39Break even prijs 74,13 26,4810 % winstmarge 6,74 2,41Opkoopprijs (SRD) 67,40 24,07Opbrengst witte rijst 94,46 33,74Kosten 16,30 5,82Break even prijs 78,16 27,91510% winstmarge 7,11 2,61Opkoopprijs (SRD) 71,05 25,31BIJLAGE 13 Page 4 of 6

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEPRAKTIJKOEFENING- 3Berekening padie prijs volgens gegevesn tabel 6-1:Uitgangsgpunten:Investeringen (US$) 750.000Rente (%) 12Aflossing (jaar) 5Restwaarde (%) 10Levensduur (jaar) 10Verwerking (ton) 67.200Uitlevering cargo (%) 60Uitlevering breuken (%) 19Prijs cargo US$/t 600Prijs Cargo gruis US$/t 250Droogkosten US$/ton padie 40Opkoopprijs SRD/79 kg nat 60Vocht nat (%) 20Vocht droog (%) 13Conversiefactor (%) 92Droog.gew. 79 kg nat (kg) 72,64Prijs per ton droge padie (US$/ton) 294,98Energiekosten/u (US$) 7,50Energiekosten/ton (US$) 0,75Reparatie en onderhoud (5%) 37.500Overheakosten (US$) 60.000Vast personeel 30.000Operators (US$/ton) 2,50Verpakkingskosten/ton breukrijst (US$/ton) 8,00GrondstoffenPadieprijs per ton droog 294.98Kostenpost75%benutting50%benutting25%benuttingPadie inname (ton) 67.200 50.400 33.600 16.800Rente investering (US$) 90.000Afschrijving (US$) 67.500Overhead (US$) 60.000Vast personeel (US$) 30.000Reparatie en onderhoud (5%) 37.500Totaal (US$) 217.500Vaste kosten/ton(US$) 3,24 4,32 6,47 12,95BIJLAGE 13 Page 5 of 6

IR. R.J. ELMONT. HANDLEIDING POST-HARVEST TRAININGEN, DEEL 2: VERWERKING, TOEGEVOEGDE WAARDE EN KWALITEITSCONTROLE VAN PADIE INSURINAMEVariabele kostenRente werkkapitaal 106.193Rente per ton 1,8 1,58 1,58 1,58Droog en opsl.kosten US$/t 40,00 40,00 40,00 40,00El.kosten US$/ton 0,75 0,75 0,75 0,75Operators 2,50 2,50 2,50 2,50Verp.kosten US$/ton padie 1,52 1,52 1,52 1,52Totaal var./ton (US$) 46,35 46,35 46,35 46,35Totale kosten per ton 49,59 50,67 52,82 59,30Opbrengst% Prijs(US$/t)Opbr/tpadieCargo 60 600 360Cargo gruis 19 250 47,5Totaal 407,5Winstmarge US$/ton padie 62,93 61,85 59,69 53,22BIJLAGE 13 Page 6 of 6

NATIONAALRIJSTPROGRAMMAProject: 9ACP RPR006Robert Elmont –RPLRS-TAMCPNw Nickerie, 4 - 6 augustus 2008

Dag 1:‣Introductie‣Module 1-‣Module 2 –Dag 2:‣Module 3‣Module 4Dag 3:‣Module 5‣Opdracht‣Module 6‣Opdracht

Korte termijnVergroten kennis deelnemers: Om hun PH keten te analyseren PH verliezen te minimaliseren Droogeffciency te vergroten Kwaliteit padie tijdens opslag handhaven Het proces beter beheersen Droog- en opslagkosten

Lange termijnEen trainingshandleiding achterlaten:Om eigen operators te trainenOm wijzigingen in procedures door tevoeren Om te gebruiken op lokale landbouwopleidingen

Ik communiceer met de deelnemersTheoretische achtergrondenMijn ervaringenMijn evaluatie van de situatie in SurinameHoe de organisatie en het proces beter tebeheersenIk ben Moderator bij:Discussies over voorstellen tot verbeteringproceduresDiscussies van de opdrachtenUitwisseling eigen ervaringen

Wij luisteren goed naar elkaar voorcommentaar te leveren!Iedereen participeert en is vrij te vragen ofcommentaar te leveren!Ik moet de discussies in goede banen leiden!SVP cellulair uitdoen of op trillen en buitenbellen!

HandleidingBijlagen• Procedures/instructies• Formulieren• Cases/opdrachten• PP handouts

Post-harvest systeem

Wat is een post harvest systeemWat is het doel van een post harvest systeemWat is de reikwijdte van het PH-systeem voorrijst in SurinameMogelijke vormen van PH verliezen in de PHketenHoe kunnen we PH verliezen voorkomen

Seizoenproducten als granen moetenbehandeld worden voor de opslagVerwerking en verkoop vindt plaatsgedurende een langere periodePH-systemen verbinden veldproductie viaverwerker naar de markt.Is een systeem om het product na de oogstte behandelen.

Een proces of groep van processenZet inputs om in outputsConsumeert inputs – produceert outputsProcessen werken als een samenhangendgeheelKarakteristieken:Geschikt en efficientVerbind handelingen en activiteitenIs gestructureerd

Groenten : oogsten wassen sorteren verpakken koel opslag verkoop Kippen: Slachten Plukken Snijden Invriezen Vriesopslag Verkoop

“ De productie wordt door een systeemgeleid met zo weinig mogelijk verliezen ofachteruitgang in kwaliteit in allebehandelingen en verwerkingsstappen”.

Opslag is waarschijnblijk het meest belangrijkeaspect van post-harvest systemen: Het product wordt gedeeltelijk verwerktof geconditioneerd voor een veilige opslag Het product moet worden beschermd tegenexterne invloeden. PH-systemen moeten regelmatig ensystematisch worden verbeterd – kwaliteitrendementen Aan de wensen van de klant moet wordentegemoet gekomen Opslag steeds aangepast aan de lokaleomstandigheden

Voor onze PH –training – beperkt tot:OOGSTDROGENPELLEN/VERPAKKENLEVEREN

Rijst wordt geteeld en geoogst in 2seizoenen van 6 maandenRijpe padie heeft een vochtgehalte van 20-23%Na de oogst moet de natte padie wordenbewaardVoor een veilige opslag voor 6 maanden,padie drogen

Oogstverliezen – lager, gemechaniseerd,minder risicoDroogverliezen – te ver en te snel drogenInefficientie droger –hoge kosten, lage MYOpslagverliezen - besmetting, vocht,temperatuur, beluchting, kwaliteit opslagsystemenKwaliteitsverlies = broei, lagere MY

PH-verliezen preventie:Een continu proces om:De verwerkingstechnieken en proceduresvoor elke stap in de PH-keten te verbeteren.Verbeteren van het proces en het beheerMen moet pro-actief zijn( en niet re-actief)Zoveel mogelijk voorkomen – niet alleencorrigeren.

NATIONAALRIJSTPROGRAMMAProject: 9ACP RPR006DEEL 2. VERWERKING, TOEGEVOEGDEWAARDE EN KWALITEITSCONTROLEMODULE 1. POST-HARVEST SYSTEEM, ZIJNCOMPONENTEN EN HET PRODUCTRobert Elmont –RPLRS-TAMCPNw Nickerie, 4-6 augustus 2008

LEERDOELENHet verbeteren van de inzichten in het verwerkings –proces door kennis te vergroten van: Fysieke karakteristieken van de rijstkorrel Het ademhalingsproces van de rijstkorrel Chemische samenstelling van de producten enbijproducten van de rijstkorrel Rijstclassificering Surinaamse rijstrassen

INTRODUCTIERijst = levend product dat moet wordengeoogst en verwerkt om haar levensvatbaarheiden kwaliteit gedurende langere tijd tewaarborgenHoe bereiken we dat?• Oogsten bij het juiste vochtgehalte• Schonen op de juiste wijze• Drogen bij de juiste temperatuur en tot hetjuiste vochtgehalte• Veilige opslag

WAT VERWACHT DE KOPER? Cargo rijst met een hoog rendement wanneerverwerkt in koper’s molen Witte rijst met weinig gebroken korrels en goedgeslepen korrels. Rijst vrij van verontreinigingen, geuren enbijsmaken Los en droogkokende langkorrelige rijst

VERWERKINGSNIVEAUS ? Vers geoogste natte padie Droge padie Gepelde of cargo rijst Geslepen of witte rijst

DE STRUCTUUR VAN DE PADIEKORREL Kaf= lemma, palea,awn, rachilla Slijpmmel/zilvervlies=pericparp, tegmen,aleuron layer Embryo/kiem =scutellum, epilblast,plumule, radicle Witte rijst=endosperm

METABOLISME/ADEMHALING Padiekorrel leeft nog na de oogst Als graan te vochtig is, zal het kiempje ontkiemen Endosperm (zetmeel) is voedingsbron ademhalingproces Is oxidatieproces – reactievergelijking:C 6 H 12 O 6 + 6O 2 6CO 2 + 6H 2 O + warmteZetmeel + zuurstof produceren koolzuur, water enwarmte

METABOLISME/ADEMHALING Padie ademt altijd. Vocht en warmte moeten verwijderd worden uitde padie naar de buitenlucht. Ademhaling geeft verlies aan droge stof = gew.verlies Laag vochtgehalte remt de ademhaling Hoog vochtgehalte versnelt de ademhaling In tropische gebieden als Suriname temp: 24 –34 o C gedurende het jaar, mogelijk kans opbederf hele jaar

METABOLISME/ADEMHALINGToename ademhalingToename vocht en warmteGroei insecten en schimmelsMeer warmte en vochtToename ademhaling etc.Achteruitgang kwaliteit/bederf

CHEMISCHE SAMENSTELLINGKAF : 19-22 % van padie gewicht 20 % silica – in buitenlaag 9-10% lignine Lignine en silica beschermen padie tegen schade 2-6 % Cutine , waterafstotend in buitenste laag Anti-oxidanten Kaf: fysieke en anti-oxidatieve bescherming

CHEMISCHE SAMENSTELLINGSLIJPMEEL :8-15 % van padiekorrelKiem (embryo) komt terecht in slijpmeel12-15 % eiwitten15-20% vettenAnti-oxidanten die beschermen tegen kankeren hart- en vaatziekten: verbetert HDL-LDLcholesterol ratioBevat lipase enzym: producert vrije vetzurenVetzuren oxidatie ranzigCommerciele slijpmeel: 10 – 55 % zetmeelvan endosperm en kiemVitaminen: zelfde als in rest van de korrel.

CHEMISCHE SAMENSTELLINGGepelde (cargo) rijst : 10 – 20 x vitaminen dan witte rijst 4,3 -18,2 % eiwitten 0,3 – 0,5 % vetten 5x vetten and 3 x ruwe celsfof meer dan witterijst

UITMALING RIJSTKORRELKorrel bestaat uit ; Buitenste kaflaag die korrel beschermt Slijpmeel die de meeste voedingswaarde heeft Het endopserm dat de witte korrel vormt

UITMALING RIJSTKORRELPadie 100%Kaf 20%Gepelde rijst incl. breuk 80%Geslepen witte rijst incl breuk 70-72 %Sijpmeel 8-10%

FYSIEKE EIGENSCHAPPEN RASSENZie tabel 1-3.Er zijn duidelijke verschillen van belang voorverwerking:‣ Dikte en lengte‣ 1000 korrelgewicht‣ Crackgevoeligheid‣ Hardheid‣ Breukgevoeligheod in lengte richting

FYSIEKE EIGENSCHAPPEN RASSENBij pellen en slijpen belangrijk: Uniforme afmetingen korrels voor afstellenmachines• Pelmachines• Slijpmachines• Sorteerdeers (bijv. zeven en trieurs)

CHEMISCHE EIGENSCHAPPEN RASSENVoor consument en verdere verwerking belanrijk: Kookkwaliteit Wateropname Smaak, geur en gevoel bij eten Hardheid na bewaren gekookte rijst Parboilen

CHEMISCHE KARAKTERISTIEKEN Gelatineringstemperatuur‣ Bepaalt de kookduur‣ Moet zijn middelmatig (70-74 o C) Amylosegehalte‣ Hoog amylosegehalte > 25 % is droog koken‣ Hoog amylosegehalte, rijst harder na afkoelen‣ Voorkeur voor middelmatig 20-25% Gelconsistentie‣ Meet tendens harder worden na koken‣ Harde gelcon. rijst met zelfde amylosehgeh.is hard

VOORBEELD: PARBOILEN Van belang bij inweken en stomen• Dikte korrel• Gelatineringstemperatuur Beinvloedt:• Inweektijd• Inweektemperatuur• Stoom duur Menging van rassen resulteert in:• Hoger percentage ongegelatineerde korrels• Lager slijprendement• Kleurverschillen

PADIEKWALITEIT Zie Rijstuitvoerbesluit in bijlage 3. Apart opslaan van kwaliteiten en rassen (zieverschillen A-C grade)? Hoe te managen – indeling silo-opslagloods Standaardisatie eindproduct door managingpadieverwerking Van belang analyse padie

NATIONAALRIJSTPROGRAMMAProject: 9ACP RPR006Deel 2. Verwerking, toegevoegde waarde enkwaliteitscontroleModule 2. Productie van cargo rijstRobert Elmont – RPLRS-TAMCPNw Nickerie, 4 -6 augustus 2008

LeerdoelenHet verbeteren van de inzichten in het verwerkings –proces door kennis te vergroten van: Het pelproces Een optimale flowschema Moderne verwerkinsgsapparatuur Adequate procescontrole

Uitgangspunten Uitgangsproduct is goed geschoonde padie Einddoel is steeds export kwaliteit cargo Dit verbetert het rendement bij slijpen Tenminste grondstof (padie) en eindproductenwegen. Ook mogelijk afvalproducten wegen Dunnere korrels slijpen of verkopen (2de kwal.) Vaststellen kafpercentage op laboratoriumschaal.

Producten en bij/afvalproducten Export cargo Cargobreuken (sorteren?) Lichtere en onvolgroeide korrels Cargo gruis en chips Steentjes en verontreinigingen Kaf

Processtappen Wegen en schonen Pellen en kaf afscheiden Padie en cargo scheiden Cargo schonen en sorteren Product, bijproduct en afval wegen Product, bijproduct en afval opslaan en afvoeren Schema in bijlage 5

Wegen en schonen Ingenomen padie wegen Padie schonen Opslaan in werksilos Werksilo 3 (ploegen) of 2 (dag verwerking) Capaciteit schoner 3x pelcapaciteit Analyse per werksilo

Weger

SchonersScalperatorZeef

Pellen en kaf verwijderen Principe rubberrolpelmachine

Rubberrolpelmachine

Pelmachine met kafafscheider

Kafafscheider met zeef

Padietafel (Schule type)

Padietafel (Schule type) werking

Padietafel (tray type - Satake)

Padietafel (tray type) werking

Padieseparatie schema (met 2 series padietafels) Pelmachine Padietafel Mix cargo/padie naar trieur, breuk uit Cargo mix naar 2de serie padietafels Padie serie 1 en 2 naar retour pelmachine

Schonen Trieur - breuken Precision grader (dikte) Destoner (stenen) Schoner (laatste reiniging) Exportcargo en bijproduct naar opslag

Schonen - trieur

Schonen-precision grader

Schonen-destoner

Schonen- afzuiging

Wegen-flowmeter

Wegen - big bag weger

Wegen voor uitmaling Cargo met flowmeter Breuken met flowmeter Chips en afzuiging big bags-veevoer (hamermolen?) Dunne korrels big bags- witte rijst Wegen met big bags weger of met weegbrug

NATIONAALRIJSTPROGRAMMAProject: 9ACP RPR006Deel 2. Verwerken, toegevoegde waarde enkwaliteitscontroleModule 3. Productie van Witte rijst1Robert Elmont –RPLRS-TAMCPNw Nickerie, 4 -6 augustus 2008

LeerdoelenHet verbeteren van de inzichten in het verwerkingsprocesdoor kennis te vergroten van:• Het slijpproces• Een optimale flow schema• Gebruik van moderne verwerkingsapparatuur• Gebruik van moderne verpakkingsmachines• Controle van het slijpproces2

Uitgangspunten• Uitgangsproduct is goed gesorteerde cargo vanexport kwaliteit en van homogene kwaliteit(standaard)• Gescheiden verwerking van export cargo encargo breuken• Dunnere korrels slijpen (2de kwal.)• Eindproduct is goed geslepen witte rijst vanexport kwaliteit• Norm: Witheid of slijpgraad met witheidsmetervaststellen‣ Anders met referentie monster werken(vernieuwen)3

Uitgangspunten4• Zo weinig mogelijk zetmeel verwijderen.‣ Gelijkmatig slijpen‣ Laag percentage slijpmeel bij juiste witheid• Afzonderlijk opslaan van slijpmeelfracties• Tenminste inname cargo en eindproducten wegen.• Ook mogelijk afvalproducten wegen• Vaststellen slijprendement op laboratoriumschaal.• Controle slijprendement slijpmachines

Doel proces5• Slijpen: Het verwijderen van de buitenste enbinnenste zilvervlieslagen – witte rijst• Polijsten (al dan niet met water): het verwijderenvan aan de korrel gehechte slijpmeeldeeltjes –glanzende korrels• Sorteren: Het scheiden van korrels op lengte enhet verwijderen van onvolkomenheden

Grondstoffen6• Export cargo: homogene dikte volgens exportspecificatie (of Caricom standaard-bijlage 3)• Gemengde cargo breuken: schone breuken zonderkaf en chips• Dunnere korrels: dunnere korrels die nog geslepenkunnen worden (anders veevoer)

Productie planning(Ook: Module 5 –Management)7• Afhankelijk van de kwaliteit van de grondstof• Afhankelijk van de mogelijkheden van de installatie• Afhankelijk van de verkopen - verschepingen• Eerst slijpen van export cargo• Indien geen aparte lijn voor cargo breuken slijpennaar behoefte.• Slijpen van dunnere korrels afhankelijk vanhoeveelheid.

Het proces in beeld8

Producten na slijpen en polijsten9• Witte rijst met 5 of 10% gebroken korrels• Een mengsel van breukrijst met wat hele korrels enweinig gruis• Gruisrijst of chips

Processtappen• Slijpen• Polijsten• Sorteren van breuken• Wegen en opslaan• Mengen• Optisch sorteren (Sortexen)• Metaaldetectie• Verpakken• Opslaan• Voor schema zie bijlage 7 handleiding10

Technische voorzieningen• Zie hygiënecode en HACCP-handboek• Goede aparte afzuiging slijpmeel• Afzuiging machines (zie cargo productie)• Opstelling machines op verschillende etages (bijaanpassing flow)- zie bijlage 7• Vermijd storten geslepen rijst op metaal• Vermijd hoge storthoogte (pijpen en cellen)• Repareer lekkages aan luchtpijpen en stortpijpendirect.11

Slijpen13• Verwijderen ijzer en staal met magneten voor elkeslijpserie (stenen – zeven)• Systemen:‣ Abrasive‣ Friction• Types:‣ Horizontale abrasive‣ Verticale abrasive‣ Horizontale fricition‣ Verticale friction

Magneten• Types‣ Handmatig reinigen‣ Automatisch reinigen• Handmatig model vraagt regelmatige controle.14

Magneten15Plaat magneetElektromagneet

Abrasive en friction slijpsystemen16

Abrasive slijpsystemen17• Werken met amarilstenen die de rijst slijpen• Hebben minder contradruk nodig, daardoor minderbreuken• Ruwer oppervlak en verwijdert kiempje niet• Conclusie : niet alleen met abrasive slijpmachinesslijpen.

Voorbeeld: Verticaal abrasive slijpsysteem18

Werking: Verticaal abrasive slijpsysteem19• Invoer aan de bovenkant (2 inlaten)• Regeling van de toevoer met een doseerschroef• Slijpen door schuren korrels tegen zes stenenringen en de zeven• Regeling slijpeffect:‣ Ruwe afstelling: met de afstand van deverticale remblokken en de stenen met een wiel‣ Fijne afstelling: met contragewicht• Afkoeling en afzuiging slijpmeel door zelfdesysteem(Meeste abbrasive systemen werken met ditsysteem: remmen en contragewicht)

Voorbeeld: Verticaal friction slijpsysteemmet optie water20

Werking: Verticaal friction slijpsysteem21• Invoer aan de onderkant• Regeling van de toevoer met een doseerschroef• Slijpen door schuren korrels tegen elkaar en dezeven• Regeling slijpeffect:‣ Ruwe afstelling: met de afstand van deverticale remblokken en de stenen met een wiel‣ Fijne afstelling: met contragewicht• Afkoeling en afzuiging slijpmeel door zelfdesysteem(Komt overeen met Vertijet van Super Brix)

Voorbeeld: Horizontaal friction water polisher22

Werking: waterpolisher23• Is een friction type polisher• Water wordt is een fijne mist toegediend in eenkamer• Water zorgt voor:‣ Polijsteffect‣ Koeling door dat waterdeeltjes door de warmtedie bij slijpen ontstaat, verdampen en dus dewarmte opnemen.‣ Resultaat is lagere temperatuur en minder breuk

Illustratie proces Satake24

Advies: Ideale opstelling25VerticaleabrasiveslijperVerticaleabrasiveslijperVerticalefrictionslijper+waterWaterpolisher

Advies: Ideale opstelling26Verticalefrictionslijper+waterWaterpolisher

Pellerij schema2. Witte rijst productieB. Sorteren, schonen, wegen,mengenGepolijstewitte rijstGruis enstofZeefWitte rijst(5-10%)TrieurBreuk 1,2 en 3Weger witterijstWegerbreuk-3Wegerbreuk-2Big bag wegerbreuk-1Doseerder/mengerDoseerder/mengerDoseerder/mengerWitte rijst27Verpakkingscelllen

Sorteren -breukenRoterende zeef (Rotex) met 3 zeven en 4producten:• Grove verontreinigingen (brokken slijpmeel)• Witte rijst met 5 -10% breuk• Mix hele rijst en breukrijst• Gruis en stof28

Sorteren -breukenMix breuken en hele rijst gaat naar (Balon)Trieur met 3 cilinders, gescheiden in:• Stap 1: Breuk 1• Stap 2: Breuk 2• Stap 3: Breuk 3• Rest: Witte rijst met 5 -10% breuk(NB: kan ook met plansifter, echter trieur is betervoor Surinaamse rijst)29

Wegen-opslaan-mengen• Hele rijst, breuk 2 en 3 wegen (zie flow meterscargo)• Hele rijst, breuk 2 en breuk 3 opslaan in apartecellen• Breuk 1 en gruis in big bags opvangen en wegen(zie big bag weger cargo)• Doseerapparaten onder cellen hele rijst, breuk 2en breuk 3 silos.• Eindproduct rijst met 5-25 % breuk naarverpakkingscellen30

Wegen-opslaan-mengen31

Optisch sorteren-Sortexen33

Optisch sorteren-Sortexen34

Optisch sorteren-werking35• Werkt met camera, reflectie op achtergrond, fotoelektrischesensor• Gevoeligheid in te stellen• Afwijking, signaal, perslucht, verwijderen• Werkt met gewoon licht en infrarood licht• Op dit model kunnen diverse camera’s• Cargo, witte rijst en parboiled te sortexen• Allerlei verontreinigingen te verwijderen (zievoorbeelden)

Optisch sorteren-Effect36Witte rijstparboiled rijstCargo rijst

Optisch sorteren-Effect37Zwarte punten Wankleur GeelRood Resten slijpmeel OnvolgroeidGlasStenen en vreemdematerialenKalk

Metaaldetector38• Laatste controle vlak voor verpakken• Product gaat door elektromagnetisch veld• Bij metaalobjecten verstoring veld• Signaal en product wordt verwijderd• In productstroom door klep‣ Op band door duwapparaat• Afvalproduct moet weer gereinigd worden

Metaaldetector-types39Vrije val - bulkBand - zakken

Verpakken4025 kg PP-zakken Kleine verpakking +weger

Verpakken41Nettoweger voor 25kgPalet wikkelaar

NATIONAALRIJSTPROGRAMMAProject: 9ACP RPR006Deel 2. Verwerking, toegevoegde waarde enkwaliteitscontroleModule 4. Toegevoegde waardeRobert Elmont –RPLRS-TAMCPNw Nickerie, 4 -6 Augustus 20081

LeerdoelenHet verbeteren van inzichten in demogelijkheden van het toevoegen van waardeaan product, bij producten en afval, in het bijzonder:• Het gebruik van kaf• Het stabiliseren en verwerken van slijpmeel• Het parboilen van padie2

Huidige situatie in Suriname• Verdere verwerking rijst en bijproducten in anderelanden vergevorderd (Europa en Azië)• Suriname loopt achter• Industrie in kinderschoenen:‣Drogen padie‣Opslaan padie‣Pellen tot cargo‣Deel wit slijpen‣Kaf en stro vrijwel niet gebruikt‣Slijpmeel naar veevoederindustrie• Weinig gebruik van bijproducten3

Grondstoffen voor verder verwerking• Padie• Stro• Kaf• Kaf as• Slijpmeel• Rijstchips• Witte en cargo breukrijst• Witte rijst4

Grondstoffen voor verder verwerking (nu)• Padie• Stro• Kaf• Kaf as• Slijpmeel162.000 ton100.000 ton32.000 ton5.000 ton10.000 tonKan met 80-90 % stijgen bij inzaai niveau 80-tigerjaren. (300.000 ton padie)5

Mogelijke opties• Zie tabel 4-16

Mogelijke opties - Suriname• Parboiled rijst• Kaf• Slijpmeel7

Parboiling proces• Inweken• Stomen• Drogen• Verwerken en verpakken8

Parboiling proces• Traditionele methode‣Open inweken met koud water (dagen)‣Stomen met lage druk stomen open vaten‣Drogen in de zon of in bindrogers• Moderne methode‣Inweken in gesloten vaten onder druk in warmwater.‣Hoge druk stoom in autoclaaf‣Drogen met fluidbed drogers, kolomdrogers enrustcellen9

Parboiling proces• Traditionele methode‣Sterke geur en smaak‣Lagere rendementen‣Lichtere kleur‣Langdurig proces• Moderne methode‣Aangenamere smaak en geur‣Veel betere rendementen‣Donkerdere kleuren, homogener‣Verkort proces10

Parboiling proces• Modern systemen (tabel 4-2):‣Batch type‣Continu• Schoning en sortering van padie voor weken• Inweken bij temp. net onder gelatineringstemp.• Drogen 1ste fase hoge temp. Van 35% - 19%• Daarna in 3 stappen naar 14% met rustfasen• Na parboilen ca. 1 week rusten.11

12Parboiling procesUitmaling(optimaal):• Peluitlevering padie:‣Cargo 2-3 % breuk 77 %‣Gruis 3%‣Kaf 20 %• Slijpuitlevering cargo:‣Geslepen pb met 5 % breuk 85%‣Sortex rejects 2 %‣Gruis 2 %‣Slijpmeel en verliezen 11 %• Head rice yield dus: 65 %

Kaf• Brandstof voor drogen• Brandstof voor stoomketel van parboil installatie• Energie met stoomturbine• Energie met gasgeneratoren• Kaf as voor stenen en beton• Kaf as voor hydrocultuur13

Kaf• Aantrekkelijk vanwege hoge brandstofprijzen• Haalbaarheid afhankelijk van grootte van hetbedrijf en financieringsmodaliteiten• Verder in Module 614

Slijpmeel15• Zeer hoge voedingswaarde‣Eiwitten (12-15 %)‣Vetten onverzadigd (15-20%)‣Zetmeel (10-55%)(afh, slijpsysteem)‣Antioxidanten-oryzanol (cholesterol verlagend)‣Vitamines B-E‣Vetsplitsende enzymen‣Snel bederf vanwege voedingswaarde enenzymen• In Suriname alleen gebruikt in veevoer• Niet gestabiliseerd, dus niet lang op te slaan

Opties verdere verwerking• Stabilisatie• Rijstolie extractie• Rijstmeel• Ontbijt granen en health foods• Veevoer16

Te nemen stappen in Suriname• Scheiden van fracties slijpmeel• Schonen en stabiliseren van slijpmeel• Standaardisatie van slijpmeelkwaliteit• Rijstolie extractie• Verkoop of export gestabiliseerd slijpmeel enontvet slijpmeel( veevoer, bakkerijen, andereindustrieën)17

18Olie extractie en raffineren -Thailand

NATIONAALRIJSTPROGRAMMAProject: 9ACP RPR006Robert Elmont –RPLRS-TAMCPNw Nickerie, 4 -6 augustus 20081

Het verbeteren van de inzichten in: Benodigde voorzieningen voor verliespreventie enkwaliteitscontrole Verliespreventieanalyse in de pelmolen Het opzetten van een kwaliteitscontrole in depelmolen De benodigde kwaliteitscontrolepunten (tabel 5-2) Corrigerende acties bij afwijkingen (tabel 5-3) Evaluatie van de performance van de molen2

Doel van de PH-trainingen is om kennis tevergroten om:◦ PH-verliezen te beperken◦ Rendementen te verbeteren◦ Producten van standaardkwaliteit tevervaardigen Succes wordt bepaald door:◦ Ontwerp, inrichting en onderhoud◦ Kwaliteit/competentie operator en manager◦ Kwaliteit padie De training draagt bij aan de vergroting van dekennis van operators en managers Er zijn echter meerstappen nodig3

• Wat wil het bedrijf doen/bereiken• Wat en hoeveel produceren• Geadviseerde processchema’s invoeren(aangepast?)• Bedrijfshygiene , HACCP• Wegen grondstoffen en bijproducten• Monster punten en goed pijpwerk.• Vaststellen referentie kwaliteiten padie encargo• Controle fabrieksrendementen• Goed laboratorium• Vastleggen en verwerken gegevens enrapporteren aan de leiding4

Verliespreventie Kwaliteitscontrole Managementinformatie5

De nodige organisatorische en technischeveranderingen aanbrengen De preventieanalyse toepassen op het bedrijf(tabel 5-1)6

Kwaliteit hangt af van voorkeur consument enbedoeld gebruik Objectieve kwaliteitskenmerken Subjectieve kwaliteitskenmerken7

Standaarden – bijlage 3 Standaard monsterneming Standaard meet- en analysemethodes Juiste laboratoriumapparatuur Adequate monsterpuntenN.B. Ook nodig voor invoering ISO en HACCP8

Na weger inname padie Boven inname werksilo’s padie Boven inlaat pel machines In uitlaat pelmachines Retour uitlaat padietafel Cargotrieur Inname cargo silo9

Inname slijpmachines Uitlaten slijpmachines Onder cycloon slijpmeel Uitlaten Rotex zeef In mengelevator witte rijst (na mengapparaten) Na Sortex Voor wegen10

http://www.jacob-rohre.de/index_en.html11

Controleschema (tabel 5-2) Monsterneming – bijlage 4 Standaard analyse – bijlage 8-1012

Tabel 5-313

Controle van slijpers via breukbepaling Zie tabel 5-414

Controle van slijpers via fabrieksrendementsbepaling◦ Quick scan◦ Volledige analyse Zie bijlage 11 – mondelinge uitleg◦ Uitgaan van schone padie◦ Lab.analyse padie en cargo◦ Gewichten cargo en breuken◦ Gewichten wit en breuken◦ Analyse witte rijst15

Gebouw met 4 ruimtes Getrainde laborant Apparatuur (lijst) Vastgelegde procedures16

Voorzieningen Gegevens Rapportage Analyse(Formulieren worden verstrekt in bijlage 12)17

Geplande opkoop Kwaliteit padie (voor en na oogst) Verwachte uitmaling- analyses padie Productie plan op basis inkoopprognose en kwaliteit Verkoopplanning (wit, cargo, breuken, export,lokaal) Verkopen Verschepingsplan/leveringsschema Aanpassen productieplanning Verwerken en leveren18

NATIONAALRIJSTPROGRAMMAProject: 9ACP RPR006Part 2. Verwerking, toegevoegde waardeen kwaliteitscontroleModule 6. Economische aspecten5Robert Elmont –RPLRS-TAMCPNw Nickerie, 4 -6 augustus 20081

Welke kosten zijn belangrijk bijkostprijs berekeningenDe kosten die te maken hebben met het gebruikvan bepaalde equipement of een bepaald(deel)proces te onderscheiden in:Variabele kostenVaste kosten2

Variabele kostenKosten die alleen voorkomen als de machinesgebruikt worden of proces operationeel is.‣Brandstof‣Elektriciteit‣Losse werknemers‣Andere kosten zoals:• Verbruiksartikelen zoals zakken,• Bepaalde onderhoudsmaterialem zoals: belts,filters, banden, smeerolie, rubberrollen etc.3

Vaststellen variable kostenWat moet je daarvoor weten:1. Verbruik bijv. liters/ton; loon/ton; kWh2. Kosten per unit - prijs/liter; loon/ur; tarief/kWh3. Output per tijdseenh. - ton per uur4. Kosten per output = (gebruiksfactor x kostenper unit)/output4

Vaste kostenDeze kosten lopen door al werkt de machine nietof is het proces gestopt, nl.:• Afschrijvingen• Rente op geleend kapitaal• Vaste arbeiders• Reparatie en onderhoud• Andere jaarlijkse kosten zoals: verzekeringen,vergunningen, administratiekosten5

Reparatie en onderhoudDit is moeilijk vooraf te schatten.• Een simpele regel is een % van deinvesteringskosten aan te houden.• Bijv. 5% van de investeringskosten per jaar6

Afschrijvingen en renteDit is ook niet makkelijk en hangt af van delevensduur van de equipment.Wat moeten we weten:• Aankoop en installatiekosten•Verwachte levensduur (jaren)•Gebruik van de machine per jaar (ton/jr)•Afschrijvingspercentage per jaar (wel of geenrestwaarde)•Rentepercentage als geld wordt geleend7

Berekening afschrijvingMakkelijker om een vast afschrijvings % tegebruiken:Afschrijving/jaar = Inv.- restwaarde/verwachtelevensduurBijv. :• Investering Pellerij: $ 750,000• Levensduur: 10 jaar• Restwaarde: US$ 75.000• Jaarlijkse afschrijving=($ 750.000-75.000)/10)= US$ 67.500/jaar8

RenteVoor investeringen in Suriname houden weaan ca. 12 % per jaar over het geinvesteerdproject en de financiering werkkapitaal9

Benefit/CostHiervoor moet je de nettovoordelen van eeninvestering vaststellen.Dan kan je de BCR= Benefit/Cost ratioberekenen.Dat is de verhouding tussen de jaarlijksevoordelen/jaarlijkse kostenBCR> 1 = positief10

Cases1. Uitgangspunt gegevens tabel 6-12. Kostprijs pellen (methode molenaars)3. Padie opkoopprijs berekenen11