2019 12 06-08 Weinberg Marathon

Toelichting
Een gapende kloof van elf jaar tussen het Zesde en het Zevende strijkkwartet van
Mieczysław Weinberg bewijst het ‘succes’ van de agressieve intimidatie door Stalins
vazallen rond 1948. Na zijn gevangenschap in 1953 hield Weinberg zich enkele jaren koest,
in die zin dat hij vooral muziek van het lichtere genre componeerde. Het genre van het
strijkkwartet gold immers als ‘elitair’ en was daarmee per definitie verdacht. Bovendien
kon Weinberg vermoedelijk op zijn vingers natellen dat hij een tweede arrestatie niet zou
overleven.
Weinberg stelt in deze vier kwartetten
klassieke orde tegenover de chaos die zijn
leven voor jaren heeft verstoord. In het
Zevende strijkkwartet kiest hij voor een
drieluik, in rijm met de vorm van zijn eerste
en derde strijkkwartet. Het Achtste wordt
aaneensluitend gespeeld, waarbij intern
eveneens sprake is van een soort driedeling
(langzaam, snel, sneller en weer terug naar
langzaam). Het raamwerk van het Negende
strijkkwartet uit 1963 rijmt met de klassieke
indeling van vier delen, als in zijn Vierde
strijkkwartet uit 1945. En juist in de dialoog
met Sjostakovitsj overtuigt Weinberg in het
intens bezielde Tiende strijkkwartet met zijn
eigen unieke stem.
Strijkkwartet nr. 7
Met ‘de dooi’ onder leiding van de nieuwe
leider Chroestjov breken vanaf 1956 betere
tijden aan. Het Zevende strijkkwartet pakt
de draad voorzichtig weer op.
Het aangrijpende lyrische openingsdeel lijkt
een vertaling van het gestaag herwinnen van
zelfvertrouwen en geestkracht. Hoge puntige
nootjes lijken de muziek uit het slop te
trekken. De stuwkracht en vastberadenheid
nemen stapvoets toe. Een meditatieve
sfeer overheerst. Rasoptimist Weinberg
zoekt houvast en weet zich van één ding
verzekerd: de steun van grote musici, het
Borodin Kwartet voorop; Rostislav Doebinski
en Jaroslav Aleksandrov waren destijds
de violisten, Dmitri Sjebalin de altviolist en
Valentin Berlinski de cellist.
Weinberg heeft de steun
van grote musici, het
Borodin Kwartet voorop.
Snellere figuraties in het Adagio lijken in
het Zevende strijkkwartet een voorbode
van flarden klezmer in het gedempte
Allegretto. Een broos, lichtvoetig deel met
geplukte snaren en korte streken, voorzichtig
aftastend en kwetsbaar. Het Borodin Kwartet
heeft zijn concerten vaak met succes
afgesloten door dit met gedempte snaren te
spelen Allegretto als toegift te serveren.
Tegen het slot verrast een wending naar
een meer uitgesproken expressie. Het deel
eindigt lyrisch en hoopvol, als betrof het een
weerzien van een lang verloren gewaande
vriend. Zwaartepunt vormt het derde deel,
dat zich in ruim dertien minuten ontvouwt.
17