2019 12 06-08 Weinberg Marathon

Toelichting
Het Elfde en Twaalfde strijkkwartet van Weinberg vallen nog onder zijn speelse
strijkkwartetcompetitie met Sjostakovitsj. Ze getuigen van een verdere uitkristallisering
van zijn stijl in een periode waarin Weinberg volop aandacht en uitvoeringen kreeg.
Het uitbundige Elfde strijkkwartet is door
Weinberg opgedragen aan zijn dochter
Victoria. Het introvertere Dertiende
strijkkwartet stamt van na de dood van
Sjostakovitsj, waarna Weinberg nog meer zijn
zijn positie zoekt in de nieuwe muziek van de
jaren zeventig.
Strijkkwartet nr. 11
Het Elfde strijkkwartet werd in hetzelfde
jaar voltooid als het elfde van Dmitri
Sjostakovitsj.
Het werk opent met vrolijk hun voer oppikkende
kippen, alsof Weinberg dan juist
La poule uit de Nouvelles suites de pièces
de clavecin van Rameau op de lessenaar
van zijn vleugel heeft staan. Transparantie
van het stemmenweefsel is troef in dit
werk. Schitterend van contrasten is het
scherzo (Allegretto, deel twee). Een aan
de opening verwant puntig motief wisselt
zich af met het filmmuziekachtig craquelé
van gedempte doorgezongen passages. Bij
vlagen klinken de strijkers alsof ze samen
een accordeon zijn. Gewaagd van opzet is
het Adagio waarin Weinberg volledig durft
te vertrouwen op een aaneenschakeling
van kwetsbare sololijnen van altviool, eerste
viool en cello. Slim in dramaturgische zin
om hier de dempers van de snaren te laten,
terwijl ze er in de omringende delen juist
vaak op gaan. De balans blijft daarmee
gewaarborgd. Het levert een concentratie
op, die je als luisteraar alle ruimte biedt voor
vrije associaties. Opmerkelijk hoe Weinberg
hier vooruit loopt op de kale uitgebeende
stijl van de late Sjostakovitsj. Ook de finale
is van structuur en dynamiek zo broos als
borstplaat. Het is muziek in mineur die zich
langzaam als een oester opent, waarop dit
Allegretto ineens naar majeur migreert in
een fragiele poppendans op het ritme van
een aarzelende wals. Opgestuwd door de
swingende cello zijn de dansante slotmaten
even onbestemd als wonderschoon.
Strijkkwartet nr. 13
Sjostakovitsj sterft op 9 augustus 1975.
De jaren daarna lijkt Weinberg zijn
nagedachtenis te eren door opnieuw
symfonieën (vier) en kwartetten te
componeren, waarvan het Dertiende uit
1977 de eerste is.
Evenals zijn Achtste en zijn allerlaatste
kwartet droeg Weinberg het werk op aan de
strijkers van het Borodin Kwartet. In rijm met
het dertiende kwartet van Sjostakovitsj is
het een aaneengesloten werk, dat ‘wie aus
einem Guß’ uit zijn pen lijkt te zijn gevloeid.
Referenties aan het openingsthema en
contemplaties op voorgaande motieven
vormen de las tussen de verschillende
secties. Het verloop volgt na de opening
ongeveer de gang van ‘quasi een scherzo’
23