Militaire Courant editie december 2023

32 – MILITAIRE COURANT
Oud-generaal Peter van Uhm:
‘Besef dat je kwetsbaar bent
en weet waar je zwaktes liggen’
Notities van een generaal is het tweede boek van oud-commandant der strijdkrachten Peter van Uhm,
dat hij maakte samen met Sander Koenen. In dit boek geeft hij aan de hand van een aantal stellingen
(hij noemt ze ‘kreten’) inzicht in hoe hij aankijkt tegen leiderschap, en ook menselijk fatsoen.
‘Na het eerste boek, Ik koos
het wapen, had ik niet
het idee dat we nog een
tweede moesten maken. Maar toen
ik, na mijn defensietijd, lezingen
gaf in het bedrijfsleven, zag ik
daar allemaal dingen die ik zelf
bedacht had, en die resoneerden:
de zaal begon het op te schrijven,
mensen vroegen me daarna: hoe
kan dat bij mij werken?
‘Een voorbeeld: ik geef soms lezingen
waar achter de bazen niemand
zit; er blijven een paar rijen leeg.
Dan vraag ik: ‘Wat is de grootste
valkuil van een organisatie?’ En
als ze dan even hebben nagedacht,
dan zeg ik: ‘het ego van de baas’.
En dan zie je de helft van de mensen
non-verbaal ja-knikken. Ik
besefte dat al die dingen die ik uit
mijn duim gezogen had, een veel
grotere reikwijdte hadden.
‘Dus ik begon dat op te schrijven,
en toen heb ik het aan mijn coauteur
Sander Koenen voorgelegd.
Die zei meteen: ‘dat herken ik
wel’. Een heleboel van deze kreten
zijn herkenbaar, en als je ze aan
ze meegeeft en je vertelt er het
verhaal bij, dan kunnen ze er ook
iets mee. Zo is het boek tot stand
gekomen.’
Je boek is open en laagdrempelig,
en je probeert heel redelijk en communicatief
te zijn, en iedereen in zijn
waarde te laten. Maar in de anekdotes
soms zoek je vaak de grenzen op,
de confrontatie, en je zet soms mensen
voor het blok. Herken je dat bij
jezelf?
‘Ja. Managers motiveren, leiders
ook, maar die inspireren vooral.
Dan heb je soms hard op inhoud
maar zacht op de persoon. Als
iemand een fout maakt, dan kan
ik daar verrekte duidelijk in zijn,
maar ik val iemand nooit publiekelijk
af. Ik heb ze wel eens een
keer achter de kast getrokken:
‘vriend, wat ben je nou aan ‘t
doen?’, maar altijd met de intentie
om die mensen beter te maken. Ik
ben er echter ook een fan van dat
mensen kritisch zijn. Maar zeg
het, want dan kun je het gesprek
aangaan.’
Soms heb je de grenzen overschreden.
Zoals toen in Libanon een soldaat,
tegen alle regels in, op een paar irritante
militieleden schoot. Hoe kijk je
daar op terug?
‘Dat was een goede korporaal,
een fantastische knul die daar in
zijn eentje met een paar soldaten
de tent moest runnen. Maar ja,
hij had wel de regels overtreden.
PETER VAN UHM SANDER KOENEN, NOTITIES VAN
EEN GENERAAL, VEERTIG LESSEN OVER LEVEN
EN LEIDERSCHAP, UITGEVERIJ ATLAS CONTACT,
216 PAGINA’S (€ 20,-)
Ik was toen 27 maar ik kon wel
nagaan wat er allemaal met die
jongen kon gebeuren. Dus ik
dacht: ik geef ‘m gewoon een straf.
Daarmee sneed ik mijn baas de
pas af, want je kunt niet twee keer
voor iets gestraft worden, dus die
was toen niet blij met mij. Ik deed
dat soort dingen naar beste eer en
geweten, al dacht ik later wel eens:
‘was dat nou wel echt nodig?’
Een van je ‘kreten’ is: ‘een goed leider
blijft altijd rustig’. Je verwijst
naar oud-premier De Jong die als
onderzeebootcommandant het goede
voorbeeld gaf.
‘Het is simpel: emoties horen bij
mensen, die mag je laten zien.
Sterker nog: je moet ermee leren
omgaan. Maar ze mogen niet je
besluiten bepalen. Als het spannend
wordt en jij blijft rustig, dan
blijft de hele tent rustig. Maar ga
jij als een dolle sprinten, dan rent
iedereen als een kip zonder kop
door de tent. Minister-president
De Jong was toen een heel klein
fragiel mannetje, maar van zijn
verhaal was ik diep onder de
indruk.’
Een interessante vind ik ook: ‘toon je
zwakte, dat kan je kracht zijn.’
‘Als je je emoties niet kwijt kunt,
dan gaat dat je beoordelingsvermogen
beïnvloeden. Ik kende een
commandant die op een missie
al in het eerste uur een soldaat
verloor. Ik belde hem op en vroeg
hoe het met hem ging. Maar hij
praatte alleen over zijn taken. Hij
had zijn emoties opgesloten, en
dat vind ik dus gevaarlijk. Ik ben
naar ‘m toegegaan, en binnen 5
minuten zat hij te huilen. Dat was
goed.