Spegel - TEORA - Høgskolen i Telemark

Informant II fortel at åkle familien bruka ved gravferd, hadde ei midtrute med kross
inni. Dei kalla det kisteklede.
Vest-Telemark museum har registrert åkle med nemningar som gravferdsteppe,
velfarsteppe, kisteklede, kisteteppe, båreklede, åkle, teppe/”tæpi”, tjeld og
katafalkteppe. Andre nemningar er likåkle, kisteteppe, gravferdsteppe, spegelåkle og
sparlaken 41 .
Frå gamalnorsk /islandsk kjenner ein nemningar som sáluns áklædi, sálunsvefnader
og kogurr. 42 Går ein til kyrkjebøkene, finn ein nemningar som baudekynos,
baldachinus, pallium.” 43
Jol
I bygdene Valdres og Bø i Telemark, er det framleis skikk å henge opp kristnateppe i
stova til jol.
To av informantane fortel at dei hengde opp åkle i skåpsengene til jol, i alt fire åkle.
Åklea var svært ulike i teknikk, formspråk og motivbruk, men alle vart heilt enkelt
kalla åkle. Eit av dei er eit spegelåkle. Ein annan informant fortel at mora hengde opp
to åkle i stova til jol, eitt i kroa ved langbordet, eitt på veggen ein stad.
3.3.2 Nemningar ut frå teknikk
Spegelåklea det her er snakk om, er vovne i teknikken skilbragd, og vert stundom
kalla rett og slett skilbragdåkle.
Ornamentikken i åkleflata har ulik karakter. Ein reknar med to hovudtypar,
Nordlandsteppe, og Telemarksteppe, som og fungerer som nemningar.
3.3.3 Nemningar ut frå utforming og inndeling av åkleflata
Nemningar registert av Bymuseet i Bergen, er speil-åkle og sparlaken 44 Engelstad
refererer til nemningane sparlaken og speil-åklær for åkle i skilbragd. Om båe har
stor midtrute, felt eller spegel, eller om det berre gjeld speil-åklær, er uklart i teksta 45 .
3.3.4 Nemningar ut frå stad
Gunvor Trætteberg nemner åkle både ut frå stad: ”Haringe-åklær var stasplagg som
bruktes om dåpsbarnet eller som brura-åklæ eller over lik 46 Her synest
41 Engelstad, Dobbeltvev i Norge. Likåklær. 1958, s 67-68-69
42 Falk, Altwestnordische kleiderkunde,1918, s 204 - 206
43 Franzén , Kulturhistorisk leksikon for Nordisk middelalder, 1969 s.447
44 Engelstad, Fortids kunst i Norges bygder. Dobbeltvev i Norge, Oslo 1958, s.68
45 Engelstad, Fortids kunst i Norges bygder. Dobbeltvev i Norge,1958, s 69
46 Trætteberg, Omfarshandel, Norveg,1952 nr 2, s 112
16