Spegel - TEORA - Høgskolen i Telemark

endrar praksis, og haldningar til materialet - om det representerer noko meir enn
sjølve det konkrete åkleet, symbolbruk og meiningsinnhald.
Visse grunnspørsmål om formale sider som bruk, opphav, alder, har vori like til alle
informantane. Andre spørsmål har vori tilpassa kvar einskild informant, og kva
informasjon eg var på leit etter. To av informantane har eg berre hatt ei samtale med.
Når det gjeld alder på informantane, er det eit spenn frå 32 til vel 90 år .
4.1.2 Kriteria for val av informantar
sjølve eig, eller at familien eig spegelåkle
nærhet til bruk og samanhengen dei vart bruka i
nær tilknyting til Vest-Telemark, det geografiske området for gjenstands i oppgåva
ulik alder og kjønn
handverkar, eller med god kjennskap til handverkstradisjonar og tradisjonar for bruk,
både i ein folkeleg og kyrkjeleg samanheng
erfaring frå bruk heilt opp til dei siste åra
4.1.3 Kva informantar fortel om bruk og samanheng
Samtalene med informantane viser at spegelåkleet vart bruka på ulike måtar.
Informant 1 fortel at spegelåkleet skulle ligge på bordet, og så lenge det var skikk å
drikke velfarsskål, skulle ølbollen stå midt i spegelfeltet. Slik bruk er ikkje lenger
aktuell, men informanten meiner at spegelåkleet sin plass var på bordet. På kista låg
eit åkle utan spegelfelt. Det vart kalla kisteklede. Informanten meiner at ingen av
desse åklea vart bruka ved dåp. Då bruka dei eit mindre og meir fargerikt åkle som
dei kalla båneteppe. Når åklea ikkje var i bruk, låg dei nedpakka i kister eller hekk
på loftet.
I samtala refererte ho til ein situasjon der ein akta og kjær familiemedlem var død, og
kista måtte hentast eit godt stykke unna. Det utløyste utsagnet: ” Då for far opp i
loftet og henta åkleet!” Ho refererte på ein svært talande måte, med tyngde og kraft.
Informant II fortel at ved gravferda til far hennar i 1971, la dei eit spegelåkle på
krakken kista kvilde på under seremonien i kyrkja. Det stod to lys på kista. Dei bruka
sitt eige private åkle. Det vart ikkje bruka til dåp eller bryllaup. Til dåp vov mora eit
mindre åkle som dei kalla båneteppe. Dette hengde ho også opp i ei kro i stova til jol.
Informanten fortel at i 1960 bar ho son sin til dåpen i dette båneteppet.
30