Spegel - TEORA - Høgskolen i Telemark

Når det gjeld stil, drøftar Marit Wang omgrepa statisk og dynamisk. 80 Ho hevdar at
statisk dekor finn ein som enkeltståande motiv, sideordna motiv i bordar eller
flatedekkande, og at dynamisk dekor er karakterisert av å ha retning.
Ho hevdar at latent energi er eit avgjerande kriterium for statisk stil, medan energien
i dynamisk stil har gått over i retningsprega rørsle. Overført til rutevev, seier ho at
dekoren på åkle i hovudsak er å regne som statisk dekor. 81 Motiva i spegelfeltet er
dels enkeltståande motiv, dels sideordna. Fylgjande seks meiningsberande motiv går
att i spegelfelta i gjenstandsmaterialet :
firkantformer
likearma kross
åttebladrose
rombe
oktogon
valknute
Eg tar for meg kvar av dei, utifrå samanhengen dei står i, spegelfelt – spegelåkle.
5.4.1 Kvadrat og firkant
Både spegelåkleet og spegelfelt har firkanten som format. Motiva i spegelfeltet har
eit kvadrat som omriss, og fleire er bygd opp kring eit kvadrat.
Kvadratet er eit uttrykk for det avgrensa, det kultiverte, og står i kontrast til natur.
Cooper skriv at kvadratet står for jorda og det jordiske. 82 Det fyrste tempelet til
jødane hadde kubisk form og kvadratisk grunnflate. Muslimane sin heilage stad
Kaaba, har og form av kube, og med det ei kvadratisk grunnflate. Wang skriv at
kvadratet kan oppfattast som ei avgrensing av det heilage området. 83 Cooper skriv at
i Pythagoreisk samanheng er kvadratet symbol for sjela. 84
Firkanten er bruka som bilete på verdens ytste grenser og hjørna, og relatert til dei
fire himmelretningane. Overført på spegelåkleet, kan ein sei at eit utbreidd åkle,
avgrensar eit rektangulært ”jordområde”, og set grense for det som er innafor
åkleflata, og det som ligg utanfor. Åkleflata sitt rektangulære format avgrensar eit
område frå det som ligg ikring. Åkleet si teppeflate er kultivert, eit ordna område,
som skjermar eit sentrum som er spegelfeltet. Motiva i spegelfeltet er symmetrisk
bygd opp kring to aksar. Eit omriss kring desse motiva vert slik eit kvadrat.
80 Wang, Statisk og dynamisk skurdornamentikk i norsk folkekunst, 1974
81 Wang, Ruteåklær,1983, s 142
82 Cooper, Symboler, 1990 s 106
83 Wang, Ruteåklær,1983, s 112
84 Cooper, Symboler, 1990 s 106
50