Lensmannsbladet / Politilederen nr. 5/2009 - Norges Politilederlag

More documents

Recommendations

Info

KULTURHISTORIE Lensmannssteinen på Voss er freda Utanfor kyrkjeporten ved Voss kyrkje står det ein stein som gjennom historia har vore kalla «lensmannssteinen». Den 11. september 2009 freda Riksantikvaren denne steinen under ei høgtiding der spesielt inviterte var tilstades. Kulturminneåret handlar om å bringe historier i kvardagen ut og fram På Voss finst det ein liten stein på parkeringsplassen til Vangskyrkja som stadig får ein smell av bilar som skal parkere. Steinen er ein Lensmansstein. Å få viktige meldingar ut til folk i by og bygd har vore myndigheitene si plikt i fleire hundre år. Oppgåva var lagt til prestane og lensmennene. Kyrkja var staden der folk samla seg til gudsteneste og kyrkjegong. Etter kyrkjetida var kyrkjebakken den viktigaste møtestaden og informasjonssentra for folk flest. Presten tok seg av kunngjerin - gane inne i kyrkja, medan lensmannen las dei ikkje-kyrkjelege kunngjeringane på Lensmannsteinen på kyrkjebakken etter gudstenesta. 4 Lensmann på sin stein Lensmannsinstitusjonen voks sannsynlegvis fram rundt inngangen til det 13.århundre, og etter kyrkja vert den sett på å vere ein av dei eldste organisasjonane som framleis eksisterer i Noreg. Lensmannen, ofte kalla bondelensmannen, utgjorde fram til formannskapslova i 1837 det lågaste trinnet i den offentlege lokalforvaltninga. I det norske rettssystem var lensmannen futen sin forlenga arm i lokalsamfunnet, men kunne samtidige fungerer som talsmannen til folket overfor styresmaktene. Lensmannen hadde ansvar for å formidle informasjon frå sentrale styresmakter, samt å opplyse om viktige lokale forordningar. Kunngjeringane vart heldt på kyrkjebakken etter sundagsgudstenesta. Lensmannssteinen, plassert utanfor kyrkjemuren, fungerte som eit podium for lensmannen slik at han lettare kunne bli høyrd og samtidig ha godt utsyn over tilhøyrarane sine. Kor gammal ordninga er veit ein ikkje sikkert. Tenesta vart regulert ved lov frå 27.07 1827, men ordninga går truleg mykje lenger tilbake i tid. Ordninga var ein institusjonalisert del av den offentlege ikkjekyrkjelege informasjonsverksemda fram til 1920. På kyrkjebakken Å lese kunngjeringar på kyrkjebakken var ei landsomfattande ordning. Lens- Lensmannsbladet / POLITILEDEREN Ansv. redaktør: Svein Stuberg Utgiver: Norges Politilederlag, Brugt. 19, Oslo. Postboks 9096 Grønland, 0133 Oslo Telefon: 23 16 31 50 • Telefax: 23 16 31 55 E-post: post@politiledere • Hjemmeside: www:politilederen. Prod. og annonseansvarlig: Ekås Grafisk. Tlf. 67 07 99 42 • ekaas.grafisk@nokab.no Forsidefoto: Septemberstemning. (Gausdal/Kvitfjell). Foto: Geir Krogh. Lensmannsbladet / Politilederen nr. 5/2009 mannssteinar var difor plasserte framfor mange av hovudkyrkjene i landet. I løpet av åra er nok ei rekkje av dei blitt flytta eller fjerna av omsyn til terrengopparbeiding, snøbrøyting og andre praktiske omsyn. Lensmannssteinen ved Vangskyrkja, plassert på den opphavlege staden, er difor ein representativ leivning etter ein statsinstitusjon med linjer langt tilbake i Noreg si historie. Lensmannssteinar er bevart fleire stader i landet i tilknyting til eldre hovudkyrkjer. I området rundt Voss kjenner ein til ytterlegare to slike steinar. Den eine er utanfor Evanger kyrkje. Den andre er ein stein (som ein trur er ein lensmannsstein) funne på Oppheim gamle kyrkjegard. Informasjon på gamle måten Lensmannen kunngjorde etterlysingar, nye skattepåbod, tinglysingar, tvangsauksjonar, eigedomsoverdragingar osv. Lover og dommar vart og lest opp. Lover som handla om folk flest vart lese opp utan unntak, mens lover som hadde mindre allmenn interesse vart innhaldet berre referert. Steinen Lensmannssteinen er ei firkanta, noko uregelmessig steinblokk, ca. 60 x 58 cm i tverrmål og 33 cm høy (over asfalt). Bergarten er ikkje fastslått nøyaktig, men på bakgrunn av farge og slitasjemønster kan det tyde på at det kan vere ein type glimmerskifer som det er store førekomstar av i området. Steinen er flat oppå, er avrunda av slitasje i kantane, og har enkelte djupe sprekkar. Skader og restaurering Under bombinga av Vossevangen brann heile kvartalet framfor kyrkja og området låg brakk fram til 1945! Vangskyrkja vart ikkje direkte treft, men
– Biletglimt frå fredinga av lensmannsteinen, 11. September 2009, 13:30–14:00, +12C – Frå venstre lensmann Ivar Hellene, prost Arild Hellesøy, ordførar Gunn Berit Lunde Aarvik, kst. riksantikvar Sjur Helseth og gamle lensmannen Kåre Rykke på lensmannsteinen. både lensmannssteinen og eit anna minnesmerke, «Veteranbautaen», vart truleg påført skader som følgje av intens varmeutvikling. Fredingsvedtaket lyder slik: Under hjemmel i Lov om Kulturminder af 9. juni 1978 nr 50 § 15 jfr. § 22 gjør Rigsantikvaren vitterlig at Lensmandsstenen ved Vangskirken i Voss prestegjeld, Søndre Bergenhus Amt fredes som Kulturminde. Lensmandsstenen er beliggende på gnr 255 bnr 182 i Voss. Formaalet med denne Rigsantikvarends Beslutning er at stedse bevare Lensmandsstenen ved Vangskirken i Voss, som et kulturhistorisk Exempel paa et landsomfattende offentlig Informations-system. Dette System er forbundet med Lensmandens Ansvar for at formidle offentlige Kundgjørelser til Almuen. Rigsantikvarens frednings-beslutning skal sikre og forvare selve Lensmandsstenen og dens nuværende plassering I 1959/60 vart det oppdaga store sprekkar i steinen – den hang ikkje lenger saman, men bestod av fleire lause deler. Voss kommune såg på lensmanns- ved Vangskirken paa Voss. De dertil hørende Fredningsbestemmelser ere udformet under ivaretagelse af fredningens Formaal; og supplerer Kulturmindelovens generelle Bestemmelser om vedtagsfredede Kulturminder. Det er ikke tilladt at flytte, forandre eller skade Lensmandsstenen; ei heller at fjærne den fra dens nuværende plassering. Lensmandsstenen paa Voss representerer en del af vaar forvaltningshistorie, som hidentil er blevet kun ringe Opmerksomhed til del. Før Formandskabslovene af 1837 udgjorde Lensmanden det laveste Trin i offentlig lokalforvaltning; og var dessforuden Fogdens forlengede Arm i lokalsamfundet. Lensmanden havde Ansvar for at formidle meddelelser fra sentrale Myndigheder, samt at oplyse Almuen om viktige lokale Forordninger. Slige Kundgjørelser bleve gitt af Lensmanden paa Kirkebakken efter Søndsgs- steinen til å vere eit kulturminne av stor verdi og kontakta eit lokalt murarfirma for å få steinen reparert. Den vart grave opp forsiktig og frakta på verkstad. Den vart limd saman med steinlim og heldt saman med tvingarar til limet var herda. I tillegg vart det støypt ein armert sole på undersida av steinen før den vart sett tilbake på sin opphavlege plass. Riksantikvaren si vurdering Lensmannsteinen representerer ein interessant del av forvaltningshistoria som hittil har fått lite merksemd. Slik steinen ligg i dag, vitnar den og om ansvarsfordelinga og forholdet mellom prest og lensmann i eit system med lange linjer bak over i Noreg si historie. Lensmannsteinen ved Vangskyrkja har difor høg pedagogisk og i storieforteljande verdi og er eit kulturminne av nasjonal interesse. Kjelde: Infoark v/Riksantikvaren 2009 © Svein Ulvund www.vossnow.net gudstjenesten. Presten havde paa sin Side Ansvar for de kirkelige Kundgjørelser; som bleve frembaaret i selve Kirken. Lensmandsstenen udenfor Kirkegaardsmuren fungerede som Podium for Lesmanden under udøvelse af hans Pligt til at meddele almuen allehaande Kundgjørelser. Denne Ordning skulle domme til at bestaa som institutionaliseret offentlig informations-formidling frem til aaret 1920. Lensmandsstenen ved Vangskirken paa Voss, plasseret paa sit oprindelige Sted, er saaledes en representativ levning efter en Statsinstitution med linjer langt tilbage i Kongeriket Norges historie. Rigsantikvaren vurderer dette Kulturminde at være af National Betydelse; og freder derfor Lensmandsstenen ved Vangskirken paa Voss.» Lensmannsbladet / Politilederen nr. 5/2009 5
Page 1 and 2: Lensmannsbladet POLITILEDEREN NR. 5
Page 3: LEDEREN Prop.1 S (2009 -2010) regje
Page 7 and 8: STØTT VÅRE ANNONSØRER TGI Friday
Page 9 and 10: o Vi er mye sterkere drevet av føl
Page 11 and 12: man får dårlige læringsprosesser
Page 13 and 14: STØTT VÅRE ANNONSØRER Byggmester
Page 15 and 16: SIVILE GJØREMÅL Nordisk Insolvens
Page 17 and 18: toder enn det som i dag er vanlig.
Page 19 and 20: Tekst: Tore Gjerstad Foto: Jacques
Page 21 and 22: Den internasjonale innsatsen som No
Page 23 and 24: STØTT VÅRE ANNONSØRER Hega Bygg
Page 25 and 26: og jobbe med tiltak vi tror på, og
Page 27 and 28: Vi ser av dette at kunnskapsmedarbe
Page 29 and 30: Telefon: 40 40 40 94 PALLAR & KRAGA
Page 31 and 32: REC ScanCell AS Teknologiveien 10 8

Lensmannsbladet / Politilederen nr. 5/2009 - Norges Politilederlag

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?