sarper þahin tez - İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü

T.C. 

SAĞLIK BAKANLIĞI 

ŞİŞLİ ETFAL EĞİTİM ARAŞTIRMA HASTANESİ 

ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI KLİNİĞİ 

Klinik Şefi: Doç. Dr. Feyzullah ÇETİNKAYA 

Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesinde 2007 Yılında Ateş Sebebiyle 

Yatırılan 2 – 24 Aylık Çocukların Etiyolojik Değerlendirilmesi 

(Uzmanlık Tezi) 

Dr. Sarper ŞAHİN 

İSTANBUL 2009 

1

ÖNSÖZ 

Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesinde Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanlık 

eğitimim süresince katkı ve desteklerinden dolayı, hastanemiz başhekimi Doç. Dr. Ali İhsan 

Dokucu’ya, 

Uzmanlık eğitimim boyunca bilgi ve deneyimlerini bizimle paylaşan, bizlere bilimsel 

eğitim ortamı hazırlayan, zor zamanlarımda bana hoşgörü ile yol gösteren ve desteğini benden 

esirgemeyen, yetişmemde büyük emeği geçen, tez çalışmamın her aşamasında büyük katkısı 

olan klinik şefim ve koordinatörümüz sayın Doç. Dr. Feyzullah Çetinkaya’ya, 

Yenidoğan Servisi Klinik Şefi Prof. Dr. Asiye Nuhoğlu’na, Şef Vekilimiz Doç Dr. 

Yıldız Yıldırmak’a, 

Tüm çocuk klinikleri uzman doktorlarına ve asistan arkadaşlarıma, tüm çocuk klinikleri 

hemşireleri ve sağlık personellerine sonsuz teşekkürlerimi, 

Hayatım boyunca sabır ve anlayışla her zaman yanımda olan, bu günlere gelmemi 

sağlayan annem Akile Şahin, babam Sırrı Zafer Şahin’e, ablam Demet Yalçın’a saygı, sevgi ve 

şükranlarımı sunarım. 

2 

Dr. Sarper ŞAHİN

İÇİNDEKİLER 

ÖNSÖZ……………………………………………………………………………………..2 

KISALTMALAR…………………………………………………………………………..4 

GİRİŞ VE AMAÇ………………………………………………………………………….5 

GENEL BİLGİLER………………………………………………………………………..6 

GEREÇ VE YÖNTEMLER………………………………………………………………41 

BULGULAR……………………………………………………………………………...42 

TARTIŞMA………………………………………………………………………………54 

SONUÇ…………………………………………………………………………………...57 

KAYNAKLAR…………………………………………………………………………...59 

3

MSS : Merkezi Sinir Sistemi 

C : Santigrad 

F : Fahrenheit 

KVH : Kollagen Vasküler Hastalıklar 

IL : İnterlökin 

TNF : Tümör Nekrozing Faktör 

PGE2 : Prostoglandin E2 

KISALTMALAR 

HAPN : Hipotalamus Anterior Preoptik Nükleus 

ASTM : Amerika Ölçüler ve Ayarlar Standardizasyonu 

Cm : Santimetre 

TRL : Toll Like Reseptörler 

FUO : Nedeni Belirlenemeyen Ateş 

IgG : İmmünglobulin G 

BOS : Beyin Omurilik Sıvısı 

LP : Lomber Ponksiyon 

ASA : Asetilsalisilik asit 

COX : Siklooksijenaz 

NSAID: Nonsteroid Antienflamatuar İlaç 

EBV : Ebstein Barr Virus 

AST : Aspartat Aminotransferaz 

ALT : Alanin Aminotransferaz 

4

1.GİRİŞ VE AMAÇ 

Ateş, çocukluk çağının önemli bir semptomu olup çocuk acil polikliniklerine yapılan 

başvuru sebepleri arasında ilk sıralarda yer almaktadır. Üç yaş altındaki çocuklarda acile ilk 

başvuru sebeplerinin % 15’inden ateş sorumludur (1). 

Yapılan çalışmalar, ailelerin büyük bir kısmının ateşin konağın normal bir cevabı 

olduğunu bilmemelerinden dolayı ateşten korktuklarını ve bu ateş korkusu yüzünden normal 

vücut sıcaklıklarında bile antipiretik verdiklerini göstermiştir (2). Çocukluk dönenimde başlıca 

ateş sebepleri; enfeksiyonlar (solunum sistemi enfeksiyonları, idrar yolu enfeksiyonları, enterik 

enfeksiyonlar, santral sinir sistemi enfeksiyonları, döküntülü enfeksiyon hastalıkları, sistemik 

enfeksiyonlar, lokalize enfeksiyonlar), kollajen-vasküler bağ dokusu hastalıkları, neoplastik 

hastalıklar, dehidratasyon, ilaçlar, aşılar, nörolojik hastalıklar, kan hastalıkları, çevre 

sıcaklığının aşırı yükselmesi ve nedeni belirlenemeyen ateştir (1,3,4). 

Ateşli bebek ve çocukların %20’sinde fizik muayenede ateşe neden olabilecek odak 

saptanamaz. Bu hastaların büyük çoğunluğunun hastalığı hafif seyirlidir, klinikleri iyidir bu 

nedenle bu hastalar ayaktan da takip edilirken, daha az sayıda çocuk ise klinik olarak kötü 

olabilir ve hastaneye yatırılarak izlenmesi ve tedavi edilmesi gerekebilir. Odağı belli olmayan 

hastaların çok küçük bir kısmında gizli bakteriyemi ve komplikasyon olarak (menenjit, 

septisemi gibi) gelişen ciddi enfeksiyon riski vardır (4). 

Ateş, özellikle küçük çocuklarda acil olarak değerlendirilmesi ve mümkünse sebebinin 

aydınlatılması gereken bir semptomdur. Bu yaş grubunda ateşin sık rastlanan sebeplerinin iyi 

bilinmesi sağlık çalışanlarının ve ailelerin bu konuda ön bilgilerle donatılmasının ve hazır 

tutulmalarının yanında toplum sağlığı yönünden de çok önemlidir. 

Bu konulara ışık tutulmasına yardımcı olabilmek amacıyla bu çalışmada Şişli Etfal 

Eğitim ve Araştırma Hastanesi acil çocuk polikliniğine ateş şikayeti ile başvuran ve yatırılarak 

tedavi edilen 2-24 aylık hastaların çeşitli etiyoloji sebeplerinin geriye dönük (retrospektif) 

olarak araştırılması amaçlanmıştır. 

5

2.1. ATEŞ TANIMI: 

2.GENEL BİLGİLER 

Ateş vücut sıcaklığının normal değerlerinin üzerine kontrollü artışıdır. Normal vücut 

sıcaklığı ölçen kimseye, yaşa, ölçümün yapıldığı saatte, ölçümün yapıldığı vücut bölgesine ve 

çevre ısısına bağlı olarak değişiklik gösterir. En önemli oluş mekanizması, merkezi sinir 

sisteminde (MSS) hipotalamik ayar mekanizmasındaki bozukluktur (yükseğe ayarlanma). 

Normal sınırlar içerisinde insanların normal vücut sıcaklıkları bazı farklılıklar 

gösterebilir. Ateş genellikle sabah erken saatlerde (04.00-06.00) en düşük, erken saatlerinde 

(16.00-18.00) en yüksektir, bu fark diürnal varyasyon olarak bilinir. Bu fark altı yaşından 

büyük çocuklarda bir santigrat derece civarındadır. 2-6 yaş arasında diürnal varyasyon daha 

azdır (0,9˚C). İki yaş altında varyasyon beklenmez (1,5,6). Ateş ölçümü; egzersiz, sıcak soğuk 

gıda alımı (oral ölçümde), yemek yemek, terleme (aksiller bölge ölçümü), rektal bölge 

enfeksiyonu (rektal ölçümde) gibi durumlardan etkilenebilir. Bu nedenle sağlıklı ölçüm için 

bunlara dikkat edilmelidir. 

Ateş değişik ölçüm aletleriyle (civalı termometre, elektronik termometre, kulaktan 

infrared ışınları yoluyla elektronik ölçüm, emzikli elektronik termometre, ısıya duyarlı film 

yöntemi gibi) ölçülebilir. Bunlar arasında farklılık olduğunda civalı termometre ölçümü dikkate 

alınmalıdır. 

Ateş değerlendirmesi ya Celcius (santigrad; C) veya fahrenheit (f) olarak belirtilir. 

Bunların ölçümü C x 1,8 + 32 = F olarak yapılabilir. Genellikle rektal ateş 36,1˚C-37,8˚C 

arasındadır. Genellikle rektal ateş; oral ateşten 0,5˚C, aksiller ısıdan 1˚C-1,5˚C daha fazla, or al 

ateş aksiller ateşten 0,5˚C-1˚C daha fazladır (5). 

Çocuklarda oral ateş ölçümü zor olabilir, bu nedenle ateşin formula (büyük çocuk) veya 

rektal (küçük çocuk özellikle süt çocukları) ölçülmesi daha uygundur. Vücut sıcaklığı aksiller, 

rektal, oral veya timpanik yolla ölçülür. Aksiller 37,2˚C, rektal 38˚C, oral 37,5˚C, timpanik 

37,8˚C’nin üzerindeki de ğerler ateş olarak kabul edilir (7,8). 

6

2.2. ATEŞ PATOGENEZİ 

Ateş oluşumunda üç patofizyolojik yol vardır. 

1) Merkezi sinir sistemi hipotalamik ayar düğmesi yükseğe ayarlanır. Enfeksiyon hastalıkları, 

kollagen vasküler hastalıklar (KVH), malignensilerin oluşturduğu ateş genellikle bu 

mekanizmayla gelişir, ateşe yol açan ana mekanizmadır. Antipiretik ilaçlardan ve fizik 

soğutmadan yarar görür. 

2) Vücutta ısı oluşumu normal ama ısı kaybı defektiftir. Ektodermal displazi, antikolinerjik 

entoksikasyonu gibi. 

3) Vücutta ısı oluşumu ısı kaybından fazladır. Salisilat entoksikasyonu, hipertiroidi, aşırı çevre 

ısısı, Malign hipertermi, aşırı egzersiz gibi (5). 

İzole olarak son iki mekanizmayla oluşan ateşte hipotalamik ayar düğme bozukluğu 

yoktur ve buna rağmen ateş oluşur. Bu durum genel olarak sıcak hastalığı (hipertermi) olarak 

adlandırılır ve antipiretik ilaçlardan değil sadece fizik soğutmadan yarar görür. Ve daha az 

sıklıkla görülürler. 

Nonenfeksiyöz hastalıklardan bağ dokusu hastalıklarında ateş patogenezi muhtemelen 

enfeksiyöz durumlardaki ile aynıdır, olayı tetikleyen bu hastalıklarda mikroorganizma toksini 

yerine otoantijenlerdir. Malignansilerde ise tümör hücrelerinden ya da reaksiyon gösteren 

hücrelerden salınan sitokin önemli rol oynar, lösemik hücrelerde spontan interlökin-1 (IL-1), 

lenfomalar da ise IL-1, tümör nekrozing faktör-alfa (TNF-α); melonom, hepatoblastom, sarkom 

ve over karsinomunda ise değişik sitokinlerin salgılandığı bilinmektedir. 

Ateş normal vücut sıcaklığını soğuk ortamda koruyan aynı mekanizma ile olur. Aradaki 

fark termostatın daha yüksek bir sıcaklığa ayarlanmış olmasıdır. Normal metabolik şartlarda 

termal eşik değer 37,1˚C’dir (4). Vücut enfeksiyon etkenleri, toks in veya inflamasyon 

mediatörleri (pirojenler) herhangi bir yolla kana karıştığında monosit, makrofaj ve endotel 

hücrelerinden IL-1, TNF-α, IL-6, interferon gama gibi pirojenik sitokinler salgılanır. Büyük 

moleküllü (15000-30000 dalton) bu sitokinler sistemik dolaşıma verilirler. Bu moleküller 

merkezi sinir sisteminde ve hipotalamus anterior preoptik nükleus (HAPN) bölgesinde 

(preoptik termoregülatuar bölgede) lokal endotel hücrelerinde prostoglandin sentezine yol açar. 

Normalde sitokinler kan beyin bariyerini geçemezler. Ancak MSS’ de sirkümventiküler 

organlardan olan hipotalamustaki organum vaskulosumda kan beyin bariyeri yoktur. Bu 

bölgeden geçerek bu bölgedeki nörohumoral reseptörleri etkileyerek prostoglandin, monoamin 

ve siklik adenozin monofosfat sentezine yol açar. 

7

Özellikle prostoglandin E2 (PGE2) olmak üzere prostoglandinler direkt olarak veya tam 

bilinmeyen nörotransmitterlerin yardımıyla HAPN’ deki ateş ayarlama düğmesinin daha 

yükseğe ayarlanmasına yol açarlar (9). Bunun sonucunda hipotalamustan gerek serebral 

kortekse gerekse vazomotor merkeze ateşin artırılmasına yol açacak impulslar gönderilir (Tablo 

1,2). 

Tablo 1: Ateş patofizyolojisi 

Eksojen pirojen (virüs, bakteri, fungus, ilaç, antijen – antikor kompleksi gibi) 

Fagositik faktörler 

Endojen pirojenler: 

(IL – 1 gibi) 

Hipotalamik endotel (HAPN) 

PGE2 

Termoregülatuar nöronlar 

Santral yol Periferik yol 

Beyin korteksi Adrenerjik Efferent Vazomotor merkez 

Davranış değişikliği Kasılma, titreme Vazokonstrüksiyon 

Isı arttırıcı eylemler Isı üretimi Isı tasarrufu 

Ateş Ateş Ateş 

8

Tablo 2: Ateş patogenezi, interlökinin etki mekanizması 

IL – 1 

Fosfolipid 

Araşidonik asit Lipojenaz Lökotrienler 

Endoperoksitler 

Prostosiklinler 

HAPN 

Soğuk sensitif hücre ateşleme aktivitesini arttırır. 

Isı sensitif hücre aktivitesini azaltır. 

HAPN ısı ayar düğmesi daha yüksek noktaya ayarlanır. 

Yeni ayara göre ısıyı arttıracak merkezi ve periferal uyarılar yapılır. 

Ateş 

Korteksin etkilenmesiyle kişi ateşin artmasına veya ısı kaybının azaltılmasına 

sağlamaya yönelik üşüme hissi, sıcak yere gitme, kalın giyinme, sıcak şeyler içme isteği, ısı 

kaybını azaltıcı vücut postürü alma gibi davranışlar gösterir. Vazomotor merkez sinyalleri ile 

deriden ısı kaybını azaltıcı vazokonstrüksiyon, ısı oluşumunu artırıcı kas titremesi gelişir. 

Ayrıca, otonomik sinyallerle terleme azalır. Endokrin etkilerle ısı kaybı en aza indirilir; 

vazopressin düzeyi düşerek idrar miktarının artması vücutta ısıtılması gereken sıvı miktarını 

azaltılır. Ateş yanıtı MSS tarafından yönlendirilen bazı adaptif nöroendokrin mekanizmaları da 

devreye sokar; bu mekanizmalar vücudun ateşe yol açan mikrobiyal etkenlere direncini artırıcı 

niteliktedir. Ateşe yol açan etkenler ortadan kalkınca ve pirojen sitokin salınımı kesilince ısı 

ayar düğmesi eski normal konumuna geçer ve söz konusu etkiler geriye döner ve normal ateş 

durumu sağlanır. 

9

Ateşin oluşumunu başlatan pirojenler ekzojen veya endojen kaynaklı olabilir. Eksojen 

pirojenler genellikle organizmaya dışarıdan giren bakteri, virüs, mantar gibi 

mikroorganizmalar, bunların toksinleri ya da ürünleridir. Antijen ve antikor kompleksleri, 

aktive kompleman komponentleri, safra asitleri ve androjenik steroidler pirojen etkisi 

gösterirler. Eksojen pirojenler makrofaj ve diğer hücreleri uyararak endojen pirojen sitokin 

salınımına neden olurlar. Endojen pirojenlerin başlıcaları interlökinler (IL-1, IL-6 ve IL- 11), 

interferonlar, tümör nekrozis faktör, leukemia inhibitör faktör ve silier nörotropik faktördür. 

Eksojen pirojenlerin doğrudan hipotalamik termoregülatuar merkezi etkilemediğini, 

konakta ateşe yol açan ara moleküllerin (sitokinler) sentezini uyardığını kabul etmektedir. 

Birbirinden farklı yapıya sahip pek çok bakteriyel antijenin ve lipopolisakkaritlerin in vivo ve 

invitro ortamda sonradan IL-1 olduğu gösterilen sitokin konsantrasyonunu artırdığı 

bilinmektedir. Rekombinant IL-1 verildiğinde çok düşük konsantrasyonlar da bile deney 

hayvanlarında ve insanlarda ateş cevabının gözlemlenmesi bu düşünceyi güçlendirmiştir. 

Daha sonra rekombinant TNF-α, IL-6 ve diğer sitokinlerinde benzer etkileri 

gözlemlenmiş, endojen pirojenler pirojenik sitokinler adıyla adlandırılmışlardır. Ancak yapılan 

çalışmalarda IL-1 ve TNF-α blokajının ateş cevabını engellemediği görülmüştür. Enfeksiyon 

hastalıklarında IL-1 veya TNF -α aktivitesinden bağımsız olarak ateş oluşabilir. 

Mikroorganizmaların anterior hipotalamus vasküler yataklarında ‘toll like’ 

reseptörlerinin (TRL) yer aldığı mekanizmalarla ateşe neden olabileceği düşünülmektedir. 

Ancak ateş cevabı IL-1, IL-6 veya TRL ligandları aracılığıyla olsun veya olmasın 

siklooksijenaz-2, PGE2 ve hipotalamik PGE2 reseptörlerinin aktivasyonunu gerektirmektedir. 

Ateş enfeksiyon yada inflamasyona karşı gelişen akut faz cevaplarından birisidir. Bu 

cevap sırasında mononukleer fagositlerden IL-1, IL-6 ve TNF-α salgılandığı ve bu sitokinlerin 

anterior hipotalamustaki preoptik bölgede bulunan ısı merkezini uyardığı kabul edilmektedir. 

Ancak bu sitokinlerin bu merkezleri hangi yolla uyardığı konusunda yeterli bilgi yoktur. 

Sitokinlerin taşıyıcı molekül yoluyla kan beyin bariyerini geçtiğini veya beyinde bulunan 

endotel ve perivasküler hücrelerdeki reseptörler yoluyla lokal pirojen sentezini uyardığı 

düşünülmektedir. Pirojenik sitokinlerin yarı ömrü kısadır ancak düşük konsantrasyonlarda bile 

etki gösterebilirler. İkinci hipotezi destekleyen en önemli bulgular ateş sırasında lokal 

antipiretik maddelerden IL-10, kortikosteroid, vazopressin ve melanosit stimule edici hormon 

düzeylerinde artış ve pirojenik sitokinlerin salınımını takiben çözünmüş reseptörlerin (endojen 

inhibitörler) salınımıdır. Bu dolaşan reseptörlerin biyolojik fonksiyonu tam bilinmemekle 

birlikte bir çeşit doğal fren sistemi oluşturdukları düşünülmektedir. 

10

Isı regülasyon merkezi endojen ve eksojen pirojenlerle uyarıldığında merkezde PGE2 ve 

diğer araşidonik asit metabolitleri lokal olarak artar bu maddelerin artışı termostatın yeni bir ısı 

düzeyine ayarlanmasına yol açar. Bu aşamadan sonra ısı regülasyonu merkezi ısı oluşturulması 

ile ilgili mekanizmaları harekete geçirerek vücut ısının kontrollü biçimde yükselmesini sağlar. 

Ateş aynı zamanda nötrofil migrasyonunu ve nötrofillerden salınan süper oksit anyon 

gibi antibakteriyel maddelerin yapımını artırır. Bazı hayvan çalışmalarında ateşin surveyi 

uzattığı, yaşama oranlarını artırdığı, ateşin düşürülmesinin ise mortaliteyi artırdığı saptanmıştır. 

Bazı klinik çalışmalarda ateş düşürülmeyen çocukların düşürülenlere göre daha kısa zamanda 

iyileştiği gösterilmiştir (7). 

Vücut ısının birkaç derece yükselmesi; lökosit migrasyonunu, fagositoz ve interferon 

oluşumunu, mitojene lenfosit transformasyon yanıtını, makrofajların bakterileri öldürme 

fonksiyonunu artırır (10). Birçok patojen bakteri büyüme ve çoğalmaları için demire ihtiyaç 

duyar. Ateşli hastada serum demiri düşer, serum ferritini artar ve serum serbest demiri 

minimuma iner. Patojen bakterilerin yüksek ısıda demir ihtiyaçları artar. Azalan demir; en fazla 

ihtiyaç duydukları sırada bakteri üremesini olumsuz etkiler (11). 

Ateş nörosifiliz, üretrit gibi hastalıklara neden olan birçok mikroorganizmanın 

replikasyonunu azaltır, iyileşmeyi hızlandırır. Ancak bu olumlu etkiler 40˚C’nin üzerinde 

ortadan kalkar. Hatta bazal seviyeninde altına düşebilir. Ayrıca ateşli hastalarda bakteriyel 

çoğalma için önemli bir substrat olan glikozun oluşumu yerine proteoliz ve lipolize kayış olur. 

Ayrıca çocuktaki iştahsızlık kana serbest glikoz geçişini azaltır. Bunlar bakterinin 

üremesini olumsuz yönde etkiler. Ateşli çocukta halsizlik ve dinlenme isteği kasların enerji 

gereksinimini azaltır ve konağın olumsuz etkilenme riskini azaltır. Ateş yanıtı sırasında 

karaciğerden salınan bazı proteinler birçok mikroorganizmanın proliferasyonu için gerekli olan 

divalan katyonları bağlar ve mikroorganizmaların kullanımını engeller. Sonuç olarak aşırı 

olmayan ateş konak açısından yararlı etkileri vardır. 

Ateşin yararlı bir reaksiyon olduğunu gösteren bulgulara karşın zararlı olabileceği 

durumlar vardır. Normalin üzerinde her bir derece ateş artmasında; bazal metabolizma yaklaşık 

%10-12 ve günlük sıvı ihtiyacında 7,5 ml/kg/gün artışa, kalp atım hızında 25/dakika, solunum 

hızında 3,4/dakika artışa yol açar. Ateş vücutta oksijen tüketiminde ve karbondioksit 

üretiminde artışa yol açar (5,12). 

11

Vital bulgulardaki değişiklikler özellikle yüksek ateş varlığında kardiyopulmoner veya 

metobolik hastalığı olan hastalarda yetmezlik ve dekompansasyona yol açabilir. Özellikle ağır 

akciğer veya kalp hastalığı olan çocuklarda ateş oksijen tüketimini ve kalp yükünü artırarak 

oksijene olan bağımlılığın artmasına neden olmaktadır (13,14). Nörolojik hastalığı olmayan 

çocuklarda ateşin zararlı etkileri 42˚C’nin üzerine çıktı ğında görülmeye başlar. Ateşin en çok 

korkulan yanı febril konvulziyona neden olabilmektedir (15). Basit febril konvulziyon 

genellikle ateş yükselmeye başladığı ilk dönemde olur, kendiliğinden düzelir. Gelişme geriliği 

ve kalıcı nörolojik hasara yol açmaz. Antipiretiklerin kullanılması febril konvulziyon riskini 

azaltmaz. 

Ateş sitokin cevabının bir bulgusudur. Sitokin cevabı ateş dışında dalgınlık, anoreksi, 

hormon sentezinde değişiklikler ve genç beyaz küre hücrelerinde artışa neden olur. Ateşin 

erken döneminde hepatik akut faz proteinleri, C reaktif protein, fibrinojen, haptoglobulin, 

seruloplazmin, ferritin, amiloid A proteini kompleman ve proteinazlar artar. Ancak bu akut faz 

reaktanlarının rolü tam bilinmemektedir. 

Vücut ısısının yükseldiğinin saptanması gerek enfeksiyon hastalıkları, malign hastalıklar 

ve kollagen doku hastalıkları gibi birçok hastalığın ilk semptomu olması nedeniyle tanısal 

açıdan, gerek bu hastalıkların seyrini ve tedaviye cevabının değerlendirilebilmesi açısından ve 

gerekse de ateş ile birlikte ortaya çıkabilecek komplikasyonların engellenebilmesi açısından 

önem taşımaktadır. 

2.3. ATEŞ EPİDEMİYOLOJİSİ 

Çocuk hekimlerine ve çocuk acil servislerine başvurularında yakınmaların yaklaşık % 

15-20’sini ateş oluşturur (15). İlk iki yaşta çocuklarda 2-6 kez ateş epizotları görülmektedir. İlk 

üç aydaki ateş sıklığı, 3-36 aydaki çocuklara göre daha azdır. Kasım ve Mart ayları arasında 

ateşin görülme sıklığındaki artış bu dönemde toplum kaynaklı gastrointestinal ve solunum 

kaynaklı viral enfeksiyonların görülmesindeki artışa paraleldir. İlginç olarak üç ayın altındaki 

küçük bebeklerde de Kasım ve Mart ayları arasında ateş görülme olasılığı artmasına rağmen, bu 

yaş grubunda ateşli epizotlarının % 40’ı Temmuz ile Eylül ayları arasında görülür. Bu geç 

fenomenin nedeni, yılın bu zamanındaki enterovirus sirkülasyonudur. Çocuklarda nedeni 

bilinmeyen ateş insidansını belirlemek güçtür. Bu ateş tipi, akut ateş epizotlarına göre çok daha 

nadir bir durum olarak görülmekte, fakat tanısal yaklaşımda farklılıklar içermektedir. 

12

2.4. GENEL TANIMLAR 

2.4.1.TERMOREGÜLASYON 

İnsanlar genellikle sağlıklı iken vücut ısısını belicili değer aralıklarında tutarlar. Günün 

belirli saatlerinde ve kişiden kişiye değişmekle birlikte sabit bir aralıkta seyreden bu normal 

vücut ısısı metabolik işlemler, egzersiz ve titreme ile ortaya çıkan ısı buharlaşma, radyasyon ve 

iletim yoluyla kaybedilen ısı arasındaki denge sonucu korunur. 

Termoregülatuar merkez hipotalamusta preoptik bölgedeki nöronların oluşturduğu ısı 

kaybı ve ısı üretim merkezlerinden oluşur. Bu merkezler kan ısısını monitörize ederler ve 

periferik termoreseptörlerden gelen sinyalleri değerlendirirler. Burada bir çeşit negatif 

geribildirim söz konusudur. Hipotalamusa sinyal gönderen periferik termoreseptörler deri 

ısısına, santral termoreseptörler ise kor ısınsa duyarlıdır. Hipotalamustaki ısı kaybı merkezi ısısı 

kaybını tetikler (16). 

Perifere gönderdiği uyarılarla dermal arteriyollerde dilatasyon, deri kan akımında 

azalma, terleme, artmış solunum sayısı, hafif kıyafetler giyinme isteği gibi davranış 

değişiklikleri ile ısı kaybını sağlar. Aynı zaman da ısı üretim merkezin inhibe eder. Isı üretim 

merkezi ise ısı üreten mekanizmaları tetikler. Dermal arteriyollerde vazokonstriksiyon, deri kan 

akımında azalma, erektör pili kaslarında kasılma, titreme ortaya çıkar. Titreme spinal reflekstir 

ve antagonistik kasların aynı anda kasılması ile oluşur. 

Vücut ısısının azalmasını sağlayan mekanizmalardan biri olan ısı transferi radyasyon, 

iletim (ısı enerjisinin fiziksel temas ile daha düşük ısıdaki bir yüzeye aktarılması), dağılma 

(ısının vücudun etrafındaki havaya yayılması) ve buharlaşma (enerjinin su molekülü içine 

geçip, suyu buhar haline çevirmesi) ile gerçekleşir. 

Radyasyon (ışıma, deri yüzeyinden ortama ısı ışıması) : 

Genellikle total ısı kaybının %60’ı radyasyonla olur. Deri yüzeyi ne kadar fazlaysa ve 

deri ısısı ne kadar fazlaysa bu yolla ısı kaybı daha fazla olur. Yenidoğanlar da ve küçük 

bebeklerde deri yüzeyi rölatif olarak daha fazladır. Deri ısısı kan akımından ve deri 

perfüzyonundan etkilenir. 

Evaporasyon (deriden buharlaşma) : 

İnsensibl su kaybı 750-800 ml/m2/24 saat kadardır. Evaporasyon da 1ml su 

buharlaşması 0.58 kalori gerektirir. 

Total ısı kaybının yaklaşık %25’i evaporasyonla gerçekleşir. Egzersizle oluşan ısının önemli bir 

bölümü radyasyon (terleme) ve evaporasyonla (terleme) ile gerçekleşir (1700 kal/saat kadar). 

13

Konveksiyon (deri yüzeyindeki hava akımı) : 

Deri yüzey genişliği ve bu yüzeydeki havanın hareket hızıyla orantılıdır. 

Kondüksiyon (temas ile ısı kaydı) : 

Deri sıcaklığını, temas ettiği yüzeye geçmesiyle gelişen ısı kaybıdır. Ateşli çocuğu ıslak 

çarşafla sarmak veya ılık su banyosu uygulamak esas olarak kondüksiyonla ısı kaybını sağlar. 

2.4.2.HİPERTERMİ 

Vücut ısısında beklenenin üzerinde anormal yükselmesidir. Ateşte termoregülatuar eşik 

değeri yükselir; bu bir üst sınırdır. Vücut ısısı en çok yükseldiğinde bile bu değerin üzerine 

çıkmaz. Ancak hipertermide eşik değerinde yukarı çekilme yoktur. Bu nedenle vücut ısısı 

anormal değerler çıkar (17). Hipertermi genellikle sıcak çarpmasında olduğu gibi çok yüksek 

çevresel ısı değerleri ve diğer dış etkenlere bağlı olarak ortaya çıkar (Tablo3). 

Malign hipertermi ve malign nöroleptik sendrom diğer örneklerdir. Malign hipertermi 

bazı genetik hastalıklar ve anesteziye sekonder görülebilir. Malign nöroleptik sendrom ise 

fenotiazinler başta olmak üzere çeşitli nöroleptiklerin kullanımı sonrasında görülmektedir; 

mekanizması tam olarak bilinmemektedir (18). 

Tablo 3: Hipertermi nedenleri 

MSS enfeksiyonları 

Fulminan enfeksiyonlar 

İlaç entoksikasyonu 

Ağır egzersiz 

Sıcak çarpması 

Malign hipertermi (anestetik) 

Malign nöroleptik sendrom 

Status epileptikus 

Serebrovasküler olaylar 

Tirotoksikoz 

Feokromasitoma 

Anhidrotik ektodermal displazi 

REYE sendromu 

Otonomik disfonksiyon 

14

2.5. ATEŞ ÖLÇÜM YÖNTEMLERİ 

Vücut sıcaklığının ölçülmesinin klinik tıp uygulamalarının esasını teşkil etmesi ve rutine 

girişi Carl Reinhold August Wunderlich’in 1868’de yayınladığı ‘Course of Temperature in 

Disease’ başlıklı 18 yıl süren çalışması ile olmuştur. Bu çalışmasını 250000 kişi üzerinde ve 

milyonlarca ölçüm yaparak gerçekleştirmiştir. İlk kez vücut sıcaklığının 37˚C oldu ğunu ve 

38˚C normal vücut sıcaklı ğının üst sınırı olduğunu ifade etmiştir. Asıl önemli olan ateşin 

kendisinin bir hastalık olmadığını, hastalığın varlığının işareti yani bir semptom ve bulgu 

olduğunu ilk kez gündeme getirmiştir. 

Bugün klinik değerlendirmelerin olmazsa olmazı olarak kabul edilebilecek ateş ölçümü 

için farklı termometreler ve farklı ölçüm bölgeleri kullanılmaktadır. 

Klinik kullanıma sunulmuş olan termometreleri kullanım avantaj ve sakıncalarına göre 

gözden geçirecek olursak klinikte vücut sıcaklığını ölçecek termometrelerde Amerika Ölçüler 

ve Ayarlar Standardizasyonu (ASTM) belirli sınırlamalar getirmiştir (1,4). 

Buna göre klinik termometrelerin olası ölçümlerindeki hata değerleri belirlenmiş, vücut 

sıcaklığı değerleri olan 37˚C-39˚C arasında izin verilen en yüks ek hata değerleri 0,1˚C dir. 

Aynı derece ile yapılan iki ölçüm veya standart olarak kabul edilen bir derece ile yapılan ölçüm 

arasında en fazla 0,1˚C fark olabilir. E ğer aradaki fark bu değerlerin üzerinde ise bu derecelerin 

klinik kullanıma uygun olmadığı belirtilir (19). 

Civalı cam termometreler: 

Klasik olarak sıcaklıkla standart değişim gösteren ve az hacim kaplayan civa kullanılır. 

Geleneksel civalı termometreler dilaltı, koltuk altı ya da rektal olarak kullanılabilir. Sıcaklık 

artışına cevap olarak ampul içerisinde civa genleşerek kapiller cam boyunca ilerlemeye başlar. 

Kapalı cam içinde olmasının getirdiği avantajlar; barometrik değişikliklerden etkilenmesinin 

önlenmesi, dış ortam etkisinin özellikle ortam sıcaklığının ölçüm değeri üzerine olan etkisinin 

azalmasının sağlanması ve standardize edilmiş olmasıdır. Ancak yaygın olarak kullanılmasına 

neden olan asıl özelliği göreceli olarak kolay olması ve diğer klinik termometrelerle 

karşılaştırıldığında çok daha ucuz olmasıdır. Karşılaşılan temel güçlük ölçüm için gereken 

sürenin uzunluğudur. Civalı cam termometrelerin ölçümü yapılacağı bölgede en az sekiz dakika 

kalması gerekmektedir. Özellikle çocuklarda bu sürenin sağlanması çok zor olmaktadır. 

15

Termister Kaynaklı Elektronik Klinik Termometreler: 

Bu termometreler duyarlı kısımlarında bulunan metallerin elektrik akımına gösterdikleri 

direncin ısı değişimine göre sıcaklığın tahmin edilmesi esasına dayanır. Özellikle koltuk altı ve 

oral ateş ölçümlerinde kullanılan ve kısaca dijital termometre olarak adlandırılan bu 

termometrelerdeki en önemli problem zamanla ölçüm hassasiyetlerini kaybetmesidir. 

Bi – Metalik Strip Termometreler: 

Çelik ve bakır gibi sıcaklık değişimi ile farklı genleşme özellikleri olan metallerin 

standart sıcaklık değerlerinde aynı boyut ve biçimde hazırlanması ve sıcaklık değerlerinde aynı 

boyut ve biçimde hazırlanması ve sıcaklık değişimi ile aralarında gelişen uzunluk farkı ile 

sıcaklığın hesaplanması ilkesine dayanır. Tıbbı kullanımı invaziv monitörizasyonda ve 

kateterler aracılığıyla vücut sıcaklığının izlemidir. 

Likit Kristal veya Plastik Bant Termometreler: 

Bu ip termometreler sıcaklığa duyarlı likit kristaller yani termokromik sıvılar içerir. 

Sıcaklık değişimi ile moleküler yapıda katlanma ve açılmalar gösteren bu sıvı-kristal 

moleküllerin bu yapıdaki değişikliğe bağlı olarak ışık geçirgenlikleri ve yansıtmaları değişir ve 

buda termometrenin temelini oluşturur. 

Yüzeyden ve dilaltından ölçüm yapılması ölçüm hassasiyetini etkilemektedir. Tek 

kullanımlık olanları olduğu gibi 24 saat hastanın cildine yapıştırılarak sürekli vücut sıcaklığının 

izlenmesine olanak tanıyan yapıda olanları da mevcuttur. Ancak klinik kullanımdaki diğer 

termometrelere göre fiyat dezavantajıdır. Genel olarak hassasiyet ve güvenirliklerinin diğer 

termometrelere göre daha az olduğu kabul edilir. 

İnfrared Termometreler: 

Objelerden yayılan elektromagnetik dalgaların ölçümü ile sıcaklığın belirlenmesi 

sağlanır. Medikal kullanımda en formu ile bir mercek tarafından infrared enerji bir almaç 

üzerine odaklanarak toplanır, bu amaçla tarafından toplanan enerji elektrik akımına çevrilir ve 

derece olarak ifade edilir. Tıbbı kullanımda genellikle kulaktan vücut sıcaklığının ölçülmesi 

için kullanılan infrared termometrelerde kulak zarından yansıyan ölçüm yapılmaktadır. Bu 

termometrelerde yaşanan en önemli problem dış kulak yoluna uygun olmayan yerleşime bağlı 

olarak hatalı ölçümlerdir. Ayrıca dış kulak yolunda buşon varlığı veya lokal enfeksiyon 

varlığında ölçümler etkilenebilir. 

16

2.6.ATEŞ ÖLÇÜM YERLERİ 

Ağız İçinden Ölçüm: 

Genel anlamda ateş ölçüm için en kolay ulaşılan ölçüm bölgesidir. Vücut merkez 

sıcaklığını iyi yansıtan eksternal karotid arterin ana dalları tarafından kanlanan sublingual 

boşluğa termometre yerleştirildiği için teorik olarak ateş ölçüm için en uygun bölgelerden 

biridir. 

Ancak oral ateş ölçümü kooperasyon gerektirdiği için küçük çocuklarda bilinç durumu 

uygun olmayan, gelişme geriliği olan çocuklar ve yetişkinlerde ve entübe olarak izlenen 

hastalarda uygun bir yöntem değildir. Bu bakımdan beş yaş altı çocuklarda oral ateş ölçümü 

önerilmemektedir. Ayrıca sıcak ve soğuk gıda alımları ölçüm sonuçlarını direkt etkilemektedir. 

Takipnesi olan hastalarda da ağız içinde buharlaşma fazla olacağı için hatalı düşük ölçümler 

elde edilecektir. 

Civalı cam termometrelerin ölçüm için beş-yedi dakika hatta bazı kaynaklara göre 

dokuz dakika ağız içinde ve ağzın kapalı olarak tutulmasını gerektirmesi kullanımda hastalar 

açısından sıkıntılı olmakta ve ayrıca civalı cam termometrelerin kırılması ve civa yutulmasının 

teorik riskleri nedeniyle civalı cam termometreler ağız için önerilen bir ölçüm yeri değildir. 

Özellikle son yıllarda likit kristal (plastik bant) termometrelerin kullanımı 

önerilmektedir. Yüksek ateşi olan çocukların sadece % 10’unun ölçüm sonuçlarının 38˚C’nin 

üzerinde alınabilmesi ve rektal ölçümle vücut sıcaklığı 38˚C’nin üzerinde ölçülen sekiz 

çocuktan yedisinin ateşsiz olarak bulunmasını neden ile plastik bant termometrelerin de ağız 

içinden ölçümde çok uygun olmadığı düşünülmektedir. 

Rektal ölçüm: 

Normal şartlarda rektum vücut sıcaklığının en yüksek ölçüldüğü vücut bölgesidir. 

Ayrıca merkezi vücut sıcaklığının değişimlerininde en geç tespit edildiği bölgedir. Bu özelliği 

nedeni ile termal olarak denge halindeki diğer bir değişle vital bulguları stabil olan ve genel 

durumu iyi olan hastalarda ölçüm bölgesi olarak kabul edilebilir. 

Bunun dışında genel olarak güvenilir bir ölçüm bölgesi olarak güvenilir bir ölçüm 

bölgesi kabul edilmesine rağmen, özellikle yenidoğan ve küçük süt çocuklarında rektal 

perforasyon riski taşımaktadır. Rutin klinik kullanımda büyük çocuklarda ve yetişkinlerde fiziki 

şartlar ve hastaların psikososyal tutumları nedeni ile çok tercih edilen bir ölçüm bölgesi 

değildir. 

17

Küçük çocuklarda da vücut sıcaklığını değişim gösterdiği yüksek ve alçak değerlerde 

geç değişim göstermesi nedeni ile tercih edilmemektedir. 

Rektal yoldan ısı ölçümünde termometre rektumda 1-3 dakika tutulmalıdır. Uygun 

ölçüm için bebeklerde termometre içeri beş santimetre (cm), büyük çocuklarda büyük 

çocuklarda yedi cm sokulmalıdır. 

İshali olan hastalarda rektal yoldan ısı ölçümü hatalı yüksek ölçüme neden olabilir. 

Nötropenik hastalarda bölgesel ciddi enfeksiyon gelişimine neden olabileceği için 

kullanılmamalıdır. Anal fissür, hemoroid, perianal apse, ağır diaper dermatit gibi bölgesel ağrılı 

lezyonu bulunanlarda rektal yoldan ısı ölçümü kullanılmamalıdır. 

Aksiler ölçüm: 

Civalı cam termometrelerde en kısa ölçüm süresi yedi dakika olmalıdır, diğer ölçüm 

bölgelerinde olduğu gibi bu sürenin dokuz olması gerektiğini belirten kaynaklarda 

bulunmaktadır. Yapılan bir çalışmada beş dakikalık ölçüm sonucunda ancak termometrelerin 

%18’inin maksimum değere ulaştığını, yani % 82’sinin gerçek vücut sıcaklığından daha düşük 

sıcaklığından daha düşük değerler gösterdiği bulunmuştur (4). 

Bu kadar uzun süreli ölçüm gerektirdiği için özellikle çocuk hastalarda, termometrenin 

yerinden oynamadığını, düşmediğini mutlaka yakın takip etmek gerekir. Bununla birlikte 

aksiler ölçümün güvenli kolay ve hastaya çok rahatsızlık vermeden uygulanabilir olması önemli 

avantajdır. Aksilla yeni doğanlarda merkez vücut sıcaklığını en iyi gösteren invaziv olmayan 

ölçüm bölgesidir. Ancak hastalar büyüdükçe ölçümlerde hata oranı artmaktadır. Özellikle ateşin 

yükselmeye başlaması ile birlikte periferal vazokonstriksiyon geliştiği için aksiler ölçümlerde 

hata oranı daha da yüksek olmaktadır. 

Timpanik Zar: 

Teorik olarak timpanik zar, vücudun termoregülatuar merkezinin kanlanmasını sağlayan 

arter dalları tarafından kanlandığı için vücut sıcaklığı ölçümü için ideal bölgedir. Kullanım 

kolaylığı, kolay ulaşabilir olması, sıhhî oluşu da diğer avantajlarıdır. Ancak rutin klinik 

uygulamalarda İnfrared termometreler kullanıldığı için yukarıda belirtilen ölçüm hataları sık 

olarak karşımıza çıkmaktadır. Ve küçük çocuklarda fiziki nedenlerle uygulama zorluğu da 

pediatrik uygulamalardaki en ciddi problemdir. Yoğun bakım şartlarda yapılmış olan bir 

çalışmada pulmoner arterden alınan ölçümlerde kulaktan İnfrared termometre ölçümleri 

karşılaştırıldığında İnfrared termometrenin ateşli hastayı belirlemede ancak % 58 başarılı 

olduğu görülmüştür. 

18

Eş zamanlı iki kulaktan ölçüm yapıldığında bu oranın % 61‘e çıktığı da belirtilmiştir. 

Kanıta dayalı tıp uygulamaları açısından bakıldığında aksiler ölçümün merkez vücut sıcaklığı 

ölçüm yöntemleri ile uyumlu olmadığı ve ancak genel durumu iyi olan, ateşi olmayan yeni 

doğanların izleminde kullanılabileceği, 44 ayrı çalışmada 5935 ayrı vakada yapılan rektal ve 

kulaktan İnfrared termometre ölçümlerinin karşılaştırılmasında kulaktan ölçümlerin çok 

uyumlu olmadığı görülmektedir (20). 

2.7.ATEŞ PATERNLERİ 

Devamlı Ateş : Hastanın ateşini devamlı olarak yüksektir, vücut ısısı sürekli olarak 38,3˚C ün 

üzerindedir. Günlük ısı değişimleri 0,5˚C-1,0˚C arasındadır. Tifonun ikinci ve ü çüncü 

döneminde bu tip bir ateş görülür. 

Remittant Ateş: Vücut ısısı sürekli olarak yüksektir 38,3˚C’nin üz erindedir. Fakat günlük ısı 

oynamaları 1,0˚C’nin üzerindedir. 

İntermittant Ateş: Vücut ısısı zaman zaman 38,3˚C’ün üzerine çıkar fa kat ara dönemlerde 

normal değerine döner. Ateş yükselme dönemlerine genellikle titreme eşlik eder. Sepsis ve 

sıtmada bu tip ateş görülür. 

Rekürrren Ateş: Vücut ısısının aniden 38,3˚C’nin üzerine çıkar ve bu şekilde 3-5 gün yüksek 

seyreder sonra aniden normal değerine düşer, 3-5 gün normal değerde seyredip tekrar aynı 

yükselir (21). 

Bifazik Ateş: Aynı ateşli hastalık sırasında ateşli dönem kısa bir ateşsiz dönem izler ve 

ardından tekrar ateş yükselir. Bu form Poliyomyelitte ve Leptospirozda görülür. Bazı 

hastalıklarda ise bu paternlerden farklı bir patern görülür. Bunlar periyodik ateş sendromları 

olarak adlandırılırlar. Genelde birkaç günlük veya haftalık ateşli dönemleri araya giren ateşsiz 

dönemler izler (22). 

Ondülan Ateş: Ateş günler içerisinde giderek yükselir, 3-5 gün içinde en yüksek değerine 

ulaşır, bundan sonra günler içerisinde yavaş yavaş normal değerine iner bir süre normal değerde 

seyrettikten sonra tekrar yavaş yavaş yükselir. Bu şekilde düşme ve yükselme dönemleri biri 

birini izler. Bu tip ateş paterni Brusellozda görülür (Tablo 4). 

19

Tablo 4: Ateş paterninin klinik önemi 

Ateş Paterni Olası Nedenler 

Tek ateş pik Kolonize/enfekte mukozal yüzeyin 

manipülasyonu, kan ve kan ürünlerinin 

transfüzyonu, İnfüzyona bağlı sepsis, Hatalı 

ısı ölçümü 

Çift bacaklı ateş Erişkin juvenil romatoid artrit, Visseral 

Leismaniasis, Milier tüberküloz, Miks 

malaryal enfeksiyonlar, Sağ taraf gonokokal 

endokardit. 

İntermitan ateş Gram negatif/pozitif sepsis, renal, abdominal 

ve pelvik apseler, Akut bakteriyel 

endokardit, Kawasaki hastalığı, Malarya, 

Miliyer tüberküloz, Peritonit, Toksik şok 

sendromu, Antipiretikler, 

Remitan ateş Viral üst solunum yolu enfeksiyonları, 

Plazmodyum malarya, Lejyonella, 

Mikoplazma, Tüberküloz, Bakteriyel 

Endokardit. 

Rekürren ateş Borriaella rekürrentis, İntermitan kolanjit, 

Brucella, Kronik meningokoksemi, Malarya, 

Devamlı ateş Santral ateş, Rozeala infantum, Brucella, 

Kawasaki hastalığı, Psittakoz, Tifoid ateş, 

İlaç ateşi, Kızıl, Kayalık dağlar benekli 

humması 

Bifazik ateş Kolorada kene ateşi, Leptospirozis, Brucella, 

Lenfositik koryomenenjit, Poliyomyelit, 

Ekovirus 

20

2.8. KLİNİK BULGU OLARAK ATEŞ 

Vücut ısısı herhangi bir uyarı olmadan normal metabolik durumlarda belirli aralıklarda 

tutulmaktadır. Vücut ısısını yükselten bir uyarı ortaya çıktığında dört evreden oluşan bir klinik 

semptom dizisi ortaya çıkar. 

Prodromal Evre: 

Hastanın kendisini düşkün hissetmesine rağmen vücut ısısı normaldir. Bu sırada eksojen 

ve endojen pirojenler hipotalamik eşik değeri etkilemektedir. 

Titreme Evresi: 

Hasta üşür ve kendisini soğuk hisseder ancak vücut ısısı yükselir. Hipotalamik bölgede 

yeni bir eşik değer belirlenir. Bunun nedeni mevcut hastalığı yüksek vücut ısısıyla yenebilme 

gereksinimidir. Çünkü normal eşik değerlerde küçük ısısı artışları bile ateş karşıtı 

mekanizmalarla engellenecek, iyileşme için gerekli ısı yükselmesi sağlanamayacaktır. Henüz 

tam olarak yükselmeyen vücut ısısı ile yeni eşik değer arasındaki fark nedeniyle hipotalamik ısı 

üreten mekanizmalar aktiftir ve vücut ısısı eşik değere çıkarılmaya çalışılır. 

Kızarma Evresi: 

hisseder. 

Bu evrede vücut ısısı hipotalamik eşik değere eşitlenmiştir. Hasta kendini daha iyi 

Terleme Evresi: 

Isı üretimi devam ettiğinden hipotalamus ısı kaybını artıran vazodilatasyon ve terleme 

gibi mekanizmaları uyarır. Deri ıslaktır ve vücut ısısı düşmeye başlamıştır (23). 

Ateşin kendisi sadece bir klinik belirtidir. Birçok hastalıkta görülen bir semptomdur. 

Enfeksiyon hastalıkları, malign hastalıklar en sık ateş nedenlerindendir. Ateşin kendisi 

hastalıkla ilgili ayrıntılı bir bilgiyi çoğu zaman sağlamaz. 

Belli ateş tipleri bazı hastalıklar için tanımlanmış olmakla birlikte çocuklarda bu kadar 

tipik ateş paterni saptamak genellikle olanaksızdır. Bu nedenle ateşin varlığı çoğu kez ateşin 

tipinden daha fazla önem taşır. 

Çocukluk döneminin başlıca ateş nedenini enfeksiyonlar oluşturur. Diğer ateş nedenleri 

ise kollajen doku hastalıkları, neoplastik hastalıklar, dehidratasyon, ilaçlar, aşılar, nörolojik 

hastalıklar, kan hastalıkları, çevre ısısının aşırı artması ve nedeni belirlenemeyen ateştir 

(1,3,4,5,24). (Tablo 5) 

21

Tablo 5: Çocukluk Döneminde Başlıca Ateş Nedenleri 

1) Enfeksiyonlar 

- Solunum yolu enfeksiyonları; Grip, farenjit, tonsillit, akut sinüzit, servikal adenit, Krup, 

otitis media, pnömoni, bronşiolit, trakeobronşit, 

- İdrar yolu enfeksiyonları: Piyelonefrit, salpenjit 

- Enterik enfeksiyonlar: Gastroenteritler, apandisit 

- Santral sinir sistemi enfeksiyonları; Akut bakteriyel menenjit, viral meningoensefalit 

- Döküntülü enfeksiyon hastalıkları: Kızıl, suçiçeği, sellülit, 

- Sistemik enfeksiyonlar: Primer septisemi, okkult bakteriyemi, toksik şok sendromu 

- Lokalize enfeksiyonlar: Apseler 

- Kas ve iskelet sistemi enfeksiyonları: Septik artrit, osteomyelit 

2) Kollagen vasküler, bağ dokusu hastalıkları 

3) Neoplastik hastalıklar 

4) Dehidratasyon 

5) İlaçlar 

6) Aşılar 

7) Nörolojik hastalıklar 

8) Kan hastalıkları 

9) Çevre sıcaklığının aşırı yüksek olması 

10) Nedeni belirlenemeyen ateş 

Enfeksiyon hastalıkları çocukluk çağında ateş yüksekliğinin en sık rastlanan nedenidir. 

Çocuklarda çoğunlukla ateş yükselmesine yol açan mikrobiyal ajanın belirlenmesi mümkün 

olmaktadır. Vücut sıcaklığı yükselmesi kısa süreli olup lokalize belirtiler ile enfeksiyonun 

tanısı konulabilmektedir. Bazı durumlarda ise ateş nedeni olan enfeksiyon lokalize edilemez. 

Tanı ancak laboratuar incelemeler ile konulabilir. 

Pediatri pratiğinde yüksel ateşi olup da ateş odağının belirlenemediği hastalar izlem 

açısından en kritik grubu oluşturur. Bu grup özellikle üç ay altındaki ve 3 ay-3 yaş arası küçük 

çocukları içine alır. Yeni doğan döneminde ise akut enfeksiyon sırasında bebeğin ateşinin 

yükselmediği, hatta hipotermik olduğu gözlenebilir. Yaşamın ilk üç ayı içerisinde ateş 

yükseklikleri daha büyük çocuklardaki kadar sık değildir. 3-36 ay arasındaki çocuklarda 

özellikle kış aylarında solunum ve gastrointestinal sistemde viral patojenleri yol açtığı 

enfeksiyonlara bağlı ateş yükseklikleri ön plandadır. 

22

Yedi ile on gün arası izlendiği halde ateş nedeninin aydınlatılamadığı çocuklarda klinik, 

nedeni belirlenemeyen ateş (FUO) olarak nitelendirilir (1,4). FUO olgularında öncelikle 

enfeksiyonlar, kollagen doku hastalıkları, başta lösemi ve lenfomalar olmak üzere maligniteler 

ayırt edilmelidir. Bu grup hastalıklarda ateşin fizyopatolojisi akut enfeksiyonlardaki mekanizma 

ile benzerdir. 

Uzamış ateşte aşılama ve ilaç kullanımı sorulmalıdır. Kawasaki hastalığı, familyal 

Akdeniz ateşi, inflamatuar barsak hastalığı, periyodik ateş-aftöz stomatit farenjit servikal adenit 

sendromu, Hiperimmunglobulin D sendromu, sarkoidoz ateş nedenleri arasında yer alır. 

Çocuklarda termoregülatuar merkezinin fokal bir lezyonu nedeniyle de vücut sıcaklığı 

yükselmeleri olabileceği akılda tutulmalıdır. 

Santral sinir sistemi tümörleri, akut subdural hematomlar anormal termoregülasyondan 

kaynaklanan hiperpreksiye yol açarlar. Fizyolojik termoregülasyondan kaynaklanan 

hiperpreksiye yol açar. Fizyolojik termoregülasyonun sürdürülemediği düşünülen 41˚C’nin 

üzerindeki ateş yüksekliğinde öncelikle menenjit gibi santral sinir sistemi enfeksiyonu ekarte 

edilmelidir. Organizmanın termoregülasyon işlevinin yitirilmesine yol açan diğer bazı durumlar 

terleme mekanizmasının bozulduğu anhidrotik ektodermal displazi, spinal kord kesisi, 

antikolinerjik ilaç kullanımı; ayrıca aşırı volüm kaybı sonucu deri perfüzyonunun yetersiz 

kaldığı hastalıklardır. 

2.9.ENFEKSİYON BELİRTİSİ OLARAK ATEŞ 

Ateş çeşitli enfeksiyon hastalıklarının sık görülen bir belirtisidir. Otitis media, farenjit, 

pnömoni, impetigo gibi bakteriyel enfeksiyonlar kolaylıkla tanınır ve uygun tedaviye yanıt 

verir. Üst solunum yolu basit viral hastalılarına bağlı febril durumlar kendi kendine iyileşir. 

Ancak üç aylıktan küçük bebekler, birlikte başka hastalığı olan veya immun yetersizliği olan 

çocuklar yüksek risk gruplarıdır. Bu durumlarda ateşli bir hastalıkta kapsamlı bir değerlendirme 

yapmak, hatta kültür sonuçları çıkana kadar hemen antibiyotik tedavisine başlamak gerekir. 

Ateşi 39˚C’nin üzerinde olan çocuklarda gizli bakteriye mi prevalansı %2,6-6,1 dir. 

Ateşi 40˚C’nin ve lökosit sayısı 15000’den çok olan çoc uklarda bakteriyemi riski yüksek olup, 

en sık S. Pneumoniae, ardından Salmonella, Neisseria menengitidis (H.İnfluenza aşısı yapılmış 

olanlarda) etken patojenlerdir (25). 

23

Diğer bir çalışmada ise 2-24 aylık çocuklarda bakteriyemi insidansı % 1,9 olarak 

bulunmuştur (26). H. İnfluenza tip b aşısı ile bakteriyemi oranında % 90, pnömokok aşısı ile 

pnömokokal hastalık insidansında en az % 89’luk azalma beklenmektedir (27,28). 

Bakteriyemili çocuklarda başlangıçta oral yada parenteral antibiyotik verilmesinin fokal 

enfeksiyon gelişimi yönünden fark oluşturmaz. Ancak oral antibiyoterapi alan çocuklarda 

iyileşme az görülmüş ve persistan bakteriyemi daha yüksek bulunmuştur. Meta-analiz 

çalışmasında S. Pneumoniae bakteriyemili hastalarda oral yada parenteral tedavi gruplarında 

aynı oranda ciddi bakteriyel enfeksiyon geliştiği gösterilmiştir (29). Bronşiolitli 2-24 ay 

çocuklarda bakteriyemi ve üriner enfeksiyon insidansı düşüktür. Bronşiolitli 156 çocukta 

yapılan çalışmada bakteriyemi saptanmazken, üriner enfeksiyon %1.9 olarak bulunmuştur. 

Kontrol grubunda bakteriyemi %2.7, üriner enfeksiyon %13.6 oranında saptanmıştır (30,31). 

Ateşli çocuklarda idrar kültürü alımı yöntemi ile ilgili geniş serili bir çalışmada iki yaşından 

küçük çocuklarda torba kültürünün %62,8 oranında kontaminasyon riski olduğu, gereksiz 

antibiyotik kullanımı ve kültür tekrarı gerektirdiği ve maliyeti artışına neden olduğu 

bildirilmiştir. Bu çocuklarda kateter ya da suprapubik aspirasyonla idrar kültürü alınması 

önerilmektedir (32). 

Ateşli çocuklarda gizli pnömoni insidansı solunum semptomları olmayan beş yaşından 

küçük çocuklarda ateşi 39˚C’den yüksek ve lökosit 20000/mm3’den çok sapt andığında en az 

%19 olarak bildirilmektedir (33). 

2.9.1. 3 AYLIKTAN KÜÇÜK SÜT ÇOCUKLARI 

Yaşı üç aydan küçük ateşli süt çocuklarında önemli bir bakteriyel hastalık olasılığı 

yüksektir. Ateşli küçük süt çocuklarının %70’ inde ateşten bakteriyel bir ajan sorumludur. %10- 

15 inde ağır bakteriyel enfeksiyon saptanır. Bu enfeksiyonlar piyojenik menenjit, üriner sistem 

enfeksiyonları, gastroenteritler, fasiyal sellülit, osteomyelit ve septik artrit olabilir. Bakteriyemi 

üç ayın altındaki febril süt çocuklarının %5’inde saptanır. Sorumlu organizmalar arasında en 

önde gelenleri L.Monositogenes, Grup B streptokoklar (sepsis, menenjit), salmonella 

(gastroenterit), E. Coli (üriner enfeksiyon), N. menenjigitis, H, influenza tip b (sepsis, 

menenjit) ve S.aureus (osteo–artiküler enfeksiyon) dur. Sünnetsiz erkek çocuklarında, üriner 

sistem anomalisi olan yenidoğan ve süt çocuklarında ve kız çocuklarında piyelonefrit daha sık 

görülmektedir (6). 

24

Bakteriyel enfeksiyonların aksine viral enfeksiyonların sıklığı mevsimlere göre değişir. 

Respiratuar sinsityal virüs ve influenza enfeksiyonları kışın daha sık görülürken enterovirus 

hastalıkları yaz ve sonbaharda daha sıktır. 

Üç ayın altındaki febril bir hastaya yaklaşımda öykü ve fizik muayene ile otitis media, 

gasro enterit, sellülit ve iskelet enfeksiyonları araştırılmalı, laboratuvar (lökosit sayısı, band 

oranı, idrar sedimenti, sedimantasyon hızı) bulguları normal olan bebeklerde de sepsis gelişme 

olasılığı vardır. Toksik gözüken üç aydan küçük febril süt çocukları hastaneye yatırılmalıdır. 

Kan, idrar ve beyin omurilik sıvısı (BOS) kültür yapılmalıdır ve hemen antibiyoterapi 

başlanmalıdır. Antibiyotik seçimi bu yaşa uygun patojenleri kapsamalıdır. Fokal belirti 

vermeyen bir hastada menenjit, sepsis, üriner sistem enfeksiyonu ve gastroenterit nedeni olan 

bakteriyel patojenlere etkili olmak için seftriakson veya sefataksim intramuskuler ampisilin ile 

kombine edilerek intravenöz başlanması uygundur. 

2.9.2. 3-36 AY ARASI ÇOCUKLAR 

Bu yaş grubunda bakteriyel en sık otitis media, pnömoni, menenjit, osteomyelit, 

gastroenterit ve idrar yolu enfeksiyonu şeklinde ortaya çıkar. Pnömonili febril çocukların % 

11’inde, otitis media veya farenjitli çocukların % 1,5’unda bakteriyemi vardır. Gizli 

bakteriyemi çocukların %85’inde S. Pneumoniae, geri kalanında H. İnfluenza, N. Menengitidis 

ve Salmonella türleri saptanır (6). 

Enfeksiyon odağı olmayan ve genel durumu bozulmayan yüksek ateşli 3-36 aylık 

çocuklarda da %4 oranında gizli bakteriyemi görülür. Etkenler S. Pneumoniae, H. İnfluenza, N. 

Meningitidis ve Salmonella türleridir. H. İnfluenza b aşısının rutin aşılama programlarına 

alınmış olduğu toplumlarda 3-36 ay arası çocuklarda H. İnfluenza b enfeksiyonları belirgin 

olarak azalmıştır. Ateşi 39,4˚C’nin üstünde, total lökosit sayısı 5000/mm3 ’den az veya 

15000/mm3’den fazla olan genel durumu iyi olmayan çocuklar gizli bakteriyemi için risk 

taşırlar. 3-36 ay arasında ateşi 40˚C’nin, total lökosit sayısı 15000’in üzerinde olan çocuklarda 

bakteriyemi insidansı %10’dur (6). Bu yaş grubunda febril çocuklarda artmış bakteriyemi 

insidansının, ankapsüle bakterilerdeki polisakkarit antijenlere karşı opsonik immünglobulin G 

(IgG) antikorları oluşumunda yetersizlik ile ilgili olabileceği düşünülmektedir. Tedavi 

edilmeyen gizli bakteriyemi sekelsiz düzelebilir. Bazen de devam eder menenjit pnömoni, 

sepsis ve septik artrit gibi lokalize enfeksiyonlar ortaya çıkabilir. Sonuç hem konak faktörlerine 

hem de sorumlu organizmaya bağlıdır. 

25

3-36 ay arasında yüksek riskli (fokal belirti vermeyen) çocuklar hastaneye yatırılmalı, 

kan, idrar, BOS kültürleri alınmalı, röntgen çekilmeli ve antibiyotik tedavisine başlanmalıdır. 

Fokus saptanmayan, iyi görünümlü ancak gizli bakteriyemi düşünülen çocuk yakın izleme 

koşuluyla ayaktan takip edilebilir. 

2.10. ATEŞE KLİNİK YAKLAŞIM 

Görünen bir kaynak olmaksızın ateşle gelen çocukların değerlendirilmesinde en önemli 

unsur, hangi çocuğun ciddi bir hastalığı olup hangisinin olmadığının ayrımını yapabilmektir. 

Dikkatli öykü alınması, çocuğun dikkatli gözlemi ve fizik bakı ateşin etiyolojisini saptamada 

temel aşamalardır. Aileden alınacak tam ve doğru bir öykü, enfeksiyöz etiyolojinin ayrında 

önemlidir (34, 35). 

Öyküdeki önemli noktalar şunlardır; Hastanın yaşı; çocuğun yaşının öyküdeki önemli bir 

noktadır. Çünkü muhtemel bir etiyolojiyi gösterir. Son dönemde enfeksiyonla temas, aldığı 

ilaçlar, geçmişteki tıbbı sorunlar, aşılama durumu ve genel durum ve ateşin özellikleri: Ateş 

ölçüm yöntemi, ateşin başlangıcı ve süresi, karakteri, yüksekliği ve antipirektiklere yanıtı. 

2.11. ATEŞLİ ÇOCUĞA ETİYOLOJİK YAKLAŞIM 

Ateşin etiyolojik sınıflaması şu şekildedir. 

1)Enfeksiyonlar: 

Sistemik : Sepsis, bakteriyemi, viremi 

Merkezi sinir sistemi: menenjit ansefalit 

Solunum sistemi pnömoni, tonsillofarenjit 

Kardiyovasküler sistem : endokardit, perikardit 

Kas ve iskelet sistemi : osteomyelit, septik artrit 

Kutanöz. Selülülit 

Sistemik enfeksiyonlar Ebstain barr 

Üriner sistem enfeksiyonları 

Döküntülü viral hastalıklar 

Apse ve lokalize enfeksiyonlar 

Nedeni bilinmeyen ateş 

Diğerleri (adenit, orbital sellülit) 

26

2) İnflamatuar nedenler: Kollagen doku hastalıkları, inflamatuar barsak hastalıkları, ilaç 

reaksiyonları 

3) Toksik nedenler: Bakteriyel enfeksiyonlar, ilaçlar 

4) Neoplazma - malignensiler 

5) Diğer nedenler: Tirotoksikoz, Kawasaki hastalığı, dehidratasyon, konvulziyonlar, aşı 

reaksiyonları, çevre ısısının yükselmesi ve nedeni belirlenemeyen ateştir. 

2.12.KAYNAĞI SAPTANAMAYAN ATEŞ 

Önceden sağlıklı, olan altta yatan kronik veya önemli bir hastalığı olmayan ve ateşi 

38’in üzerinde olan toksik görünümde olamayan çocukta öykü ve fizik muayene bulguları ile 

enfeksiyon kaynağı saptanamayan vakalar olarak tanımlanır (4). 

2.12.1 KAYNAĞI SAPTANAMAYAN ATEŞLİ ÇOCUK VE BEBEKLERDE TANISAL 

YAKLAŞIM 

Kaynağı bilinmeyen ateşli çocuğu değerlendirirken ateşin derecesi, çocuğun yaşı, 

çocuğun Toksik görünümde olup olmadığına dikkat edilmeli, çok dikkatli ve ayrıntılı hikaye 

alınmalıdır. Karar verirken öykü, fizik muayene ve laboratuvar sonuçları beraber 

değerlendirilmelidir. 

Öyküde hastanın aktivitesi, görünümü solukluk, toksik görünüm, uykuya eğilim, 

(irritabilite açısından), kusma-ishal varlığı, yakın zamanda hasta kişilerle temas hikayesi, 

daha önceden yapılan aşılar, şu an kullandığı ilaçlar, kolay kanama veya morarma hikayesi 

(altta yatan hastalık olmasına yönelik) açısından sorgulanmalıdır. 

Fizik muayenede mutlaka hastanın vital bulguları (ateş, nabız, kan basıncı, solunum 

sayısı ve oksijen saturasyonu, boy, kilo) ölçülüp kayıt edilmelidir. Hastanın fizik muayenesi 

eksiksiz olarak yapılmalı ve fizik muayene ateş nedeni olabilecek bütün odakları kapsamalıdır. 

Kaynağı belli olmayan ateşi olan hastalar değerlendirilirken dikkat edilmesi gereken 

özel durumlar bulunmaktadır. 

1)Toksik görünüm (septik): Hastaların fizik muayenesinde perfüzyon bozukluğunun belirtisi 

olan solukluk ve siyanoz; letarji, irritabilite, takipne, taşikardi varlığı septik (toksik) görünümün 

bulgularıdır. Bu tür hastalarda tanısal tüm tetkikler yapılır, tüm kültürleri alınarak ampirik 

tedaviye başlanır. 

27

2) Viral ve bakteriyel enfeksiyonlar: Hastaların fizik muayenesi ve hikayesi iyi bilinen viral 

döküntülü hastalığı düşündürüyorsa ek tetkike gerek yoktur. Bu tür viral hastalıkların üç yaş 

altında sık görüldüğü unutulmamalıdır. Pnömoni, osteomyelit, menenjit gibi fokal bakteriyel 

enfeksiyonlara ise uygun tedavi verilir. 

3) Kronik hastalıklar: Özellikle immun sistem bozuklukları ve kistik fibrozis gibi hastalık 

varlığında daha ileri tetkik ve agresif tedavi gerekir. 

4) Antibiyotik kullanım öyküsü: Dikkatli değerlendirilmelidir. Özellikle tam tedavi 

edilmemiş menenjit akılda tutulmalıdır. Ayrıca daha önce antibiyotik kullanım öyküsü etkeni 

belirlemeye yönelik kültürlerdeki üreme oranını azaltır. 

2.12.2. KAYNAĞI BULUNAMAYAN ATEŞLİ ÇOCUK VE BEBEKLERDE TEDAVİ 

Kaynağı bulunamayan ateşli çocuk ve bebeklerde tedavi strajileri hastaların yaş grubuna 

göre değişmektedir. Çocuklar değerlendirilirken; 

a) 0 – 28 gün (yeni doğan) 

b) 29 – 90 gün 

c) 3 – 36 aylık çocuklar şeklinde gruplandırılmıştır. 

Üç aydan küçük çocuklarda Rochester (1993’te geliştirilmiştir. Ve düşük risk 

kriterlerini kapsar) ve Philadelphia kriterleri (yüksek risk kriterlerini kapsar) kullanılır. 3-36 ay 

arası küçük çocuklar ise Yale gözlem skalası ile takip edilir. Bu kriter ve skalaların amacı, 

hastaneye yatış oranını azaltmak, ayaktan takip ve tedavi edilen hasta oranını arttırmak ve ciddi 

enfeksiyon riskini belirtmektedir (36). 

Rochester kriterleri: Üç aydan küçük olup ateş odağı olmayan bebeklerde kullanılır. 

-Klinik kriterlerde: Termde, komplikasyonsuz doğum hikayesi, önceden sağlıklı olma, non- 

toksik görünüm, fizik muayenede otitis media dışında fokal bakteriyel enfeksiyonu olmaması 

-Laboratuar kriterlerinde: Tam kan sayımında beyaz küre sayısının 5000/mm3-15000/mm3 

arası olması, band (çomak) sayısının 1500/mm3’den az olması, band / nötrofil oranının 0,2’ den 

az olması, idrar incelemesinde Gram boyamada basil tespit edilmemesi, idrardaki lökosit 

estarazın negatif olması, idrarda her incelemede alanında lökosit sayısının beşten az olması. 

İshal varsa gaitanın Wright boyası ile boyanması sonrası her mikroskop alanında beşten az 

lökosit olması, BOS’ un Gram boyaması ile yapılan incelemesinde bakteri görülmemesi ve 

lökosit sayısının sekizden az olması değerlendirilir. 

28

Hastalara rutin olarak akciğer grafisi çekilmesi önerilmez. Bu kriterlere göre karar 

verilirken mutlaka ailenin ayaktan takiplerini aksatmadan gelebilecek güvenilir aileler olmasına 

dikkat edilmelidir. 

Philadelphia Kriterleri: Üç aydan küçük olup ateş odağı bulunamayan bebeklerde kullanılır. 

Değerlendirilirken yüksek risk kriterleri şunlardır: 

Total kan sayımında beyaz küre sayısının 15 000/mm3 veya daha yüksek olmasıdır. 

İdrar incelemesinde idrarda her inceleme alanında lökosit sayısının on veya üzerinde olması, 

idrar incelemesinde bakteri tespit edilmesi, BOS’ un Gram boyaması ile yapılan incelemesinde 

bakteri görülmesi ve lökosit sayısının sekiz veya daha yüksek saptanmasıdır. Ek olarak çekilen 

ön-arka akciğer grafisinde infiltrasyon bulgularının saptanmasıdır (37). 

Özellikle 28 günden küçük bebeklerde (yeni doğan dönemi) enfeksiyon riski daha 

fazladır. Bu bebeklerin immun sistemi matür olmadığından enfeksiyona yatkınlık artmıştır. 

Ayrıca bakteriyel invazyonda hematojen yayılım (%7-%8) önemli rol oynaması nedeniyle 

Sepsis ve menenjit riski diğer yaş gruplarına göre yüksektir. Bu risk prematüre bebeklerde daha 

yüksektir. Bu dönemdeki etkenler Tablo 6’de gösterilmiştir. 

Tablo 6: 28 günden küçük çocuklarda enfeksiyon etkenleri 

-Etkenler: 

• Grup B streptokoklar 

• Gram (-) Enterik basiller (E. Coli gibi) 

• L. Monositogenes 

• S. Aureus 

• Salmonella türleri 

-Daha nadir etkenler: 

-Viral: 

• S. Pneumoniae 

• H. İnfluenza 

• N. Menengitidis 

• Herpes simpleks virüs 

• Enteroviruslar 

• Sitomegalovirus 

29

Önceden sağlıklı olan, toksik görünümde olmayan ve ateşi 38˚C ve üstünde olan 28 

günden küçük bebeklerde kaynak saptanmadıysa hastaneye yatırılarak izlenmeli ve sepsis 

yönünden araştırılmalıdır. Tam kan sayımı, periferik yayma, idrar tetkiki yapılmalı, kan kültürü 

ve idrar kültürü alınmalı, BOS incelenmeli, BOS kültürü alınmalıdır. Hastanın eğer ishali varsa 

gaita incelenmesi ve gaita kültürü yapılıp, akciğer grafisi çekilmelidir. 

Bu bebeklerin tedavisinde ise parenteral tedavi tercih edilir. Tedavide ampisilin- 

aminoglikozit veya sefataksim önerilmektedir. Seftriakson bilirubinin serum konsantrasyonunu 

artırarak kernikterus riskini yükselttiği için kullanılmamalıdır. Gerekirse antiviral tedavi 

verilebilir. Bazı uzmanlar bu yaklaşıma alternatif olarak bu hastaların kültür sonuçları çıkıncaya 

kadar antibiyotiksiz izlenmesini önermektedir. Ancak bu yaklaşım tartışmalıdır ve özellikle bu 

yaş grubu için oldukça risklidir. 

Önceden sağlıklı olan, 1-2 aylık (28-60 günlük) , ateşi 38˚C ve üstünde olan, ate ş 

kaynağı saptanmayan bebeklerde değerlendirme ve tedavi yüksek ve düşük risk kriterlerine 

göre değişir. 

-Düşük risk kriterleri olan bebekler: 

Bu bebeklerde ciddi enfeksiyon riskinin % 1,2 olduğu gösterilmiştir. Hastaların ayaktan 

takip edilmesi tercih edilir, ancak bunun için ailenin güvenilir olması gerekir. Bu hastalar iki 

şekilde ele alınabilir. 

1. Seçenek: Hastaların sepsis değerlendirilmesi yapılır, tam kan sayımı periferik kan yayması, 

kan kültürleri, idrar tetkikleri ve idrar kültürleri, BOS incelemesi ve kültürü yapılmalıdır. Bu 

hastalara parenteral seftriakson (50 mg/kg- ı.v. veya i.m) yapılarak 24 saat sonra tekrar 

değerlendirilir. 

2. Seçenek: Hastalarda tam kan sayımı, periferik kan yayması, kan kültürleri, idrar tetkiki ve 

idrar kültürleri alınarak 24 saat sonra tekrar değerlendirilir. Hastalar kültür sonuçlarına göre 

tedavi edilir ve antipiretik ilaçlar verilir. 

Ayaktan tedavide düşük riskli bebeklerde alınan kültürlerde üreme varsa, üremenin idrar 

ya da kan kültüründe olup olmamasına göre önem kazanır. Eğer kan kültüründe üreme varsa 

hastaneye yatırılarak, sepsis açısından araştırılır ve parenteral tedavi başlanır. 

Eğer idrar kültüründe üreme varsa ve hastada hala ateş devam ediyorsa, hasta artık 

düşük risk grubu değerlendirilmez ve yüksek riskli olarak değerlendirilerek hastaneye 

yatırılarak, sepsis açısından incelenir ve parenteral tedavi başlanır. Eğer idrar kültüründe üreme 

olan hastanın ateşi düşmüşse, genel durumu iyi ise ayaktan oral tedavi verilebilir. 

30

-Yüksek risk kriterleri olan bebekler: 

Bu bebeklerde ciddi enfeksiyon riski oranı yüksektir (%10). Hastalar hastaneye 

yatırılarak tedavi edilir ve sepsis değerlendirilmesi yapılır. Total kan sayımı, periferik kan 

yayması, kan kültürleri, idrar tetkiki ve kültürleri, BOS incelemesi ve kültürü, ishali varsa gaita 

incelemesi ve kültürü yapılmalıdır. Eğer endikasyon varsa O2 saturasyonu % 95’ten düşükse 

takipne, respiratuar semptomlar varsa) akciğer grafisi çekilir. Hastaya parenteral tedavi olarak 

ampisilin veya sefataksim başlanır (Tablo 7). 

Tablo 7: 28 – 60 günlük ve ateşi ≥ 38˚C olan bebeklerde sepsis - menenjit etkenleri 

Mikroorganizma Türleri 

• Grup B streptokoklar 

• Listeria monocytogenes 

• E. Coli 

• S. Pneumoniae 

• H. İnfluenza tip B 

• N. Menengitidis 

• Salmonella türleri 

• S. Aureus 

Önceden sağlıklı olan, 2-3 aylık (61-90 günlük) , ateşi 38˚C ve üstünde olan, ate ş 

kaynağı saptanamayan bebeklerde değerlendirmede ilk olarak tam kan sayımı, kan kültürü, 

idrar tetkiki ve idrar kültürü alınır. Akciğer grafisi çekilmesi ve BOS incelenmesi hastanın 

kliniğine ve endikasyonuna göre karar verilmelidir. Tedavi ve takip hastaların yüksek ve düşük 

risk taşıyıp taşımadıklarına göre değişir. 

a) Düşük Riskli Hastalar: Bu hastalar ayaktan takip edilir. Birinci seçenek olarak hastalardan 

BOS incelemesi yapılır ve BOS kültürü alınarak, intramusküler seftriakson yapılır. Hasta 24 

saat sonra kontrole çağrılır veya bir diğer seçenek olarak sadece antipiretik verilerek, kültür 

sonuçları ile 24 saat sonra değerlendirilir. 

b) Yüksek Riskli Hastalar: Bu gruptaki hastalar hastaneye yatırılarak izlenir. BOS incelemesi 

yapılır ve kültür alınır. Parenteral antibiyotik tedavisi başlanır. Tedavide ampisilin veya üçüncü 

kuşak sefalosporin tercih edilir. 

31

Önceden sağlıklı olan 3-36 aylık ateş odağı saptanamayan çocuklarda ciddi enfeksiyon 

oranı daha küçük yaş grubundaki çocuklara göre göreceli olarak daha düşüktür. Ve %3 

civarındadır. Ciddi enfeksiyonlarda rol oynayan etkenler: aşı ile enfeksiyon oranı azalan S. 

Pneumoniae ve H. İnfluenza tip b nin yanı sıra A grubu B hemolitik streptokoklar, Salmonella 

ve S. Aureus dur. En sık görülen enfeksiyonlar ise viral üst solunum yolu enfeksiyonu, otit, 

idrar yolu enfeksiyonu, pnömonidir. 

Ateşin 39,5˚C’den dü şük olduğu çocuklarda en sık idrar yolu enfeksiyonu görülmüştür. 

Bu oran kızlarda % 17 civarındadır. Ateşin 39˚C-39,5˚C oldu ğu vakalarda gizli bakteriyemi 

oranı %2-%4 civarındadır. Bu oran ateşin 39,5˚C’den yüksek oldu ğu vakalarda %5 oranına 

çıkmıştır. Bu yaş grubundaki çocuklarda ateşin derecesi ve hastalığın şiddeti değerlendirmede 

önemlidir. Ve Yale gözlem skalasına göre değerlendirilir (4). 

3-36 aylık ateş odağı saptanamayan çocuklarda toksik görünüm varsa, hastaneye 

yatırılarak sepsis yönünden incelenir ve parenteral seftriakson, sefataksim veya ampisilin- 

sülbaktam tedavisi başlar. Bu yaş grubunda toksik görünümü olmayan, ateşi 39˚C olan genel 

durumu iyi olan ve bakteriyel odağı olmayan hastalara sadece antipiretik tedavi verilerek 

ayaktan takip edilir. Hastanın ateşi 48 saat sonra devam ederse ve genel durumu kötüleşirse 

tekrar değerlendirilir. 

Toksik görünümü olmayan ancak ateşi 39˚C’nin üstünde olan, a şısız, hasta görünümlü 

ve beyaz küre sayılarının 5000/mm3’den daha düşük ya da 15000/mm3’den yüksek hastaya 

yaklaşım ise farklıdır. Bu hastalardan mutlaka kan kültürü alınır, seftriakson başlanarak 24 saat 

sonra kontrol edilir (4). 

Ayrıca idrar tetkiki ve idrar kültürü yapılarak ayaktan antibiyotik başlanır ve kontrol 

edilir. Bu gruptaki hastaların çekilen akciğer grafilerinde % 27 oranında enfeksiyon saptanır. 

Oksijen saturasyonunun % 95’in altında, respiratuvar bulguların olduğu, beyaz küre sayılarının 

20000/ mm3’den yüksek olduğu hastalar kliniklerine göre hastaneye yatırılır (4). 

3-36 aylık kaynağı saptanamayan ateşi olan çocuklarda saptanan enfeksiyonlar şunlardır; 

1) İdrar yolu enfeksiyonu: 

En sık görülen enfeksiyondur. Bu nedenle idrar tahlili ve kültürü yapılır. 

2) Gizli pnömoni: 

Çoğu viral enfeksiyona bağlıdır (Respiratory syncytial virus, İnfluenza, Parainfluenza, 

Adenoviruslar). Ancak bakteriyel enfeksiyonlar viral enfeksiyona sekonder olarak gelişir. 

Pnömoniler sırasında alınan kan kültürlerinin % 3’ünde etken üretilir. 

32

Pulse oksimetre ile ölçüm, ateş şiddeti, beyaz küre sayılarının 20000/mm3’ten yüksek 

olması ve akciğer grafisi tanıda yardımcı olur. Özellikle konjuge pnomokok, Haemophilus 

influenzae tip b aşısı ile invaze enfeksiyonlar gibi pnömonilerin de sıklığını azaltmıştır. 

3) Gizli Bakteriyemi: 

Görülme sıklığı % 2,6-6,1 arasındadır. Bu durumda menenjit gelişme riski %2,7 

civarındadır. Haemophilus influenzae tip b aşısı ve konjuge pnomokok aşıları ile bu risk 

azalmıştır. N.menengitidis’e bağlı bakteriyemi ise daha nadir görülmektedir (4). 

4) Enterit: Gelişmekte olan ülkelerde bakteriyel enfeksiyonlar sıktır. 

2.13.ATEŞTE FİZİK BULGULAR 

Fizik bulgular, fizik bakı ve hastanın klinik görünümü olarak iki grupta 

değerlendirilmelidir 

1)Fizik muayene: Fizik muayene sırasında en uygun veri elde edebilmek için çocuğun 

mümkün olduğu kadar rahatlatılması önemlidir. Öykü alırken olduğu gibi, fizik bakı sırasında 

da çocuğun gelişimsel basamaklarına dikkat edilmelidir. Süt çocuğu ve büyük çocuklarda, 

pnömoni tanısında bulgular yüksek oranda görülürken, özellikle de süt çocukluğu döneminde 

meninks irritasyon bulgular belirgin değildir. Bu yaş grubunda menenjit olduğu halde ense 

sertliği ya da kerning-brudginski bulguları saptanmayabilir. Ayrıca altta yatan ağır enfeksiyonu 

gösteren genel fizik muayene bulgularının da hızla tanınması önemlidir (38). 

2) Hastanın klinik görünümü: Hastanın klinik görünümünün değerlendirilmesi, çocuğun 

yaşına göre davranış ve aktivite durumuna bakılarak iyi ya da hasta görünümlü olarak 

tanımlanması ile yapılabilir. 

Hastanın klinik görünümünü etkileyen faktörler şunlardır; 

A) Ekstrensek faktörler: 

Altta yatan enfeksiyon tipi, açlık, fiziksel rahatsızlık, yabancı yada anneden ayrılma 

anksiyetesi, hiperpreksi, dehidratasyon, değerlendirmeyi yapan kişinin deneyimi. 

B) İntrensek faktörler: Hastanın nörolojik gelişiminin düzeyi. 

Yale gözlem skalası ve küçük bebekler için gözlem skalaları kullanılarak hastanın klinik 

görünümünün değerlendirilmesi ile hasta görünen çocuklarda ciddi hastalık ya da enfeksiyon 

saptanma olasılığı %75, iyi görünen ciddi hastalık yada enfeksiyonu ekarte etme olasılığı %95 

olarak bildirilmiştir (Tablo 8-9). Ateşli bebeklerin değerlendirilmesinde öyküdeki veriler ile 

klinik görünüm ve fizik bulgulardan elde edilen bilgilerin uyumu kullanılır (39). 

33

Tablo 8: Yale gözlem skalası 

Ağlama 

Gözlem Normal 

(1 Puan) 

Güçlü, normal ton ve 

içerikte 

Anne – babaya tepkisi Kısaca ağlar, sonra 

Uyku – uyanıklık 

durumu 

Renk 

Hidrasyon 

Sosyal Davranış 

Total skor 6-30 arasında değişir 

yatışır ve susar 

Uyanıksa uyanık 

kalır, uyuyorsa 

stimulus ile uyanır 

34 

Orta Bozukluk 

(2 Puan) 

Ağır Bozukluk 

(3 Puan) 

İnleme, hıçkırma Zayıf inleme ya da 

Ağlama biter ve 

başlar 

Uyanıksa kısaca 

gözler kapanır, 

uyuyorsa uzun uyarı 

Pembe Ekstremiteler soluk ya 

da akrosiyanoz 

Normal Cilt, gözler normal, 

Gülümser ya da 

uyanık hale gelir 

Tablo 9: Küçük bebekler için gözlem skalası 

- Gülümsüyor/ huzursuz değil (1 puan) 

- Huzursuz, ancak avutulabiliyor (3 puan) 

- Huzursuz, avutulamıyor (5 puan) 

1. DAVRANIŞ 

2. SOLUNUM 

ağız hafifçe kuru 

Kısaca gülümser ya 

da uyanık kalır 

- Hafif – orta yakınmalar (takipne, interkostal çekilmeler, hışıltı) (3 puan) 

- Ağır solunum sıkıntısı ya da apne / solunum yetmezliği (5 puan) 

- Pembe, ekstremiteler normal sıcaklıkta (1 puan) 

- Ekstremiteler benekli, soğuk (3 puan) 

- Soluk, şokta (5 puan) 

Total skor 3-15 arasında değişir. 

3. PERİFERAL DOLAŞIM 

yüksek perdede tiz sesle 

Ağlamaya devam eder, 

güçlükle tepki verir 

Uyumaya başlar ya da 

gözlerini açamaz 

Soluk ya da siyanotik 

veya dalgalı, kül rengi 

Cilt hamur kıvamında, 

kuru mukozalar 

Gülümsemez, sinirli, 

donuk, ifadesi azalmış

2.14. LABORATUVAR DEĞERLENDİRME 

Ateşle gelen çocuklarda, hastanın yaşı ve özelliklerine göre çeşitli laboratuar tetkikleri 

önerilebilir. Üç aydan küçük ateşli bebeklerde tam bir sepsis değerlendirmesi gereklidir. Bu da 

tam kan sayımı, lökosit sayısı ve formülü, idrar bakısı, lomber ponksiyon, BOS, kan ve idrar 

kültürünü içerir. Akciğer grafisi ve gaita kültürü genellikle klinik endikasyon varsa yapılır. 

3-36 ay arası ateşli çocuklarda LP ve akciğer grafisi çekme kararı, gözlem, öykü ve fizik 

bakıya göre verilir. Bu yaş grubu çocuklarda ciddi hasalık düşündüren klinik bulgular yoksa, 

kan ve idrar kültürü yapılması gerekliliği konusu tartışmalıdır (Tablo 10). 

Tablo 10: Ateşli çocuklarda laboratuvar değerlendirme 

Hastanın Yaşı Ve Özellikleri 

Önerilen Tetkikler 

Önerilen Tetkikler Tam sepsis değerlendirmesi mutlak yapılır. 

3 – 36 ay, 

Ateş > 40˚C 

Herhangi bir ateş yüksekliği, fizik bakıda 

odak yok 

Uzun süren ateş (> 7 gün) 

1. Basamak Değerlendirme 

2. Basamak Değerlendirme 

Gaita kültürü ve akciğer grafisi klinik 

endikasyon varsa önerilir. 

Tam kan sayımı, lökosit sayısı ve formülü, 

idrar bakısı, kan kültürü 

İdrar kültürü 

Tam kan sayımı, lökosit sayısı ve formülü, 

eritrosit sedimantasyon hızı, idrar bakısı, kan, 

idrar ve gaita kültürü, akciğer grafisi, LP, 

Anti nükleer antikorlar, romatoid faktör, 

kompleman 3, tüberkülin cilt testi, karaciğer 

ve böbrek fonksiyon testleri 

Kemik iliği aspirasyonu, üst gastrointestinal 

kontrastlı grafileri, ince barsak pasaj grafileri 

35

2.15. PROGNOZ 

Uzun süren, nedeni bilinmeyen ateşli çocuklarda prognoz etiyolojiye bağlıdır. Bu 

olguların % 50’sinde enfeksiyon hastalığı saptandığından, genelde prognoz iyidir. Ciddi 

enfeksiyon hastalığı olan üç aydan küçük bebekler, bakteriyel menenjit gibi ciddi 

komplikasyonlar bakımından dikkatle gözlenmelidir. Bakteriyemi sepsise ilerleyebilir. 

Görünürde bir ateş odağı olmayan 3-36 ay arası çocuklarda temel sorun, bakteriyemiden sonra 

menenjit gibi lokal komplikasyonlar gelişmesidir. Başlangıçta alınan kan kültürü sonuçları 

beklenirken, başlanacak antibiyoterapi konusunda görüş birliği yoktur. 

Pek çok sayıda çalışmadan elde edilen sonuçların ışığında, gizli bakteriyeminin üç 

göstergesi ortaya konmuştur; 

1) Çocuğun görünümü 

2) Ateş yüksekliği 39˚C’den yüksek 

3) Lökosit sayısı 15000/mm3’den çok veya absolü nötrofil sayısı 10000/mm3’den çok (1,4,6). 

Büyük çocuklara göre süt çocuklarında fonksiyonel akciğer kapasitesi daha düşük 

olduğundan, pnömoni solunum güçlüğü, hipoksi ile seyredebilir ve agresif tıbbi yardım 

gerektirir. 

Her şeye rağmen eğer erken ve uygun tanısal girişimler başlatılır, hastaneye yatırma 

veya yatırmama, antibiyotik kullanma konusunda dikkatli kararlar alınır. Ve dikkatli bir izlem 

yapılırsa, üç aydan küçük çocuklarda prognoz iyidir 

2.16.ATEŞ TEDAVİSİ 

Ateş tedavisi destek tedavisi, antipiretik tedavi ve nedene yönelik tedavi olarak üç gruba 

ayrılabilir. 

Ateşli çocuğa tedavi yaklaşımı 

1) Destek tedavisi: ortam ısının ayarlanması, çocuğa ince ve gevşek giysilerin giydirilmesi, 

bol sıvı verilmesi, yeterli kalori sağlanması 

2) Ilık su ile pansuman veya banyo 

3) Ateş düşürücü ilaç tedavi: Asetilsalisilik asit, asetaminofen, ibuprofen, metimazol, 

nimesulid 

4) Nedene yönelik özgül tedavi 

36

1) Destek tedavisi: 

Çocuğun bulunduğu oda ısısı 21˚C-22˚C olmalıdır. Bu düzeydeki ısı ç ocuğun ısı 

kaybının en üst düzeyde olmasını sağlar. Çocuğun aşırı giydirilmesi, sarılması ve üzerinin 

örtülmemesi gerekir. Az ve gevşek giysiler çocuğun ısısının düşürme mekanizmalarına 

yardımcı olur. Eğer çocuk üşüyor ve titriyorsa üzerine ince bir örtü örtülebilir. Ateş çocuğun 

kalori gereksinimini artırır. Bu nedenle çocuğun aç bırakılmaması ve beslenmenin 

desteklenmesi gerekir. Ateş terlemeyi ve solunum sayısını artırarak sıvı kaybınında artışına yol 

açar. Bu durum dehidratasyona ve vücut ısının daha da artmasına yol açacağından çocuğa bol 

miktarda sıvı verilmelidir. Bu amaçla beslenmede özellikle su, meyve suyu, çorba ve sulu 

meyveler kullanılabilir. Bebek anne sütü veya formula ile besleniyorsa beslenme sıklığı 

artırılmalıdır. Ateş midenin aktivitesini azalttığı ve sindirimi yavaşlattığı için ateşli çocukların 

beslenmesinde yağlı ve zor sindirilen gıdaların kullanılmaması önerilir (40). 

Fizik aktivite vücut ısısının artıracağından aşırı fizik aktiviteden kaçınılmalıdır. Aslında 

hastalığı ciddi olan çocuk dinlenmek ister. Çocuk oynamak istiyorsa basit oyunlar oynaması 

engellenmemelidir. 

2) Ilık su banyosu ve pansumanı: 

Ilık su ile ısıtılmış havlu veya sünger ile boyun, yüz, el bilekleri, diz, koltuk altı, kasık 

kıvrımları ve karın üzerine pansuman yapılması buharlaşma ile ısı kaybını artırır. Ateşin 

düşürülmesini kolaylaştırır. Bu uygulama yapılırken ıslak havlu ile sarılmamasına dikkat 

edilmelidir. Ayrıca pansuman veya banyo için ılık su yerine kesinlikle alkol veya soğuk su 

kullanılmamalıdır. Ilık su ile pansuman özellikle ateş düşürücü verildiği halde bir saat sonra 

ateşin devam ettiği çocuklarda ve özellikle altı aydan küçük çocuklarda ateşin ilaçsız 

düşürülebilecek çocuklarda uygulanmalıdır. Ateşin çok yüksek olduğu durumlarda ve febril 

deliryum gelişmesi halinde çocuğu rahat ettirmek için ılık pansuman uygulanabilir. 

Sıcak altında kalanlarda, güneş çarpması durumlarındaki ateş yükselmelerinde bozulan 

mekanizma ısı kayıp yollarındadır. Burada antipiretiklerin etkisi yoktur. Bu hastaları periferik 

soğutma gibi yöntemlerle tedavi etmek gerekir (41). 

37

3)Ateş düşürücü ilaç tedavisi: 

Antipiretik ilaç kullanımın önerildiği yüksek ateş sınırı 39˚C-39,5˚C’dir. E ğer çocuk 

kendini sıcak ve rahatsız hissediyorsa ve takipne gibi semptomlar varsa daha düşük ateş 

düzeylerinde de antipiretik ilaç verilebilir. Dört aydan küçük bebeklerde antipiretik verilirken, 

üç günden daha uzun süre kontrolsüz ilaç kullanılmamalıdır. Özellikle bu yaş grubunda yüksek 

doz ilaç kullanımı riski yüksektir. 

Çocuklarda en sık kullanılan antipiretik ilaçlar; Asetilsalisilik asit, parasetemol, 

ibuprofen, ketoprofen ve metimazoldur. Son yıllarda nimesulid de bunlara eklenmiştir. 

a)Asetilsalisilik Asit (ASA) 

Araşidonik asidin PGE2’ ye dönüşümünde rol oynayan siklooksijenazı (COX1) inhibe 

ederek araşidonik asitten tromboksan ve prostoglandin oluşmasını engeller. Antipiretik, 

analjezik ve Antienflamatuar olarak etki etmektedir. PGE2 düzeyindeki düşüş hipotalamik ayar 

noktasını düşürerek ateşin düşmesine neden olur. Antipiretik dozu 65mg/kg/gündür (42). 

Günlük doz 4-6 saat aralarla bölünmüş olarak verilmelidir. Vücutta eliminasyon doza 

bağımlıdır. Yarılanma ömrü her dozla artarak vücutta birikmeye neden olabilir. Bu da salisilat 

entoksikasyonu için büyük bir risktir. Normalde 20 dakika olan yarı ömür süresi 15 saati 

geçebilir. İlaç alınışından 1-2 saat sonra plazmada ancak %25 oranında hidroliz edilmeden 

kalır. Serum proteinlerine özellikle albümine bağlanır. Tüm vücut doku ve boşluklarına geçer. 

Salisilat karaciğerde metabolize edilip konjugatlarına çevrildikten sonra böbrek yoluyla atılır. 

Son yıllarda ASA’nın önemli yan etkilerinden biri REYE sendromu üzerinde 

durulmalıdır. Yapılan geniş epidemiyolojik çalışmalarda REYE sendromunun sadece ASA 

alımı ile değil, alınan salisilat miktarı ile de ilişkili olduğu saptanmıştır. Bu nedenle ASA’nın 

viral hastalıklarda, özellikle suçiçeği ve influenza olgularında kullanılmaması önerilmektedir. 

Akut entoksikasyon ve REYE sendromu dışında ASA’nın reaktif metabolitleri karaciğer ve 

böbrek toksisitesi, immun yanıtın baskılanması, gastrointestinal sistemde inflamasyon ve 

kanama, trombosit fonksiyonlarında bozulma ve duyarlılığı olan kişilerde astım atağı oluşabilir 

(4,42,43). 

b)Parasetemol 

Para-aminofenol türevidir. Özellikle MSS’ nin prostoglandin sentezini inhibe 

etmektedir. Siklooksinejazı inhibe ederek etki eder. Parasetamolün santral ve periferik COX 

üzerine inhibitör etkisi diğer NSAİD’lerden farklılık gösterir. Santral COX üzerine etkisi 

Aspirin ile benzer iken, periferik COX üzerine etkisi aspirinin %5’i, indometazinin %0.02’si 

kadardır (44). Bu nedenle antiinflamatuar etkinliği son derece düşüktür. Ağız yoluyla 

alındığında çabuk emilir ve etkisi erken başlar. 

38

Besinlerle alımı absorpsiyonu azalttığı için aç karna alınması tercih edilir. Plazma 

düzeyi 30 dakika-1 saat içinde maksimuma ulaşır. Plazma proteinlerine fazla bağlanmaz. 

Antipiretik etkinliği 3-4 saat kadar devam eder. Çocuklarda önerilen tedavi dozu 10-15 

mg/kg/doz 4-6 saat aralıklarla, maksimum 90 mg/kg/gün şeklindedir (45). 

Pediatrik antipiretikler arasında en güvenilir olanıdır. Peptik ülser, renal yetmezlik, 

düzeltilmemiş hipovolemi veya astım varlığında parasetemol kullanılması düşünülmelidir. Çok 

nadirde olsa hepatik yetmezlik yapabilir. Bu durum özellikle iki yaşından küçük, uzun süre aç 

olan, yüksek doz ve günlerce tedavi verilenlerde gözlenmiştir. 

c)İbuprofen 

Profenler grubunda yer alan NSAİD’dir. Analjezik, antipiretik ve antinflamatuar 

etkinlik gösterir. Gastrointestinal sistemden çok iyi emilir ve büyük kısmı (%90) plazma 

proteinlerine bağlanır. Karaciğerde metabolize edilir. Tek doz alındıktan sonra bir saat 

içerisinde plazmada zirve değere ulaşır. Besinlerle birlikte alınması emilimini azaltır. Oral 

alımdan dört saat sonra yaklaşık %95’i idrarla atılmış olur. Plazma yarı ömrü 1,9-2,2 saat 

arasında değişir (46). Parasetemolün aksine hem santral hem de periferik etkilidir. Bu nedenle 

antienflamatuar amaçlı kullanılabilir. 

Çocuklarda önerilen tedavi dozu 5-10 mg/kg/doz’dur. Total dozun 40-60 mg/kg’yi 

geçmemesi önerilir. Dispepsi, gastrointestinal kanama, renal kan akımında azalma gibi etkileri 

vardır. Renal yetmezliği olan çocuklarda kullanırken dikkatli olunmalıdır. Aseptik menenjit, 

hepatik toksisite ve aplastik anemi de nadir yan etkilerindendir (4). 

d)Ketoprofen 

Ketoprofen NSAID grubu bir ilaçtır. Kimyasal olarak propiyonik asit türevidir. Her iki 

siklooksijenazın araşidonik asite bağlanmasını engelleyerek analjezik, antipiretik ve 

antiinflamatuar etkileri gösterir. Oral alındığında, gastrointestinal sistemden emilimi neredeyse 

tam ve hızlıdır. Yiyecek ve sütle alınması emilim hızını değiştirirken, emilim oranını 

değiştirmez. Biyoyararlanımı % 90’dır. % 99 oranında serum proteinlerine bağlanan 

ketoprofenin, metabolitleri aktif değildir. İlk 24 saat içinde % 60’ı idrarla atılır. 

Altı aylıktan büyük bebeklerde kullanılır. Doz 0.5mg/kg/doz günde üç-dört defadır. 

Günlük dozu 2 mg/kg/doz’u aşmamalıdır. Gastrointestinal kanama, böbrek disfonksiyonu ve 

hipersensivite reaksiyonlarına sebep olabilir. En sık görülen yan etkisi gastrointestinal sistem 

üzerinedir. Ayrıca aşırı duyarlılık reaksiyonu, anafilaksi ve anjioödem görülebilir (4). 

39

e)Metimazol 

Santral sinir sistemine direkt olarak etkili olduğu ve ek olarak endojen pirojenlerin 

sentezi ve salınımının periferik inhibisyonla da etki ederek ateşi düşürür. Metabolitleri böbrekle 

atılır. Özellikle çocuklarda eliminasyonu hızlıdır. Başlıca yan etki olarak nadir görülen şok, 

agüronülositoz, lökopeni, trombositopeni, aşırı duyarlılık reaksiyonu nadir olgularda oligoüri, 

anüri, proteinüri, intersitisyel nefrit gibi geçici böbrek bozuklukları gözlenmiştir. 

Tıbbı zorunluluk olmadıkca üç aylıktan küçük ve beş kilogramdan düşük ağırlıktaki 

bebeklerde kullanılmamalıdır. 

f)Nimesulid 

Sikloosijenaz-2 enzimini selektif inhibe eden NSAİD’dir. Oral emilimi neredeyse tama 

yakındır. Yiyecekler emilim hızını azaltır ancak emilen ilaç miktarını değiştirmez. Plazma 

proteinlerine % 99 oranında bağlanır. Neredeyse tamamı metabolize edilir. Yarılanma ömrü 

1.56-4.95 saattir. Antipiretik dozu 5mg/kg/gün’dür. Bu dozun ikiye veya üçe bölünerek 

verilmesi istenen etkiyi sağlar (47). 

En sık bildirilen yan etkiler gastrointestinal, deri reaksiyonları ve santral sinir sistemi 

etkileridir. Ülkemizde çocuklarda kullanımı akut karaciğer hasarı ve fatal seyreden karaciğer 

yetmezliği vakalarının bildirilmesi nedeniyle 10 Mayıs 2002’den itibaren kısıtlanmıştır. Aktif 

peptik ülseri, orta ağır hepatik yetmezliği ve ağır böbrek yetmezliği olan vakalarda 

verilmesinden kaçınılmalıdır. 

4) Nedene yönelik özgül tedavi. 

40

3-GEREÇ VE YÖNTEMLER 

Bu çalışmaya 2007 yılı içinde Şişli Etfal ve Eğitim Araştırma Hastanesine ateş sebebiyle 

başvuran ve yatırılan 2-24 aylık süt çocukları alınmıştır. Bu amaçla yatırılan hastaların kayıtları 

geriye dönük (retrospektif) olarak değerlendirilmiştir. 

Çalışmada hastaların; 

• Yaş 

• Cinsiyet 

• Başvuru anındaki vücut sıcaklıkları 

• Başvuru öncesi ateşin süresi 

• Eşlik eden diğer semptomlar 

• Fizik muayene bulguları: Solunum sayıları, solunum sistemi bulguları, kalp tepe atım 

hızları, nabız sayıları, ölçülmüşse kan basıncı, hepatomegali ve splenomegali 

• Laboratuvar bulguları: Tam kan sayımı, C-reaktif protein, tam idrar tetkiki, ön arka 

akciğer grafileri, Beyin omurilik sıvısı (BOS) incelemesi; kan, idrar ve BOS kültürleri, 

gaita mikroskopileri, serolojik testler 

• Kullanılan antibiyotikler ve süreleri 

• Hastanede yatış süreleri 

• Kesin tanıları 

• Prognozları ayrıntılı olarak kaydedilmiştir. 

Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesine 2007 yılında ateş nedeniyle yatırılan 2-24 

aylık hastaların vücut sıcaklıkları sağlık personeli tarafından 22˚C-24˚C oda ısısında civ alı cam 

termometre kullanılarak ölçülmüştür. Hastaların vücut sıcaklıkları aksiller olarak ölçülüp 

37,2˚C’nin üstündeki de ğerler ateş kabul edilmiştir (7,8). En az üç ölçüm yapılmış ve bu 

ölçümler hasta dosyalarına kaydedilmiştir. Hastaların vücut sıcaklıkları ölçümü öncesi civalı 

cam termometre sallanarak 35˚C’ye dü şürülmüş, koltuk altı kurulanarak en az üç dakika 

beklendikten sonra ölçümler yapılarak kaydedilmiştir. 

İstatistiksel analiz: Bu çalışmada istatiksel analizler NCSS 2007 paket programı ile 

yapılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistiksel metodların sıklık 

dağılımları, ortalama, standart sapma kullanılmıştır. 

41

4-BULGULAR 

Çalışma 2007 yılında Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesine ateş şikayeti ile 

başvurup yatırılan 129 hasta üzerinde yapılmıştır. Çalışmaya alınan 129 olgunun yaşları 2,5 ay 

ile 23 ay arasında değişmekte olup ortalama yaş 10,12 ± 5,92 aydır. Olguların % 60’ı erkek 

%40’ı kız idi.(Tablo 11). 

Tablo 11: Ateş sebebiyle yatırılan hastaların bazı özellikleri 

Sayı Minimum Maksimum 

Ortalama ve 

standart sapma 

Yaş (ay) 129 2,5 23 10,12±5,92 

Kilo(Gram) 129 2400 17700 8613,95±2457,92 

Vücut sıcaklığı(˚C) 129 38 40 38,52±0,46 

Dakika solunum sayısı 129 18 80 35,50±11,893 

Kalp tepe atım hızı 129 110 180 133,39±14,082 

Boy(cm) 

Cm = santimetre 

129 46 94 69,50±9,01 

Hastaların öykülerinden ateşin en az bir günden, en fazla ise dört günden beri var 

olduğu öğrenilmiştir (ortalama 2,05 gün). Başvuru anında ortalama vücut sıcaklığı 38,52˚C 

olarak bulunmuştur. 

Olgular, yaşlarına göre dört gruba ayrılmıştır. 27’si 2-4 ay arasında, 40’ı 5-9 ay 

arasında, 37’si 10-16 ay arasında, 25 hasta ise 17-24 ay arasındaydı (Tablo 12), vücut ağırlıkları 

ise 5000 gram altı, 5000-8999 gram ve 9000 gram üstü olarak gruplandırılmıştır. 

Tablo 12: Ateş sebebiyle yatırılan hastaların demografik özellikleri 

N % 

1-4 Ay 27 20,9 

5-9 Ay 40 31 

10-16 Ay 37 28,7 

Yaş 17-24 Ay 25 19,4 

Hastaların başvuru sırasında ateş dışında eşlik eden şikayetleri, bu şikayetlerin ne kadar 

süredir var olduğu, fizik muayene bulguları ve kesin tanıları kaydedilmiştir. Hastaların 22’sinde 

başvuru sırasında ateş dışında şikayeti yoktu. 107’unda ise ek şikayetler mevcuttu (Tablo 13). 

Hastaların başvuru anındaki diğer şikayetleri; kusma, ishal, iştahsızlık, hırıltı, beslenmeme, 

havale geçirme, döküntü, huzursuzluk, boyunda şişlik, ağızda yaralar idi. Hastaların ateş 

şikayetine eşlik eden şikayetlerin başlıcaları sırasıyla kusma, beslenmeme, öksürük ve 

beslenmeme idi. 

Tablo 13: Ateş şikayeti ile başvuran hastaların ek semptomları 

Semptom N 

Gün olarak ortalama 

süre(±SD) 

Kusma 30 1,7(1-4) ±0,837 

İshal 2 1,5(1-2) ±0,707 

İştahsızlık 15 2,2(1-5) ±1,424 

Beslenememe 19 1,42(1-3) ±0,692 

Havale Geçirme 3 1(1) 0 

Döküntü 7 3,71(1-5) ±1,604 

Öksürük 16 2,25(1-5) ±1,291 

Huzursuzluk 9 1,89(1-4) ±1,167 

Boyunda şişlik 2 1(1)±0 

Ağızda yaralar 2 1(2)±0 

Hırıltı 2 1(1)±0 

Başvuru anında odağı belli olmayan hastalardan kan, idrar, klinik şüphe halinde ise 

beyin omurilik sıvısı kültürleri için örnek materyali alınmış ve bu kültürlerdeki üremeler 

kaydedilmiştir (Tablo 14). 

Hastalarımızdan 49’una Lp yapılmıştır. Bu hastaların BOS kültürlerinin 42‘sinde üreme 

saptanmamıştır. Dördünde ise metisiline duyarlı koagülaz negatif stafilakok (MDKNS), üçünde 

ise metisiline dirençli koagülaz negatif stafilakok (MRKNS) üremesi olmuştur. Yedi hasta 

bakteriyel menenjit tanısı almış 25 hasta ise aseptik menenjit tanısı almıştır. 17 hastanın ise 

BOS bulguları normal gelmiştir, bu hasta başka tanılar almıştır. 

Hastalarımızın 65’ine idrar kültürü yapılmış bu hastaların 40’ında tam idrar tahlilinde 

beşden fazla lökosit saptanmıştır. 25 hastada idrar kültüründe üreme saptanmıştır ve üst üriner 

sistem enfeksiyonu tanısı almıştır. 

43

Hastalarımızın 120’sinden kan kültürü alınmıştır. 93 hastanın kan kültüründe üreme 

olmamış, 17 hastanın ise kan kültüründe üreme olmuştur. Üremesi olan 16 hasta klinik ve 

laboratuvar bulgularıyla sepsis kabul edilmiştir. Bir hastanın üremesi ise klinik ve laboratuvar 

ile uyumlu olmadığı için kontaminasyon kabul edilmiştir 

Tablo 14: Ateş sebebiyle yatırılan hastaların kan, BOS ve idrar kültürü üremeleri 

Kaynak Kültür Üremesi N % 

Kan kültürü alınmamış 19 15 

MDKNS 11 9 

MRKNS 6 4 

Kan Kültürü Üreme Yok 93 72 

BOS kültürü alınmamış 80 62 

MDKNS 4 3 

MRKNS 3 2 

BOS Kültürü Üreme Yok 42 33 

İdrar kültürü alınmamış 63 49 

E.Coli 20 16 

Enterococus feacium 2 1 

Klebsiella Pneumonia 3 3 

İdrar Kültürü Üreme yok 40 31 

MDKNS = Metisiline Duyarlı Koagülaz Negatif Stafilokok MRKNS = Metisiline Dirençli 

Koagülaz Negatif Stafilokok 

. 

Hastaların; hemoglobin, beyaz küre sayısı, mutlak nötrofil ve lenfosit sayıları, C- reaktif 

protein varlığı tam idrar tetkiki ve sedimentinde lökosit sayısı, beyin omurilik sıvısı 

biyokimyasal parametreleri, karaciğer fonksiyon testleri, serolojik testleri ve EKO bulguları 

kaydedilmiştir (Tablo 15). 

Olguların lökosit değerleri 4000 altı, 4000-10000 ve 10000 üstü olmak üzere üç gruba 

ayrılmıştır. Tam kan sayımında lökosit değerleri nötrofil ve lenfosit hakimiyeti olarak 

gruplandırılmıştır. C-reaktif protein değerleri ise 0.5mg/dl üzerindeki değerler pozitif kabul 

edilmiş ve olgular negatif ve pozitif değerler olmak üzere iki gruba ayrılmıştır. 

Olguların tam idrar tahlilindeki lökosit sayısı 5/mm3’den çok olanlar pozitif, eritrosit 

değerleri 5/mm3’in üzerindeki değerler pozitif kabul edilmiştir. Tam idrar tahlilinde nitrit, 

protein ve bakteri değerleri ise pozitif veya negatif olarak değerlendirilmiştir (Tablo 16). 

44

Tablo15: Ateş sebebiyle yatırılan hastaların bazı laboratuvar değerleri 

N % 

< 4000 4 3,1 

Lökosit 4000-10000 33 25,8 

Grubu 10000 92 71,1 

Nötrofil – 

Lenfosit 

Nötrofil Hakimiyeti 104 80,6 

Hakimiyeti Lenfosit Hakimiyeti 25 19,4 

Normal 24 18,6 

CRP Normal Yüksek 105 81,4 

Negatif 19 33,3 

TİT Lökosit Pozitif 38 66,7 

Yok 62 63,3 

TİT RBC Var 36 36,7 


TİT Protein Pozitif 6 6,1 


TİT Nitrit Pozitif 17 17,3 


TİT Bakteri Pozitif 7 7,1 

RBC = Red Blood Cell (Eritrosit) TİT = Tam İdrar Tetkiki CRP = C Reaktif Protein 

Tablo16: Ateş sebebiyle yatırılan hastaların bazı laboratuvar değerleri 

Sayı Minimum Maksimum 

Ortalama ve 

standart sapma 

Hemoglobin ( gr/dl) 128 7,3 13,7 10,61±1,04 

Trombosit (mm3) 128 128 800 358,41±121,18 

Lökosit (mm3) 129 3950 50840 17587,2±8481,55 

Nötrofil (mm3) 129 450 35000 9996,36±6684,44 

Lenfosit (mm3) 129 820 19500 5523,95±2728,62 

Monosit (mm3) 126 30 7200 1644,76±1126,74 

CRP ( mg/dl) 129 0 311 68,41±67,15 

TİT dansite 98 1005 1030 1015,1±5,72 

TİT pH 98 5 8 5,90±0,66 

Protein BOS (mg/dl) 55 16 160 52,71±34,36 

Glikoz BOS (mg/dl) 55 9 77 45,95±14,59 

45

Üriner sistem enfeksiyonu tanısı alan 25 hastanın üriner USG’si çekilmiştir. Çekilen 

üriner USG’lerin beşinde patolojik görünüm saptanmıştır. Hastalarımızdan 20’sinin üriner 

USG’si normal olarak gelmiştir. Hastalarımızdan 99’una ön-arka akciğer grafisi çekilmiştir. 

Hastalarımızdan 39’unun ön-arka grafisi alt solunum yolu enfeksiyonu bulgularıyla uyumlu 

gelmiştir (Tablo 17). Hastalarımızdan 33’ünde bronkopnomoni ile uyumlu infiltrasyon 

saptanırken altı hastada lober pnömoni ile uyumlu infiltrasyon saptanmıştır. Lober pnömoni 

tanısı alan hastalara toraks USG yapılmıştır. Bir hastada toraks USG’de minimal sıvı 

saptanmıştır klinik olarak izlenmiş ve toraks tüpü takılmamıştır. 

Tablo17: Ateş sebebiyle yatırılan olguların görüntüleme bulguları 

Görüntüleme N % 

Üriner USG yapılmayan 102 79,1 

Grade 1parankimal hastalık 2 1,6 

Grade 1pelvikaliektazi 1 0,8 

Üriner Mesanede internal ekojenite artışı, 1 0,8 


USG Böbrekte hidronefroz 1 1,6 


Ön-arka 

İnfiltrasyon 33 33,3 

akciğer filmi Lober infiltrasyon 6 6,1 

Torak USG’si normal veya çekilmemiş 128 99,2 

Toraks USG Minimal sıvı sağda 1 0,8 

USG= Ultrasonografi 

LP yapılan 49 hastanın pandy bulguları yedi hastada pozitif 42 hastada negatif 

bulunmuştur (Tablo18). Frotty bulguları ise yedi hastada nötrofil hakimiyeti, 25 hastada 

lenfosit hakimiyeti ile uyumlu bulunmuştur. 

Tablo 18: Ateş sebebiyle yatırılan hastaların pandy ve frotty bulguları 

N % 


Pandy BOS Pozitif 7 14,3 

Nötrofil hakimiyeti 7 21,8 

Frotty BOS Lenfosit hakimiyeti 25 78,2 

Hastalarımızın 20’sinde serolojik testler gönderilmiştir (Tablo 19). Bu hastaların 

ikisinde Ebstein Barr Virus (EBV) pozitif gelmiştir ve EBV enfeksiyonu tanısı almıştır. 

46

Hastalarımızın 127’sine biyokimyasal analiz yapılmıştır. Bu hastaların 17’sinde 

karaciğer fonksiyon testlerinden Aspartat Aminotransferaz (AST) ve Alanin Aminotransferaz 

(ALT) yüksek bulunmuştur. Bu hastaların 16’si sepsis tanısı almış birisi ise EBV enfeksiyonu 

tanısı almıştır. 

Hastalarımızdan ikisine Kawasaki sendromu tanısı konmuş EKO’ da bir hastada sağ 

koroner arterde minimal ektazi diğer hastada ise sol koroner arterde minimal ektazi saptanmıştır 

Kawasaki sendromu teşhisi alan bir hasta 13 gün diğer hasta ise 14 gün yatırılmıştır. Her iki 

hastada haliyle taburcu edilmiştir. Her iki hastada da tedavide seftriakson kullanılmıştır. 

Tablo 19: Ateş sebebiyle yatırılan hastaların bazı biyokimyasal ve serolojik 

değerlendirilmesi 

TEST DEĞERLENDİRME SAYI YÜZDE(%) 

Negatif 18 90 

EBV Pozitif 2 10 


AST Pozitif 17 13,4 


ALT Pozitif 17 13,4 

TORCH 

Negatif 

Pozitif 

20 

0 

100 

0 

TORCH= Toxoplasmosis, Other (syphilis), Rubella, Cytomegalovirus (CMV), Herpes simplex 

virus (HSV), AST= Aspartat Aminotransferaz, ALT= Alanin Aminotransferaz EBV= Ebstein 

Barr Virus 

Hastaların yatış öncesi aldıkları antibiyotikler, yatışı boyunca aldıkları antibiyotikler ve 

süreleri, yatış süreleri ve iyileşme durumları kaydedilmiştir (Tablo20). 

Tablo 20: Ateş sebebiyle yatırılan hastaların antibiyotik alma süreleri ve yatış süreleri 

Sayı Minimum Maksimum Ortalama SS 

Antibiyotik alma süresi 129 3,1 21 7,31 2,88 

Hastanede yatış süresi 129 4 21 7,91 2,98 

Hastaların 111’ i hastanemize ilk başvurularında hastanemize yatışları yapılmış, 18 

hasta ise hastanemiz veya diğer sağlık kurumları tarafından verilen antibiyoterapilerle ayaktan 

takibi sırasında hastanemize başvuru sonrası yatışları yapılmıştır. 

47

Hastalarımızdan 18’i oral antibiyoterapi ile ayaktan takip edilmişlerdir. Hastaların 

kullandıkları antibiyotikler üç grupta toplanmıştır; aminopenisilinler, makrolid türevleri ve 

sefolosporin türevleridir (Tablo21). Hastaların hepsinde oral preparatlar tercih edilmiştir. 

Tablo 21: Ateş sebebiyle yatırılan hastalarda yatış öncesi kullanılan antibiyotikler 

Antibiyotik 

kullanımı 

Kullanılan Antibiyotik N % 

Amoksisilin-klavulanik asit 7 5,4 

Ampisilin-sülbaktam 1 0,8 

Makrolid 1 0,8 

Sefiksim 8 6,2 

Sefuroksim 1 0,8 

Yok 111 86,1 

Hastaların yatış sırasında aldıkları antibiyotikler ve antibiyotiklerin kullanım oranları 

Tablo 22’de gösterilmiştir. Hastalarda en sık kullanılan antibiyotik seftriakson olarak 

bulunmuştur. Seftriakson tedavisi 25 olguyla en sık aseptik menenjitte tedavisinde 

kullanılmıştır. Seftriakson tedavisi 20 olguda üriner sistem enfeksiyonu, 10 olguda sepsis, üçer 

olguda bakteriyel menenjit ve bronkopnömonide, ikişer olguyla da EBV enfeksiyonu, 

Kawasaki sendromu ve lober pnömonide kullanılmıştır. 

Tablo 22: Ateş sebebiyle yatırılan hastaların yatışında aldıkları antibiyotikler ve kullanım 

oranları 

Antibiyotik Sayı % 

Ampisilin-sülbaktam ve Sefataksim 5 3,9 

Ampisilin 1 0.8 

Ampisilin-sülbaktam ve Asiklovir 1 0,8 

Ampisilin-sülbaktam ve Klindamisin 1 0,8 

Ampisilin-Sülbaktam 6 4,8 

Sefazol- Vankomisin 4 3,1 

Sefazol-Gentamisin 10 7,8 

Sefataksim-Amikasin 1 0,8 

Sefataksim-Gentamisin 2 1,6 

Seftriakson-Gentamisin 1 0,8 

Seftriakson-Targocid 1 0,8 

Seftriakson-Vankomisin 5 3,9 

Seftriakson 67 51,9 

Seftriakson-Amikasin 1 0,8 

Sefuroksim 23 17,8 

48

2-24 ay arası ateş şikayeti ile başvurup yatırılan 129 hastanın 33’ünde (%25,6) 

bronkopnomoni, altısında (%1,6) lober pnömoni saptanmıştır. Bronkopnömoni tanısı alan 33 

hasta ortalama 7,9 gün yatmıştır. 

Bronkopnömoni tanısı alan hastaların 22’si sefuroksim, altısı sefazol-gentamisin, üçü 

seftriakson, ikisi ampisilin-sülbaktam ve sefataksim tedavisi almıştır. Sefazol-gentamisin, 

ampisilin-sülbaktam ve sefataksim tedavisi alan hastaların tamamını üç ay altıdaki hastalar 

oluşturmaktadır. Altı hasta tam iyileşme göstermiş 27 hasta haliyle taburcu edilmiş, sekel 

görülmemiştir. Lober pnömoni tanısı alan altı hasta ortalama 9,5 gün yatmıştır. Lober pnömoni 

tanısı alan üç hasta sefazol-gentamisin, iki hasta seftriakson, bir hasta ise ampisilin-sülbaktam 

tedavisi almıştır. Bir hasta tam iyileşme, beş hasta ise haliyle taburcu edilmiştir, sekel 

görülmemiştir. Lober pnömoni tanısı alan hastaların yatışlarının beş ile yedinci günlerinde 

kontrol ön-arka grafileri çekilmiştir. Tüm hastaların grafilerinde gerileme saptanmıştır. 

Çalışmamıza alınan 129 hastanın 25’i(%19,4) üst üriner sistem enfeksiyonu tanısı 

almıştır. Erkek-kız oranı 8/17’idi. Üst üriner sistem enfeksiyonu tanısı alan 25 hasta ortalama 

7,8 gün yatmıştır. 20 hasta seftriakson, bir hasta sefataksim-amikasin, bir hasta sefataksim- 

gentamisin, bir hasta seftriakson-amikasin, bir hasta seftriakson-gentamisin, seftriakson- 

targocid tedavisi almıştır. Üç hasta tam iyileşme ile 22 hasta haliyle taburcu edilmiştir. 

Üst üriner sistem enfeksiyonu teşhisi konan hastaların yapılan üriner USG’sinde 20 

hastada normal bulgular, iki hastada Grade 1 parankimal hastalık, Grade1 pelviektazi, bir 

hastada mesanede internal ekojenite artışı, bir hastada hidronefroz saptanmıştır. Üriner sistem 

enfeksiyon tanısı alan 17 hastada nitrit pozitifliği saptanmıştır. Sekiz hastada ise nitrit negatif 

saptanmıştır. 

Ateş sebebiyle yatırılan 129 hastadan 25’i aseptik menenjit (%19,4), yedi hasta (%5,4) 

ise bakteriyel menenjit tanısı almıştır. Aseptik menenjit tanısı alan 25 hasta ortalama 5,8 gün 

yatmıştır. 25 hastanın tamamına seftriakson tedavisi uygulanmıştır. Yedi hasta ise bakteriyel 

menenjit tanısı almıştır. Dört hasta tam iyileşme ile 21 hasta ise haliyle taburcu edilmiş sekel 

ise görülmemiştir. Bakteriyel menenjit tanısı alan üç hasta seftriakson-vankomisin, üç hasta 

seftriakson, bir hasta ise sefazol-vankomisin tedavisi almıştır. Bakteriyel menenjit tanısı alan 

yedi hastanın ortalama yatış süresi ise 11,8 gündür. 

Hastaların dördünün BOS kültüründe MDKNS üremesi, üçünde MRKNS üremesi 

olmuştur. Beş hasta tam iyileşme ile iki hasta ise haliyle taburcu edilmiştir. Sekel 

görülmemiştir. Bakteriyel ve viral menenjit tanısı alan hastaların kan kültürlerinde üreme 

olmamıştır. 

49

Hastalarımızdan 16’sı ise sepsis tanısı almıştır. Hastaların ortalama yatış süreleri ise 9,1 

gündür. 10 hasta seftriakson, üç hasta ampisilin-sülbaktam ve sefataksim, bir hasta sefazol- 

vankomisin, bir hasta sefazol-vankomisin ve bir hasta ise sefataksim-gentamisin tedavisi 

almıştır. 11 hastanın kan kültüründe MDKNS üremesi olmuştur, beş hastada ise MRKNS 

üremesi olmuştur. Yedi hasta tam iyileşme ile dokuz hasta ise haliyle taburcu edilmiştir. Sekel 

görülmemiştir. Hastaların tamamının AST ve ALT değerleri yüksek saptanmıştır. 

Hastalarımızdan ikisi aftöz stomatit tanısı almıştır. İki hastada beşer gün yatırılmıştır. 

Bir hasta ampisilin-sülbaktam tedavisi, diğer hasta ise ampisilin-sülbaktam ve asiklovir tedavisi 

almıştır. İki hastada haliyle taburcu edilmiştir. 

Hastalarımızdan ikisi EBV enfeksiyonu tanısı almıştır. Hastaların yedi gün yatışı 

yapılmıştır. Tedavide seftriakson kullanılmıştır. Her iki hastada haliyle taburcu edilmiştir. 

Hastalarımızdan ikisi derin boyun enfeksiyonu tanısı almıştır. Bir hasta beş gün diğer 

hasta ise sekiz gün yatırılmıştır. Derin boyun enfeksiyonu tanısı alan iki hastamızın birine 

ampisilin-sülbaktam diğerine ise ampisilin-sülbaktam ve klindamisin tedavisi verilmiştir. Her 

iki hastada haliyle taburcu edilmiştir. 

Hastalarımızdan biri MRR aşı komplikasyonu tanısı almıştır. MRR aşı komplikasyonu 

alan hasta dört gün yatırılmıştır. Hastanın tedavisinde ampisilin-sülbaktam kullanılmıştır. Hasta 

haliyle taburcu edilmiştir. 

Hastalarımızdan dördü suçiçeğine sekonder deri enfeksiyonu tanısı almıştır. Suçiçeğine 

sekonder deri enfeksiyonu tanısı alan dört hasta ortalama 4,7 gün yatırılmıştır. İki hasta 

ampisilin-sülbaktam, bir hastada sefuroksim, bir hastaya ise ampisilin tedavisi verilmiştir. Dört 

hastada haliyle taburcu edilmiştir. 

Hastalarımızdan dördü şant enfeksiyonu tanısı almıştır. Şant enfeksiyonu tanısı alan dört 

hasta ortalama 16,7 gün yatırılmıştır. İki hasta sefazol-vankomisin, iki hasta ise seftriakson- 

vankomisin tedavisi almıştır. Dört hastada tam iyileşme ile taburcu edilmiştir. Şant enfeksiyon 

alan üç hastanın BOS kültüründe MRKNS üremesi olmuştur. Bir hastada ise MDKNS üremesi 

olmuştur (Tablo 23). 

50

Tablo 23: Ateş sebebiyle yatırılan hastalarda klinik tanıya göre kullanılan antibiyotikler 

ve vaka sayıları 

Klinik tanı Antibiyotik Sayı 

MMR aşı komplikasyonu Ampisilin-sülbaktam 1 

Sefazol-Vankomisin 1 

Seftriakson 3 

Bakteriyel menenjit Seftriakson-Vankomisin 3 

Sefataksim-Amikasin 1 

Sefataksim-Gentamisin 1 

Seftriakson 20 

Seftriakson Amikasin 1 

Seftriakson-Gentamisin 1 

Üst üriner sistem enfeksiyonu Seftriakson-Targocid 

Ampisilin sülbaktam- 

1 

Sefataksim 2 

Sefazol-Gentamisin 6 

Seftriakson 3 

Bronkopnömoni Sefuroksim 


22 

Sefataksim 3 

Sefazol- Vankomisin 1 


Sefataksim-Gentamisin 1 

Sepsis Seftriakson 10 

Ampisilin sülbaktam 


1 

Derin boyun enfeksiyonu 

Klindamisin 1 

Ampisilin sülbaktam 2 

Ampisilin 1 

Suçiçeği sekonder deri enfeksiyonu Sefuroksim 1 

EBV enfeksiyonu Seftriakson 2 

Kawasaki sendromu Seftriakson 2 

Sefazol-Vankomisin 2 

Şant enfeksiyonu Seftriakson-Vankomisin 2 

Aftöz stomatit 

Ampisilin-sülbaktam 


1 

Asiklovir 1 

Aseptik menenjit Seftriakson 25 

Ampisilin-Sülbaktam 1 


Lober pnömoni Seftriakson 2 

EBV= Ebstein Barr Virüs (Enfeksiyöz Mononükleaz), MMR= Kızamık- Kızamıkçık- 

Kabakulak 

51

Hastalarımızın kesin tanılarına bakıldığında en sık rastlanan klinik tanının 

bronkopnömoni olduğu, bunu aseptik menenjit ve üst üriner sistem enfeksiyonu izlediği 

görülmüştür. ( Tablo24 ). 

2007 yılında Şişli Etfal Eğitim Araştırma Hastanesi çocuk acil birimimize ateş sebebiyle 

başvurup yatırılan 2-24 ay yaş grubundaki 129 hasta; bronkopnömoni (%25,6), üst üriner 

sistem enfeksiyonu (%19,4), aseptik menenjit (%19,4), sepsis (%12,4), bakteriyel menenjit 

(%5,4), lober pnömoni (%4,7), suçiçeğine sekonder deri enfeksiyonu(%3,1), şant enfeksiyonu 

(%3,1), aftöz stomatit (%1,6), derin boyun enfeksiyonu(%1,6), EBV enfeksiyonu (%1,6), 

Kawasaki sendromu (%1,6) ve MRR aşı komplikasyonu (%0,8) tanıları almıştır ( Grafik1 ) . 

Grafik 1: Olguların Tanıları 

suçiçeğine 

sekonder 

deri 

enfeksiyonu 

3% 

lober pnömoni 

5% 

bakteriyel 

menenjit 

5% 

EBV 

enfeksiyonu 

sepsis 

12% 

2% 

derin boyun 

enfeksiyonu 

2% 

şant 

enfeksiyonu 

3% 

aftöz 

stomatit 

2% 

Grafik Başlığı 

MRR aşı 

komplikasyonu 

1% 

Kawasaki 

sendromu 

2% 

aseptik menenjit 

19% 

52 

bronkopnömoni 

25% 

piyelonefrit 

19%

Tablo 24: Ateş sebebiyle yatırılan hastaların kesin tanıları 

Kesin tanı N % 

Aftöz Stomatit 2 1,6 

Aseptik Menenjit 25 19,4 

Bakteriyel Menenjit 7 5,4 

Bronkopnömoni 33 25,6 

Derin Boyun Enfeksiyonu 2 1,6 

EBV enfeksiyonu 2 1,6 

Kawasaki Sendromu 2 1,6 

Lober Pnömoni 6 4,7 

MMR Aşı Komplikasyonu 1 0,8 

Üst üriner sistem enfeksiyonu 25 19,4 

Sepsis 16 12,4 

Suçiçeği Sekonder Deri Enfeksiyonu 4 3,1 

Şant Enfeksiyonu 4 3,1 

Total 129 100 

EBV= Ebstein Barr Virüs (Enfeksiyöz Mononükleaz), MMR= Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak 

Hastalarımızın 104’ü haliyle, 25’i tam iyileşmeyle taburcu edilmiş, sekel görülmemiştir. 

53

5-TARTIŞMA 

2-24 ay arası yaş grubunda en sık ateş sebebi viral ve bakteriyel enfeksiyonlardır. Üst 

solunum yolu enfeksiyonları, otitis media, gastroenteritler, bronkopnömoniler, üriner sistem 

enfeksiyonları, menenjitler, sepsis ve gizli bakteriyemi en sık ateş sebebi olan viral ve 

bakteriyel hastalıklardır (1,4,6). Çalışmalarda gösterilmiştir ki viral enfeksiyonlar infantlarda 

ateşin %95-96’sından sorumludur. Çoğu viral enfeksiyon ise tedavide sadece semptomatik 

tedavi gerektirmektedir. Doktorun primer rolü ise antibiyotik kullanımı gerektiren bakteriyel 

enfeksiyon teşhisini koymaktır (50). 

Çalışmamızda ateşin başlangıcı ile başvuru arasındaki süre ortalama 2.05 gün olarak 

bulunmuştur. Başvuru anındaki ortalama vücut sıcaklığı ise 38,52˚C bulunmu ştur. Çetin H.’nin 

(49) 1995’de yaptığı çalışmada ise ailelerin sadece %17,4’ünün yüksek ateş görüldükten sonra 

ilk gün içinde çocuklarını bir sağlık kuruluşuna getirdikleri belirlenmiştir. Hoekelman’ın (50). 

1979’da yaptığı çalışmada ise 3-24 aylık 1068 hastada acile başvuru anındaki vücut sıcaklığı 

38,2˚C bulunmu ştur. 

Özellikle santral sinir sisteminin immatür olduğu infantil yaş grubunda primer olarak 

ateşin sorumlu olduğu febril konvülziyonların sık görülmesi ve tekrarlayan, uzun süren 

konvülziyonlarda motor ve mental etkilenmeler gelişebilmektedir. Özellikle üç yaş altında 

febril konvülziyon enfeksiyon hastalıklarının başlangıç döneminde, ateşin ani, hızla yükselen 

ilk saatlerinde görülmektedir. Bu nedenle aileler özellikle bu yaş grubunda yüksek ateşli 

çocuklarına gerekli uygulamaları erken dönemde yaptıktan sonra tanı ve tedavisinin yapılması 

için ilk gün içinde sağlık kuruluşuna götürmeleri gerekmektedir. Ailelerin primer hastalık 

belirtisi olan yüksek ateş görüldükten sonra yapılması gereken müdahaleleri bilmesi ve hemen 

sağlık kurumuna başvurmasının sağlanması sağlık eğitimleri ile sağlanabilir. C. Krantz’ın (51) 

yaptığı çalışmada eğitim düzeyi yüksek olan ve yüksek ateşe ilişkin bilgi alan annelerin 

uygulamalarının daha yeterli olduğu belirtilmiştir. 

Çalışma grubumuza baktığımızda 2-24 ay arası ateş şikayeti ile başvurup yatırılan 129 

hastanın 33’ünde (%25,6) bronkopnomoni, altısında (%1,6) lober pnömoni saptanmıştır. 

Michael Luszczak’ın (52) 2001 ‘de Amerıcan Famıly Physican’da yayınlanan çalışmasında ateş 

şikayeti ile başvuran ve yatırılan hastaların %26’sı bronkopnömoni tanısı almıştır. 

Bronkopnömoni toplumumuz için önemli bir sağlık sorunudur. Gelişmekte olan ülkelerden olan 

ülkemizde; malnütrisyonlu, çevre şartlarının ve sosyokültürel seviyenin düşük olduğu toplumun 

alt kesimlerinde sık görülmekte ve önemli bir sağlık sorununu oluşturmaktadır. 

54

Çalışmamıza alınan 129 hastanın 25’i (%19,4) üriner sistem enfeksiyonu tanısı 

almıştır. Erkek-kız oranı 8/17’idi. Bir çalışmada ise üriner sistem enfeksiyonu ateşli kız 

çocuklarının %17’sinde gözükmüştür (53). Bizim çalışmamızda da kız hastaların %26’sında 

üriner sistem enfeksiyonu saptanmıştır. Shaw ve arkadaşlarının (54) 1998’de yaptığı çalışmada 

2400 ateşli iki yaş altı çocuklarda üst üriner sistem enfeksiyonu oranı %3,3 olarak saptanmıştır. 

Haslarımızdan 63’üne idrar kültürü yapılmıştır. Bu hastaların 25’inde (%39) üreme 

saptanmıştır. Lin. DS’nin (55) yaptığı çalışmada ateşli süt çocuklarında %20’nin üzerinde 

kültürde üreme saptanmıştır. Üriner sistem enfeksiyonlarının %80’ninden fazlasından E. Coli 

sorumludur. 

Üriner sistem enfeksiyonu tanısı alan 25 hastanın yapılan idrar kültüründe; 20 (%80) 

hastada E. Coli üremesi, üç hastada Klebsiella Pneumoniae, iki hasta Enterococus feacium 

üremesi olmuştur. Kathy Shaw ve arkadaşlarının (54) 1998’de yaptığı çalışmada üriner sistem 

enfeksiyon tanısıyla yatırılan hastaların idrar kültürlerinde %93 E. Coli üremesi, %2 

Enterococcus üremesi, bir hastada Enterobakter cloacae, bir hastada Grup A B hemolitik 

streptokok, bir hastada Staphylococcus Aureus ve bir hastada da Pseudomonas üremesi 

saptanmıştır. 

Ateş sebebiyle yatırılan 129 hastadan 25’i aseptik menenjit (%19,4), yedi hasta (%5,4) 

ise bakteriyel menenjit tanısı almıştır. Michael Luszczak’ın (52) 2001 ‘de Amerıcan Famıly 

Physican’da yayınlanan çalışmasında ateş şikayeti ile başvuran ve yatırılan hastaların %32’si 

menenjit tanısı almıştır. 

Hastalarımızdan ikisi Kawasaki Sendromu tanısı almıştır. Kawasaki sendromu tanısı 

konmuş hastaların EKO’ sunda bir hastada sağ koroner arterde minimal ektazi diğer hastada ise 

sol koroner arterde minimal ektazi saptanmıştır. Ülkemizden bildirilen 22 vakalık bir seride 

tedavi öncesi dört olguda (%18) koroner arter patolojisi izlenmiş, tedavi sonrası tüm olgular 

iyileşmiştir (56). 11 vakalık başka bir seride ise üç olguda (%27) koroner arter patolojisi 

izlenmiş, bir olguda rekürrens gelişse de tümü iyileşmiştir (57). 

Hastalarımızdan 16’sı (%12) ise sepsis tanısı almıştır. Theodore C.’nin (58) 2001’de 

yaptığı çalışmada ateşli infantlarda %1,5 olarak saptanmıştır. Josè R. Romero ‘nin (59) yaptığı 

çalışmada infantlarda sepsisin sosyoekonomik seviye ile ilişkili olmadığı saptanmıştır. 

55

Çalışma grubumuzdaki hastalar toplumumuzun sosyoekonomik seviyesi düşük kısmını 

oluşturmaktadır. Aynı çalışmada sepsis tanısı alan vakaların %90’ında kan kültüründe 

Streptococcus pneumoniae ve Haemophilus influenzae tip b üremesi olmuştur. Çalışma 

grubumuzdaki hastaların ise kan kültürlerinin 11’inde MDKNS üremesi olmuştur, beş hastada 

ise MRKNS üremesi olmuştur. 

Greenes DS’nin (60) 2001’de yaptığı çalışmada ateşli infantlarda tanımlanabilir viral 

sendrom oranı % 6 olarak saptanmıştır. Çalışma grubumuzdaki hastaların viral hastalık oranları 

ve tanıları aftöz stomatit (%1,6), derin boyun enfeksiyonu (%1,6), EBV enfeksiyonu 

(%1,6)’dur. 

Sonuç olarak: Küçük çocuklardan oluşan çalışma grubumuzda ateş halen ciddi bir sağlık 

sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Hekimler, ateş sebebiyle başvuran çocuklarda sık görülen 

bronkopnömoni, bakteriyel ve aseptik menenjit, üst üriner sistem enfeksiyonu, sepsis ve viral 

hastalıklar yönünden dikkatli olmalıdır. 

56

6-SONUÇLAR 

1- Bu çalışma 2007 yılı içerisinde Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi’ne ateş şikayeti 

ile başvurup yatırılan 129 hasta üzerinde yapılmıştır. 

2- Çalışmaya dahil edilen 129 hastanın ortalama yaşı 10,12±5,92 aydır. Olguların %60’ı 

erkek, %40’ı kız idi. 

3- Hastalarımızın öykülerinden hastanemize başvuru anında ateşin ortalama 2,05 gündür var 

olduğu saptanmıştır. 

4- Hastalarımızın başvuru anındaki ortalama vücut sıcaklığı 38,52˚C olarak bulunmu ştur. 

5- Hastalarımızın 22’sinde başvuru sırasında ateş dışında şikayeti yoktu. 107 hastamızda ise 

ek şikayetler mevcuttu. Hastalarımızın ateş dışı şikayetleri; kusma, ishal, iştahsızlık, 

beslenmeme, hırıltı, öksürük, havale geçirme, döküntü, huzursuzluk, boyunda şişlik, ağızda 

yaralar idi. 

6- Hastalarımızın 25’i (%19,4), aseptik menenjit, yedi hasta ise bakteriyel menenjit (%5,4) 

tanısı almıştır. Bu hastaların BOS kültürlerinin 42’sinde üreme saptanmamıştır. Dördünde ise 

MDKNS üremesi üçünde MRKNS üremesi olmuştur. 

7- Hastalarımızdan 25’i (%19,4), üst üriner sistem enfeksiyonu tanısı almıştır. Üst üriner 

sistem enfeksiyonu tanısı alan hastaların kültür üremelerinde; 20 hastada E. Coli, üç hastada 

K.pneumonia, iki hastada E. Faecium üremesi olmuştur. Hastalarımızdan beşinin USG’sinde 

patoloji saptanmıştır. 

8- Hastalarımızdan 16’sı (%12,4) sepsis tanısı almıştır. Hastalarımızın 120’sinden kan kültürü 

alınmış 93 hastanın kan kültüründe üreme olmamıştır. 17 hastanın kan kültüründe üreme 

olmuştur. 11 hastada MDKNS, altı hastada ise MRKNS üremesi saptanmıştır. Bir hastanın kan 

kültürü üremesi ise klinik ve laboratuvar ile uyumlu olmadığı için kontaminasyon kabul 

edilmiştir. 

9- Hastalarımızdan istenen ön-arka akciğer grafilerinden 39’u alt solunum yolu enfeksiyonu 

ile uyumlu gelmiştir. Hastalarımızdan 33’ü (%25,6) bronkopnömoni, altısı lober pnömoni 

(%4,7) tanısı almıştır. 

10- Hastalarımızdan 20’sinden serolojik testler gönderilmiştir. Bu hastaların ikisinde EBV 

antijeni pozitif gelmiştir ve EBV enfeksiyonu tanısı almıştır. 

11- Hastalarımızdan ikisine Kawasaki sendromu tanısı konmuştur. Hastalarımızın EKO’larında 

patolojik bulgular saptanmıştır. 

57

12- Ateş şikayeti ile başvuran hastaların aldıkları diğer tanılar ise; dört hasta şant enfeksiyonu 

(%3,1), dört hasta suçiçeğine sekonder deri enfeksiyonu (%3,1), iki hasta aftöz stomatit 

(%1,6), iki hasta derin boyun enfeksiyonu (%1,6), bir hasta MMR aşı komplikasyonu tanısı 

(%0.8) almıştır. 

13- Hastalarımızdan 111’i hastanemize ilk başvurularında yatışları yapılmış, 18 hasta ise 

hastanemiz veya diğer sağlık kurumları tarafından verilen antibiyoterapilerle ayaktan takibi 

sırasında hastanemize başvuru sonrası yatışı yapılmıştır. 

14- Hastalarda en sık kullanılan antibiyotik seftriakson olarak bulunmuştur. Seftriakson 

tedavisi 25 olguyla en sık aseptik menenjit tedavisinde kullanılmıştır. 

15- Hastalarımızın 104’ü haliyle, 25’i tam iyileşmeyle taburcu edilmiş, sekel görülmemiştir. 

58

7-KAYNAKLAR 

1) Özkan H. Ateşli çocuğa yaklaşım. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitim Kurulu 

Yayınları-2 2002; 12-18 

2) Luca R, Michael C and Janet S. Fever Phobia. Pediatrics 2002;109: 555-556 

3) Gary R, Stephen L. Fever. Textbook of Pediatric Emergency Medicine 5.edition 2006;28: 

295-306 

4) Kara A, Seçmeer G, Ceylan M. Ateş. Katkı pediatri dergisi. 2007; 29: 351- 478 

5) Kavukçu S. Çocuklarda Ateş Değerlendirme ve Tedavisi. Olgu sunumları ile çocuk 

hastalıkları. İzmir Güven Kitapevi 2005;269-276 

6) Neyzi O, Ertuğrul T, Ateş. Pediatri. Nobel Tıp Kitapevi, 2002;Cilt 1; 473-476 

7) Korutoğlu G. Ateşli çocuklarda rutin olarak antipiretik kullanmayalım. 30. Pediatri Günleri. 

2008; 88-91 

8). Mark A. Ward. Fever in children. http:// www. uptodate. Com. 2008 

9) Alexander K.C. Fever in Childhood. Canadian Family Physician. August 1992; 38: 1832- 

1836 

10) Karuse J. Fever in children. American Family Physican. 1988;37: 127-135 

11) Rosental TC, Silverstein DA. Fever: What to do and not to do.? Postgrad Med. 1988;37: 

75-84 

12) Cunha BA. Clinical implications of fever: Postgrad Med. 1989;85: 188-200 

13) Schimitt BD. Fever in childhood. Pediatrics 1984;74: 929-936 

14) Leung AK, Robson WL. Febrile convulsions: How dangerous are they? Postgrad Med. 

1991;89: 1217-1224 

15) Osman O, Brown D, Beattie T, Midgley P. Management of febrile children in a pediatric 

emergency department. Health Bull (Edinb). 2002;60(1): 33-39 

16) Bıssonnette B. Temperature regulation: a physiological approach to the understanding of 

the thermoregulatory system in infants and children. University of Toronto, Toronto, Ontario, 

Canada. 1998;46: 195-202 

17) Sessler D.I, Parness J, Slovis C.M. Correspondence Hyperthermia N. England Journal Med. 

1994; 330:218-219 

18) Simon HB. Hyperthermia. New England Journal Med. 1993;329: 483-487 

19) El Rahdi AS, Barry W. Thermometry in paeditaric practice. Archives Disease Child. 

2006;91: 351-356 

59

20) Fawcett L. The accurancy and reliability of the tympanic membrane thermometer A 

litaratüre Emerg. Nurse. 2001;8(9): 13-17 

21) Cunha BA. The clinical significance of fever patterns. İnfectious Disease Clinics of North 

America 1996;10(1): 33-45 

22) Musher DM, Fainstein V, Young EJ, et al. Fever patterns: their lack of clinical significance. 

Arch. Intern. Med. 1979;139(11): 1225-1228 

23) Bonnette B. Pathogensis of fever Rev. Med. Interne. 2006: 252- 254 

24) Kliegman M. R, Behrman E. R, Hal B. J. et.al. Nelson textbook of pediatrics 17th edition 

fever chapter 2007;161: 839-841 

25) Hacımustafaoğlu M. Çocuklarda ateş. 4. ulusal çocuk enfeksiyon hastalıkları kongresi 

Uludağ Üniversitesi Tıp Fak. Çocuk sağlığı ve hastalıkları anabilim dalı. Bursa 2005: 135-138 

26) Alpern ER, Alessandrini EA, Bell LM, Shaw KN, McGowan KL. Occult bacteremia from a 

pediatric emergency department: current prevalance, time to detection, and outcome. Pediatrics 

2000; 106: 505-511 

27) Lee G, Harper MB. Risk of bacteriamia for febrile young children in the post- Haemophilus 

influenza type b era. Arch Pediatric Adolesc. Med. 1998;152: 624-628 

28) Black S, Shinefield H, Fireman B et al. Efficacy, safety and immunogenetic of heptavalent 

pneumococcal conjugate vaccine in children. Northern California Kaiser Permanente Vaccine 

Study Center Group, Pediatric Infections Disease J. 2000;19: 187-195 

29) Rothrock SG, Gren SM, Harper MB, Clark MC, McllmailDP, BachurR, Parenteral and oral 

antibiotics in the prevention of serius bacterial infections in children with Streptococcus 

Pneumoniae occult bacteriamia: meta-analysis. Acad. Emerg. Med. 1998;5: 599-606 

30) Bachur R, Harper MB. Reevulation of outpatients with S. Pneumoniae bacteriamia 

Pediatrics 2000;105: 502-509 

31) Waltzman Ml, Harper M. Financial and clinical impact of false positive Blood culture 

results. Clin. Infect. Disea. 2001;33: 296 -299 

32) Orifi F, McGillivray D, Tange S, Kramer MS. Ürine culture from bag speciemens in young 

chlidren: are the risk too high? J. pediatrics 2000;137: 221-226 

33) Bachur R, Perry H, Harper MB. Occult pneumonias: Empiric chest radiograps in febrile 

children with leukocytes. Ann. Emergency Med. 1999;33: 166-173 

34) Bonadia WA. The history and physical assesment of the febrile infant. Pediatr Clini. North 

America. 1998;45: 65-77 

35) McCarthy PL, Klig JE, Kenedy WP, Kahn JS. Fever without apperent source on clinical 

examination. Curr. Opin. Pediatr 2000;12: 77-95 

60

36 ) Cheng-Hsun M.D, Ph. D; Lin, Tzou-Yien M.D. Applıcatıon Of The Rochester Crıterıa In 

Febrıle Neonates. Pediatric Infectious Disease Journal. 1998;17: 267-269 

37) Baraff L. Management of fever without source in infants and children. Annals of 

Emergency Medicine, Volüme 36;6: 602-614 

38) McCharthy Pl, Lembo R, Baron M. Et. Al. Predictive value of abnormal physical 

examination findings in ill – appearing febrile children. Pedaitrics 1985;76: 167-171 

39) Bonodio WA, Zachariason M. Correlating reported fever in young infants with subsequent 

temparature patterns and rate of serius bacterial infections. Pediatrıc İnfect. Disease Journal. 

1993;12: 111-114 

40) Adam D, Stankov G. Treatment of fever in childhood, Europan Journal Pediatr.1994;153: 

294-402 

41) Pursell E. Physical treatment of fever. Arch. Dis. Child. 2000;82: 238-239 

42) Done AK, Yaffe SJ, Clayton JM. Aspirin dosage for infants and children J. Pediatr 

1979;95: 615- 617 

43) Kayaalp O. Non-steroidal antienflamatur ilaçlar, “Rasyonel Tedavi Yönünden Tıbbi 

Farmakoloji. 1998;8: 1026-1061 

44) Bilenko N, Tessler H, Okbe R, Pres J, Gorodischer R. Determinants of antioyretics misuse 

in children up to 5 years of age: A cross – sectional study. Clin. Ther. 2006;28: 783-793 

45) Black AE, Mackersie A. Acetaminophen dosage in pediatric practice. Anesthesiology 2000; 

92: 1202-1203 

46) Albert KS, Gernaat CM. Pharmacokinetics of ibuprofen. American. J. Med. 1984;77: 44-46 

47) Davis R, Brogden RN. Numesulide. An. update of its pharmacodynamic and 

pharmocokinetic properties, and therapeutic efficacy. Drugs, 1994;48: 431-454 

48) Uzel N. Acilde ateşli çocuğa yaklaşım. 3. ulusal çocuk acil tıp ve yoğun bakım kongresi. 

2006: 18-22 

49) Çetin H. Çocuklarında enfeksiyon hastalıkları görülen ebebeynlerin bir sağlık kuruluşuna 

başvurularını etkileyen etmenler. Yüksek lisans tezi, Hacettepe üniversitesi sağlık bilimleri 

enstitüsü, Ankara 1995 

50) Hoekelman. Potential bacteremia in pediatric practice American Journal of Diseases of 

Children 1979;133: 1017 

51) Krantz C. Chilhood Fevers: Developing an Evidence – Based Anticipatory Guidance Tool 

parents Pedaitric Nursing. 2001: 567-570 

61

52) Mıchael Luszczak. Elavation and managemant of ınfants and young children with fever. 

Darnall Army Communıty Hospital Fort Hood Texas American Familt of Physican 2001;64: 

1219-1226 

53) Hoberman A, Wald ER. Urinary tract infections in young febrile children. Pediatrıc Infect 

Disease Journal. 1997;16(1): 11-17 

54) Shaw K, Gorelick M, Mc Gowan KL, Yakscoe NM, et al. Prevalance of urinary trcat 

infection in febrile young children in the emerg dep. Pedaitrics 1998;16: 102 

55) Lin DS, Huang SH, Lin CC et al. Urinary tract infection in febrile infants younger than 

eight weeks of age. Pediatrics 2000; 105: 20 

56) Kasapçopur Ö, DB Beker, Çalışkan S ve ark. Kawasaki Sendromu Türk Pediatri Arşivi, 

2000 

57) Özyürek A.R, Ülger Z, Levent E, ve ark. . Kawasaki hastalığı: 11 vakanın değerlendirilmesi 

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2004;47;3: 167-171 

58) Theodore C. Management of the febrile infant. Stanford Universıty School of Medicine. 

2001:1-16 

59) Josè R. The febrıle ınfant less than 36 months of age. Creighton University/Unmc 

Combined division Of Pediatric Infectious Diseases 2001;1-7 

60) Greenes DS, Harper MB. Evaluatıon of fever wıthout ıdentıfıable source in a prevıously 

healthy chıld less than 3 years of age. Greene's Pediatric Infect. Dis. 1999;18: 258 

62

sarper þahin tez - İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?