Bireysel İş Uyuşmazlıkları ve Çözüm Yolları Sempozyumu

(BirleĢik Krallık)‟tır. Bunlardan Finlandiya, Portekiz, Romanya ve Ġngiltere (BirleĢik
Krallık)‟de özel arabuluculuk kurumları kurulmuĢ ve iĢleyiĢ usulleri belirlenmiĢtir. Yine
Avusturya, Almanya, Bulgaristan, Macaristan ve Slovakya‟da arabuluculuk ile ilgili özel yasal
düzenleme mevcuttur. Almanya ve Yunanistan örneğinde bazı uyuĢmazlıklarda yargı öncesi
arabuluculuk kurumuna baĢvurulması zorunlu tutulmuĢtur. Fransa, Belçika, Avusturya,
Bulgaristan ve Macaristan‟da tam olarak ihtiyari bir düzenleme söz konusudur.
Bu konuda örnekler vermek gerekirse, Norveç‟teki zorunlu arabuluculuk sisteminden
bahsedilebilinir. Norveç‟te birçok davanın yargı aĢamasından önce Arabuluculuk Kurulu‟na
getirilmesi gerekmektedir. Bunun yanında, çalıĢma süreleri, esnek çalıĢma ve hak ediĢler gibi
konular olmak üzere “ÇalıĢma Çevresi Kanunu” (Working Environment Act) ile ilgili
uyuĢmazlıklar hakkında kurulmuĢ özel UyuĢmazlık Çözüm Kurulu bulunmaktadır. Bunun
haricinde UyuĢmazlık Kanunu (Disputes Act) kapsamında düzenlenen arabuluculuk kurumu
da taraflar arasındaki uyuĢmazlıkta baĢvurulabilecek bir diğer yöntemdir. Yine Ġtalya’da, iĢ
uyuĢmazlıklarının yargıya taĢınmadan önce idari arabuluculuk sürecinden geçmesi gerekir.
Arabuluculuk, Bölgesel ÇalıĢma Müdürlükleri tarafından belirlenen bir kurul önünde
gerçekleĢtirilecektir. Tarafların, arabuluculuk yöntemine yönelmeden mahkemeye
baĢvurmaları halinde, hakimin yargı sürecine ara vererek, tarafları arabuluculuğa
yönlendirmesi söz konusu olur. Ġngiltere‟de iĢçi tarafından istihdam mahkemelerine yapılan
her baĢvuru DanıĢma, Arabuluculuk ve Tahkim Hizmetleri‟nden (Advisory, Conciliation and
Arbitration Service) bir arabulucuya yönlendirilir. Almanya ve Macaristan‟daki arabuluculuk
sistemi ise ihtiyaridir ve yargı sistemi içinde kendine yer bulur. Örneğin, Macaristan‟da iĢ
yargısının uyuĢmazlıklarda izlemesi gereken ilk yol, taraflar arasında dostane çözümü teĢvik
etmek ve onları bir araya getirmektir. Almanya‟da da iĢ mahkemesinde açılan davaların ilk
aĢamasında mahkeme baĢkanının tek baĢına yönettiği bir arabuluculuk prosedürüne uyulması
gerekir.
Hollanda‟da bireysel iĢ uyuĢmazlıklarının çözümünde arabuluculuktan ziyade
uzlaĢtırma yoluna gidilmektedir. Bunda hükümetin uzlaĢtırmayı teĢviki önemli rol oynamıĢtır.
UzlaĢtırma, Hollanda UzlaĢtırma Enstitüsü‟nün belirlediği standardlara göre çalıĢan özel
uzlaĢtırmacı kiĢiler aracılığı ile gerçekleĢtirilir. Hükümetin buradaki teĢviki daha çok maddi
boyuttadır. Taraflar kendi kendilerine bu tür bir uzlaĢma yöntemini benimseyebilecekleri gibi
iĢ yargısında da uzlaĢtırma hakim önerisi ile gündeme gelmektedir. Ġngiltere‟de istihdam
mahkemesi hakimlerinin yargısal uzlaĢtırma görevi son zamanlarda ön plana çıkartılmaktadır.
Slovakya ve Portekiz ise yargı dıĢı uzlaĢtırma yöntemini, iĢ yargısının yükü ve maliyetini
azaltmak projeleri kapsamında kanunla düzenlemiĢlerdir. Avrupa çapına bakıldığında 19
ülkede uzlaĢtırmaya yönelik hukuki düzenlemenin varlığı görülür.
Tahkime iliĢkin ise Avrupa çapında 14 ülkede yasama yapılmıĢtır (Avusturya, Kıbrus,
Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Ġrlanda, Ġtalya, Lüksemburg, Norveç, Polonya, Portekiz,
Slovenya, Ġspanya, Ġsveç ve BirleĢik Krallık).
Ülkemizde de ĠĢ Mahkemeleri Kanunu‟nda kaynaklanan, iĢ yargısında aslında hakime
yüklenmiĢ bir arabuluculuk görevi görülüyor; uzlaĢma veyahut da uzlaĢmaya çağrı yapması
usulü öngörülmüĢ. Bu genelde çağrı Ģeklinde uygulanıyor. Hakimler tam arabuluculuk
yapmıyorlar, sadece çağrı yapıyorlar.
Bu kısa özetten sonra, karĢılaĢtırmalı açıdan alternatif çözüm yollarına bakıldığında,
ben konunun incelenmesini üç ülke ile sınırlı tuttum. Bunlardan iki tanesi bizim bütün
mevzuatımızı da etkilemiĢ olan, oradan örnekler aldığımız Fransız hukuku ile Alman
hukukudur. Onun dıĢında, iĢ müfettiĢliği – iĢ denetim sisteminin kökeni Sanayi Devriminin de
etkisi ile Ġngiltere‟ye dayanır. Bunların ilk örnekleri de orada görülmüĢtür. O yüzden,
22