SayÄ± 149 - YDÄ° ÃaÄrÄ±

Katledilişinin 

Karkerên jin û mêr! 

Ji xeynî zencîrên we tiştekî 

we yê wendakirinê tune! 

Hûn dikanin cîhanekê 

nu wergirin! 

İKİ AYLIK 

SİYASİ / TEORİK 

GAZETE 

4. Yıldönümünde de 

Kadın ve erkek işçiler! 

Zincirlerinizden başka 

kaybedecek birşeyiniz yok! 

Kazanacağınız 

yeni bir dünya var! 

OCAK/ŞUBAT 2011/01 ❍ FİYATI 2 TL ❍ ISSN 1302-692X149 

Hepimiz Hrantız, 

Ermeniyiz! 

▶KESK’te taciz üzerine... 

▶Sendikalar ve Kadınlar! 

▶ICOR Kuruluş Kararı 

▶Boş bir “BM İklim 

Konferansı” daha… 

▶Mehmet 

Desde’nin 

“Bir Devlet Bir İnsan” 

isimli kitabı Belge 

Yayınlarından çıktı 

PANORAMA 

Brezilya: Başkanlık seçimini Lula’nın 

adayı kazandı!

• editörden - içindekiler 

Değerli okuyucu, 

yeni bir yılın ilk sayısıyla tekrar merhaba. 

Öncelikle bu sayımızı elimizde olmayan nedenlerden 

dolayı gecikmiş olarak sizlere ulaştırmak zorunda 

kaldığımız için özür dileriz. 

Bu sayımızı bu kez ağırlıklı olarak dünyada ve 

Türkiye’de son dönemde yaşanan ekonomik ve siyasi 

gelişmelerin etraflı bir şekilde irdelendiği yazılara 

ayırdık. İlgiyle okuyacağınızı umuyoruz. 

Ocak ayı Hrant Dink’in katledildiği aydır. Hrant 

Dink’in katledilişinin üzerinden dört yıl geçmiş 

olmasına rağmen hala katilleri doğru dürüst 

yargılanmadı. Gerçek failler ortada yok. Halkların 

Kardeşliği sayfalarında “Hrantız, Ermeniyiz” 

başlığıyla Hrant’ın dava sürecini irdeleyen bir 

yazıya yer verdik. 

Kadın sayfalarımızda KESK’teki taciz olayı ve 

ardından yaşanan gelişmeleri ele aldık. Kadına 

yönelik cinsel taciz sorununda “Kadının Beyanı 

Esastır” ilkesinden ne anladığımızı ortaya 

koymaya çalıştık. Kadın sayfalarımızın bir diğer 

makalesi ise sendikalarda kadınların temsiliyetini 

irdeleyen bir çalışma. İşçi bir kadın okurumuzun 

bizlere ulaştırdığı yazıdan da görülebileceği gibi 

kadınlar bir çok alanda olduğu gibi sendikalarda 

da yok denecek kadar azlar. Yazı aynı zamanda 

sendikalarda kadınların örgütlülüğünü arttırmak 

EDİTÖRDEN 

için başka şeylerin yanısıra ne gibi önlemlerin 

alınabileceği konusunu ele alıyor. 

Güncel bölümde Anayasa mahkemesine bireysel 

başvurunun ne anlama geldiğini değrlendiren bir 

yazı var. 

Dünyanın değişik ülkelerinden çeşitli devrimci 

kurumun bir araya gelerek oluşturdukları Devrimci 

Parti ve Örgütlerin Enternasyonal Koordinasyonu 

(ICOR) kuruldu. ICOR devrimci hareketin 

uluslararası birliğinin yaratılmasının ilk adımı 

açısından oldukça değerli bir oluşum. 

Bu sayımızda ICOR’un kuruluş kararlarını ve 

tüzüğünü yayınlıyoruz. 

Panorama sayfalarımızda Brezilya’daki başkanlık 

seçimlerine, çevre sayfalarımızda ise BM’nin İklim 

Konferansını ele alan makalelere yer verdik. 

Okur sayfalarında, okurumuz Mehmet Desde’nin 

yaşadığı hukuksuzluğu anlattığı “Bir Devlet Bir 

İnsan” adlı kitabının tanıtımını bulacakınız. Son 

olarak Mrsin’den bir resim sergisi üzerine bir 

okurumuzun bize ulaştırdığı bir tanıtım yazısı var. 

Bir dahaki sayıda buluşmak üzere... 

Yeni Dünya İçin Çağrı 

Ocak 2011 

İÇİNDEKİLER 

GÜNDEM 

Ekonomik ve Siyasi Gelişmeler ve Biz…......................3 

Kriz ve T.C. Ekonomisi. ....................................23 

HALKLARIN KARDEŞLİĞİ İÇİN 

Hrantız, Ermeniyiz!. ......................................53 

YENİ KADIN DÜNYASI 

KESK’te taciz üzerine.... ...................................57 

Sendikalar ve kadınlar!. ...................................59 

GÜNCEL 

Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkı üzerine. .......61 

ICOR Kuruluş Kararı. ......................................64 

Devrimci Parti ve Örgütlerin Enternasyonal Koordinasyonu 

(ICOR) TÜZÜĞÜ...........................................67 

PANORAMA 

Başkanlık seçimini Lula’nın adayı kazandı! ..................72 

YAŞAMA TEMELLERİNİ KORUMA MÜCADELESİ 

Boş bir “BM İklim Konferansı” daha… ......................75 

OKUR MEKTUBU 

Mehmet Desde’nin “Bir Devlet Bir İnsan” isimli.kitabı Belge 

Yayınlarından çıktı .......................................78 

“Görülmüştür Mahpus Resimleri Sergisi”.....................81 

Rosa Luxemburg ve Karl Liebknecht 

Mücadelemizde Yaşıyor, Yaşayacak .........................82 

2 

Yeni Dünya İçin ÇAĞRI Gazetesi adına Sahibi ve Sorumlu Yazıişleri Müdürü: Aziz Özer • Yönetim Yeri ve Adresi: Fatih Mah. Bahçeyolu Cad. Ülbeği İş Merkezi No: 9 

Kat: 4 Esenyurt / İstanbul • Tel/Fax: (0212) 620 67 57 • Banka Hesap: Türkiye İş Bankası Galatasaray-İstanbul, Hesap No: 1022 0 738654 • Sayı: 149· Ocak/Şubat 2011 • ISSN 1301- 

692X149• Fiyatı: Türkiye: 2 TL · Türkiye Dışı: 3,00 Euro • Baskı: Uğur Matbaacılık Tel.: (212) 501 81 09 Litros Yolu 2. Matbaacılar Sitesi 6. Kat A Blok 4 NA 8-10-11-23 · Topkapı 

- İstanbul • Yayın Türü: Yerel Süreli • www.ydicagri.org • mail@ydicagri.org

2011 başında Ekonomik ve Siyasi 

Gelişmeler ve Biz… 

gündem 

YENİ KRİZ DEVRESİ… 

Dünya ekonomisi bir bütün olarak ele alındığında, 

2007’nin üçüncü çeyreğinden itibaren yeni bir KRİZ 

DEVRESİ’ne girmişti. 

Dünya Ekonomisi IMF hesaplamalarına göre 2004 

yılında (bir yıl önceye göre) % 5,3; 2005 yılında%4,9; 

2006 yılında % 5,4’lük büyüme ile 1970-2000 arası 

ortalama büyüme hızı olan % 3,5’un oldukça üzerinde 

yüksek bir büyüme yaşıyordu. (bkz. Fischer Weltalmanach 

2008, s 624) 

2007 yılının ilk iki çeyreğinde de % 5 üzerinde 

bir büyüklükte süren bu yüksek büyüme (bkz. Kieler 

Diskussionssetraege 443-444, Haziran 2007, s.5) 

2007’nin üçüncü çeyreğinden başlayarak hız kesti. 

Hala görece olarak yüksek bir büyüme oranı söz 

konusu idi. Fakat artık büyüme oranı % 4’e doğru 

geriliyordu. Dördüncü çeyrekte de bu büyüme oranındaki 

düşüş eğilimi sürdü. 

1998-2007 yılları arasında Dünya Gerçek Yurt İçi 

Ürün (Yurt İçi Hasıla/YİH) 

Economies) (Almanca kaynaklarda bunlara “Sanayi 

Ülkeleri” deniyor) kategorisi içinde ele alınan 

ülkelerde, en başta da dünya ekonomisi içinde hala 

en büyük ağırlığa sahip olan ABD’de* büyüme hızı 

2006’da % 2,2, 2007’de % 1, 4 ile ortalamanın çok 

altında idi. (isw report nr.76. s 3) 2007’nin birinci 

yarısında ABD’de patlayan düşük faizli ve geri dönüşü 

garantisiz emlak kredisi kaynaklı kriz (Bu krize 

“İpotek”, -“subprime”-, ”mortgage” krizi adları da 

veriliyor değişik kaynaklarda) devletin devreye girip 

banka çöküşlerini engellemesi ile aşıldı görülmesine 

rağmen, gerçekte aşılmamış, finans alanında şişen, 

şişmeye devam eden spekülasyon balonlarının patlaması 

yalnızca ertelenmişti. ABD’de hızla gerileyen 

büyüme oranı, kaçınılmaz olarak dünya ekonomisine 

olumsuz yansıyordu. 

*(ABD IMF 2010 verilerine göre, dünya ekonomisinde 

GSYİH bakımından % 20,5 ağırlığa sahipti; 

yani 2010’da hala dünyadaki tüm ürünün 

(sanayi+tarım+hizmetler) 5’te biri yalnız başına ABD 

tarafından üretiliyor. ABD 

bunu dünya nüfusu içindeki 

% 4,6’lık nüfus payı ile 

gerçekleştiriyor. ABD’nin 

ağırlığı giderek azalmasına 

rağmen, o hala ekonomi 

açısından dünyanın en büyük 

gücü konumunda. (Bkz. 

“World Economic Outlook, 

IMF April 2010 s 148) ) 

Dünya Ekonomisinde 

değişik ülke gruplarının 

GSYİH+ Meta ve Hizmet İhracatı+ 

ve Nüfus’a göre ağırlıkları… 

2009 

(Kaynak: OECD, 2007 tahmini rakamları, grafikteki 

her çubuk bir çeyreği simgelemektedir) 

İstatistiklerde “Gelişmiş Ekonomiler” (Advanced 

(Bkz.: Tablo 1 ve Tablo 2, 

s.4) 

Dünya Ekonomisinde ekonomik gelişmenin, büyümenin 

yükü “yükselen ve gelişmekte olan ekonomi- 

3

TABLO -1 

gündem 

Ülkeler Sayısı GSYİH Mal ve Hizmet İhracatı Nüfus 

GEk. Dünya GEk. Dünya GEk. Dünya 

Gelişmiş Ekonomiler 33 100 53,9 100 65,9 100 15 

ABD 38,0 20,5 15,0 9,9 30,4 4,6 

Avro Ülkeleri 16 28.2 15.2 43.7 28.8 32.3 4.8 

Almanya 7.5 4.0 13.0 8.6 8.1 1.2 

Fransa 5.6 3.0 6.0 4.0 6.2 0.9 

İtalya 4.7 2.5 4.9 3.2 5.9 0.9 

İspanya 3.6 2.0 3.4 2.2 4.5 0.7 

Japonya 11.1 6.0 6.5 4.3 12.6 1.9 

İngiltere 5.8 3.1 5.9 3.9 6.1 0.9 

Kanada 3.4 1.8 3.7 2.4 3.3 0.5 

Diğer gelişmiş Ekonomiler 13 13.5 7.3 25.3 16.7 15.3 2.3 

Toplam 

Büyük Gelişmiş Eko.ler (G7) 7 76.1 41.0 55.0 36.3 72.6 10.9 

Yeni Endüst. Asya Ekono. 4 6.9 3.7 13.8 9.1 8.3 1.2 

TABLO -2 

Yükselen ve gelişmekte olan ülkeler 

Ülke 

sayısı 

Y ve G 

Ülk 

GSYİH 

Dünya 

Mal ve Hizmet 

İhracatı 

Y ve G 

Ülk 

Dünya 

Y ve G 

Ülk 

Nüfus 

YÜ.ve GE EK. 149 100.0 46.1 100.0 34.1 100.0 85 

Bölgesel Gruplar 

Merkezi ve Doğu Avrupa 14 7.5 3.5 10.8 3.7 3.1 2.6 

BDT 13 9.3 4.3 9.9 3.4 4.9 4.2 

Rusya 6.6 3.0 6.4 2.2 2.5 2.1 

Dünya 

Gelişmekte Olan Asya 26 48.9 22.5 42.4 14.4 61.8 52.5 

Çin 27.2 12.5 24.8 8.5 23.3 19.8 

Hindistan 11.0 5.1 4.6 1.6 21.0 17.8 

Ç ve H. dışı 24 10.7 5.0 13.0 4.4 17.5 14.9 

Ortadoğu ve Kuzey Afrika 20 10.7 5.0 16.9 5.8 7.0 6.0 

Sub Sahra Afrikası 44 5.1 2.4 5.1 1.8 13.4 11.4 

Nijerya ve G.Afrika dışı 42 2.6 1.2 2.8 1.0 9.9 8.4 

Batı Yarı Küre 32 18.4 8.5 14.9 5.1 9.8 8.3 

Brezilya 6.2 2.9 3.4 1.2 3.3 2.8 

Meksika 4.5 2.1 4.6 1.6 1.9 1.6 

Y ve G Ülk = Yükselen ve Gelişmekte Olan Ekonomiler 

4 

(World Economic Outlook: Rebalancing Growth, IMF/April 2010, s 148)

nin ilk aşamasının bütün tipik özellikleri dünyanın 

hemen hemen tüm ülkelerinde –kiminde birkaç ay 

önce veya sonra, kiminde daha sert, kiminde daha 

yumuşak- yaşanmaya başlamıştı. Emekçiler bunu en 

fazla artan işsizlik, gerçek ücret düşüşleri, yoksulluğun 

artması biçiminde yaşıyorlardı. Bunun yanında 

orta ve küçük boyutlu işletmelerde iflaslar artmaya 

başlamış; pazarlarda alış-veriş, tüketim yavaşlamıştı. 

Ciddi burjuva iktisat enstitüleri yanında, IMF ve 

Dünya Bankası gibi emperyalist dünya ekonomisine 

yön veren finans kurumları bu gelişmeyi tespit 

ediyorlardı. Örneğin Almanya’nın ciddi iktisat enstitülerinden 

biri olan Kiel Dünya Ekonomisi Enstitüsü 

2008 İlkbahar analizlerinde “ Dünya Konjonktüründe 

Soğuma” tespitini yapıyor; 2008 yazında “ Dünya 

ekonomisinin genişlemesinde açıkça görülen yavaşlama” 

dan söz ediyor, 2008 sonbaharında ise “Dünya 

ekonomisi inişte” tespitini yapıyordu. (Bkz.: http:// 

gündem 

ler” (emerging and developing economies) (Almanca 

kaynaklarda bunlara “Schwellenlaender: Eşik Ülkeler 

adı veriliyor) tarafından taşınıyordu. Örneğin 2007 

yılında “gelişmiş ekonomiler”in tümünde büyüme 

oranı ortalama toplam % 2,5 iken, bu oran “yükselen 

ve gelişmekte olan ekonomiler”in tümünde ortalama 

% 7,8 di. Hongkong’la birlikte Çin’in 2007 büyüme 

oranı %11,9’du, Hindistan’ınki % 9,2 idi. (Bkz. İnstitut 

für Weltwirtschaft Kiel, Gemeinschaftsdiagnose 

Frühjahr 2008, s 13, Tabelle 1.1) 

Sonuçta yükselen ve gelişmekte olan ekonomilerdeki 

dinamizm ve yüksek büyüme oranları sayesinde 

2007 yılında dünya ekonomisi, IMF hesaplarına 

göre bir yıl önceye göre % 4,9 büyüdü. (Bkz. Fischer 

Weltalmanach 2009, s.626) Bu son otuz yılın ortalamasının 

1,4 puan üzerinde bir büyüme idi ve fakat 

büyüme hızındaki genel ve öncelikle de gelişmiş endüstri 

ülkelerinde, emperyalist merkezlerdeki gerileme 

dünya ekonomisinde 2007 üçüncü çeyreğinden 

başlayarak yeni bir EKONOMİK KRİZ DEVRESİ’ne 

girildiğini gösteriyordu. Söz konusu olan kapitalizmin 

ayrılmaz yol arkadaşı olan tipik devrevi aşırı 

üretim krizi idi. (Bkz. Politik Ekonomi Ders Kitabı, 

cilt 1, Bölüm XVI, İnter yayınları s 294-307) Pazara 

sürülen metalar yeterince alıcı bulamıyor, sermayenin 

dolaşımı ve dönüşümü tıkanıyordu. (Bkz. Politik 

Ekonomi Ders Kitabı, cilt 1, Bölüm X, İnter yayınları 

s 206-216) Kapitalizmin devrevi ekonomik Krizleri- 

www.ifw-kiel.de/wirtschaftspolitik/konjunkturprognosen/archiv/2010).Veriler 

2007 üçüncü çeyreğinden 

itibaren başlayan – dünya ekonomisindeki büyüme 

hızının düşmesi anlamında- gerilemenin 2008’in ilk 

iki çeyreğinde de sürdüğünü, devrevi krizde , kriz 

(bunalım) evresinden, depresyon evresine doğru 

ilerlendiğini gösteriyordu. 

VE MALİ KRİZ … 

Devrevi ekonomik kriz böyle sürerken, bu krizin or- 

5

gündem 

6 

tasında krizin gidişatını etkileyen bir mali kriz patladı. 

Mali krizin patlaması kaçınılmazdı. Bugünkü 

mali krizlerin temeli, üretim alanındaki muazzam 

emek üretkenliği sonucu yaratılan ve üretim alanı 

dışında kullanılan muazzam zenginlik, üretim alanı 

dışında “yatırılan” ve üretim alanı dışında spekülasyonla 

“çoğalan” para sermayedir. Spekülasyonla 

çoğalan para sermaye fiktif sermayedir. Üretim alanında 

onun tam karşılığı yoktur. Kapitalistlerin ve 

kapitalist finans kuruluşlarının elinde birikmiş, çıkış 

noktasında üretimden kaynaklanan ve üretimde kullanılmayan 

muazzam bir zenginlik birikmiştir. Bu 

zenginlik spekülasyon alanı üretim alanından daha 

“karlı” olduğu için o alana akmakta, burada çoğalmakta, 

böylece fiktif kapital şişmektedir. Spekülasyon 

alanında “kazanılan” üretim alanından kopmuş 

fiktif sermayedir. Bu bağlamda şu veriler bu sermayenin 

büyüklüğü hakkında bilgi vericidir: 

-“Boston Consulting Group” isimli yöneticilik danışmanı 

firma “Global zenginlik” adı altında bankalar, 

fonlar, sigorta şirketleri ve diğer mali kuruluşlar 

tarafından işletilen -siz bunu spekülasyon alanında 

kullanılan şeklinde de okuyabilirsiniz- “Dünya 

çapında özel servet” konusunda araştırma yapıyor. 

Onun verilerine göre 1999 yılında toplam 71,5 trilyon 

dolar olan bu tip özel servet, 2007’de 105 trilyon dolar 

olmuştu. Aynı rakamı 2006 yılı için Alman Merkez 

Bankası 130 trilyon dolar olarak veriyordu! BCG’nin 

hesaplarına göre spekülasyon alanından kullanılan 

özel servet 8 yıl içinde % 50 artmıştı. 

(Bkz.:http://www.bcg.com/expertise_impact/publications/AllPublications.aspx?practiceArea=Globaliz 

ation) 

- MeryllLynch/Cap Gemini isimli “mali hizmet şirketi” 

her yıl “Dünya Servet Raporu” yayınlıyor. Bu 

raporda yıllık gelirleri en az 1 milyon dolar olanlar, 

-dolar milyonerleri- “Yüksek Net Gelirli Bireyler” 

(HNWİ) olarak sayılıyor. Bu kesimin –ki bunların 

sayısı 2007’de 10 Milyon olarak veriliyordu, yani 6 

milyarın binde 1,6‘sı kadar- kişisel servetinin miktarı 

1997’de 19,1 trilyon dolardan, 2007’de 40,7 trilyon 

dolara yükselmişti. 10 yıl içinde “Yüksek Net Gelirli 

Bireyler”in elinde toplanan servet iki katına çıkmıştı. 

2007 yılında dünya nüfusunun binde 1,6’sı, dünyadaki 

tüm parasal zenginliğin % 40’na sahipti. (Bkz. 

World Wealth Report, 2008. s.2 ; www.capgemini. 

com.) 

- “İnternational Financial Services” adlı mali hizmet 

şirketi “kurumsal yatırımcılar” – emekli sandığı 

fonları, yatırım fonları ve sigortalar- ın kullandığı 

parasal kaynağın büyüklüğü hakkında rapor yayınlıyor. 

Bu kuruluşun raporlarına göre “yatırımcı 

kuruluşlar”ın elinde biriken para 1995’de 21 trilyon 

dolarken; 2005 yılında 56 trilyon dolara yükselmişti. 

(Emeklilik kasalarında 21 trilyon dolar, sigortalarda 

17 trilyon dolar, yatırım fonlarında 18 trilyon dolar.) 

Bu paralar esasta “yatırılarak” çoğalıyor ve yatırılarak 

daha da çoğalmayı bekliyordu! (Bkz. İFC, Fund 

Management, city business series.2006) 

Bugün dünyada dolaşımda bulunan para sermayenin 

% 85 kadarı “uzman” “yatırımcılar” tarafından 

(Bunlar borsa işletmecileri, “Yatırımcı Bankacılar” 

vb. adlarla ortaya çıkıyorlar. Aslında eğitimli kumarbaz 

olarak adlandırılmaları daha doğru olur) yüksek 

gelir (faiz-kar payı vb.) karşılığı “işletiliyor”. Dünya 

mali piyasasında durum kabaca böyledir. 

BORSALAR 

İşletilen önce “normal” borsalardaki temeli “Anonim 

Şirketlerin” satışa sunduğu ve sahibine şirketin 

kazanç dağıtımından pay almaya (dividend/temettü 

) hak kazandıran hisse senetleridir. Bu tip sermayeye 

Marksist ekonomide “fiktif (varsayımsal) sermaye” 

denir. (Bkz. Politik Ekonomi Ders Kitabı, cilt 1, 

Bölüm XII, Anonim Şirketler. Fiktif Sermaye, İnter 

yayınları s 244-246) Fakat fiktif sermaye yalnızca 

borsalarda alınıp satılan şirket hisse senetleri (tahvil 

de denir. Devletin çıkardığı tahviller de vardır. Bunlar 

oldukça düşük faizli ve fakat devlet garantisi olan 

“değerli kağıt”lardır. Devletin gelir sağlama yollarından 

biridir devlet tahvilleri.) bile olsa, eğer spekülasyon 

sonucu tahvillerin değeri ortalama kar oranının 

üzerinde artarsa, mali kriz kaçınılmaz olur, çünkü 

tahvillerden edilen aşırı karın maddi üretimde karşılığı 

yoktur. Diyelim ki bütün dünya borsalarında var 

olan, alınıp satılan tahvillerin ortalama “karı” % 10 

olsun. Buna karşı bütün dünyada üretimde yatırılan 

sermayenin ortalama kar oranı % 5 olsun. O zaman 

borsalarda fiktif sermaye üzerinden kazanılan karın 

yarısının maddi karşılığı yoktur. Olmadığı için de 

günün birinde borsaların çökmesi, fiktif sermayenin 

gelirinin ortalama kar oranına inmesi kaçınılmazdır. 

Yalnızca “normal” borsalarda işlem gören işletmelerin 

borsa değerlerinin son yıllarda nasıl geliştiğine 

bakılsa bile bütün dünya ekonomisini derinden sarsacak 

bir mali krizin kaçınılmaz olduğunu görmek 

mümkündü. Şöyle ki: 

2003 yılı sonunda dünya borsalarında işlem gören

şirket hisse senetlerinin toplam değeri 31 trilyon dolar 

civarında idi. O dönemde bile bu değer, hisse senetlerin 

üzerindeki yazılı değerin, karşılığı olan gerçek 

değerin 6 trilyon dolar üzerinde idi. 2003-2007 

arasında borsalarda kaçınılmaz olan günlük dalgalanmalar 

dışta tutulduğunda şirketlerin “borsa değeri” 

sürekli yükseldi. 2007’nin 8. ayında dünya borsaları 

en yüksek seviyesine ulaştı: Yaklaşık 63,5 trilyon 

dolar! Yani borsalarda işlem gören, alınıp-satılan 

şirket hisse senetleri, onların sahiplerine 4 yıl içinde 

değerini ikiye katlayarak, yüzde yüzün üzerinde 

kar sağlamıştı. Aynı dönemde dünya GSYİH’sı yılda 

ortalama % 5,1, kümülatif olarak yaklaşık % 25 civarında 

büyümüştü. Yani artan borsa değerinin 4’te 

üçünün maddi karşılığı yoktu. Borsa spekülatörleri 

maddi karşılığı olmayan para kazanıyorlar, bu parayı 

yeni “daha karlı” spekülasyonlara yönlendiriyorlardı. 

Ve TÜREV ticareti… 

Arka planında üretim yapan anonim şirketlerin hisse 

senetleri olan “normal” borsa spekülasyonu dışında 

son on yıllarda gelişen, borsa dışı ve borsalardan da 

çok daha karlı yeni spekülasyon alanları oluştu. Bu 

alan “türev” (Derivat) satışı alanı. Örneğin bir banka 

bir kişiye veya şirkete belli bir faiz karşılığı kredi 

veriyor. Bir sigorta şirketi Bankanın verdiği krediyi 

belirli bir ücret karşılığı sigorta ediyor. Bu Kredinin 

sigorta poliçesi kredinin türevi oluyor. Sonra sigorta 

şirketi bu poliçeyi bir başka bankaya veya mali kuruluşa 

satıyor. O da o poliçeyi sigorta ettiriyor. Türevin 

türevi! Çark dönüyor. Varsayımsal sermaye, varsayımsal 

olarak çoğalıyor. Ne zamana kadar? Verilen 

kredi geri döndüğü sürece sorun yok. Dönmezse iskambilden 

kule çöküyor. 

Borsa dışı işlem gören mali türevlerin (Finans Derivatları) 

nominal değeri 2000 yılında 100 trilyon 

dolardı. 2007 Aralığında bu değer 596 trilyon dolara 

yükselmişti! 2007 yılının toplam dünya YİH’nın 

değeri dolar cinsinden 54 trilyon 312 milyar dolardı. 

(Bkz. Der Spiegel 40/2008 , s 28) Yani dünyada bir 

yılda üretilen bütün mal (meta) ve hizmetlerin değerinin 

11 katı bir değer, borsa dışı spekülasyon alanında 

kullanılıyordu. Kumarbaz soyguncular dünya 

ekonomisini belirliyor, inanılmaz büyüklükte karlar 

elde ediyor, krizsiz, sürekli büyüyen kapitalizm masalları 

anlatıyorlardı. Bu “saadet zinciri” sisteminin 

sürebilmesi için mali “yatırımcıların” hep alıp-satacakları 

yeni mali araçlara ve bu sistemin kesintisiz 

süreceğine dair imana sahip yeni kaynaklara ihtiyacı 

vardı. Ekonomiden biraz anlayan herkes için bunun 

böyle süremeyeceği, aşırı ölçüde şişen spekülasyon 

balonunun büyük bir gürültüyle patlayacağı kesindi. 

Ekonomi Yönetiminde belirleyici konumlarda olan 

kimi burjuva iktisatçıları da “uyarılar”da bulunuyorlar, 

spekülasyon balonunun patlaması durumunda 

piyasalarda büyük değer kayıplarının yaşanacağını 

belirtiyorlardı. 

Neler dediler? 

Bunların adeta geliyorum diyen mali krizdeki olası 

değer kaybı tahminleri, krizdeki gerçek değer kaybı 

büyüklükleri ile karşılaştırıldığında, bu burjuva ekonomi 

uzmanlarının aslında ne kadar ve ne uzmanı 

oldukları görme açısından ilginçtir. Aşağıda bu uzmanların 

değişik tarihlerde yaptığı değer kaybı tahminlerini 

aktarıyoruz: 

(Bkz. Sayfa 8’deki Tablo) 

Ne oldu? 

ABD’de 2007’nin başından itibaren kendini his ettirmeye 

başlayan “İpotek/mortgage” krizinden birçok 

banka etkilendi. Birçok küçük banka çöktü. İnşaat 

alanında en büyük yatırımcı konumunda olan Fannie 

Mae ve Freddie Mac bankalarının verdikleri krediler 

karşılığı ipotek hacmi 5,4 trilyon dolardı. Kredilerin 

geri dönmemesi sonucu bu bankalar ödeme zorlukları 

ile karşı karşıya kaldılar. İflasın kıyısına vardılar. 

Kredileri sigortalayan dünyanın en büyük sigorta şirketi 

konumundaki AİG’de ödeme zorluğu çekmeye 

başladı. Bu bankların iflası, ardından AIG’nin iflasını 

beraberinde getirecek, bütün dünyada iştirakleri 

olan bu bankaların çökmesi dünyayı bir finans krizi 

ile karşı karşıya bırakacaktı. ABD hükümeti devreye 

girdi ve bu iki bankanın bütün sorumluluklarını 

üzerlendi. Bunun dışında yine zor durumda olan 

Bear Stearns isimli bankaya devlet desteği verildi. 

Bu bankaların borcu “devletleştirme” yoluyla bütün 

emekçilerin, bu arada aslında gerçek değeri kağıt 

üzerindeki değerinden çok düşük olan ABD devlet 

tahvillerini satın alma yoluyla, ABD devletinin açıklarını 

da finanse eden Çin, Japonya gibi devletlerin 

emekçilerinin da sırtına yüklendi. Böylece daha 2007 

başlarında emperyalist dünyayı tehdit eden genel bir 

finans krizi “aşılmış” oldu. Fakat bu sadece görüntüde 

böyle idi. Gerçekte olan ise finans krizinin -ilk büyük 

finans kuruluşu iflas edene dek- ertelenmesiydi. Erteleme 

1,5 yıl sürdü. Fannie Mae ve Freddie Mac ile birlikte 

ABD’nin en büyük “yatırım bankaları” arasında 

gündem 

7

gündem 

Adı ve fonksiyonu Tahmin tarihi Olası kayıp miktarı tahmini 

Ben Bernanke, ABD Merkez 

Bankası Başkanı (İngilterede 

Guardian gazetesinde) 

Goldman Sachs, ABD’de en 

büyük “Yatırımcı Banka”lardan 

biri ve uluslararası alanda Kredi 

Verilebirlik notu (Kredi reytingi) 

veren kurum 

27 Eylül 2007 100 Milyar Dolar 

Kasım 2007 400 Milyar Dolar 

Ben Bernanke Ocak 2008 500 Milyar Dolar 

G7 Merkez Bankası Yöneticileri 

Toplantısı Sonuç Bildirgesi 

Standart&Poor’s Uluslar arası 

alanda Kredi Verilebilirlik notu 

veren Kurum 

Şubat 2008 

Eylül 2008 

400 Milyar Dolar 

500 Milyar Dolar 

Strauss Kahn, IMF Başkanı Eylül 2008 1,3 Trilyon Dolar 

(Bkz.: Der Spiegel. 40/2008, Der Preis der Überheblichkeit) 

8 

yer alan ve mortgage krizi sırasında 3,3 milyar dolar 

“zarar” eden Lehman Brothers, nasıl olsa devlet iflasa 

izin vermez hesabıyla 2008 nisanında 4 milyar dolar 

çapında bir sermaye artırımına -siz bunu yüksek faizle 

borçlanmaya diye okuyun- ardından da Haziran 

2008’de 5 Milyar dolarlık yeni bir sermaye artırımına 

gitti. Fakat Fannie Mae ve Freddie Mac gibi 

çok büyük bankaların çökme aşamasına ve “devlet” 

eliyle ayakta durur hale gelmiş olması “piyasa”larda 

güven bunalımını beraberinde getirmişti. Spekülasyon 

işlerinin yürümesi için sürekli akan taze paraya 

ihtiyacı olan Lehman Brothers bağlamında bu güven 

kaybı kaynakların kuruması ve alacaklıların da ana 

paralarını hemen geri istemeleri sonucunu doğurdu. 

3 ay içinde toplam 9 milyar hacminde –yüksek 

faizli- borçlanma da, piyasalarda LB’nin sonu olarak 

yorumlandı. LB’nin satışını yaptığı derivatlar panik 

satışlarıyla elden çıkarılmaya, LB’nin kağıt üzerindeki 

değerleri hızla erimeye başladı. Bir zamanlar 

elindeki gerçek sermayenin 50 mislini piyasada kullanan 

LB iflas noktasına doğru hızla ilerlemeye başladı. 

10 Eylül’de LB sözcüleri 2008 üçüncü çeyreği 

için bilanço beklentilerini açıkladılar: 3,9 milyar 

dolar zarar! Richard Fuld, LB’nin “yatırımcılara” 

yılda % 30’a yakın kar vadeden ve bir süre de ödeyen 

“mucize yaratıcısı bankacı” ( Ünlü finans dergilerinde 

böyle tanıtılıyordu Fuld) şefi, bu krizi LB’nin 

yatırım bölümünün hisselerinin çoğunluğunu satışa 

çıkararak, LB’nin elindeki –aslında değeri iyice düşmüş- 

bir dizi emlakı satışa çıkararak ve dağıtılan 

kar payını neredeyse sıfırlayarak aşma planları ile 

hükümetin kapısına dikildi. Beklediği hükümetin/ 

devletin LB’nin borçları bağlamında devlet garantisi 

vererek piyasada sarsılan güveni yeniden sağlaması, 

LB’a destek vermesi idi. Hükümetle LB arasında sıkı 

pazarlıklar yürüdü. Sonuçta hükümet LB somutunda 

desteği reddetti. Bunda daha önceki banka kurtarma 

operasyonuna yönelik yoğun eleştiriler yanında, hükümetin 

Maliye Bakanı Henry Paulson’un 

Goldman Sachs’ın Yönetim Kurulu Başkanlığı’ndan 

gelmiş olması, yani bankalar arası rekabet de kuşkusuz 

önemli bir rol oynadı. 15 Eylül’de LB resmen iflasını 

ilan etti. 

LB’nin iflası dünya piyasalarına bomba gibi düştü. 

Dünyanın hemen her ülkesinde LB’nin bağlantıları, 

“ticaret ilişkileri” vardı. Piyasalarda hem borsalarda, 

hem borsa dışı türev ticareti alanında panik başladı. 

2007’in 8 ayında 63,5 trilyonluk zirveyi gördükten 

sonra düşmeye başlayan borsa değerleri, bütün 2008 

boyunca küçük iniş çıkışlara rağmen sürekli düşme 

eğilimi içine girdi. 2007 Ağustosu ile 10 Ekim arasında 

ABD Tahvil Borsası Dow Jones endeksi değer kaybı 

% 40; Japonya Nikkei Endeks’deki değer kaybı % 

55 di. ABD’de banka ve sigorta şirketleri tahvillerinin 

değer kaybı % 60’a varıyordu. Avrupa borsalarında 

aynı dönemde genel kayıp % 45’e varmıştı. Çin Tahvil 

Borsası’nın değer kaybı aynı dönemde % 70’ti. İstanbul 

Menkul Kıymetler Borsası’nda işlem gören tahvil

değeri 31 Aralık 2007’de 287 Milyar dolar tutarken, 

aynı değer 10 Ekim 2008’de 135 Milyar dolara düşmüştü. 

Moskova borsası değer düşüşü 2008 Ekim ayı 

başında %73’e varmıştı. Moskova borsası Ekim ayı 

başında bir süreliğine bütün işlemleri durdurmuştu! 

Eylül 2008 Eylül’ü ertesindeki panik satışları ile 

2008 Aralığı ortasında bütün dünyada borsa değerleri 

27 trilyonla en düşük noktaya vardı. 16 ayda 

dünya borsalarında buharlaşıp uçan, kaybolan fiktif 

sermaye 36.5 trilyon dolardı. Bu dönemde borsaların 

değer kaybı oran olarak % 57,5 di. (Bkz.: http://www. 

bloomberg.com/). 

Borsalarda hal böyleyken türev ticareti alanında 

“kaybolan” fiktif sermayenin boyutları borsalarda 

kaybolandan da yüksekti. Karda ve zararda kapıyı 

milyarlarla açanlar açısından kayıplar hacim açısından 

büyük olsa da, onlar için büyük kayıplar varlık 

sorunu olmuyor. 8 yıl boyunca üst üste milyarlarca 

dolar fiktif sermaye kazanan, onun bir bölümünü 

kaybetse de varlığını sürdürebiliyor. İflas konumuna 

gelen firmaların yönetici takımı milyonlarca dolarlık 

tazminatla gidiyorlar. Oralarda esas zarar gören işsiz 

kalan alt kesim çalışanları oluyor. Fakat elinde biriktirdiği 

küçük tasarruflarını az zamanda çok kazanma 

hayaliyle “yatırım”cı uzman ve şirketlere verenler açısından 

kayıp, belki bütün hayatı boyunca biriktirdiğinin 

sıfırlanması anlamına geliyor. 

EMPERYALİST KRİZ YÖNETİMİ 

LB’ın çöküşüne izin verilmesi ile balonun patlaması 

emperyalist ekonomi “bilimcileri”nin beklemediği 

büyüklükte depreme yol açtı. Bütün dünya finans sistemi 

–eğer devletler tarafından çok yoğun müdahale 

gelmezse- çöküşe doğru gidiyordu. Üretim alanında 

faaliyet gösteren bütün büyük tekellerin sermayelerinin 

küçümsenmeyecek bir bölümünü finans sektöründeki 

spekülatif ticarette kullandıkları bilindiğinde, 

finans alanındaki krizin zaten devrevi kriz içinde 

bulunan üretim alanını (burjuva ekonomistleri buna 

“real ekonomi” adını veriyor. Bu isimlendirme bir 

yandan bir gerçeği işaret ederken, diğer yandan fiktif 

sermaye alanının temelinin de reel ekonomi olduğunu 

gözlerden gizleyen bir işlev görüyor) “real 

ekonomi”yi olumsuz olarak etkilemesi kaçınılmazdı. 

Nitekim öyle de oldu. Dünyanın dev şirketleri –örneğin 

ABD’de General Motors- finans krizinden 6 

ay kadar sonra iflas noktasına geldiler. Avrupa Birliği 

ülkelerinde 2008 ilkbaharı ile 2009 ilkbaharı arasında 

endüstri üretimi % 20 geriledi. 

IMF 2009 Nisan’ında yaptığı hesaplamalarda 

2007’nin 8. ayı ile 2009 Nisan’ına kadar olan dönemde 

dünya ekonomisindeki toplam değer kaybını 

4,054 trilyon olarak veriyordu. Bu kriz patlamadan 

kısa süre önce verilen en yüksek rakam olan 1,3 

trilyonun üç mislinden fazlaydı. Bu 4,054 trilyon 

dolarlık kaybın 2,7 trilyonunu “zehirli” (geri dönüşü 

olmayan “kokmuş” krediler, sigorta poliçeleri, 

değeri neredeyse sıfıra düşmüş tahviller vb. Bunlar 

Bankalarda “Bad Bank”-Kötü Banka adı altında paketleniyor, 

kurtarma planları çerçevesinde devletler 

bunları satın alıyordu!) ABD “değerli kağıtları”; 1,2 

trilyonunu Avrupa’daki zehirli değerli kağıtlar oluşturuyordu. 

Japonya 150 milyar dolarlık “zehirli” değerli 

kağıtla relatif “iyi” durumda bulunuyordu! 4,054 

trilyonluk değer IMF ye göre kaybolup gitmişti. Bu 

Türkiye’nin 2009 GSYİH‘nın yaklaşık 5,8 katı bir 

büyüklüktür. Fakat kayıp konusunda yapılan hesaplar 

burada durmadı. Aynı IMF çok değil 5 ay sonra, 

Ağustos 2009’da kayıp hesaplarını düzeltti! Ağustos 

2009’da IMF uluslararası ekonomik kriz sonucu kayıp 

değerin 11,9 trilyon dolar olduğunu açıkladı! Yani 

Nisan’da açıklananın neredeyse üç katı! Devletlerin 

“kurtarma programları” ile devreye girdiği ortamda, 

bu programlardan yararlanmak için de uluslararası 

finans kuruluşları ve tekeller gerçeğe yakın bilançolarını 

açıkladıklarında kayıp şişiyordu. Hangi rakam 

baz alınırsa alınsın değer kayıplarının, yaşamını aldığı 

açlık ücreti ile sürdürmeye çalışan milyarlarca 

emekçinin hayal bile edemeyeceği olağanüstü boyutlarda 

olduğu açıktır. LB’ın iflası ile artık gizlenemez 

ve ertelenemez hale gelen finans krizi emperyalist 

dünyanın ikinci dünya savaşı sonrasında yaşadığı 

krizlerin en derini idi. Bu kriz kayıp değer hacmi temel 

alındığında, 1929 krizinden de büyük bir krizdi. 

Bütün dünya finans sistemi çökme tehdidi ile karşı 

karşıya idi. Bu ortamda emperyalist dünyanın yaşadığı 

en büyük kapsamlı “kriz yönetimi” devreye 

girdi. Emperyalist dünyanın efendileri birbiri ardına 

yaptıkları toplantılarda “ulusal” kriz yönetim tedbirlerini 

uluslararası alanda uyumlu hale getirmenin 

yollarını aradılar. 23 Eylül’de G7 zirvesinde ABD’nin 

AB’nden talep ettiği “Avrupa Birliği genelini kapsayan 

bir ıslahat planı” İngiltere dışındaki devletler tarafından 

reddedilmişti. Bundan çok değil 20 gün sonra 12 

Ekim’de Paris’te AB ülkeleri Maliye Bakanları toplantısında 

20 gün önce reddedilen kabul edildi. Ardından 

G 20 toplantısında bu kez emperyalist büyük 

güçler dışındaki devletler de ortak “kurtarma planı” 

gündem 

9

gündem 

10 

içine çekildi. Tabii ki emperyalist güçler arasındaki 

çelişmeler “kriz yönetimi” sorununda da sürüyor, her 

emperyalist güç krizi kendisi için fırsat olarak da 

kullanmaya çalışıyordu. Ancak hepsinin ortak bir 

çıkarı vardı: Dünya Finans sisteminin çöküşünün 

durdurulması. Bunun için zorunlu karşılıklı tavizler 

verildi. Ve sonuçta bir temel noktada anlaşıldı: Bütün 

devletler bu olağanüstü dönemde sistemin çökmesini 

engellemek için “sistem için önemli” banka ve işletmelerin 

çöküşünü önleyecek tedbirler alacaklardı. 

En uç noktasında bu tedbirler söz konusu bankaların 

ve işletmelerin –geçici olarak, yeniden kara geçene 

kadar- devletleştirilmesine kadar gidebilecekti. Banka 

sisteminin yeniden işleyebilmesi için bankalara 

gerekli krediler verilecek, bunun yanında bankalar 

arasındaki alışverişlerde devlet bir çeşit garantör olarak 

devreye girecekti. Geri dönmeyen kredileri devlet 

ödeyecekti. Bankaların ve diğer finans kuruluşlarının 

elinde birikmiş, değeri neredeyse sıfırlanmış 

“değerli kağıtlar” bir paket olarak şimdilik devletler 

tarafından satın alınıp devreden çıkarılacaktı. Yani 

Türkçesi: Bankaların ve tekellerin zararı devletler 

tarafından karşılanacaktı. Emperyalist devlet açıkça 

finans kapitalin devleti olarak devreye giriyor, çöken 

bankalara para akıtıyor, bankaların finans kuruluşlarının, 

tekellerin zararını toplumsallaştırıyordu. 

Emperyalist devletlerin üzerinde anlaştıkları kriz yönetim 

programı, sistemi kurtarma programı buydu. 

Bu Programın uygulanmasında tek tek kimi devletlerin 

Ekim ve Kasım 2008’de, bankalara ilk anda 

kredi olarak, kredi garantisi olarak, doğrudan destek 

olarak, borçlarını üzerlenme olarak vs. vereceğini 

açıkladığı miktarlar şöyle idi: 

Almanya: 500 milyar Avro, Fransa: 360 milyar 

Avro, İspanya: 200 milyar Avro, Avusturya 100 milyar 

Avro, Diğer Avro Bölgesi ülkeleri : Toplam 140 

milyar Avro. 

Böylece Avro Bölgesi genelinde 1,3 trilyon Avro. 

İngiltere: 640 milyar Avro, Rusya: 150 milyar Avro, 

ABD: 800 Milyar dolar Banka sistemi için ayrıca + 

200 Milyar dolar tüketim kredisi. 

AB ülkeleri bunun dışında bankalardaki mevduat 

hesaplarında 50.000 Avroya kadar olan miktarı devlet 

garantisi altına aldığını açıkladılar. 

Çin HC aynı dönemde 460 Milyar Avro tutarında 

bir banka destek programı açıkladı. 

Yalnızca bu rakamlar bile bir yandan krizin derinliğini, 

diğer yandan emperyalist dünyanın çöküşü 

önlemek için geliştirdiği “Ekonomi Yönetimi” programının 

boyutlarını göstermeye yeter. 

Çin dışındaki devletlerin tümü açısından bu program 

devletlerin borçlanarak, bankaların açıklarını 

kapama programıydı. 

Bu program halkı, emekçi yığınları kandırmak, 

emekçiler için hayatı zorlaştıran krize duyulan öfkenin 

kapitalist sisteme karşı öfkeye dönüşmesini 

engellemek için, “aç gözlü bankerler” ve “borsa spekülatörlerine” 

karşı yapılan propaganda konuşmaları 

eşliğinde sunuldu. Halka bütün kötülüğün üç beş 

tane aç gözlü, kural tanımaz spekülatörde olduğu, 

sistemin kabahati olmadığı anlatıldı. Artık bankaların 

ve borsaların sıkı denetim altına alacağı sözleriyle 

tamamlandı banka kurtarma programları. Üç beş 

banker ve spekülatör günah keçisi yapılıp, hatta tek 

başına elli milyar doları iç eden sistem temize çıkarılmaya 

çalışıldı. 

Bu büyük krizin “yönetimi”nde şunlar da görüldü: 

-“Gelişmekte olan ekonomilerin” en başta BRHC’in 

(Brezilya/Rusya/Hindistan/Çin) dünya ekonomisindeki 

ve siyasetindeki ağırlığı arttı. Bugün hala dünyanın 

efendisi konumundaki ve fakat gerileyen G7’ler 

kriz döneminde, G 20’yi devreye sokup, sorumluluğu 

onlara da paylaştırma ihtiyacı duydular. Bu tabii onların 

örneğin IMF ve Dünya Bankası gibi uluslararası 

emperyalist mali kuruluşlarda temsiliyetlerinin 

arttırılması pahasına -onlara belirli tavizler verilereksağlandı. 

- Dünya ekonomisinde ve siyasetinde Çin’in gücü 

giderek artıyor. Bütün kriz dönemini % 9’a yakın ortalama 

büyüme ile kapatan Çin krizden en az etkilenen 

ülke olarak, krizden dünya ekonomisinde ağırlığını 

artırarak çıktı. 

- Kriz Yönetiminde emperyalist büyük güçler ve 

yanlarına aldıkları diğerleri, hep birlikte kararlar almaya 

çalıştılar. Fakat – mali sistemi çöküşten kurtarmak 

için acil devlet desteği- gibi çok kaba konularda 

anlaşmalarına rağmen, “ulusal çıkarlar” anlaşmada 

fazla ilerlemeyi engelledi. Bir kez daha “ulusal devlet 

miyadını doldurdu” vb. tezlerinin yanlışlığı kanıtlandı. 

Mali Krizin Derinleştirdiği Ekonomik 

Krizde Depresyon Evresi: 

Mali Kriz 2007 üçüncü çeyreğinde zaten başlamış 

olan aşırı üretim krizinin yeni devresinde, krizi çok 

hızla derinleştiren bir rol oynadı. Bu yeni kriz devresinde 

, bunalım (kriz) evresinin kısa sürmesi, büyük 

bir hızla depresyon evresine geçilmesi, büyük bir

hızla ve ikinci dünya savaşından bu yana görülmemiş 

bir derinlikte dibe vurulmasını tetikledi. Burjuva 

iktisatçıları bıktırıcı bir ısrarla var olan krizin aşırı 

üretim krizi değil, birkaç sorumsuz spekülatörün 

marifeti sonucu nasılsa çıkan mali krizin “real ekonomiye” 

etki yapmasıyla oluşan bir kriz olduğu görüşlerini 

yaygınlaştırdılar. Onlara göre zaten devrevi 

aşırı üretim krizi diye bir şey yoktu. Kapitalizm aslında 

krizsiz büyüme ekonomisiydi. Arada bir nasılsa 

işte şimdi olduğu gibi aşırı açgözlü spekülatörlerin 

marifeti sonucu gidip duvara tosluyor ve sonra pazar 

yine kriz sonuçlarını temizliyordu vs. Gerçek hayat 

ise bu teorilerin büyük bir yalan olduğunu devrevi 

olarak yalanlıyor, en son bu krizde yalanladı, gelecekte 

de kapitalizmin varlığını ve egemenliğini sürdürmesi 

şartlarında yalanlayacak! Kapitalizmin temel 

dürtüsü kar, en kısa sürede en fazla kardır. Hal böyle 

olduğu ve kapitalist ekonomi bütün olarak ele alındığında 

plansız-kaotik, tek tek kapitalistler ve kapitalist 

gruplar arasında rekabete dayalı bir ekonomik sistem 

olduğu için, yatırım alanı arayan sermaye üretimde 

her zaman daha az karlı alanlardan daha fazla karlı 

alanlara kayar. (Sermayenin üretime geri dönmeyen, 

lüks tüketimde de “tüketilmeyen” büyük kısmı 

da gördüğümüz gibi spekülasyon alanında işletilir. 

Orda da tabii maksimum kar gözetilir. En fazla faiz/ 

kar payı vs. veren “yatırımcı şirketlere” yönelir para. 

Bu şirketlerin/bankaların değeri astronomik biçimde 

yükselir.) Bir süre sonra bu en karlı alanda yatırılan 

sermaye –üretilen mal- pazarın kaldıramayacağı 

“aşırı”lıkta bir boyuta ulaşır, üretilen mal satılamaz 

duruma gelir. Sermaye dolaşımı/dönüşümü kesintiye 

uğrar. Devrevi aşırı üretim krizi başlar! Bu kapitalist 

ekonominin değişmez yasası, belli aralıklarla çıkan 

devrevi aşırı üretim krizleri kapitalizmin ayrılmaz 

yol arkadaşlarıdırlar. 

2008 mali krizinin “real ekonomi” alanındaki gerçek 

devrevi krize etkisi 2008’de henüz yıkıcı boyutlarda 

değildi. 2008’in son çeyreğindeki sert düşüş 

biçimindeki büyük gerilemeler, ilk üç çeyrekteki ‘büyümede 

relatif düşük gerileme’nin dengelemesi sonucu 

fazla hissedilmedi. 

2007’de, bir yıl önceye göre % 4,9 büyüyen dünya 

ekonomisinde gerileme sürdü. 2002’den sonra ilk 

kez orta vadeli ortalama büyüme hızı olan % 3,5’un 

altına düştü. 2008’de dünya ekonomisinin büyümesi 

% 3 oldu. Bu büyümede esas pay yine yüksek 

büyüme hızlarını –biraz gerileme ile de olsa –sürdüren 

Çin, Hindistan gibi “yükselen ve gelişmekte 

olan ekonomiler”e aitti. Gelişmiş endüstri ülkelerinde 

büyüme rakamları % 1 civarında oynuyordu. 

(Bkz.: Fischers Weltalmanach2011; s 630) Yani 

kriz bu kez öncelikli olarak emperyalist merkezler 

kaynaklı idi, kendini bu merkezlerde bütün ağırlığı 

ile hissettiriyordu. “Gelişmiş Endüstri Ülkelerinde” 

(Siz emperyalist merkezler olarak da okuyabilirsiniz 

ekonomik küçülmeye doğru evrimlenen ekonomi 

olgusu ve bunun sürme eğilimi, burjuva ekonomistlerini 

bile “resesyon”dan ya da en azından “resesyon 

tehlikesi”nden (onlar işçilerin – emekçilerin bilincini 

karartmak, kendi görüşlerine “bilimsel” gizemli bir 

hava katmak için bir sürü değişik kavramlar icat ediyor, 

bu kavramlar üzerine teoriler kuruyorlar. Onların 

“resesyon”, “stagnasyon”, “stagflasyon” vb. isimlerle 

ifade ettikleri gerçekte Marksist devrevi kriz 

teorisinde, devrenin “depresyon” aşaması olarak adlandırılan 

aşamasıdır.) söz ettirmeye başladı. Kiel’deki 

Dünya Ekonomisi Enstitüsü’nün çıkardığı “Kiel 

Tartışma Katkıları” adlı derginin Aralık 2008’deki 

sayısındaki baş yazı “Dünya konjonktürü aşağıya 

gidiyor” başlığını taşıyordu. Aynı sayıda Almanya 

ekonomisini değerlendiren yazının başlığı ise “Alman 

ekonomisi ağır bir resesyon içinde” idi. “Dünya 

Konjonktürü aşağıya gidiyor” başlıklı yazıda gelişmiş 

endüstri ülkelerinin bütünü ele alındığında % - 

1,8 bir küçülmenin beklendiği, bunun “İkinci Dünya 

Savaşı sonrasındaki en büyük resesyon olduğu tespiti 

yapılıyordu. Ek olarak mali kriz bağlamında alınan 

olağanüstü destek tedbirlerinin de aşağıya gidişi durdurmadığı 

tespit ediliyordu. 

2009 yılı ekonomik büyümede öncelikle gelişmiş 

endüstri ülkelerinde kelimenin gerçek anlamında 

dibe vurulduğu yıl oldu. Özellikle ilk üç çeyrekte 

bir çok ülkede, en başta da “gelişmiş endüstri 

ülkeleri”nde ekonomi ikinci dünya savaşından bu 

yana görülmemiş boyutlarda küçüldü. 

“Kiel Tartışma Katkıları”nın 461-462 sayılı 2009 

ilkbahar sayısında yapılan genel değerlendirme 

“Dünya ekonomisi aşağıya doğru anaforda” şeklinde 

idi. Yapılan genel değerlendirmede şunlar söyleniyordu: 

“ Dünya Ekonomisi 2008/2009 kışında tarihi boyutlarlarda 

bir iniş yaşıyor. Üretim şimdi hemen 

hemen her yerde güçlü bir biçimde geriliyor. Geçen 

yılın başında yalnızca ABD ile sınırlı görünen konjonktürel 

zayıflama, 2008 in ilkbahar ve yazında sürerek 

diğer endüstri ülkelerinde de inişi beraberinde 

getirdi. Nihayet yılın son aylarında üretim sonbahara 

gündem 

11

gündem 

12 

kadar istikrarlı ve sağlam görünen eşik ülkelerinde 

de inişe geçti. Dünya gerçek YİH’sı yılın son çeyreğinde 

geçen yılın aynı dönemine göre %1 büyüdü. Bu 

1982 yılından bu yana en düşük büyüme oranıdır. Bu 

yılın başında da iniş eğilimi sürmektedir.” (agy. S 4) 

“Kiel Tartışma Katkıları” 466-467 sayılı Yaz 2009 

sayısında genel değerlendirme “Dünya ekonomisi: 

Üretimde dibe varıldı” başlığını taşıyordu. Veriler 

bütün “gelişmiş endüstri ülkelerinde” sert düşüşlerle 

ekonomik küçülme yaşandığını gösteriyordu. Üçüncü 

çeyrekte de küçülme hız keserek de olsa sürdü. 

2009 yılı içlerinde General Motors gibi “dev”lerin 

de bulunduğu bir dizi tekelin neredeyse iflas konumuna 

geldiği, ancak devletlerin doğrudan desteği 

( bir çok ülkede “kısa çalışma” adı altında işçi ücretlerinin 

büyük bölümü devlet tarafından ödendi; 

tekellerin borçlarını devlet üzerlendi vs.) ile çöküşten 

kurtarıldığı yıl olarak tarihe geçti. Endüstride dünya 

çapında kapasite kullanımı % 20 geriledi. Bazı ülkelerde 

% 50’lere kadar düştü. 

Sonuçta (IMF Nisan 2010 rakamlarına göre) 2009 

yılı genelinde Almanya’da ekonomi % 4,97 oranında, 

İngiltere’de %4,2, AB genelinde %4,8, Japonya’da 

-5,20% oranında, ABD ‘de % 2,44 oranında küçüldü. 

Dünya çapında ekonomi ise İkinci Dünya 

Savaşı’ndan bu yana ilk kez küçüldü. 2009 yılındaki 

büyüme -0,60 oldu.(bkz. World Economic Outlook 

Database, April 2010 ,IMF) Dünya ekonomisindeki 

küçülmenin boyutunun daha yüksek olmasını engelleyen 

Çin (+8,74%), Hindistan (+5,67%) gibi ülkelerde 

yüksek büyüme oranının –belli bir gerileme olsa 

da- sürmesiydi. 

2007 üçüncü çeyreğinden itibaren girilen devrevi 

aşırı üretim krizi, 2008 Eylül’ünde patlayan ve dünya 

ekonomisinde hacim olarak yaşanan en büyük mali 

krizle birleşince, kriz devresinin buhran aşamasından, 

bir yıl içinde, çok hızlı, ani düşüş biçiminde 

depresyon evresine girildi. Ve depresyonda dünya 

ekonomisi ikinci dünya savaşı ertesinde ilk kez küçüldü. 

2008’in dördüncü çeyreği, 2009’un ilk iki çeyreği 

dünya ekonomisinin küçüldüğü dibe vurduğu 

dönemler oldu. Bu dönem aynı zamanda devletlerin 

devreye girerek, bir yandan faizleri neredeyse sıfırlamaları 

ve piyasaya para akışını hızlandırmaları ; otomobil 

sektöründe olduğu gibi yeni araba satışlarında 

alıcıya doğrudan teşvik vererek özel tüketimi arttırıcı 

tedbirler almaları, diğer yandan “zor durumda” 

olan tekellere doğrudan ve dolaylı destek vermeleri 

dönemi oldu. Bütün bunlar tabii devletleri yeni borç 

yükü altına sokan gelişmelerdi. 

Devrevi ekonomik krizde canlanma 

evresi… 

Alınan ekonomik tedbirler, açılan trilyonluk destek/ 

yardım/kurtarma paketleri 2009 yılının üçüncü çeyreğinden 

başlayarak etkisini gösterdi. 2009’un dördüncü 

çeyreğinden bu yana dünya ekonomisi yeniden 

büyümeye başladı. 

Kiel Dünya Ekonomisi Enstitüsü’nün IMF/Dünya 

Bankası /Almanya Dİ Kurumu ve OECD verilerini 

temel alıp kendi yaptığı hesaplamalara göre 2009’un 

üçüncü çeyreğinde % 2’ye yakın; 2009’un birinci ve 

ikinci çeyreğinde ise % 5’in üzerinde bir büyüme 

oranı söz konusu. 2010’un üçüncü çeyreğinde büyüme 

hızında bir gerileme yaşanıyor, %’4 ün altına 

iniyor büyüme hızı. Bunun korunması şartlarında 

2010 yılında dünya ekonomisinde, 2009’a göre % 4-5 

arasında bir büyüme yaşanmış olacaktır. Bu 2009 

üçüncü çeyreğinden itibaren içinde bulunulan kriz 

devresinde canlanma aşamasına girilmiş olduğunu, 

anda krizin canlanma evresi içinde olduğumuzu gösteriyor. 

Dünya ekonomisi GSYİH büyüme oranları 

2000 % 4,8 

2001 % 2,3 

2002 % 3,0 

2003 % 3,9 

2004 % 5,3 

2005 % 4,9 

2006 % 5,4 

2007 % 4,9 

2008 % 3,0 

2009 % -0,60 

2010 % tahmini 4,5 

2010 yılı bütünü için beklenen % 4-5 arası büyüme 

bağlamında bilinmesi gereken, bu büyümenin 2009 

yılındaki % - 0,60’lık bir küçülmeyi çıkış ve başlangıç 

noktası alan ve bu büyüklüğe göre hesaplanan bir 

büyüme olduğudur. Yani dünya ekonomisi henüz bu 

kriz dönemi öncesindeki zirvedeki büyüklüğüne varmamıştır. 

Buraya varıldığında zaten devrenin kalkınma 

aşaması başlayacaktır. Şimdilik gelişme -büyüme 

hızının düştüğü göz önüne alındığında- canlanma 

evresinin uzaması yönündedir. Bu arada dalgalanmalı 

bir gelişme ile, 2012’de canlanma evresinden 

kalkınma evresine geçiş normal gelişme olacaktır. 

Fakat canlanma evresinin kalkınma evresine varmadan 

kesilmesi de, hiç de küçük olmayan bir olasılıktır.

Çünkü bu devrede depresyon evresinden bir yıldan 

az sürede çıkılması yukarıda ortaya konulduğu gibi 

devletlerin ekonomiye doğrudan yoğun müdahaleleri 

ve devletlerin aşırı borçlanması sayesinde olmuştur. 

Canlanma aşırı devlet borçları ile “satın alınmıştır.” 

Temeli aşırı devlet borcu balonudur. 

Şişen borç balonları… 

Dünya ekonomisinde yaşanmış olan hacim açısından 

en büyük mali kriz aşırı “devlet borçlanmaları” ile 

görünürde aşıldı. Benzer bir biçimde devrevi krizde 

dipten çıkılması, depresyon aşamasının oldukça kısa 

sürmesi de, real ekonomi alanına yine devlet borçlanmaları 

temelinde yapılan müdahalelerle sağlandı. 

Şimdi dünya ekonomisi aşırı şişen bir devlet borçları 

balonu üzerinde hareket ediyor. 

Ekonomide üretilenin 1/3 ne eşit bir borç döndürülebilir, 

kabul edilebilir bir borçtur. Bunun üstündeki 

bir borçlanma borçlananı borç verene bağlar, batırır. 

Devletler söz konusu olduğunda üretilen GSYİH’dır. 

Devletler açısından borç GSYİH’nın 1/3 ünün üzerine 

çıktığında, borç tehlikeli büyüklüğe gelmiştir. 

Şimdi devletlerin borç durumlarına baktığımızda 

şişen balonun boyutları net olarak görülüyor. 

Dünyanın en büyük ekonomisi konumundaki 

ABD, aynı zamanda dünyanın en büyük borçlu ekonomisi. 

30 Eylül 2010 tarihinde ABD’nin devlet borcu 

13,5 trilyon dolardı. 2008-2010 arasında ortalama 

borç artış oranı % 15 civarında idi. İki yılda alınan 

yeni borç 3,53 trilyon dolardı. ABD’nin devlet borcu 

ABD’nin GSYİH’nın yaklaşık % 95’ne eşitti! 

Yani esasında ABD ekonomisi borçlarını ödeyemeyecek 

durumda olan, aşırı borçlu bir ekonomi idi. 

Fakat borç batağı içindeki tek ekonomi ABD ekonomisi 

değildi. 

Örneğin Avrupa Birliği Maastricht Kriterleri denen 

AB üyeliği için ekonomik kriter olarak tespit 

ettiği büyüklüklerde devlet borcunun üst sınırını 

GSYİH’nın % 60’ı olarak tespit etmişti. Devlet borcu 

GSYİH’nın % 60’ın üzerinde olan bir devlet buna 

göre AB üyesi olamaz. Üye ise üyelikten çıkarılması 

gerekir! 31.12.2009 itibarıyla devlet borcu GSYİH’ 

nın üzerinde olan AB üyesi devletler ve borçlarının 

GSYİH’ya oranları şöyle idi: 

Belçika: % 96,7, F.Almanya: %73,2, İrlanda: % 64,0, 

Yunanistan: % 115,1, Fransa: %77,6%, İtalya: % 115,8, 

Macaristan: %78,3, Malta: % 69,1, Hollanda: % 60,9, 

Avusturya: %66,5, Portekiz: %76,8, İngiltere: % 68,1 

İspanya’nın devlet borçları aynı tarihte % 60’ın altında 

(53,2%) idi. Yani durumu bu bağlamda yukarıda 

sayılan ülkelerden daha iyi idi; fakat devrevi ekonomik 

krizin en sert vurduğu, Avrupa’da üretimin en 

fazla gerilediği ülke konumunda idi, devlet borcunun 

artma hızı da yüksekti. 

Yüksek devlet borçları bağlamında bilinmesi gereken 

şudur: Devlet borcunun yüksek olması ekonomisi 

zayıf olan, askeri olarak güçlü olmayan küçük 

devletler açısından tam bir felaket, ekonomik iflas, 

dışa bağımlılığın artması, en uç noktada ekonominin 

yönetiminin başka devletlerin, uluslararası mali kuruluşların 

eline geçmesi anlamına gelir. Devlet borcunun 

yüksekliği ABD gibi büyük emperyalist güçler 

açısından böyle sonuçlara yol açmaz. Onlar bu büyük 

borçların yükünü hem kendi ülkelerinde, hem de bütün 

dünyada işçi sınıfının ve emekçi halkların sırtına 

yıkabilecek güce sahiptirler. 

AB somutunda emperyalist büyük güçlerle, orta 

derecede gelişmiş, bağımlı ekonomiler arasındaki 

fark çok net olarak görüldü. Borç bağlamında dört 

devletin baş harflerinden üretilen PIGS (İngilizcede 

pigs domuzlar anlamına geliyor… Mahallenin 

düzenini bozan kötü/çamura batmış kirli çocukları) 

adı altında Portekiz, İrlanda, Yunanistan ve İspanya 

hedef tahtasına kondular. Bunların ayağını 

yorganına göre uzatmadığı, kendi imkanlarının çok 

üzerinde bir hayat seviyesinde yaşadıkları, AB’nin 

ekonomik istikrarını sorumsuz, har vurup harman 

savuran politikalarla tehlikeye attıkları, iflasa doğru 

sürüklendikleri vs. anlatıldı burjuva medyada. 

Yukarıdaki rakamlar “domuzlar” içinde sayılanlardan 

İspanya’nın borç bağlamında Maastricht kriterlerine 

uygun bir konumda olduğunu, Almanya’dan, 

Fransa’dan, İngiltere’den çok daha iyi konumda olduğunu 

gösteriyor. İrlanda’da % 64’lük borç oranıyla 

bu emperyalist büyük güçlerden daha iyi durumda 

idi. Portekiz’in devlet borcu seviyesi bu emperyalist 

büyük güçlerin borç seviyesinin çok üstünde değildi. 

Yalnızca Yunanistan % 115’lik borç oranıyla söz 

konusu emperyalist büyük güçlerden kötü durumda 

idi. Borç konusunda PIGS denenlerin en azından ikisinden 

daha kötü durumda olanlar, kendinden iyi 

durumda olanları kınıyor, onlardan siyaset değişikliği, 

daha doğrusu AB merkezinde, IMF ile işbirliği 

içinde hazırlanan ve söz konusu ülke ekonomilerinin 

yönetimlerini AB merkezine (Siz Almanya ve Fransa 

olarak okuyun) ve IMF’ye bırakmaları talep ediliyordu. 

Birinci sırada % 115 borçla iflas durumuna gelmiş 

olan Yunanistan ekonomisi- 350 milyar avroyu 

gündem 

13

gündem 

14 

aşan ve Dünya piyasasındaki faiz oranının nerdeyse 

iki misli faiz oranlı kredi ile- teslim alındı. Bunun 

yanında AB’nde iflas durumuna gelen ülkelerin iflasını 

önlemek iddiasıyla 750 Milyar Avroluk bir fon 

yaratıldı. Aslında dert Avrupa Para Birimi Avro’nun 

istikrarını sağlamak. Yani sonuçta AB içindeki emperyalist 

büyük güçlerin kendi kendilerini koruma 

şemsiyesi bu 750 milyarlık fon. Bu fonun 250 milyar 

Avrosu IMF tarafından sağlanıyor. 60 Milyar Avro 

AB’nin genel bütçesinden geliyor. 122,8 milyar Avrosu 

Almanya’dan, 92,3 milyar Avro’su Fransa’dan geliyor. 

81 Milyar Avro İtalya, 53,9 milyar İspanya tarafından 

taahhüt ediliyor. Diğer 11 Avro bölgesi ülkesi 

de geri kalan meblağı GSYİH oranlarına göre paylarla 

karşılıyorlar. 2010 yazında Pigs’in g’si Yunanistan 

ekonomisi teslim alındıktan sonra, sıra İrlanda’ya 

geldi. Onunla ilgili teslim alma işlemi de Kasım 2010 

da tamamlandı. Şimdi sırada Portekiz ve eğer güçleri 

yeterse İspanya var. 

Yani şişen borç balonu emperyalist büyük güçler 

açısından relatif küçük, bağımlı ekonomilerin bağımlılığını 

arttırmak, onları disipline etmek için kullanılıyor. 

Fakat bir bütün olarak şişen borç balonu inmiyor. 

Bu balon geçici tedbirlerle ve devlet gelirlerini 

arttırma, giderlerini azaltma yoluyla –ki bunu hepsi 

bir yandan emekçilerin vergi yükünü arttırarak, diğer 

yandan özelleştirme, taşeronlaştırma, sosyal hizmetlerde 

kısıtlama yollarıyla yapıyorlar- indirilemeyecek 

kadar şişmiş durumda. Balonu patlatmamak 

için devlet iflaslarının önlenmesi lazım. Fakat bu 

önleme tedbirlerine tabii ki kendi çıkarları doğrultusunda 

katkıda bulunanların bizzat kendileri yüksek 

derecede borçlu. Yani devlet iflaslarının önlenmesi 

borç balonunun altındaki ateşi söndürmüyor, balonun 

şişmesini durdurmuyor. Balon büyüyor. Eninde 

sonunda bir yerden – devlet iflası biçiminde- patlaması 

kaçınılmaz. Bu tabii kapitalizmin sonu olmaz, 

fakat emperyalist dünyada güç dengelerinde sarsıntıya 

yol açar. Ve real ekonomide de çok önemli olumsuz 

etkileri olur. 

Kriz: Fırsatlar 

Devrevi ekonomik krizler toplumun bütün kesimleri 

açısından fırsatlar ve tehlikeleri beraberinde getirir. 

Bizi öncelikle ilgilendiren işçi-emekçi sınıflar açısından 

fırsat ve tehlikelerdir. Bu bağlamda şimdi yaşadığımız 

boyutlardaki krizin yarattığı fırsatlar ve tehlikeler 

de büyük. 

Kriz dönemleri emekçiler açısından kayıp dönemleridir. 

İşsizliğin artışı, çalışanlar açısından gerçek 

ücret düşüşleri, yoksulluğun artması, kazanılmış 

hakların tırpanlanması kriz dönemlerinin sürekli 

yol arkadaşlarıdır. Kriz ne kadar derin olursa, kayıplar 

da o kadar büyük olur. Şimdiki kriz devresinde 

bunu yaşadık, yaşıyoruz. Krizin şimdi içinde bulunduğumuz 

canlanma ve devamında gelmesi muhtemel 

kalkınma aşamasında burjuvazi bütün ülkelerde krizin 

yükünü işçi emekçilerin sırtına yıkmaya devam 

edecek, yaşanan büyük kriz işçi sınıfı ve emekçilerin 

kayıplarının mümkün olan en üst seviyede sürdürülmesine 

çalışacaktır. 

Mali krizi aşmak için seçilen yol olan aşırı devlet 

borçlanmasının yükü işçi ve emekçilerin sırtına bindirilmeye 

çalışılacaktır. Dolaylı dolaysız vergiler artacak; 

gerçek ücret düşüşleri devam edecek, işsizlik 

fazla gerilemeyecektir. Demokratik haklar, ekonomik 

kazanımlar tırpanlanmaya devam edilecektir. 

Bütün bunlar “krizden çıkmak” için çabalar olarak 

sunuluyor, sunulacaktır. Fakat bu krizde bir şey 

bir kez daha çok iyi görülmüştür: Devletler burjuvazinin 

devletleridir. İşçilerin ücretleri düşürülürken, 

sosyal haklar kısıtlanırken bankalar ve tekellere milyarlarca, 

trilyonlarca devlet yardımı akıtılmaktadır. 

Bankalara, tekellere trilyonlar aktarılırken, işçiler 

ve emekçilerden elindeki de alınmaktadır. Bu gayet 

açık yapılmaktadır. Bunun görüldüğü yerde itirazlar, 

buna karşı mücadeleler de kaçınılmaz olarak gündeme 

gelmektedir. İşçi ve emekçi hareketinde henüz 

sistemi gerçek anlamda tehdit eden devrimci bir içerikle 

olmasa da, ve burjuvazi düzen sendikalarının 

ve reformist örgütlerin de sayesinde hareketi var 

olan hükümetlere karşı protesto çerçevesi içinde tutmayı 

başarsa da, gözle görülür bir canlanma vardır. 

Avrupa’da, Fransa’da, Yunanistan’da birkaç ay içinde 

Genel grev olarak adlandırılan onlarca kitlesel 

eylem olmuştur. Almanya’da burjuvazinin kitlelerin 

taleplerini dikkate almayan kararlarına karşı, krizin 

yükünün emekçilere bindirilmesine karşı, atom santrallerinin 

çalıştırılma döneminin uzatılmasına karşı 

kitlesel eylemler gelişmektedir. Hareketlenme yalnızca 

Avrupa ile sınırlı değil, hemen her ülkede işçi 

emekçi hareketinde belirli bir canlanmayı gözlemek 

mümkün. 

Mali krizle tamamlanan ve derinleşen devrevi kriz 

burjuvazinin “krizsiz kapitalizm” yalanlarını yerle 

bir etti. Bunun yanında burjuvazinin kriz yönetimi 

adına yaptıkları da kapitalizmin gerçek niteliğinin 

teşhiri açısından büyük malzeme yaratmış durum-

gündem 

da. Şimdi işçi ve emekçi yığınlar içinde antikapitalist/ 

sosyalist/komünist propagandanın son kriz verileri 

temelinde daha anlaşılır biçimde yapılmasının imkanları 

var. İşçi ve emekçilerin bu kriz içinde bizzat 

kendi hayatlarında edindikleri tecrübeler, burjuvazinin 

yalanlarının gösterilmesi için daha elverişli bir 

zemin oluşturuyor. Kriz bu yüzden aslında işçi sınıfı 

içinde Komünist Partisi inşası çalışmasında yeni ve 

büyük fırsatlar yarattı, yaratıyor. Bunları kullanmayı 

becermemiz lazım. 

Ve Tehlikeler: Faşizm… 

Fakat kriz yalnızca Sosyalist/Komünist faaliyetler 

açısından fırsatlar yaratmıyor. Burjuvazinin en gerici, 

en şoven, en saldırgan kesimlerinin, birçok halde 

“Nasyonal Sosyalizm” adı altında pazarlanan faşist 

siyasetleri, açık faşist partiler de kriz dönemlerinde 

daha fazla taraftar toplayabiliyor. Şu anda faşizm 

emperyalist merkezlerde finans kapitalin iktidarını 

sürdürmek için gerekli değilse de, (Çünkü onların iktidarı 

anda işçi ve emekçi hareketi tarafından gerçek 

anlamda tehdit altında değil) faşist iktidar opsiyonu 

da hep elde tutuluyor. Burjuva devletler – en demokratik 

ülkelerinde bile- bir yandan krizi de bahane 

ederek burjuva demokratik hakları tırpanlarken, diğer 

yandan sivil faşist güçlerin, partilerin, örgütlerin 

gelişmesine göz yumuyor, kimi yerde doğrudan 

destekliyor. Bu bağlamda iki yıl önce ilginç bir olay 

yaşandı Almanya’da. Alman Federal Meclisi, Alman 

Eyaletler Meclisi ve Alman Hükümeti ortak bir iddianame 

ile NPD adlı açık faşist partinin yasaklanması 

talebiyle Anayasa Mahkemesi’ne başvurdular. Delilleri 

değerlendiren Anayasa Mahkemesi davayı kabul 

etmedi. Çünkü delillerin değerlendirilmesi sırasında 

NPD denen örgütün yönetici kademesinin üçte birinin 

devlet tarafından görevlendirilmiş ajanlar olduğu 

ortaya çıktı. NPD denen örgüt aslında devlet 

tarafından yönetiliyordu! Batılı emperyalist ülkelerde 

Anti İslamizm ve öncelikle İslam ülkelerinden gelen 

göçmenlere karşı kışkırtmaları merkeze koyan açık 

ırkçı propagandalar geniş biçimde yaygınlaştırılıyor 

ve taban buluyor. Kimi açık faşist örgütler yabancı/ 

göçmen düşmanlığı merkezli bir propagandayla parlamentolarında 

temsil edilecek, kimi hallerde evet 

hükümet kurulmasında belirleyici rol oynayacak kadar 

oy alabiliyorlar. 

Faşizmin siyasi iktidarda en ilerlemiş olduğu ülke 

Macaristan. Burada Parlamentoda 2/3 çoğunluğa 

sahip olan ve bu çoğunluğa dayanarak açık faşist 

görüşleri Anayasaya yerleştiren aşırı sağcı bir parti 

hükümette. Ondan daha da faşist, açıkça Nazizm 

propagandası yapan Jobik Partisi ise son seçimlerde 

% 16,7 oranında oy aldı. 

Fakat faşizm demokrasi açısından relatif geri olan 

doğuda gelişmiyor yalnızca. Bir zamanlar demokrasinin 

örnek ülkeleri olarak adlandırılan, hatta “üçün- 

15

gündem 

16 

cü yol” ülkeleri vb. olarak yutturulan, “sosyal pazar 

ekonomisinin”, “sosyal devlet”in örnekleri olarak 

gösterilen Kuzey Avrupa ülkelerinin hepsinde açık 

faşist partiler parlamentoda temsil edilecek oy oranına 

varmış durumda. İsveç’te en son seçimlerde 

birbiri ile faşizm konusunda yarışan iki parti birlikte 

% 20’nin üzerinde oy aldı. Hollanda’da ve partisinin 

kurucusu, yöneticisi ve tek üyesi olan Geert 

Wilders’in parti olmayan partisi bugün Hollanda’da 

hükümet kurulmasında kilit rolü oynayan güce sahip. 

İsviçre’de ırkçılık ve faşizm doğrudan demokrasi 

temelinde geliştiriliyor. Minare yasağı ve “hüküm 

giymiş göçmenlerin cezasını çektikten sonra otomatikman 

sınır dışı edilmesi” için yapılan referandumlarda 

çoğunluk bu ırkçı taleplere destek verdi. 

Anglo-Sakson tipi demokrasinin örnek ülkesi 

ABD’de “Tea Party (Çay Partisi) Hareketi” adı altında, 

cumhuriyetçi parti açısından bile “aşırı sağ” 

olarak değerlendirilen, yer yer açık ırkçı, militan ve 

salakça antikomünist (o kadar ki, Obama’yı bile komünist 

görüyorlar) ortaya çıkan bir hareket seçimlerde 

önemli oranda oy alabiliyor vs. 

Batı’daki faşist gelişmede, egemen burjuvazi kitleleri 

kandırabilmek için en önemli ideolojik araçlardan 

biri olarak “terörizme” karşı mücadeleyi ve 

aynı anlamda islamofobiyi kullanıyor. Anti İslam 

kışkırtmalarla emekçiler “batının Yahudi-Hıristiyan 

değerleri”ni korumaya çağırılıyor. Bu bizim önümüze 

ideolojik mücadele görevi olarak bir yandan bir din 

ideolojisi olarak İslama karşı mücadeleyi, diğer yandan 

fakat İslam ile “batının Yahudi-Hıristiyan” değerleri 

arasında ilkesel bir fark varmış gibi gösteren 

ve onların tersine İslamı terörizmle özdeşleştiren İslamofobiye 

karşı mücadeleyi koyuyor. Yoktur birbirlerinden 

farkları. Ve İslamofobi batının emperyalist 

egemenleri tarafından kendi emekçilerini ırkçı kışkırtma 

temelinde sınıf kardeşlerine düşman etmenin 

ve kendi kuyruğuna takmanın bir aracıdır. 

Gelişen faşizm tehlikesi karşısında görev bütün 

antifaşist güçlerle eylem birliği içinde faşist güçlere 

karşı mücadele etmektir. Anti faşist mücadelede Komünistler 

açısından belirleyici önemde olan şey, bu 

mücadele içine komünist düşünceleri taşımaktır. Bu 

en başta faşizmin burjuvazinin iktidar biçimlerinden 

biri olduğu, emperyalizm çağında burjuvazinin en 

demokratiğinin bile faşist tedbirler almadan yapamayacağı 

düşüncesinin taşınması demektir. Burjuva demokrasisinin 

hüküm sürdüğü ülkelerde faşizm bizzat 

devlet eliyle geliştirilmektedir. Sivil faşist güçler, 

hareketlere karşı mücadele edilirken, bunların devlet 

ile olan bağları sürekli teşhir edilmeli, ortaya konmalıdır. 

Kapitalizm var olduğu sürece, egemen olduğu 

sürece, faşizm tehlikesi hep olacaktır. Faşizmin gerisinde 

duran sermayenin egemenliğidir. Gerçek antifaşist 

mücadele bu yüzden faşizme karşı mücadeleyi 

kapitalizme karşı mücadeleyle birleştiren mücadeledir. 

Antifaşist mücadelede bu düşüncelerin yaygınlaştırılması, 

işçi ve emekçilerin bu yönde eğitilmesi 

bizim için hayati önemdedir. Bundan hiçbir şart altında 

vaz geçilemez. 

Savaş tehlikesi büyüyor… 

Savaş emperyalizm açısından krizden çıkmanın bir 

yoludur. Savaş bir yandan içte (cephe gerisinin sağlam 

olması, işçi ve emekçilerin “yurtseverlik”, “vatanseverlik” 

ideolojisi temelinde burjuvazisinin kuyruğunda 

savaşa coşkuyla katılması durumunda) savaş 

sanayinin tam kapasite çalışması temelinde, sanayi 

üretiminin arttırılması yoluyla krizden çıkmanın 

bir aracıdır. Savaş diğer yandan dışta bir emperyalistlerle 

rekabette pazar ve hammadde kaynaklarının 

elde tutulması ve diğerlerinin aleyhine genişletilmesi 

yoluyla, diğer ülke emekçilerinden elde edilen ekstra 

karlarla krizden çıkmanın bir yoldur. Bunun ön şartı 

tabii savaşta başarı, savaşta kazanmadır. Tersi bir 

durumda kaybedilen savaş, çöküşün yolunu açabilir. 

Bu yüzden bütün emperyalist güçler dişine tırnağına 

silahlıdır, savaşa hazırlıklıdır, bugün hazır olmayan 

yarın için hazırlanır. Kriz nasıl kapitalizmin ayrılmaz 

yol arkadaşı ise, gerici-emperyalist savaşlar da 

sistemin ayrılmaz yol arkadaşlarıdır. Kapitalizmin 

eşitsiz gelişme yasası sonucu, emperyalist dünyada 

var olan güç dengeleri değişir. Güç dengelerinin değişmesi 

bu değişen güç dengelerine göre emperyalist 

dünyanın yeniden paylaşılmasını gündeme getirir. 

1990’lı yılların başında Rus Sosyal Emperyalizminin 

ve Soysal Emperyalist kampın çökmesinden sonra 

yeniden kurulan güç dengesi yerini, bir yandan AB 

somutunda Almanya/Fransa bloğunun kurulması, 

diğer yandan Rusya’nın 2000’li yıllarda yeniden kendini 

toparlaması, her şeyden önce de Çin’in 30 yılı 

aşkın süredir kesintisiz süren yüksek ekonomik kalkınması 

sonucu bugün yeniden paylaşımı gerektiren 

yeni bir güç denge dağılımına bıraktı. ABD hala tek 

başına dünyanın en büyük ekonomik ve askeri gücü 

durumunda. Ama ekonomik olarak gücü azalan konumda. 

Buna karşı hem AB, hem Çin ekonomik olarak 

gücü artan konumdalar. Rusya’da 1990’daki çö-

küşü gerisinde bırakmış durumda. Yeniden paylaşım 

dalaşı bütün şiddetiyle sürüyor aslında. Fakat henüz 

esasta ABD’nin askeri güç üstünlüğü sürdüğü için 

aslında daha fazla pay alması gerekenler; ABD den 

bu payı savaş yoluyla talep etmeye hazır olmadıkları 

için, emperyalistler arası bir dünya savaşı bugün 

gündemde değil. Emperyalist ve gerici savaşlar şimdilik 

hala emperyalist büyük güçlerin çıkarlarının 

çatıştığı bölgesel savaşlar biçiminde yürüyor. Irak’ta 

ve Afganistan’da yürüyen emperyalist işgal savaşları 

böyle savaşlardır. Afrika’da yürüyen, en son Fildişi 

Sahili’nde bizzat BM güçlerinin taraf olarak katıldığı 

savaşlar böyle savaşlardır. Fakat eninde sonunda emperyalistlerin 

doğrudan çatışacağı bir savaş ta –eğer 

bu devrimlerle önlenemezse, ki gelişme bunun çok 

zor olduğunu gösteriyor- gündeme gelecektir. Ve bütün 

emperyalistler, en başta da emperyalist büyük 

güçler harıl harıl buna hazırlanıyor. Bunun en son 

örnekleri, yapılan son NATO zirvesi, Çin’in Pasifikte 

ABD egemenliğine darbe vurabilecek bir askeri teknolojiyi 

geliştirmiş olması vb. dir. 

Şimdi kuruluşu döneminde ABD önderliğinde antikomünist 

saldırı savaşları için örgütlenen NATO, 

gelinen yerde bir yandan AB ile ABD’nin kendi aralarındaki 

askeri bir pakt olarak ve Rusya’ya ittifak öneren, 

esasta batılı emperyalistlere kafa tutmaya kalkan 

bütün güçlere – orta vadede gelişmesinden korku duyulan 

Çin’e- yönelik bir dünya jandarması haline getiren 

bir strateji temelinde yeniden örgütleniyor. Son 

NATO zirvesinde alınan kararların anlamı bu. 

Anda yukarıda belirttiğimiz gibi bir dünya savaşı 

gündemde değil. Çünkü ABD dışındaki güçler henüz 

ABD’nin egemenliğini savaş yoluyla sorgulayacak 

hazırlıkta değil. Ancak olası bölgesel savaşlardan bir 

dünya savaşına gelişme potansiyelini içinde taşıyan 

çatışma alanları var. Bunların en başında Ortadoğu 

geliyor. Ortadoğu’da İran’a bir ABD veya bir İsrail 

saldırısı gündemden düşmüş değil. İsrail İran’ın 

atom silahı imal edecek durumda olduğu kanısında 

olduğu an, ABD doğrudan destek vermese de, tek 

başına İran’a saldırır. İsrail tabii ki İran’ı işgal edecek 

filan değildir. Fakat İran’ı bombalamaya, hatta 

atom silahıyla saldırmaya gücü yeter. Böyle bir saldırı 

İran’ın İsrail’e karşı saldırısı ile karşılanır. ABD’nin 

devreye girmesi bu durumda kaçınılmazdır. Böyle bir 

İsrail-İran savaşı Ortadoğu’da genişleme potansiyelini 

içinde taşıyan bir bölgesel savaştır. Ve aslında önümüzdeki 

3-5 yıl içinde olasıdır. 

İkinci önemli güncel çatışma alanı Güney/Kuzey 

Kore’dir. 2010 sonunda bu iki güç yine askeri olarak 

karşı karşıya gelmiştir. Hem Kuzey, hem Güney Kore 

atom silahına sahiptir. Önümüzdeki dönemde de 

bu alanda yeni çatışmalar olasıdır. Orta vadede Çin 

HC’nin Tayvan’ı “anavatana” katmak istemesi de kaçınılmazdır. 

Ve bunun Hong Kong ve Makao’nun a 

anavatana katılmasından daha değişik olma olasılığı 

da yüksektir. Çünkü Tayvan ile ABD arasında karşılıklı! 

askeri destek paktı vardır. Bunlardan birine 

yönelen saldırı, diğeri tarafından savaş nedenidir. Pasifikte 

sınırlar sorgulanmaya başlandığında Japonya/ 

Çin, Rusya/Japonya arasında “çözülmemiş” sınır sorunlarının 

gündeme gelmesi de olasıdır. Bütün bunlar 

bu alandaki olası bölgesel savaşların da genişleme 

ve bir dünya savaşına evrimlenme potansiyelini içinde 

taşıdığını göstermektedir. 

Komünistlerin emperyalist savaşlar ve savaş tehlikesi 

karşısında tavrı bellidir: 

Savaşa gerçekten karşı olan kapitalist sistemi yıkma 

mücadelesini yükseltmelidir. Çünkü emperyalist 

savaşların kaynağı kapitalist sistemin kendisidir. Kapitalist 

sistem var olduğu sürece kalıcı barış mümkün 

değildir. 

Biz kuşkusuz somut belirli bir savaşı engellemek 

için, (örneğin Irak’a ve Afganistan’a yönelik emperyalist 

işgal savaşlarında olduğu gibi) savaşa karşı mücadeleyi, 

kapitalizme karşı mücadele olarak yürütmeyen 

pasifist, reformist güçlerle de yan yana geliriz. 

Ancak bu ortak mücadelede kendi görüşlerimizi en 

geniş biçimde yaygınlaştırmaktan bir an vaz geçmeyiz. 

Biz emperyalist gerici savaşlarda “kendi 

burjuvazimiz”in yenilgisi için devrimci bozgunculuk 

siyaseti izleriz. 

WİKİLEAKS OLAYI 

“Wikileaks” isimli internet Sitesi, 28 Kasım 2010’da 

Wikileaks’in 28 Kasım 2010’da ABD Dışişleri 

Bakanlığı’nın değişik ülkelerdeki diplomatlarla yaptığı 

yazışmaları içeren 842 belge yayınladı. Sitede 

daha önce belgelerin tümünün 2521.287 adet olduğu 

ve bunların parça parça yayınlanacağı duyurulmuştu. 

Site elinde bu belgelerin varlığını daha önce duyurmuş, 

ABD yönetimine bu belgelerin yayınlanmasında 

ortaya çıkabilecek can güvenliği ile sorunları ortadan 

kaldırmak için işbirliği önermiş, bu önerisi “suç işleyen 

korsanlarla işbirliği olmaz” gerekçesiyle reddedilmişti. 

Belgeler Wikipedia sitesinde yayınlanmaya 

başlanmadan önce, beş ülkede çok okunan ve burju- 

gündem 

17

gündem 

va medya içinde “ciddi-güvenilir ” kategorisinde değerlendirilen 

beş basın organına (ABD de New York 

Times, İngiltere’de Guardian, Fransa’da Le Monde, 

Almanya’da der Spiegel, İspanya’da El Pais) gönderilmiş, 

bunlar süzgeçten geçirdikleri belgeler temelinde 

diziler yayınlamaya başlamıştı. 29 Kasım’da şimdi 

doğrudan belgelerin yayınlanmaya başlanmış olması 

ve gerisinin geleceğinin de duyurulmuş olması büyük 

gürültü kopardı. Wikileaks sitesi bir anda dünyanın 

en çok ziyaret edilen, en önemli sitesi haline geldi. 

Başta belgelerin kaynağı olan ABD yönetimi olmak 

üzere, bütün egemenler için Wikileaks derhal sesi 

kesilmesi gereken, “teröristlere yardım eden”, “insan 

hayatını tehlikeye atan”, “hedef gösteren”, “bilgilenme 

özgürlüğü adı altında sistemi yıkmak isteyen” 

düşman ilan edildi. Daha doğrusu bu düşman ilanı 

daha önce yapılmıştı, şimdi artık iyice güçlendirildi. 

Wikileaks ne? 

Wiki internet dünyasında, herkesin var olan bilgiye 

sızan, kamuoyunu ilgilendirdiği halde hükümetler ve 

büyük irketler tarafından gizli tutulan bilgi ve belgeleri 

yayınlayarak, kamuoyunu bilgilendirme amacına 

sahip bir internet sitesi. 

Wikileaks’e gelen bilgi ve belgelerin kaynaklarının 

gizlenmesi ve bunların –doğruluğu kontrol edildikten 

sonra- sansürsüz yayınlanması Wikileaks’in çalışma 

ilkesi. Yani eğer herhangi bir kişi bastırılmış, 

gizlenen bir gerçeği kamuoyuyla paylaşmak istiyorsa, 

Wikileaks bunun için doğru adres. Herkes Wikileaks 

sitesine yayınlanmasını istediği belgeyi anonim olarak 

yükleme imkanına sahip. Yüklenen adres, tarih 

vb. de Wikileaks çalışanları tarafından peşi izlenemez 

biçimde siliniyor. Tek posta adresi, Melbourne 

Üniversitesi’nde bir posta kutusu. 

Wikileaks kim? 

18 

girip, kendi ismiyle düzeltme yapmasını mümkün kılan 

siteler için kullanılan “ön isim”. Bu bağlamda en 

çok girilen, kullanılan, en çok bilinen Wiki sitesi, sürekli 

gelişen internet ansiklopedisi Wikipedia. Leak 

İngilizce, “Delik”, “Sızıntı” anlamlarına geliyor. Wikileak 

çeşitli hükümetlerden ve büyük şirketlerden 

Wikileaks, sitede verilen bilgiye göre 2006 yılında 

Çinli muhaliflerin yanı sıra ABD, Tayvan, Avrupa, 

Avustralya ve Güney Afrikalı gazeteciler, matematikçiler 

ve şirket teknoloğları tarafından kurulan bir 

site. Kurucuların kim olduğu açıklanmıyor. Yalınızca 

Avustralyalı gazeteci ve internet aktivisti Julian Assange 

ve kendini Daniel Schmitt olarak tanıtan bir 

Alman Wikileaks’ın sözcüsü olarak tanınıyorlar. 

Wikileaks’in 800-1000 arası ücretsiz, gönüllü, ano-

nim olarak çalışan elemanı var. Bu gönüllüler birbirlerini 

İnternet üzerinde şifrelenmiş chat yoluyla 

tanıyorlar. 

Wikileaks’i kim nasıl finanse ediyor? 

Wikileaks çalışanları esas olarak ücretsiz-gönüllü çalıştıklarından, 

Wikileaks’ın esas giderlerini İnternet 

hizmetini sunan şirkete (Server) ve bürokratik işler 

için yapılan harcamalar, son dönemde giderek artan 

seyahat masrafları oluşturuyor. Son dönemde artan 

davalar da – şimdiye dek hiçbir kaybedilmemiş- avukat 

giderleri de, avukatlar gönüllülerden oluştuğu 

için ve diğer dava giderleri değişik haber ajansları, 

gazeteler vb. tarafından karşılandığı için şimdiye dek 

gider oluşturmuyor. 2010 yılından başlayarak 7 Wikileaks 

çalışanına maaş ödenmeye başlanmış. Greenpeace 

profesyonellere ödenen maaş (5500 Euro) örnek 

alınmış. Sitede verilen bilgiye göre şimdi yıllık 

600.000 ABD doları gider var. Bu özel kişilerden ve 

STK’larından gelen bağışlarla karşılanıyor. Wikileaks 

şirketlerden ve hükümetlerden, bunlarla bağıntılı örgütlerden 

bağış kabul etmiyor! 2009 yılı sonunda iflas 

noktasına gelen Wikileaks 2010 yılında başındaki 

bağış kampanyasının başarısı sonucu devam ediyor. 

2010 yılındaki faaliyetleri sonucu Wikileaks’a bağışlar 

masrafların çok üzerinde. Şu anda maddi sıkıntısı 

yok. Ancak bağış işlerinin yürüdüğü banka ve mali 

kuruluşlar devletlerin baskısı sonucu Wikileaks’la 

yaptıkları anlaşmadan çekildiklerini açıkladıklarında 

sorun çıktı. Söz konusu bankalar ve kuruluşlar 

wikileaks’i destekleyen internet eylemcileri tarafından 

kilitlenip işlemez hale getirilence, tükürdüklerini 

yalamak zorunda kaldılar. 

Wikileaks eylemcilerinin amacı ne? 

Wikileaks sözcüsü J.Assange amaçlarını “ gizli bilgileri 

ulaşılabilir hale getirerek toplumda olumlu gelişmelere 

yol açmak” olarak adlandırıyor. Assange 

toplumdaki olumlu gelişmelerin temelinin “bilgi” 

olduğunu savunuyor. Yüksek Fizik eğitimi görmüş 

olan Assange WikiLeaks’te yaptıkları işin gazetecilik 

olduğunu savunuyor. Guardian’da yayınlanan bir 

söyleşisinde bu konuda şöyle diyor : “ Gazetecilik bir 

bilim gibi olmalıdır. Olgu iddia ve bilgileri mümkün 

olduğunca kontrol edilebilir olmalıdır. Gazeteciler 

mesleklerinin inandırıcılığını korumak istiyorlarsa 

bu yönde yürümelidirler. Okurlarına karşı daha fazla 

saygı göstermelidirler.” 

Wikileaks’in tarafsızlık ilkesi 

Wikileaks kendi sitesinde tarafsız olduğunu açıklıyor. 

Bunun içeriğini gelen bilgi ve belgeleri –yorum 

ve değerlendirme yapmaksızın, pozisyon almaksızın 

– olduğu gibi yayınlamak olarak dolduruyor. Ancak 

bu konuda Wikileaks’in Irak’ta bir helikopterdeki 

Amerikan askerlerinin silahsız sivillere ateş açtığını 

gösteren videonun sitede “ Kollateral Katiller” başlığı 

ile gösterilmesi ABD hükümeti ve medyasının önemli 

bölümü tarafından “ABD düşmanı” olarak ilan edilmesi 

için yetti. Afganistan’daki savaşla ilgili Wikileaks 

sitesinde yayınlanan belgelerde isimlerin silinmemiş 

olması üzerine de, Wikileaks’a karşı, Wikileaks’ın 

“teröristlere hedef gösterdiği” şeklinde bir kampanya 

yürütüldü. Görünen odur ki, bu kampanya etkisini 

göstermiştir. Şimdi Wikileaks yayınlama pratiğinde 

hiç sansürsüz yayınlamadan vaz geçmiş durumda. 

Eline geçen belgeler bağlamında hükümetleri uyarıyor. 

Güvenlik açısından ismi silinmesi gerekenleri 

silmeleri için çağrı yapıyor vs. Son yayınlanan belgelerde 

de kimi isimler silinmiş durumda. Ve örneğin 

Türkiye ile ilgili belgelerden biliyoruz ki, sorun yalnızca 

güvenlik sorunu değil! Wikileaks şimdiki yayınlama 

pratiği ile, başlangıçta içini doldurduğu biçimdeki 

tarafsızlık ilkesinden uzaklaşmış durumda. 

Wikileaks şimdiye kadar neleri açıkladı? 

Wikileaks’in adı kamuoyunda genişçe ilk kez 2007’de 

Kenya eski devlet başkanı Daniel Arap Moi’un ailesi 

ve çevresinin karıştığı milyarlık rüşvet olayının belgelerinin 

yayınlanması ile duyuldu. 

2008’de Julius Baer Bank&Trust adlı şirket’i, Scientology 

Kilisesini teşhir eden iç yazışmalar yayınlandı. 

Ardından İngiltere’deki faşist parti, Biritanya 

Milliyetçi Partisi’nin üye listesi yayınlandı. 

2009 yılında Wikileaks Kauphting Bank’ın bir iç 

belgesini yayınladı. Ardından Fildişi Sahili kıyılarında 

batırılan zehirli çöpleri konu alan –gizli- Minton 

Raporu yayınlandı. ABD ile AB arasında imzalanan 

ve Avrupa’daki banka hesaplarını ABD’nin kontrolüne 

açan gizli anlaşma da Wikileaks’te yayınlanarak 

gizliliğini yitirdi. Bu epey gürültü kopardı. 2009’da 

bunun dışında Wikileaks’te yayınlanan belgeler içinde 

öne çıkanlar şunlar: ABD’de 11 Eylül 2001’e ait 

(ikiz kulelere saldırı günü) tüm telsiz konuşmaları; 

East Anglia Üniversitesi İklim Araştırma bölümü 

profesörlerinin e mail yazışmaları; Toll Collect’in 

gizli anlaşmaları ve Afganistan’da Kunduz bölgesinde 

iki petrol tankeri ve çevresindeki yüzlerce insanın 

gündem 

19

gündem 

20 

bombalanması ile ilgili belgeler. Bu belgeler söz konusu 

subayın ve Genel Kurmay Başkanının istifasına, 

Savunma Bakanı’nın değiştirilmesine yol açtı! 

2010 yılında Wikileaks CIA’nin Almanya ve 

Fransa’da çalışma stratejilerini konu alan bir iç 

belge yayınladı. Almanya açısından önemli olan 

Loveparade’in planlama belgelerini yayınladı. ( 

2010’daki Love Parade, onlarca insanın ezilerek öldüğü 

bir faciayla sonlanmıştı. Belgeler hazırlık aşamasında 

her türlü güvenlik tedbirinin reddedildiğini 

gösteriyordu.) 12 Haziran 2007’de sitede yayınlanan 

bir video aynı gün bütün dünyada birinci haber oldu. 

Video Irak’ta bir Amerikan helikopterinin silahsız 

sivil insanlara (ki bu saldırıda bir gazeteci de ölmüş 

ve gazetecinin ölümü “terörist”lere mal edilmişti!) 

ateş açmalarını, bu arada kendi aralarında nasıl sakalaştıklarını 

vs. gösteriyordu. Wikileaks 26 Temmuz 

2010’da Amerikan Ordusu’nun 2004-2009 yılları arasında 

Afganistan savaşında tutmuş olduğu 92.000’i 

aşkın belgeyi içeren “Savaş Günlüğü”nün önemli bölümünü 

yayınladı. Paralel olarak The Guardian, The 

New York Times ve Der Spiegel bu belgeler temelinde 

dizi yayın yaptılar. Bireysel olayları da kapsayan günlükler, 

sivil kayıplar hakkında ayrıntılı bilgiler içermekteydi. 

ABD’nin ve batılı emperyalistlerin işgal ve 

savaşının gerçek yüzünü belgeliyordu. Bradley Manning 

adlı er, belgeleri sızdıran kişi olduğu suçlaması 

ile görev yaptığı Kuveyt’teki Camp Arfijan üssünde 

tutuklandı. Hala tutuklu. Vatan hainliği ile suçlanarak 

yargılanıyor. 2010’da ayrıca Irak savaşından da 

–ünlenen video dışında- bir dizi belge yayınlandı. 

Tabii en fazla gürültü koparan ve başta ABD olmak 

üzere devletlerin Wikileaks’a karşı yoğun saldırılarına 

yol açan yayınlama 28 Kasım’daki “cablegate” olarak 

adlandırılan Amerikan diplomat yazışmalarının 

yayınlanması oldu. 

Neden bu kadar gürültü ve panik? 

Wikileaks burjuvazinin üzerini örtmek istediği kimi 

pisliklerinin belgelerini yayınlayarak aslında “araştırmacı 

gazeteciliğin” yapması gereken işi yapıyor. 

Wikileaks internet çağında burjuvazinin pisliklerinin 

üzerinin örtülmesinin geçmişe oranla iyice zorlaştığını 

gösteriyor. Wikileaks kurucuları ve çalışanları 

kuşkusuz kapitalist sisteme kökten karşı değiller. 

Dertleri kapitalist sistemin yıkılması, sosyalist komünist 

bir topluma yürünmesi vs. değil. Onların karşı 

olduğu bilgilerin gizlenmesi. Onlar istenirse “bilgi 

özgürlüğü savaşçıları”. Fakat özgür bilgi egemenlerin, 

burjuvazinin hiç mi hiç işlerine gelmiyor. Wikileaks’a 

karşı, onun dışarıdaki yüzü J.Assange karşı yönelen 

öfkeli saldırılar bunun açık kanıtı. Kızdıkları kadar 

da var. Çünkü belli bilgiler üzerindeki gizlilik ve tekel, 

onların iktidarlarının önemli bir aracı. Kuşkusuz 

bilginin gizliliğinin kalkması, bilgiye ulaşmanın demokratikleşmesi, 

vatandaşın gözünde devletlerin şeffaflaşması 

(Burjuva devletler “Şeffaf vatandaşlar” istiyor. 

Bireyin devlete karşı hiçbir gizinin kalmaması 

için her şeyi yapıyor. Fakat vatandaş karşısında devlet 

kapalı kutu. Filtresiz bilgi yok. Kontrol imkanı yok.) 

onların sonu değildir. –Kaldı ki burjuva devletlerinin 

tam bir şeffaflaşması hiçbir zaman da olmayacaktır.- 

Fakat onların işlerini zorlaştırmakta, burjuvazinin 

iktidarının pis yüzünün görülmesini sağlamakta, 

burjuva devlete güveni sarsmaktadır. Bu anlamda 

yıkıcı bir eylemdir Wikileaks’ın yaptığı. Aslında susturulmalıdır. 

Ancak internet çağında bu artık mümkün 

değil. Wikileaks’e hizmet sunan server baskı ile, 

para ile satın alınarak hizmet vermesi engellenebilir. 

(Denendi). İnternet ortamında saldırılarla Wikileaks 

sitesi çökertilebilir.(Denendi, deneniyor.) Siteye ulaşım 

örneğin Çin’de olduğu gibi merkezi olarak engellenmeye 

çalışılabilir. Fakat şimdi Wikileaks sitesini 

olduğu gibi kopyalamış olan on binlerce internet eylemcisi 

var. Yani bir değil, binlerce Wikileaks sitesi 

var. Biri kapandı mı diğeri devreye girer, giriyor. Egemenlere 

geriye ne kalıyor? Wikileaks’ı yapanları yok 

etmek. Burada da zorluk şu: İnternet ortamı bu işi 

yapanların çok önemli bölümünün kişi olarak tanınmasını 

engelliyor, anonimite sağlıyor. Öne çıkan kişi 

Assange bağlamında yaptıklarını, onu bir seks davası 

ile bağıntılı olarak tutuklayıp, tecavüzcü olarak 

damgalayıp, onun şahsında bütün hareketi teşhir etmeye 

çalıştıklarını görüyoruz. Tanıdıkları her Wikileaks’cinin 

üzerine benzer yöntemlerle gideceklerdir. 

Neyse ki tanımadıkları, tanıyamayacakları onbinlercesi 

sıradadır. 

Sahte kadın hakkı savunucuları 

Burada geçerken şunu ekleyelim: Assange şahsında 

Wikileak belgelerinin değerini düşürmek için piyasalanan 

tecavüz davasında, bizim genel yaklaşımımız 

bellidir. Biz kadının beyanının esas alınmasından 

yanayız. Bu bağlamda çıkan haberler şikayette 

bulunan iki kadının tecavüzden söz etmediğini ve 

fakat burjuva medyadaki Assange –ve onun üzerinden 

Wikileaks tabii- resminin adi bir tecavüzcü resmi 

olduğunu - gösteriyor. Bundan bağımsız olarak

fakat, şu kesindir ki, bu davada burjuvazinin gerçek 

derdi ve niyeti tecavüze uğrayan kadınların hakkını 

savunmak, tecavüzcüyü cezalandırmak değildir. 

Burada kadın hakkı, susturulmak istenen bir hasmın 

susturulması için kullanılan bir araçtır sadece. 

Burada burjuvazinin güya kadın hakkına sahip çıkar 

görünmesi tam bir sahtekarlıktır. Aynen Afganistan’daki 

işgalin gerekçelerinden biri olarak “kadınların 

hakları ve özgürlüklerinin savunulması” nın öne 

sürülmesinde olduğu gibi büyük bir sahtekarlıktır 

bu. 

“Delik”li ABD! 

Wikileaks’ın yayınlamaya başladığı diplomat yazışmaları 

neleri gösteriyor ve etkisi ne? 

- En başta ABD Dış İşleri Bakanlığı’na ait 250’i 

aşkın belgenin Wikileaks’e ulaşmış olması başlı başına 

bir olaydır. Hala bir dizi ML olma iddiasında 

grup için dünyanın “Süper Güç” ü olan ABD devletinin 

bir bölümü “çok gizli” ibaresini taşıyan belgesini 

bile koruyamayacak durumdadır. ABD devleti 

“delik”lerinden önemli “sızıntılar” olan bir devlettir. 

Bu bütün dünyada ABD hayranlarını çok üzen, ABD 

emperyalizmini rezil eden, ona olan –tabii eğer varsa- 

güveni ciddi şekilde sarsan, ona zarar veren bir 

olaydır. 

Komplo teorileri 

Bu bağlamda kimi komplo teorisi meraklıları, bu 

belgelerin ABD yönetimi tarafından bilinçli olarak, 

seçilerek sızdırıldığını ciddi bir biçimde savunuyorlar. 

Bunlara göre bu belgeler değişik ülkelerdeki belirli 

siyasetçileri teşhir etmek ve oralardaki siyaseti 

yönlendirmek için “sızdırılmıştır”. Bunu savunanların 

dünyasında aslında ABD her şeye kadirdir! Her 

şeyi belirler. Böyle bir devletin arşivinden bu bilgiler 

ve belgeler, eğer o devlet istemezse, çıkmaz! Bu gibi 

komplo teorisyenleri için örneğin 11 Eylül’de CİA 

operasyonudur vs. Hayat bu kadar düz değil! ABD 

her şeye kadir değil. Burjuva devletler göründükleri 

kadar güçlü ve yenilmez değiller! Bu tip komplo teorisyenlerine 

sorulacak soru şudur: Bu belgelerin ortaya 

çıkması en fazla kime zarar verdi? O kadar çok 

güvendiğiniz ABD emperyalizmine değil mi? 

Bir başka tip komplo teorisyeni var. Bunlar iflah 

olmaz antisemit (Yahudi düşmanı) bir dünya görüşüne 

sahipler. Bu dünya görüşünde dünyayı Yahudiler 

yönetiyor. Dünyanın en büyük gücü konumundaki 

ABD de her şeyi “Yahudi Lobisi” belirliyor. Bunlara 

göre şimdi yayınlanan belgeleri Wikileaks’e “sızdıran” 

bu Yahudi lobisidir. (Bazıları İsrail gizli servisi 

Mossad’dır diyor) . Bunun nerden çıkardınız diye sorarsanız 

cevapları da hazırdır: “Görmüyor musunuz? 

Belgelerde İsrail’e karşı olarak kullanılabilecek tek 

söz var mı? Ama İsrail düşmanlarını birbirine düşürecek 

bir sürü şey var. Örneğin Suudi Arabistan Prensi, 

ABD diplomatına İran’ın bombalanmasına sempati 

ile baktığını söylüyor vs.” 250 bin belgenin henüz 

çok küçük bir bölümünün yayınlandığını İsrail konusunda 

nelerin olup olmadığını bilmediğimizi bir 

kenara koyalım. Var sayalım ki, bu belgelerde ABD 

ile İsrail’deki diplomatların arasındaki haberleşmede 

İsrail’e karşı kullanılabilecek malzeme olmasın. 

Bu neyin ispatıdır? Böyle bir malzemenin olmadığı 

dışında hiçbir şeyin. Üst tarafı falcılıktır. Antisemit 

sayıklamadır. İlginç olan T.C. hükümetinin kimi 

üyelerinin, başta başbakan, bu tip bir komplo teorisyeni 

görüşe yakın açıklamalar yapmış olmasıdır. Onu 

da İslamcı antisemitizmlerine yormak gerek. 

Burjuva gizli diplomasisi: İki Yüzlülük 

Wikileaks’te yayınlanan ABD diplomasi belgeleri, 

ABD diplomatlarının ABD’nin “dost” ve “müttefik” 

olan devletlerde de, bu devletlerin siyasetine 

Washington’un direktifleri ve çıkarları doğrultusunda 

yön vermeye çalışan casuslar olduğunu gösteriyor. 

Onlar bulundukları ülke içinde kendilerine bilgi, belge 

ve dedikodu taşıyan ne kadarının gönüllü, ne kadarının 

paralı ajan oldukları belli olmayan bir “Ajanlar 

Ağı”nın yöneticileri olarak iş görüyorlar. Birincisi 

bu. Bunda bir yenilik yok. Aslında bütün burjuva 

ülkelerin yurtdışı temsilciliklerinin görevi; bulunduğu 

yerde “Ajanlık”, kendi ülkesinin çıkarları doğrultusunda 

çalışmaktır. Yeni değil. Fakat şimdi çok net 

olarak belgeleniyor. Bu tabii ki ABD’ye ve genelde de 

burjuva diplomasisine güveni sarsıyor, zarar veriyor. 

Belgeler ikinci olarak, ABD diplomatlarının bulundukları 

ülkelerin bir çok yöneticisi hakkında kendi 

merkezlerine ilettikleri raporlarında gayet aşağılayıcı, 

küçümseyici değerlendirmeler yaptıklarını gösteriyor. 

Bir meyhane toplantısında dedikodu yapar gibi 

değerlendirmeler bunlar. Teflon Merkel, Egoman Sarkozy, 

ne yapacağı belli olmaz ihtiyar zampara Berlusconi 

vs. Yanlış mı değil! Ve bunlar aslında bu dost ve 

müttefikler hakkında gerçekten düşünülenler. Sorun 

şu ki, bunlar arkadan ve siyaseti belirlemede temel 

alınacak olan resmi devlet belgelerinde söyleniyor! 

Ne öğreniyoruz: Burjuva diplomasisi iki yüzlülüktür, 

gündem 

21

gündem 

sahtekarlıktır. Bunlar gerçek düşündüklerini insanların 

yüzüne söylemez, arkalarından atar tutarlar. Yeni 

mi bu? Değil. Yalnızca Amerikan diplomasisinin sorunu 

mu? Hayır. Buna rağmen şimdi belgeli olarak 

ortadadır. Başta ABD diplomasisi olmak üzere Burjuva 

diplomasisi bu belgelerin yayınlanması ile teşhir 

olmuş, ağır yara almıştır. ABD açısından, ABD dışişleri, 

haklarında negatif değerlendirmeler olan bütün 

ülkeler ve diplomatlarına karşı özür dileme pozisyonuna 

itilmiş, kötü duruma düşmüştür. 

Burjuva siyasetinin acınacak hali 

Yayınlanmış olan belgelerin gösterdiği – bunu Türkiye 

ile ilgili olarak yayınlanmış az sayıda belgeden 

çıkarak, en azından Türkiye bağlamında somut söyleyebilecek 

durumdayız- burjuva siyasetinin nasıl salakça 

inşa edildiği, onun hali pür melalidir. Neden? 

Bir ülkenin değerlendirilmesinde, o ülke bağlamında 

izlenecek siyasetin belirlenmesinde tayin edici rol 

oynayan belgeler olan diplomat raporları şunlardan 

muzdariptir: 

- Raporlar onları ileten diplomatın siyasi görüşleri 

doğrultusunda “subjektif” tir. 

(Türkiye bağlamında raporların yayınlandığı dönemde 

Türkiye’de görev yapmış her Büyükelçi, kendi 

siyasi görüşleri doğrultusunda rapor vermiştir. Bu 

en açık biçimde Neo- Con Edelman’ın raporlarında 

görülebilir) 

- Birçok halde açıkça dedikodular, bunların dedikodu 

olduğu belirtilmeksizin “bilgi” olarak iletilmektedir. 

(Medya’da manşetlere çıkan “Erdoğan’ın İsviçre’de 

8 Hesabı var”mış bilgisi bu kategoridendir.) 

- Raporlarda dayanılan “kaynak”lar da, bir çok halde, 

kendi siyasi görüşleri doğrultusunda dedikodu 

ve değerlendirmeleri, objektif bilgi gibi sunmakta, 

bunlar filtrelenmeden raporlara girmektedir. 

Sonuç: ABD dış siyaseti bu gibi bilgi ve değerlendirmeler 

temelinde şekillenmektedir. 

Şimdi örneğin nasıl oldu da, ABD örneğin Irak’ta 

giriştiği savaşı 1,5 iki ayda bitireceği, Irak’ta Saddam’ı 

devirdiğinde kurtarıcı olarak karşılanacağı hesabını 

yapabildi sorusunun cevabını vermek kolaylaşıyor. 

Şimdi ABD’nin örneğin nasıl olup ta, Afganistan 

konusunda bu kadar yanlış bir hesap yapabildiği sorusunun 

cevabını bulmak kolaylaşıyor. 

Şimdi örneğin nasıl olup ta ABD’nin yıllardan beri 

yakalamak için peşine düştüğü Osama Bin Laden’i 

bir zamanlar “özgürlük savaşçısı” olarak besleyip büyüttüğü 

sorusunun ve buna benzer bir dizi sorunun 

cevabını vermek kolaylaşıyor. 

ABD’nin dış politikası –tabii yalnızca dış politikası 

değil, genelde politikası; ve tabii yalnızca ABD’nin 

değil, genelde burjuvazinin, sömürücülerin egemen 

olduğu bütün ülkelerde politika- sübjektif ve yanlış 

değerlendirmeler ve bilgi kabul edilen dedikodular 

temelinde şekillenmektedir. Bu politikalarda “başarı” 

tesadüftür. 

Wikileaks bu belgeleri yayınlamakla, dünyayı değiştirmek 

için yola çıkanlara büyük malzeme sağlamıştır. 

Onu yapanlara bu anlamda teşekkür borçluyuz. 

Şimdi bu malzemenin devamını merakla bekliyoruz. 

12 Ocak 2011 ✓ 

22

Kriz ve T.C. Ekonomisi 

gündem 

Bütün dünyayı sarsan mali krizle tamamlanan, 

devrevi aşırı üretim krizi ülkelerimizde de etkin 

bir biçimde yaşandı. 

Bir önceki kriz devresinde, 2002’nin ikinci çeyreğinde 

başlayan canlanma evresi 2003’de % 4,5 büyüme 

ile sürmüştü.Devrenin devamında 2004 de %9,6, 

2005 de % 8,5, 2006 da % 7,5’luk büyüme ile üç 

yıllık bir kalkınma aşaması yaşandı. 2007’nin birinci 

çeyreğinde de % 7,6’lık ortalamanın üzerinde bir büyüme 

ile kalkınma aşaması sürdü. 

2007’nin ikinci çeyreğinden itibaren büyüme hızı, 

hızla düşmeye başladı. 

Büyüme hızının 2007’de üç aylık dönemler (çeyrekler) 

itibarıyla izlediği seyir şöyle: 

Dönem 

Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Sonuçları 2007 

Cari 

fiyatlarla 

GSYH 

(Milyon 

YTL) 

Gelişme 

hızı 

Sabit 

fiyatlarla 

GSYH 

% (Milyon 

YTL) 

Gelişme 

hızı 

I 188 681 17.9 22 738 7.6 

II 210 476 14.6 24 618 4.0 

III 236 000 10.6 27 818 3.4 

IV 221 230 9.9 25 872 3.4 

2007 

Yıllık 

856 387 12.9 101 046 4.5 

(TÜİK Haber Bülteni, Sayı 208, 30 Haziran 2008) 

Görüldüğü gibi 2006’daki % 7,5’luk büyüme % 3 

lük bir gerileme ile yerini 2007 de toplam % 4,5’luk 

bir büyümeye bıraktı. 2007’nin ikinci çeyreğinde başlayan 

his edilir gerileme ondan sonraki iki çeyrekte 

de sürdü. Bu Türkiye ekonomisinin 2007 ikinci çeyreğinden 

başlayarak yeni bir kriz devresine girdiği 

anlamına geliyordu. 

Bu ‘büyümenin gerileme eğilimi’ 2008 yılında da, 

üç aylık dönemler açısından dalgalanmalı olarak 

sürdü. 2008’in dördüncü çeyreğinde ekonomi büyümedi, 

% - 7’lik bir oranla küçüldü. Bu uluslararası 

mali krizin Türkiye’deki devrevi krize yansıması idi. 

Ekonomide 2002’nin dördüncü çeyreğinden bu yana 

ilk kez, hem de çok sert düşüşlü bir gerileme yaşanıyordu. 

2008 yılı için üç aylık dönemlerle ele alınan 

GSYİH sonuçları bu gelişmeyi net olarak 

belgeliyor: (Bkz. Aşağıdaki Tablo) 

% Mali kriz Türkiye ekonomisine bir çok 

başka ülkede olduğu gibi banka iflasları vb. 

biçiminde yansımamıştı. Bu bağlamda hükümetle/muhalefet 

arasında yaşanan “teğet 

geçti”mi, geçmedi mi tartışması hatırlansın. 

Başta R.T.Erdoğan olmak üzere hükümet 

sözcüleri ısrarla “Krizin Türkiye’yi teğet geçeceği 

ve geçtiği” tezini işliyorlar, muhalefet 

sözcüleri de Türkiye’nin krizi en derin biçimde 

yaşadığını iddia ediyorlardı. Aslında 

her iki yan da değişik bağlamlarda yalan söylüyordu. 

Cari fiyatlarla 

GSYH 


Gelişme 

hızı 


GSYH 

Gelişme hızı 

Sabit fiyatlarla 

GSYH 

Gelişme 

hızı 

Dönem (Milyon TL) % (Milyon $) % (Milyon TL) % 

I* 215 606 14.7 179 819 35.1 24 446 7.0 

II* 239 363 17.8 188 940 24.6 25 226 2.6 

III* 262 392 13.0 216 667 20.7 28 010 0.9 

IV* 233 173 6.1 156 668 -15.1 24 240 -7.0 

2008 Yıllık* 950 534 12.7 742 094 14.4 101 922 0.7 

(TÜİK Haber bülteni, Sayı:55,31 Mart 2010) 

23

gündem 

Hükümet mali kriz bağlamında ele alındığında “teget 

geçti” derken bir bakıma haklıydı. Mali kriz tek başına 

ele alındığında, Türkiye’de, bir dizi ülkede olduğu 

gibi banka iflaslarına yol açmamıştı. 2001’deki banka 

çöküşleri sonunda yapılan yasal değişiklikler ile 

banka sistemi yeniden yapılandırılmıştı. Bu yeni yapı 

yeni mali krizde dayanıklı çıktı. Hükümetin küçük 

mevduatlara hükümet/devlet garantisi veren tavrı sonucu, 

mali sektörde olası bir paniğin de önüne geçildi. 

Bu açıdan bakıldığında bütün dünyayı sarsan, 

uluslararası piyasalarda çöküşlere yol açan mali kriz 

“Türkiye’yi teğet geçti.” Muhalefet 

“en derin kriz” söylemiyle 

bu gerçeği gözlerden 

gizlediği noktada yalan söylüyordu. 

Diğer yandan fakat 

tabii ki uluslararası alandaki 

mali krizle birleşen ekonomik 

kriz, Türkiye’de de 

etkisini gösterdi. Hükümet 

de tam da bu etki yaşanmamış 

gibi gösterdiği noktada 

açıkça yalan söylüyordu. Bu 

etki kendini devrevi aşırı üretim krizinde düşüşün 

“normal” gelişme dönemlerinden çok daha sert olması 

biçiminde ve kriz devresinin depresyon evresine 

kriz başladıktan bir buçuk yıl sonra , yani oldukça 

erken girilmesi biçiminde gösterdi. Ve Türkiye ekonomisi 

bu kriz devresinde dibe vururken, 2009 birinci 

çeyreğinde % -14,6 küçülerek ikinci dünya savaşından 

sonra tarihinin en yüksek daralmasını yaşadı. 

Ekonomide küçülme, küçülmenin boyutları gerileyerek 

2009’un ikinci (-7,6) ve üçüncü (-2,7) çeyreğinde 

de sürdü. 2009’un dördüncü çeyreğinden itibaren 

İşler onlar açısından böyledir, 

fakat işçiler-emekçiler açısından 

böyle değildir. Büyüyen zenginlik 

pastasından aslan payını, her zaman 

olduğu gibi burjuvazi, en başta 

işbirlikçi, tekelci burjuvazi almaktadır. 

ekonomi yeniden büyümeye başladı. Fakat 2009 yılı 

sonuçta % -4,7’lik küçülme ile kapandı. Yıl bazında 

ele alındığında 2001’deki % - 5,7’lik küçülme ertesinde 

ekonomi 2009’da ilk kez yeniden daraldı. 2009 

GSYİH sonuçlarında bu gelişme görülüyor: 

(Bkz. Aşağıdaki Tablo) 

Bu kuru rakamların işçiler ve emekçiler acısından 

anlamı, krizin yükünün onların sırtına bindirilmesi, 

artan işsizlik, artan yoksulluk, halen bir işte ücretli 

olarak çalışabilenler için, karşılıksız daha fazla 

çalışma, sömürünün yoğunlaşması, gerçek ücretlerin 

düşüşü, köylüler açısından 

küçük ve orta köylülüğün 

tasfiyesinin hızlanmasıdır. 

Devrevi Krizde 

Canlanma Evresi: 

Burjuvazi için işler 

tıkırında… 

2009’un 4. çeyreğinde başlayan 

yeniden büyüme olgusu, 

izleyen 2010’nun I., 

II, ve III. üç aylık dönemlerinde 

de sürdü. Bu büyümenin geçici bir dalgalanma 

değil, bir eğilim olduğunu gösteriyor ve içinde 

bulunduğumuz 2007’nin ikinci çeyreğinde başlamış 

olan kriz devresinde, 2009‘un dördüncü çeyreğinde 

canlanma evresine girilmiş olduğu anlamına geliyor. 

Türkiye ekonomisinin 2010’nun ilk iki çeyreğindeki 

büyüme oranları (% 11,8 ve % 10.2) gerek Türkiye, 

gerekse dünya ekonomisi açısından ortalamanın çok 

üzerinde idi. Canlanma evresindeki bu büyüme, III. 

Çeyrekte % 5,5’luk büyüme ile hız keserek sürdü. 

Yine de ilk iki çeyrekteki yüksek büyüme oranları so- 


GSYH 


Gelişme 

hızı 


GSYH 

Gelişme 

hızı 

Sabit 

fiyatlarla 

GSYH 

Gelişme hızı 


I 208 546 -3.3 126 331 -29.7 20 885 -14.6 

II 229 326 -4.2 145 939 -22.8 23 298 -7.6 

III 262 456 0.0 174 443 -19.5 27 265 -2.7 

IV 252 307 8.2 170 041 8.5 25 696 6.0 

2009 

Yıllık 

952 635 0.2 616 753 -16.9 97 144 -4.7 

24 

(TÜİK Haben Bülteni, Sayı:206, 10 Aralık 2010)

nucu, ilk 9 ay için büyüme oranı % 8,9. Son çeyrekte 

de büyümenin biraz gerileyerek sürmesinin normal 

olduğu koşullarda, % 8’e yakın bir oranda büyüme 

sağlanmış olacaktır. 

Aşağıdaki 2010 yılının ilk üç çeyreğinde GSYİH 

gelişme seyrini gösteren tablo bunu ortaya koymaktadır: 

göre 2010 sonunda yüzde 3.3, IMF’ye göre yüzde 3.7 

büyüyeceğiz” demeyi tercih etti. 

Herhalde bu kriz devresinde, uluslararası mali krizin 

etkilemesi sonucu çok kısa sürede girilen depresyondan, 

canlanma evresine yine kısa sürede geçildi 

ve canlanma da ekonomi aktörlerinin beklentisinden 

daha boyutlu yaşandı. Kuşkusuz 2010 için şim- 

gündem 

Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Sonuçları 2010’nun ilk üç dönemi 


GSYH 

Gelişme 

hızı 


GSYH 

Gelişme 

hızı 

Sabit 

fiyatlarla 

GSYH 

Gelişme 

hızı 


I* 241 829 16.0 160 304 26.9 23 357 11.8 

II* 268 274 17.0 174 562 19.6 25 679 10.2 

III 298 089 13.6 197 113 13.0 28 762 5.5 

2010 9 aylık 808 192 15.4 531 979 19.1 77 799 8.9 

(TÜİK Haber Bülteni, Sayı:206, 10 Aralık 2010) 

Bu temelde 2010 için beklenen % 8’e yakın büyüme 

oranı, 2009 sonu, 2010 başında bütün dünya ve ülkedeki 

–hükümet dahil- ekonomi aktörlerinin beklentisinin 

üzerinde bir orandır. Bu bağlamda örneğin 

OECD’nin Türkiye için 2010 büyüme öngörüsü % 3,7 

idi. Dünya Bankası %3,3, IMF % 3,7’lik bir büyüme 

bekliyordu. Türkiye’deki ekonomi aktörleri de bunu 

baz aldılar. Hükümet orta vadede ortalama büyüme 

hedefi olarak koyduğu % 6,8 den küçük, fakat uluslararası 

rakamlardan biraz büyük bir büyümeyi “inşallah” 

öngörüyordu! Türkiye’nin en önemli ekonomi 

aktörlerinden TÜSİAD 21 Kasım 2009 tarihinde 

2010 yılı için “Türkiye 2010 sonunda yüzde 2.7 olarak 

büyüyecek” diyordu. TÜSİAD bu tahminine gerekçe 

olarak “Çünkü krizden çıkış çok yavaş olacak” değerlendirmesini 

getiriyordu. 

Aynı TÜSİAD 14 Ekim 2010 tarihinde resmî bir 

açıklama ile 2010 beklentisini yüzde 7’ye çıkardı. 

2009 Kasım’ında “Türkiye krizden çok yavaş çıkacak” 

diyen TÜSİAD, bir yıl sonra yayımladığı raporda 

bu sefer, “Türkiye beklentilerin üzerinde bir performans 

sergiliyor” demek zorunda kaldı. 

Hükümete TÜSİAD’dan daha yakın görünen 

MÜSİAD‘ta 2010 yılı başında yaptığı öngörüde 2010 

yılı sonu için büyüme tahminini yüzde 4-5 aralığında 

olarak veriyordu. 

TİSK ise büyüme öngörüsü bağlamında Dünya 

Bankası ve IMF’e atıfta bulunarak “Dünya Bankası’na 

di beklenen % 8‘e yakın büyüme, bir yıl öncesinin % 

-4,7’lik küçülmeyi çıkış ve referans noktası olarak 

alan, bir yıl önceye göre olan bir büyümedir. Bu büyüme 

ile henüz 2007 birinci çeyreğindeki, yeni kriz 

devresi öncesindeki seviyeye bile varılmamıştır. Ancak 

eğilim, eğer bu arada örneğin uluslararası alanda 

patlaması muhtemel yeni bir mali krizin etkileri ile 

kırılmaya uğramazsa, 2011’de bu seviyenin yakalanması, 

kriz devresinde kalkınma aşamasına girilmesi 

yönündedir. 

Yani T.C.’nin burjuvazisi açısından işler tıkırındadır. 

Sanayide kapasite kullanımı % 80 civarındadır. 

Ve sanayi yüksek oranda büyümenin esas yükünü 

taşır durumdadır. Bankalar ve tekeller en karlı dönemlerinden 

birini yaşamaktadırlar. 

Ya işçiler, köylüler, emekçiler ne durumda? 

İşler onlar açısından böyledir, fakat işçiler-emekçiler 

açısından böyle değildir. Büyüyen zenginlik pastasından 

aslan payını, her zaman olduğu gibi burjuvazi, en 

başta işbirlikçi, tekelci burjuvazi almaktadır. İşçilereköylülere-emekçilere 

artan zenginlikten düşen, relatif 

yoksullaşmadır. Onların, aslında onların büyüttüğü 

zenginlik pastasından aldıkları pay oran olarak küçülmektedir. 

Bütün sömürücü toplumlar için geçerli 

olan bu gelişme, T.C. somutunda milyonlarca emekçi 

açısından yoksulluk, bir çok halde açlık sınırında 

yaşamak, yaşamaya çalışmak anlamına gelmektedir. 

25

gündem 

26 

Bugün Türkiye’de 3 milyonu aşkın kişi asgari ücretle 

çalışıyor. Sendikalar 4 kişilik ailenin açlık sınırını 

934 Lira olarak hesaplıyorlar. Asgari ücret ise 629 

Lira. 3,5 milyonun üzerinde emekçi istatistiklerde 

ücretsiz aile işçisi olarak, yani boğaz tokluğuna, ücret 

almadan çalışan olarak görünüyor. Yani durum burjuvazi 

için gayet iyi görünürken, milyonlarca emekçi 

açısından gayet kötüdür. Sorun şu ki, emekçilerin 

somut durumu açısından AKP hükümeti dönemi 

öncekilere göre kötüler içinde daha az kötü biçiminde 

ifade edilebilecek bir durumdur. Bu bağlamda 

2009 yılında yayınlanan TÜİK “Yoksulluk Çalışması 

2009”, Türkiye’deki yaygın yoksulluk olgusunu tespit 

ederken, aynı zamanda AKP hükümeti döneminde 

en yoksullar açısından belli biraz düzelme olduğunu 

da gösteriyor. Raporun özeti şöyle: 

Yoksulluk sınırı yöntemlerine göre fert 

yoksulluk oranları 

(Bkz. Sayfa 27’deki Tablo) 

TÜİK Başbakanlığa bağlı bir devlet kurumu olarak 

açlık ve yoksulluk sınırını örneğin sendikalardan 

çok daha düşük seviyede hesaplıyor. Fakat bu sınır 

nasıl hesaplanırsa hesaplansın mutlak yoksullaşmada 

belirli bir gerileme olduğu, buna karşı “harcama 

esaslı göreli yoksulluk”ta bir artış olduğu görülmektedir. 

Bunun yanında kırda yoksulluk durumunun, 

kentlerden daha kötü olduğu da görülmektedir. En 

yoksulların durumunda mutlak yoksulluğun gerilemesi 

AKP’ni bu kesimin çoğunluğunda da ehven-i 

şer yapmaktadır. 

Gerçek devrimci bir alternatifin geniş emekçi yığınlar 

açısında elle tutulur bir umut olarak görünmediği 

bir dönemde, ehven-i şer tercih nedeni olmaktadır. 

AKP’nin seçim galibiyetlerinin temelinde bu 

ekonomik durum yatıyor. Kuşkusuz emekçilerin küçümsenmeyecek 

kesiminde var olan ve AKP’nin gayet 

iyi kullandığı Kemalist vesayet rejimine duyulan 

tepki de rol oynuyor, fakat belirleyici olanın ekonomi 

olduğu bilinmelidir. 

Siyasi bütün analizlerde ve bunlara dayalı olarak 

geliştirilen tüm siyasetlerde, temelin yukarıdaki somut 

gerçekler olması gerektiğinin bilincinde olunması 

hayati önemdedir. 

Şimdi önümüzde 6 ay sürecek sıkı bir seçim kampanyası 

var. Ve AKP hükümeti bu seçimlere 

yukarıdaki ekonomik tablo temelinde giriyor. 

Bu ekonomik tablo ona büyük avantajlar sağlayan, 

AKP’nin uyguladığı ekonomik istikrar programında 

çok büyük sapmalar oldukça büyük “seçim hediyeleri” 

dağıtabileceği bir tablodur. 

Referandum sonrasında iktidar dalaşında 

kartlar yeniden arılıyor! 

12 Eylül 2010 Referandumu KK/Türkiye’de egemen 

sınıfların iki kanadı arasındaki iktidar dalaşı açısından 

büyük önem taşıyordu. 

12 Eylül 2010 Referandumunun konusu görünürde 

ve resmen AKP’nin meclisteki çoğunluğu ile gerçekleştirdiği 

Anayasa değişiklikleri idi. 1982 Anayasası 

üzerinde 26 ( Parti yasaklanmasını neredeyse imkansız 

kılan 27. değişiklik bilindiği gibi, 330 oy altında 

kaldığından –yani AKP Meclis Grubu bu noktada 

fire verdiğinden- yasalaşmadı ve Referanduma götürme 

imkanı da kalktı.) değişikliği içeren, Anayasa değişikliği 

ile ilgili yasa Anayasa gereği halk oylamasına 

sunuldu. 

Anayasa değişikliği yasası üzerindeki son rötuşlar 

Referandum öncesinde, CHP’nin iptal talebi ve umuduyla 

başvurduğu Anayasa Mahkemesi tarafından 

yapıldı. Anayasa Mahkemesi’ndeki Kemalist siyaset 

mühendisleri,CHP’nin iptal talebini reddederken, 

CHP’nin YARSAV ile birlikte hazırladığı bir konuda 

onların istediği doğrultuda “düzeltme” yaptı. HSYK 

için yapılacak seçimlerde kullanılacak yöntem konusunda 

yasada yazılan ve her oy kullananın ancak tek 

kişiye oy verebilmesini öngören yöntem Anayasanın 

‘seçimlerde eşitlik ilkesi’ne aykırı görülerek yeniden 

yazıldı! Anayasa Mahkemesi yasa koyucu olarak davranarak 

güya eşitlik ilkesine uygun olan liste seçimini 

HSYK için yapılacak seçimlerde kullanılacak 

yöntem olarak belirledi. (Aslında yapılan ilginç bir 

siyaset mühendisliği idi. Ama bunun temelinde yatan 

hesabın yanlış olduğu daha sonra pratikte görüldü. 

Buna aşağıda yeniden döneceğiz.) 

Halk oylamasına sunulan görünürde ve resmen 

Anayasa değişikliği hakkında yasa idi, fakat gerçekte 

Referandum AKP hükümetine, AKP‘ye evet mi, hayır 

mı? Referandumuna dönüştü. 

Bu dönüşmede baş rolü aslında CHP ve MHP oynadılar. 

Bu iki parti bütün Referandum kampanyasını 

AKP’nin icraatlarına ve AKP’ne hayır deme 

çağrısı üzerine kurdular. Öyle ki, CHP’nin yeni başkanı 

Referandum kampanyasında gittiği her yerde, 

halkın derdi ne ise, onu adlandırıyor ve bu sorunun 

nedeninin AKP hükümeti olduğunu söylüyor, sorunun 

çözümü isteniyorsa AKP’ne hayır denmesi,

Gıda yoksulluğu 

(açlık) 

Yoksulluk 

(gıda+gıda dışı) 

Kişi başı günlük 1 

$’ın altı (1) 

Kişi başı günlük 

2,15 $’ın altı (1) 

Kişi başı günlük 4,3 


Harcama esaslı 

göreli yoksulluk (2) 


(açlık) 

Yoksulluk 





2,15 $’ın altı (1) 






(açlık) 

Yoksulluk 





2,15 $’ın altı (1) 





Yoksulluk sınırı yöntemlerine göre fert yoksulluk oranları 

2002 2003 2004 2005 2006 2007(*) 2008 2009 

TÜRKİYE 

1,35 1,29 1,29 0,87 0,74 0,48 0,54 0,48 

26,96 28,12 25,60 20,50 17,81 17,79 17,11 18,08 

0,20 0,01 0,02 0,01 - - - - 

3,04 2,39 2,49 1,55 1,41 0,52 0,47 0,22 

30,30 23,75 20,89 16,36 13,33 8,41 6,83 4,35 

14,74 15,51 14,18 16,16 14,50 14,70 15,06 15,12 

KENT 

KIR 

0,92 0,74 0,62 0,64 0,04 0,07 0,25 0,06 

21,95 22,30 16,57 12,83 9,31 10,36 9,38 8,86 

0,03 0,01 0,01 - - - - - 

2,37 1,54 1,23 0,97 0,24 0,09 0,19 0,04 

24,62 18,31 13,51 10,05 6,13 4,40 3,07 0,96 

11,33 11,26 8,34 9,89 6,97 8,38 8,01 6,59 

2,01 2,15 2,36 1,24 1,91 1,41 1,18 1,42 

34,48 37,13 39,97 32,95 31,98 34,80 34,62 38,69 

0,46 0,01 0,02 0,04 - - - - 

4,06 3,71 4,51 2,49 3,36 1,49 1,11 0,63 

38,82 32,18 32,62 26,59 25,35 17,59 15,33 11,92 

19,86 22,08 23,48 26,35 27,06 29,16 31,00 34,20 

(1) Satınalma gücü paritesine (SGP) göre hesaplama yapılmıştır. 2009 yılı için 1 $’ın SGP’ne göre karşılığı 

olarak 0,917 TL kullanılmıştır. 

(2) Eşdeğer fert başına tüketim harcaması medyan değerinin %50’si esas alınmıştır. 

(*) Yeni nüfus projeksiyonlarına göre revize edilmiştir. 

gündem 

2009 Yoksulluk Çalışması Sonuçları, TÜİK 

27

gündem 

28 

Referandumda hayır oyu kullanılması gerektiğini 

söylüyordu. MHP, AKP’nin açılım siyaseti ile ülkeyi 

bölünmeye götürdüğünü söylüyor, bu engellenmek 

isteniyorsa Referandumda hayır denmesi çağrısı 

yapıyordu. Referandumda evet oylarının AKP 

oylarından yüksek çıkacağının belli olduğu, (Referandumda 

hayır oyları sonuçta evetten fazla olduğu 

şartlarda da, evet oylarının AKP oylarından fazla 

olacağı açıktı.) bu anlamda AKP’nin her halükarda 

kazanacağı baştan belli olan bir Referandumda, hayır 

oylarının AKP’ye hayır /evet oylarının da AKP’ye 

evet anlamına geleceği üzerine kurulu bir muhalefet 

stratejisi siyaseten aptalca bir strateji idi. Fakat CHP 

ve MHP, yığınlar içinde AKP’nin iktidar yıpranmasının 

boyutlarını olduğundan fazla gördüklerinden, 

kendilerini buna inandırdıklarından olsa gerek, Referandumdan 

hayırın daha fazla çıkabileceği hesabıyla 

girdiler Referanduma. Kendilerine yakın “Araştırma 

Şirketleri”nin yaptığı ve hayır ve evetleri baş başa 

giden gösteren “Kamuoyu yoklamaları” da onları bu 

stratejilerinde destekledi. AKP Referandum kampanyasında 

yer yer Referandumun bir genel seçim 

vb. olmadığını vurgulamasına ve kampanya boyunca 

Anayasa değişikliklerinin “ileri demokrasi” yönünde 

atılan adımlar olduğunun propagandasını yapmasına 

rağmen, bu anlamda Anayasa değişikliklerinin içeriği 

üzerine yoğunlaşmasına rağmen, aslında Referandumun 

AKP’ne evet mi /hayır mı referandumuna dönüştürülmesinden 

çok daha rahatsız olmadı. Tersine 

bu onun da işine geldi. AKP bunun dışında Referandum 

kampanyasında, diğer partilerin tabanından da 

oy alabilmek amacıyla demagojik bir şekilde, 12 Eylül 

ile hesaplaşma temasını işledi. 12 Eylül Anayasasının 

temeline bu Anayasa değişiklikleri ile dokunulmadığı 

halde, geçici 15. maddeyi kaldıran değişiklik 

abartılarak, AKP 12 Eylül’e hayır diyen herkesi evet 

oyu vermeye çağırdı. Başbakan kampanyayı mecliste 

AKP grubunda yaptığı teatral/dramatik ağlamalı/ 

ağlatmalı 12 Eylül’ün astığı değişik görüş ve örgütlerden 

kimi gençleri anan bir konuşmayla başlattı! 

Referandum kampanyası sırasında, burjuvazinin 

muhalefet örgütleri açısından AKP iktidarının 

T.C’nin sonu anlamına geldiği, onun mutlaka iktidardan 

uzaklaştırılması gerektiği konusunda getirilen 

gerekçelendirmelerde de bir değişiklik olduğu 

açıkça görüldü. Artık AKP iktidarı “şeriat” öcüsünün, 

T.C’nin devrilip yerine şeriatla yönetilen bir 

devletin kurulmasının yolu olarak gösterilmekten 

önemli ölçüde vazgeçilmiş, şeriat öcüsü rafa kaldırılmıştı. 

Şimdi AKP iktidarı “tek parti rejimine”, “tek 

adam diktatörlüğüne”, “faşizme”, “seçilmiş krallığa” 

geçişin iktidarı olarak gösterilmeye başlanmıştı. Bunun 

engellenmesi için de AKP’ne dur denmesi, Referandumda 

mutlaka hayır denmesi gerekli idi. Referandum 

Türkiye Cumhuriyeti’ni tek parti/tek adam 

diktatörlüğünden, faşizmden kurtarmak için hayati 

öneme sahipti. Referandum kampanyası döneminde 

bu tezleri açıklayan senaryolar medyada geniş bir 

biçimde yayınlandı. Kampanyanın başlangıcında yayınlanan 

ve AKP iktidarını teşhir eden iki kitap, Haliçte 

Yaşayan Simonlar (Hanefi Avcı) ve “Takunyalı 

Führer “(Ergün Poyraz) en çok satan kitaplar listesinin 

başında ilk iki sırayı kaptılar! 

Sonunda YSK, 12 Eylül 2010’da yapılan Referandumun 

resmi sonuçlarını 22. 9. 2010 tarihinde şöyle 

açıkladı: 

Kayıtlı Seçmen sayısı * : 52.051.828 

Halk oylamasında oy kullananların sayısı: 

38.369.099 

Halk oylamasına katılma oranı : % 

73.71 

Geçerli oy toplamı : 37.644.037 

EVET oyları toplamı : 21.787.244 

EVET oyları oranı : % 57.88 

HAYIR oyları toplamı : 15.856.793 

HAYIR oyları oranı : % 42.12 

(* Türkiye’de kayıtlı olan seçmen sayısı 49.495.493 

+ yurtdışında kayıtlı olan seçmen sayısı 2. 556.335) 

Sonuçlardan kimi sonuçlar 

*Bu Referandum sonuçları AKP açısından bir kez 

daha oy kullanan seçmen bazında AKP’ye güçlü bir 

desteğin sürdüğünün yeni bir kanıtı idi. Tek başına 

AKP, onun egemen burjuvazi saflarındaki siyasi rakiplerine 

karşı geçerli oy kullanan seçmen bazında, 

6 milyona yakın fark atıyordu. AKP Referandumun 

tartışmasız galibi idi. Bu sonuçla AKP bütün meşruiyet 

tartışmalarına nokta koyuyor ve iktidar yürüyüşünde, 

devlet iktidarının önemli alanlarını hala elinde 

tutan Kemalist bürokratik burjuva kanada karşı 

elini olağanüstü güçlendirmiş oluyordu. 

* Referanduma sunulan Anayasa değişiklik paketinde 

yer alan, Anayasa Mahkemesi’nin ve Hakimler 

ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun yeniden düzenlenmesini 

içeren değişiklikler, egemen sınıfların iki kanadı 

arasındaki iktidar mücadelesinde belirleyici önemde 

idiler. Çünkü bu değişiklikler yargıyı, en başta yüksek 

yargıyı AKP’ne karşı muhalif direniş kaleleri ol-

maktan çıkaracak düzenlemelerin yolunu açıyordu. 

AKP’nin iktidar yürüyüşünde son dönemde en büyük 

engeller durumuna gelen yüksek yargı (Danıştay/ 

Yargıtay/Anayasa Mahkemesi) bağlamında, Referandum 

sonucu, AKP’ne seçmen çoğunluğu tarafından 

istediği yetkinin verilmesi anlamına geliyordu. 

*CHP ve MHP açısından Referandum gerçekte ağır 

bir yenilgi anlamına geliyordu. Onlar buna rağmen 

“Ama % 42’de hiç küçümsenmeyecek bir sonuçtur, 

Referandum toplumun nerdeyse ortasından ikiye 

bölündüğünü ve aslında Türkiye’nin en ileri bölgeleri 

olan kıyı şeridinin AKP’ye karşı olduğunu göstermektedir.” 

içerikli avunmalarla, yenilgiyi aslında 

galibiyet olarak göstermeye çalıştılar. 

*Seçimlerin AKP dışındaki galibi DTP oldu. Reformist, 

Kürt milliyetçisi bir parti olan DTP, Abdullah 

Öcalan’ın pazarlık gücünü arttırmak için başlangıçta 

açık tavır takınmadığı Referandum taktiği konusunda 

önce yalpaladı. Tartışmalarda partinin küçümsenmeyecek 

bir bölümü belli şartlara bağlanan evet 

tavrını savundu. Sonunda A.Öcalan “boykot” tavrı 

takındıktan sonra, güçlü bir boykot kampanyası yürüttü. 

DTP’nin boykot kampanyası, onun için özellikle 

ve öncelikle Kuzey Kürdistan’da kendi gücünün 

sınanması ve ispatı için bir araçtı. Bu güçlü boykot 

kampanyası sonucu Kuzey Kürdistan’ın 5 ilinde Referanduma 

katılmama oranı % 50’nin üzerine çıktı. 

Bu iller ve Referanduma katılmama oranı şöyle: 

İl adı Referanduma katılmama oranı: 

Hakkari % 91,5 

Şırnak % 78 

Diyarbakır % 66 

Artvin %60 

Mardin % 58 

Bunun dışında Ağrı’da, Antep’te, Iğdır’da, Urfa’da, 

Siirt’te Referanduma katılmama oranı Türkiye ortalamasının 

üzerinde idi. 

Bu sonuçlar bir kez daha PKK’siz bir çözüm olmadığı, 

olamayacağı, DTP’nin de legal planda KK’da 

halkın desteğine sahip bir siyasi güç olduğu, DTP 

çözüm içine çekilmeden, bir çözümün mümkün olmayacağı 

anlamına geliyor. 

*Fakat diğer yandan Kuzey Kürdistan’daki seçim 

sonuçları aynı zamanda AKP’nin Kuzey Kürdistan 

genelinde de birinci parti olduğunu da, AKP’nin “Biz 

tek Türkiye partisiyiz” tespitininin de boş olmadığını 

da gösteriyor. 

* Bu Referandumda doğru tavır olan boykot tavrı, 

hemen tüm devrimci solun ortak tavrı oldu. Fakat 

DTP + bütün devrimci sol boykot tavrı takınmış 

olmasına rağmen, % 74 katılım, T.C. çapında % 26 

oranında bir boykot anlamına geliyor. BDP’nin % 

6-7 arasında oyu olduğu bilindiğinde + Türkiye’de 

seçimlere en yüksek normal katılım oranının % 80 

altında olduğu bilindiğinde, aslında devrimci solun 

kitleler içinde etkisinin hala seçmen bazında yok denecek 

kadar az olduğunu bu referandum sonuçları da 

gösterdi. Bu zaaf sonucu, Kuzey Kürdistan’da başarılı 

olan boykotun, Türkiye geneli ele alındığında başarısız 

olduğu da tespit edilmek zorundadır. 

* Referandumda reformist ve legalist sol kesin 

hatlarla ikiye bölündü. Bu kesimin büyük bölümü 

AKP’ne karşı mücadele adına hayır kampanyasının 

militan parçacıkları olarak CHP ve MHP’nin kuyruğunda 

saf tutarken; bu kesimin “liberal” takılan, 

küçük fakat medyada etkin kesimi de, demokrasinin 

sınırlarını genişletme adına “ yetmez ama evet” kampanyası 

ile AKP’nin kuyruğunda yerini aldı. Referandum 

bu bakımdan, devrimci sol ile, reformist solu 

birbirinden ayıran bir turnusol kağıdı işlevi gördü. 

AKP’nin iktidar yürüyüşünde yeni 

hamleler, kazanılan yeni mevziler: 

Referandumdan zaferle çıkan AKP, arkasına aldığını 

bir kez daha ispatladığı seçmen desteğine dayanarak 

iktidar yürüyüşünde yeni hamleler yaptı, yeni mevziler 

kazandı. Yerleşik bürokratik iktidar odaklarından 

AKP’ne muhalefetin yükseldiği iki temel odak 

ordu ve yüksek yargıdır. Bu iki kurum bağlamında 

AKP’nin siyaseti bellidir: Orduyu Türkiye siyasetinin 

belirleyici gücü olmaktan çıkarıp, sivil idarenin 

denetiminde esas işi T.C. burjuvazisinin çıkarlarını 

korumak için savaş yürütmek olan bir kurum haline 

getirmek. Bunun için orduda daha fazla profesyonelleşme. 

Yüksek yargı açısından da, onu Kemalist 

muhalefet odağı olmaktan çıkarma, yasa yapan değil, 

yasaları istediği gibi yorumlayan değil, yasa koyucunun 

iradesi doğrultusunda iş yapan bir kurum haline 

getirmek. Bu bağlamda hem Ordu/AKP; hem yüksek 

yargı/AKP çatışmasında Referandum ertesi çok 

önemli gelişmeler oldu. 

Ordu/AKP: Çelişmeli/Çatışmalı zoraki 

Birlik… 

YAŞ Krizi: 

Bütün Cumhuriyet tarihi boyunca iktidarın merkezini 

oluşturan ve kendisini Kemalist Cumhuriyetin 

gündem 

29

gündem 

30 

koruyucusu, kollayıcısı olarak gören ordu ile, iktidarı 

ele geçirmeye çalışan AKP arasındaki birlik hep 

çelişmeli, çatışmalı, iki taraf açısından da kerhen sürdürülen 

bir birlik olageldi. Bu çelişmeli birlikte son 

dönemdeki en önemli çatışmalardan biri Referandumun 

hemen öncesinde, Ağustos ayı başında Yüksek 

Askeri Şura’da yaşandı. 

YAŞ’ın hemen öncesinde, tatbikat semineri adı altında 

hükümete karşı askeri darbe planlama suçlamasını 

konu alan “Balyoz Davası” savcısı daha önce 

ifadeye çağrıldıkları halde gelmeyen 102 muvazzaf 

Subay hakkında “yakalama kararı” çıkardı. Bunlardan 

13’ü General/Amiral rütbesinde idiler ve YAŞ’ta 

önemli bölümünün terfileri gündemde idi. Haklarında 

“yakalama” kararı çıkarılmış olan muvazzaf 

subaylar yakalama kararına itirazda bulundular. YAŞ 

bu itiraz karara bağlanmadan toplandı. 

YAŞ toplantısının ikinci gününde, Ergenekon soruşturmasını 

yürüten Cumhuriyet Savcısı Zekeriya 

Öz, Genelkurmay Başkanlığı 1’inci Bilgi Destek Şube 

Müdürlüğü tarafından hazırlandığı ve dönemin Genelkurmay 

2’nci Başkanı Orgeneral Hasan Iğsız’ın 

imzasını taşıdığı öne sürülen ‘internet andıcı’na ilişkin 

soruşturma kapsamında 19 kişiyi ifadeye çağırdı. 

İfadeye çağrılanlar arasında YAŞ’ın asker kanadı 

tarafından YAŞ’ta Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na 

atanması planlanan ve istenen 1’inci Ordu Komutanı 

Hasan Iğsız ile Balyoz Davası sanığı olan ve hakkında 

yakalama emri bulunan Kuzey Deniz Saha Komutanı 

Mehmet Otuzbiroğlu ve İrtica ile Mücadele davasının 

tutuklu sanığı Albay Dursun Çiçek de vardı. Aynı 

gün söz konusu soruşturma kapsamında 5 ayrı adreste 

arama yapıldı. 

Diğer yandan YAŞ toplantısına Erzurum Özel Yetkili 

Ağır Ceza Mahkemesi’nin ‘terör örgütü üyeliği’ 

suçlaması ile açtığı davanın bir numaralı sanığı 3. 

Ordu Komutanı Orgeneral Saldıray Berk de kurul 

üyesi olarak katıldı. YAŞ tahininde ilk kez yargılaması 

süren bir komutanın YAŞ’a katılıyordu! Bunda, 

‘Berk hakkındaki iddiaların 61 sayfalık iddianamede 

yalnızca bir sayfa tuttuğunu, hakkındaki üç iddiayı 

inceleyip yanlış olduğu kanaatine vardıklarını’ söyleyen 

Orgeneral Başbuğ’un tavrı belirleyici etkendi. 

Yani Genel Kurmay Başkanı yargıda olan bir dava 

konusunda yargısını vermiş; sivil yargı konusunda 

ordunun tavrını belirlemişti. 

Bu yılki YAŞ bu ortamda toplandı. 

Bugüne kadar yapılan YAŞ toplantılarındaki “teamül”, 

her ne kadar kağıt üzerinde yasal olarak Genel 

Kurmay Başkanı Bakanlar Kurulu kararı, Kuvvet 

Komutanları ve general/amiral rütbesinde olanlar 

Savunma Bakanı- Başbakan-Cumhurbaşkanı imzasıyla 

üçlü kararname ile atanıyorsa da, askeriyedeki 

görev değişikliklerine sivil kanadın karışmaması, 

kendini komutanların büyük çoğunlukta olduğu 

YAŞ’ta ordunun “önerileri”ni onaylamakla sınırlaması 

idi. AKP hükümeti döneminde belli atamalara 

“şerh” konsa da, sonuçta istenen imzalar atılıyordu. 

Bu seferki YAŞ’ta bu gelenek bozuldu. Asker kanatla, 

hükümet kanadı açıkça karşı karşıya geldi. 

Birinci konu, haklarında “yakalama kararı” çıkarılmış 

olan muvazzaf subayların durumlarının ne olacağı 

konusu idi. Burada askeri kanat, suçlanıp ifadeye 

gelmeleri için “yakalama kararı” çıkarılmış olanların 

“Masumiyet Karinesi” (Suçlanan, hakkında dava açılan 

bir kişi, hüküm giyene kadar masum kabul edilir) 

gereği suçlama yokmuş gibi işlem görmelerinden 

yana tavır takınırken, hükümet kanadı suçlamaların 

ağırlığını göz önünde bulundurarak bu kişilerin terfi 

sırası gelmiş olanların terfilerinin –davalar sonuçlanan 

dek- durdurulmasını istedi. Özellikle General 

ve Amiral rütbesinde olanların terfisi konusunda iki 

tarafta tavrında ısrar etti. Sonunda üçlü kararname 

gereken terfilerde hükümet ve Cumhurbaşkanı, haklarında 

yakalama kararı çıkarılmış olanların terfilerinde, 

imzayı reddettiler. Böylece ‘Balyoz’ Davası 

kapsamında haklarında yakalama kararı çıkartılan 

102 isim arasında yer alan ve terfileri gündemde olan 

11 general ve amiralin de terfileri yapılmadı. Bunlar 

aynı rütbeyle andaki görevlerinden başka görevlere 

vekaleten atandılar. Bu Türkiye tarihi açısından bir 

ilkti ve bir anlamda sivil otoritenin kendine tanınan 

yasal hakları kullanarak, ordunun yönetici kademesinin 

dizayn edilmesinde artık YAŞ’ta askerler ne derse 

o olur geleneğinin bozulması idi. 

İkinci konu, yaş haddinden emekli olacak olan genel 

Kurmay Başkanı Başbuğ’un yerine kimin geleceği; 

yine boşalacak olan Kara Kuvvetleri Kumandanlığı’na 

kimin getirileceği konusuydu. Özellikle KKK konusunda 

Asker ve sivil kanat kapıştı. Asker kanadı Org. 

Hasan Iğsız’ın bu göreve getirilmesini talep etti. Iğsız, 

Kemalist darbecilerin AKP hükümetini devirme 

planı olan ”İrtica ile Mücadele Eylem Planı”nın hazırlanması 

talimatını veren kişi olmakla suçlanıyordu. 

Bu YAŞ’ta KKK’na atanması halinde, bir dahaki 

YAŞ’ta Genel Kurmay Başkanlığı’na atanmasının da 

yolu açılmış olacaktı. Hükümet kanadı Hasan Iğsız’ın 

KKK’na atanmasına kesinlikle karşı çıktı. Karşılıklı

estleşmeler oldu. Asker kanadın “Tüm Komite kademesinin 

istifası” restine, hükümet kanadı gerekirse 

hiçbir atama yapmadan, boşalan bütün kademelerdeki 

görevleri, yapmaya hazır subayların vekaletle 

yürütmesi resti ile karşılık verdi. Bu restleşmeler sonucu 

YAŞ 4 Ağustos’ta yeni Genel Kurmay Başkanı 

ve Yeni KKK atanmadan kapandı. Sonra yürüyen 

sıkı pazarlıklar temelinde 9 Ağustos’ta Genel Kurmay 

Başkanlığına Org. Işık Koşaner; KKK’na da Org. Erdal 

Ceylanoğlu atandı. 

Yani bu konuda da sonuçta Asker kanadın isteği 

gerçekleşmedi. Iğsız KKK olamadı. Genel Kurmay 

Başkanlığı yolu da kapandı. Bu noktada da bu gelişmelerin 

verdiği mesaj netti: 

AKP hükümette kaldığı sürece, Cumhurbaşkanlığı 

da AKP tarafından belirlendiği sürece, bundan böyle 

TSK komuta kademesinin şekillenmesinde siviller 

kendilerine kanunun verdiği yetkiyi kullanacaklardı. 

Ve sonrası … 

Ancak karşılıklı tavizlerle aşılmış görünen YAŞ krizi 

burada bitmedi. Balyoz soruşturmasında isimleri 

geçtiği için sivil kanadın terfilerine imza koymadığı, 

bu yüzden de terfileri işleme konmayan ve başka görevlere 

atanan Generallerden üçü - Tümgeneral Halil 

Helvacıoğlu, Tümgeneral Gürbüz Kaya ve Tuğamiral 

Abdullah Gavremoğlu- 24 Ağustos’ta “Bir üst rütbeye 

terfi ettirilmeme işleminin iptali” için yürütmeyi 

durdurma istemli olarak dava açtılar. Bu davada 

AYİM 27 Eylül 2010 tarihinde “bir üst rütbeye terfi 

ettirilmeme işleminde” yürütmenin durdurulması 

kararı verdi. 

Savunma, İçişleri Bakanlıkları ve Başbakanlığın 

AİYM’nin bu kararına itirazları AYİM tarafından 

iki kez geri çevrildi. Bu gelişmeler sivillerin onay yetkisinde 

olan YAŞ karalarında, bu yetkinin Yüksek 

Askeri Yargı tarafından yok sayılması anlamına geliyordu. 

Bu gelişmeler ertesinde 22 Kasım’da İçişleri Bakanı 

Beşir Atalay yasanın ilgili bakanlara verdiği 

yetkiye dayanarak Jandarma Tümgeneral Halil 

Helvacıoğlu’nu açığa aldı. Milli Savunma Bakanı 

Vecdi Gönül de bunun hemen ertesinde Tümgeneral 

Gürbüz Kaya ve Tuğamiral Abdullah Gavremoğlu’nun 

da açığa alındığını açıkladı. 

Adı geçen Generaller ve Amiral yürütmeyi durdurma 

istemli olarak, açığa çıkarılma işleminin iptali 

için 23 Kasım 2010 tarihinde Askerî Yüksek İdare 

Mahkemesi (AYİM)’ne dava açtılar. 

AYİM açığa almada yürütmeyi durdurmadı. İptal 

konusunda kararını ise henüz vermedi. 

Yani hükümet ile ordu arasında bu konudaki horoz 

dövüşü sürüyor. 

Aslında bunlar bugüne kadar yaşanmayan yeni durumlar. 

Gelişme çok net olarak ülkede bugüne kadar 

sorgulanmayan bir iktidar biçimlenmesi olduğunu, 

bunda ordunun kendi özel yargısıyla merkezde durduğunu, 

Türkiye’de yargıda da iki başlılık olduğunu 

ve Askeri hukukun, hükümetin de, yasaların üzerinde 

olduğunu gösteriyor. Şimdi bunun sorgulandığı sivil 

otoritenin yasalarla kendisine tanınmış gibi görünen 

kimi yetki ve hakları kullanmaya kalktığı yerde, 

Askeri Yargı “sivil otorite”ye sınırlarını gösteriyor. 

Fakat AKP Referandum sonuçlarından aldığı güçle 

bu konuda çatışmayı sürdürecek, sorunu yasa değişiklikleri 

vb. ile aşmaya çalışacak gibi görünüyor. Bunun 

olmadığı yerde, AKP bu gelişmeyi yeni bir Anayasa 

yapmanın gerekliliği için yeni bir gerekçe olarak 

seçim kampanyasında kullanacaktır. 

AKP / Yüksek Yargı çatışmasında yeni 

gelişmeler: 

Referandumda kabul edilen Anayasa değişikliklerinde 

egemen sınıfların iktidar dalaşı açısından en 

önemli maddeler kuşkusuz Anayasa Mahkemesi’nin 

ve Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun yapısı 

ve işleyişi ile ilgili değişikliklerdi. Bunların kabulü 

halinde yüksek yargıda kendi kendini hep yeniden 

üreten ideolojik Kemalist iktidarın süreç içinde yıkılması 

gündeme gelecekti. Bu yüzden Anayasa değişiklikleri 

konusunda burjuva muhalefetin üzerinde 

ve yüksek yargının en fazla yoğunlaştığı konu bunlar 

oldu. Sonuçta halk oylamasında bu maddelere de 

onay çıktı. Bu AKP’nin yüksek yargıyı kendine karşı 

en önemli muhalefet odağı olmaktan çıkarma, böylece 

iktidar yürüyüşünde çok önemli bir engeli aşma 

konusunda ona büyük avantaj sağladı. AKP şimdi bu 

avantajı kullanıyor. 

Anayasa Mahkemesinde durum: 

Anayasa Mahkemesi’nde Anayasa değişikliği öncesinde 

11 asil, 4 yedek üyeden oluşuyordu. Bu üyelerin 

büyük çoğunluğu 10. Cumhurbaşkanı Sezer tarafından 

atanmıştı. Bu yüzden AKP, iktidarda kalması ve 

Cumhurbaşkanlığını da elinde tutması şartlarında 

da Anayasa Mahkemesi asil üye çoğunluğuna sahip 

olabilmek için epey beklemek, ayrıca bundan da 

önemlisi bir süre daha Anayasa Mahkemesi asil üye- 

gündem 

31

gündem 

32 

lerinin 2/3 çoğunluğu da AKP karşıtı idiler. Yapılan 

Anayasa değişikliği ile Anayasa Mahkemesinin Üye 

sayısı 17 üyeye çıkarıldı. Bununla daha ilk anda 2/3 

çoğunluk kalkıyor –dolayısı ile AKP’nin Anayasa 

Mahkemesi tarafından yasaklanması olasılığı önlenmiş 

oluyordu. 

Anayasa değişikliği sonrasında yapılan yeni atamalarla 

Anayasa mahkemesinin şu andaki durumu 

şöyle: (Anayasa Mahkemesi’nin nasıl işleyeceği konusunda 

yasa henüz çıkmadığı için, Anayasa Mahkemesi 

anda işlemleri durdurmuş durumda) 

Başkan: Haşim Kılıç (Özal seçti). 2015’te emekli. 

Başkan Vekili: Osman Alifeyyaz Paksüt (Sezer seçti) 

2018’de emekli 

Üyeler: 

Fulya Kantarcıoğlu: (Demirel seçti) 2015’te emekli. 

Serdar Özgüldür: (Sezer seçti) 2020’de emekli 

Serruh Kaleli: (Sezer seçti) 2019’da emekli 

Ahmet Akyalçın: (Sezer seçti) 2014’te emekli 

Mehmet Erten: (Sezer seçti) 2014’te emekli 

Zehra Perktaş: (Sezer seçti) 2014’te emekli 

Şevket Apalak: (Sezer seçti) Kasım 2010’da emekli 

oldu. Yeri henüz doldurulmadı. 

Engin Yıldırım: (Gül seçti) 2031’de emekli 

Nuri Necipoğlu: (Gül seçti) 2018’de emekli 

Fettah Oto: (Sezer seçti) (Yedek üye) Aralıkta emekli 

oldu. Yeri henüz doldurulmadı .) 

Recep Kömürcü: (Gül seçti) (Yedek üye) 2020’de 

emekli 

Alpaslan Altan: (Gül seçti) (Yedek üye’ydi, şimdi 

asil üye ) 2033’te emekli 

Burhan Üstün: (Gül seçti) (Yedek üyeydi, şimdi asil 

üye ) 2021’de emekli. 

Referandum ertesi… 

Celal Mümtaz Akıncı: Türkiye Büyük Millet Meclisi 

Genel Kurulunda 13.10.2010 tarihinde yapılan seçim 

sonucunda, Baro Başkanları arasından Anayasa 

Mahkemesi üyeliğine seçildi. 

Hicabi Dursun: Sayıştay’ın gösterdiği üç aday arasından, 

6.10.2010 tarihinde Türkiye Büyük Millet 

Meclisi Genel Kurulu’nun kararı sonucunda Anayasa 

Mahkemesi üyeliğine seçildi. 

Görüldüğü gibi 17 kişilik yeni Anayasa 

Mahkemesi’nin bileşiminde açık anti AKP’ci kesimin 

sayısı (Şevket Apalak ve Fettah Oto’nun da emekli 

olması ile) 7’ye düşmüş durumdadır. Bunlardan üçü 

de 2014’de emekli olacaktır. Bu haliyle AYM’nin AKP 

hükümetine karşı bir muhalefet odağı olma durumu 

ortadan kalkmıştır. 

HSYK’ da durum: 

Anayasa değişikliği Referandumla kabul edilmeden 

önceki durumda, 7 kişilik HSYK’da ideolojik Kemalist 

kesim 5 üyeyle mutlak çoğunluğa sahipti. Yasaya 

göre kurul içinde yer alan ve kurulun başkanı olan 

Adalet Bakanı, kurul toplantılarına katılmayarak, 

kimi kararların çıkmasını önlemeye çalışıyordu, 

fakat sonuç olarak HSYK, AKP hükümetine karşı 

yargıdaki en başta da yüksek yargıda Kemalist çoğunluğun 

elde tutulmasının garantisi olarak işlev 

görüyordu. Yapılan Anayasa değişikliği ile yüksek 

yargının, HSYK’nin üyelerini seçmesi, HSYK’nn da 

yüksek yargıyı belirlemesi biçimindeki kapalı devre 

kırılmak isteniyordu. Yüksek Seçim Kurulu’nun, 

24 Eylül’de Anayasa değişiklikleri ile ilgili kanunun 

yürürlüğe girdiğini ilan etmesiyle birlikte, yeni 

HSYK için (Değişikliğe göre 7 üye, 21 üyeye çıkarıldı; 

bunların on tanesinin “adli ve idari yargı hakim ve 

savcılarının tümünün katıldığı seçimle belirlenecekti) 

seçim takvimi işlemeye başladı. 17 Ekim’de yapılan 

seçimler öncesinde, 11 Ekim’de geçen dönem 

HSYK’nda yer alan 5 yargı üyesinden dördü - Ali 

Suat Ertosun- dışındakiler hükümeti protesto ederek 

istifa ettiklerini açıkladılar. 

Aslında YARSAV etrafında birleşen Kemalist kesimin 

beklentisi YARSAV listesinin en fazla oyu toplaması 

idi. Böylece Anayasa Mahkemesi’nin YAR- 

SAV ve CHP’nin talebi doğrultusunda aldığı bir 

karar sonucu liste seçimi yapıldığı için, seçilecek 10 

kişinin onu da YARSAV listesinden seçilmiş olacak, 

HSYK’da Kemalist yüksek yargı bürokrasisinin egemenliği 

sürecekti. Hesap bu idi. Fakat evdeki bu hesap 

çarşıya uymadı. 

17 Ekimde yapılan seçimlerde sonuz şöyle çıktı: 

Adli yargıda, geçerli oy kullanan toplam hakim ve 

savcı sayısı: 10.022 

YARSAV’cıların içinde, en çok oy alan Abbas 

Özden’in ulaştığı sayı: 2.346 

Yani YARSAV’cıların hakim ve savcılar içindeki 

oranı, CHP’nin genel seçimlerde aldığı oyun birebir 

aynısı: % 23.5! 

İdari yargıda geçerli oy kullanan hakim ve savcı sayısı: 

1.261. İdari yargıda aday olan YARSAV’cılardan 

en fazla tercih edilen Abidin Çelik’in oyu: 273 

Yani idari yargıda da YARSAV’cıların ulaştığı oran 

sadece % 22! 

Alandaki tüm hakim ve savcılar arasında –yani

yargının alt ve orta kademelerinde- ideolojik Kemalist 

çizgideki hakim ve savcıların oranı % 22-23 civarında. 

Yüksek yargıda ise buna ters bir durum söz konusu: 

Yüksek yargıdan seçilen 9 HSYK üyesinden 7’si 

YARSAV üyesi . 

Yargıtay ve Danıştay’da görev yapan hakimlerin de 

büyük çoğunluğu YARSAV üyesi. 

Yeni oluşturulan HSYK’nin 21 üyesi şunlar: 

Sadullah ERGİN: Adalet Bakanı - HSYK Başkanı 

Ahmet HAMSİCİ: BAŞKAN VEKİLİ 

Üyeler: Ali Suat ERTOSUN, Ahmet KARAYİĞİT, 

Zeynep Nilgün HACIMAHMUTOĞLU, Zeynep 

KAVLAK ,Ahmet KAHRAMAN, Prof.Dr. Ahmet 

GÖKCEN, Ziya ÖZCAN ,Nesibe ÖZER, Hüseyin 

SERTER, Ömer KÖROĞLU, Av. Ali AYDIN, Ahmet 

KAYA, Birol ERDEM, İsmail AYDIN, İbrahim 

OKUR, Prof.Dr. Bülent ÇİÇEKLİ, Av. Rasim AYTİN, 

Resül YILDIRIM, Dr. Teoman GÖKÇE, Ahmet BER- 

BEROĞLU. 

HSYK’nin bu bileşimi HSYK’nin esas olarak AKP 

hükümeti ile “uyum içinde” çalışacağı anlamına geliyor. 

Bunun da anlamı, AKP iktidarının sürmesi 

halinde, süreç içinde yüksek yargıdaki “son kaleler “ 

görünümündeki Danıştay ve Yargıtay’ın da ideolojik 

Kemalistlerin denetiminden çıkarılıp, AKP denetimine 

alınmasıdır. 

Seçimlerden hiç beklemediği açık ara bir yenilgiyle 

çıkan, bir anlamda kendi kazdıkları kuyuya 

düşerek, adli ve idari yargı hakim ve savcılarının 

yaptığı seçimlerden tek bir aday bile çıkaramayan 

ideolojik Kemalist kesim, seçimler ertesinde beklenen 

mızıkçılığına ve yakınmalara başladı. Seçimlere 

Adalet Bakanlığı’nın doğrudan müdahil olduğunu, 

seçimlerin eşitlik ilkesine uymadığını vs. anlattılar. 

Kanadoğlu YSK’ya seçimleri iptal etmesi çağrısı 

yaptı. Fakat bunlar da sonucu değiştirmedi. Anayasa 

Mahkemesi’nde yapılan yanlış hesap, HSYK’nın 

Kemalistler açısından kaybedilmesi biçiminde geri 

döndü. 

Bütün bunlar AKP’nin tam iktidar yürüyüşünde, 

Referandumun ona büyük avantajlar sağladığı ve 

onun bu avantajları kullanarak yeni mevziler kazandığı 

anlamına geliyor. 

Üniversite ve Yüksek Okullarda türban 

sorunu “çözüldü” 

Referandum sırasında CHP’nin yeni başkanı Kılıçdaroğlu 

Radikal gazetesine verdiği bir demeçte kendilerinin 

üniversite ve yüksek okullarda türban serbestisinden 

yana oldukları anlamına gelen laflar etti. 

Bu laflar sonradan düzeltilmeye çalışılsa da, Türban 

sorunu böylece CHP tarafından Referandum sürecinde 

tartışmaya sokulmuş oldu. Fırsatı kaçırmayan 

AKP, Referandumun hemen ertesinde CHP ve MHP 

ile birlikte türban sorununu çözmek için yasal düzenlemeler 

yapmayı önerdi. Tabii gösteri ve türban 

sorununu diğer partilere kaptırmamak için yapılan 

bu öneri havada kaldı. Fakat türban sorununun böyle 

CHP tarafından gündeme getirilmiş olması ve bu 

alanda neredeyse bütün partiler çözümden yanaymış 

gibi bir havanın ortaya çıkmış olması, YÖK Başkanı 

Y. Özcan tarafından değerlendirildi. YÖK Başkanı 

Prof. Dr. Yusuf Ziya Özcan, Öğrenci Seçme ve Yerleştirme 

Merkezi’nce bundan sonra yapılacak sınavlara 

başörtüsü ile girilebileceğini açıkladı.Ayrıca üniversite 

ve yüksek okullara türbanla girilmesinin önünde 

yasal bir engel olmadığını açıklayarak, bu konunun 

tek tek üniversite ve yüksek okul yönetimlerinin konusu 

olduğunu belirtti. Bu açıklamalar ertesinde bir 

çok üniversite ve yüksek okula türbanlılar da gidip 

gelmeye başladılar. YÖK başkanı bu gelişmeler üzerine 

“Türban sorunu çözülmüştür.” açıklamasını yaptı. 

Tabii ki beklenen yerlerden beklenen tepkileri de aldı. 

Yargıtay Başsavcılığı’ndan yapılan yazılı bir açıklamada 

Anayasa Mahkemesi kararlarının bağlayıcı 

olduğu ifade edilerek, laiklik ilkesinin Anayasanın 

temel ilkelerinden biri olduğu vurgulandı. Açıklamada, 

‘’Yasama ve yürütme yargı kararlarına uymak 

zorunda. AİHM kararına göre türban yasağı zorunlu 

tedbirdir. Gerek iç hukuk, gerekse uluslararası hukuk 

boyutuyla değerlendirildiğinde türbanın koruma 

görmediği ve laiklik ilkesiyle bağdaşmadığı görülmektedir. 

Siyasilerin beyanları politik çıkara dayanmaktadır’’ 

denildi. 

Yargıtay’a Başsavcısı’nın daha önce AKP hakkında 

açtığı kapatma davasında AKP’nin “laikliğe karşı eylemlerin 

merkezi” olduğu tezini gerekçelendirirken 

dayandığı en önemli kanıtlardan biri, bilindiği gibi, 

AKP’nin MHP ile işbirliği içinde yaptığı ve üniversite 

ve yüksek okullarda türban serbestisinin önünü 

açan Anayasa değişikliği idi. Şimdi de aynı sopa sallanıyordu. 

Fakat bu kez artık bir yandan CHP’nin 

Referandumda “türbanı biz çözeriz” sözü ile kendini 

bağladığı, diğer yandan da Anayasa Mahkemesi’nde 

Kemalist 2/3 çoğunluğun tarihe karışmış olduğu bir 

ortam vardı. Bu ortamda artık Yargıtay Başsavcısının 

bu yollu tehditlerinin fazla ciddiye alınacak bir yanı 

gündem 

33

gündem 

34 

kalmamıştı. Nitekim verilen cevaplar da buna uygun 

oldu: 

Ak Parti’li Hüseyin Çelik’ten hemen gelen yanıt 

netti: ‘’Bir savcı tek başına neyin doğru olduğuna 

karar veremez. Kimse Meclis’in iradesini yok sayma 

hakkına sahip değil’’. 

Kısaca AKP’nin iktidar yürüyüşünde artık yargı 

yoluyla yasaklanma korkusu yoktu! Ve Referandum 

bu bağlamda dönüm noktalarından biri olmuştu! 

Sırada ne var? 

Yüksek yargının bütünüyle AKP’ne muhalefet odağı 

olmaktan çıkarılabilmesi için şimdi sırada Yargıtay ve 

Danıştay var. Yargıtay Başkanı’nın sürekli “muhalif” 

demeçleri Yargıtay’ı bu konuda birinci sıraya koyuyor. 

Aslında AKP’nin Referandum sonrasındaki gelişmelerde 

ele geçirmiş olduğu HSYK üzerinden orta 

vadede bu hedefe varması mümkün. Fakat görünen 

şu ki, 2011 başında başlayan bir tartışma, AKP açısından 

Yargıtay’ın muhalefet odağı olmaktan daha kısa 

sürede çıkarılması için bir fırsat olarak kullanılacak. 

Tartışma ‘Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMUK) 

sanıkların azami tutukluluk süresini belirleyen 102. 

Maddesinde bundan 6,5 yıl önce yapılmış değişikliğin, 

o dönemde yasaya yazılmış olan “yürürlüğe girme 

tarihi” olan 31 Aralık 2010’da yürürlüğe girmesinden 

kısa süre önce başladı. 

CMUK 102. madde tartışması 

Bu konuda şunların bilinmesi gereklidir: 

Ceza yargılamalarını düzenleyen, tutuklama sürelerini 

ve kriterlerini değiştiren (CMUK), Aralık 

2004’te kabul edilerek, 1 Haziran 2005’te yürürlüğe 

girdi. Daha önce tutuklulukla ilgili hiç bir süre sınırlanması 

yoktu. Bugün CHP tarafından şiddetle 

eleştirilen yasa “Adil yargılanma hakkının ihlal edilmesi” 

nedeniyle, Türkiye’nin AİHM’de tazminatlara 

mahkum edilmesi sonucu, 2004’de CHP ve AK Parti 

gruplarının işbirliği ile çıkarıldı! Bu değişiklik yapılırken, 

Yargıtay’da bekleyen binlerce dosya vardı. Bu 

nedenle de bir geçiş sürecine ihtiyaç vardı. Bu gerekçeyle 

102’inci maddenin uygulanması önce 1 Nisan 

2008’e kadar ertelendi. Ancak 1 Nisan 2008 yaklaştığında 

da Yargıtay’ın dosya yükünde bir azalma olmaması 

sonucu yasanın yürürlüğe girme tarihi bir kez 

daha, bu kez 31 Aralık 2010’a ertelendi. Yani böylece 

kanunun yürürlüğe girmesi toplam 5,5 yıl ertelenmiş 

oldu. 

2005’te bu yasa çıktığında Ergenekon ve bağlantılı 

davaların hiçbiri yoktu. Fakat 10 yıla yakın, bazen 

on yılı aşkın süre, henüz hüküm giymeden tutuklu 

olan yüzlerce insan vardı. Fakat bunların 

haklarını sorgulayan, savunan bir lobi, güçlü bir 

muhalefet yoktu. AKP’nin bu 6,5 yıllık dönemde 

yargı reformu bağlamında –Yargıyı muhalefet odağı 

olmaktan çıkarmak ve kendine bağlı bir yargı 

yaratmak amacıyla da- attığı her adım yüksek yargının 

direnişi ile karşılaştı. Danıştay’dan, Anayasa 

Mahkemesi’nden,Yargıtay’dan döndü. Böylece egemenler 

arasındaki iktidar dalaşında var olan denge 

durumu sonucu “Yargı Reformu” denen şey hep rafta 

kaldı. Eski düzen olduğu gibi sürdü. Bu arada fakat 

yeni bir gelişme oldu. Ergenekon ve bağlantılı soruşturmalar, 

davalar nedeniyle, bir zamanlar dokunulmaz 

olan kişi “devlet görevlileri”, AKP’ne muhalif 

olan ve darbe destekçisi olmakla suçlanan kimi ünlü 

siviller de tutuklandı. Ve bunların bir bölümünün 

“dava sonuçlanana kadar tahliye olma” istemleri üst 

üste geri çevrildi. Böylece Türkiye’nin aslında uzun 

zamandır kanayan bir yarası olan, olağanüstü uzun 

tutukluluk süreleri, Ergenekon sanıkları Tuncay Özkan, 

Mustafa Balbay, Mehmet Haberal gibi isimlerin 

uzun tutukluluk halleri nedeniyle ülke gündemine 

oturdu. Nasıl olurdu da böyle “saygın ve vatansever 

insanlar” böyle uzun süre tutuklu tutulabilirlerdi! 

Düne kadar uzun tutukluluk süreleri akıllarına gelmeyenler, 

birdenbire bunun büyük haksızlık olduğunu 

böylece keşfetmiş oldular. 31 Aralık 2010’da 

maddenin yürürlüğe giriş tarihi kapıya dayandı. 31 

Aralık’tan itibaren mahkemelerin yeni düzenleme 

uyarınca, bütün sanıkların tutukluluk durumunu 

yeniden değerlendirmesi gerekiyordu. Peki ama bu 

değerlendirme nasıl yapılacaktı? Bir tutuklu için en 

üst tutukluluk süresi sınırı ne idi? İşte bu noktada 

hukukçular, çok kötü yazılmış olan kanun metninin 

yorumunda ikiye ayrıldılar. 

Söz konusu maddede şöyle deniliyor: 

“Ağır ceza mahkemesinin görevine giren işlerde, 

tutukluluk süresi en çok iki yıldır. Bu süre, zorunlu 

hallerde gerekçesi gösterilerek uzatılabilir, uzatma 

süresi toplam 3 yılı geçemez”. CMUK’un 252. maddesinde 

ise “Devletin güvenliğine karşı suçlarda, anayasal 

düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlarda, 

milli savunmaya karşı suçlarda ve devlet sırlarına 

karşı suçlarda tutuklama süresi iki kat uygulanacaktır” 

deniliyor. 

Bu maddenin nasıl yorumlanması gerektiği noktasında, 

hukukçuların bir bölümü, “en fazla iki yıl +

en fazla 3 yıl uzatma; eşittir 5 yıl hesabı yapıyorlar; 

bunun da “iki kat uygulanacak” hallerde 10 yıla çıkacağını 

savunuyorlardı. Yani bu hesaba göre Devletin 

güvenliğine karşı suçlarda, anayasal düzene ve bu düzenin 

işleyişine karşı suçlarda, milli savunmaya karşı 

suçlarda ve devlet sırlarına karşı suçlarda bir tutuklu 

hüküm giymeksizin 10 yıl tutuklu kalabilecekti. Bu 

“yasa metni açıktır” deyip, herhangi bir yeni yasal 

düzenlemeye gerek duymayan Adalet Bakanlığının, 

dolayısıyla AKP’nin de görüşü idi. Türkiye’de “ileri 

demokrasi”ye geçmekten çokça laf eden AKP’nin gerçek 

yüzünü görmek açısından öğretici bir tavırdır bu. 

AKP’nin “ileri demokrasisi”nde de, Türkiye’de herhangi 

bir suçla suçlanan bir kişi, hüküm giymeksizin! 

on yıla kadar tutuklu tutulabilir. Burada herhangi 

bir suçla suçlanan kişinin, o kişinin suçu ispatlanıp, 

hukuk devleti normlarına göre işleyen bir mahkeme 

tarafından mahkum edilmediği sürece masum 

sayılması gerektiği ilkesi ortadan kaldırılmakta, tutukluluk 

süresi cezaya dönüşmektedir. 10 yıla kadar 

sürebilecek bir tutukluluk süresi üst sınırı burjuva 

demokrasisi açısından bile savunulamaz uzunlukta 

bir süredir. 

Bu yoruma en fazla itiraz ilginç ve fakat anlaşılır 

biçimde Ergenekon avukatlarından geldi. Onların yorumuna 

göre “ağır ceza mahkemelerinde yargılananlar 

en fazla 2 yıl tutuklu kalabileceği için, bu sürenin 

iki katının geçerli olduğu özel yetkili mahkemelerde 

yargılananlar da 4 yıldan fazla cezaevinde tutulamaz. 

Bu da ancak zorunlu hallerde mümkündür.” Aslında 

işin onları ilgilendiren bir tek yanı var: Ergenekon tutukluları. 

10 yıl yorumu eğer geçerli olursa, o zaman 

“anayasal düzene karşı suç”lardan yargılanan Ergenekon 

tutuklularının da 10 yıla kadar hüküm giymeden 

hapiste tutulmamaları mümkündür. Onların 

itirazının temeli budur. 

Türkiye’de tutukluluk = Mahkumiyet! 

Tabii tartışmalarda 10 yılı bulabilecek toplam tutukluluk 

süresinin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde 

mahkumiyete yol açıp açmayacağı konusu da gündeme 

geldi, ki bu yasada eğer değişiklik yapılmazsa, üst 

sınır makul bir seviyeye çekilmezse, AİHM’den geri 

döneceği neredeyse kesindir. Çünkü bu kadar uzun 

bir tutukluluk süresi norm dışıdır. Bu bağlamda şu 

uluslar arası örnekler bilgi vericidir: 

- Fransa’da ilkesel olarak 1 yıl olarak belirlenen 

maksimum tutuklu yargılanma süresi, suçun türü ve 

nerede işlendiğine bağlı olarak 2 yıldan 4 yıla kadar 

uzayabiliyor. 

- İngiltere’de, 56 gün olarak belirlenen gözaltı süresi 

özel durumlarda 112 güne kadar uzayabiliyor. 

- İspanya’da tutuklu yargılama süresi azami iki yıl . 

- Almanya ve -Belçika’da kesin bir üst sınır belirlenmemiş; 

fakat uygulamada bir tutuklunun – gerekçelendirilmiş 

çok özel durumlar dışında- bir yılı 

aşkın bir süre cezaevinde tutulmaması kural. 

Şu anda kimi ülkelerde hapiste olan insanlarda henüz 

hüküm giymemiş tutukluların oranı konusunda 

veriler de Türkiye’de tutukluluğun mahkumiyete/ 

cezaya dönüştüğünü açıkça gösteriyor. 

İngiltere’deki King’s College’ın bir raporuna göre 

hüküm giymemiş tutukluların sayısı ve toplam tutuklulara 

oranı şöyle: 

İsrail 3516 ( %25.3) 

İran 25248 ( %24.8) 

ABD 475.692 (%21.2) 

Yunanistan 3.065 ( %28.6) 

İspanya 15.956 (%23.9) 

Almanya 13.168 (%17.4) 

Rusya 136.298 (%16.6) 

İngiltere 13.402 (%16.5). 

Türkiye’de durum ise Adalet Bakanı Sadullah 

Ergin’in son açıklamasına göre şöyle: Türkiye’de cezaevinde 

56 bin 581 hükümlü, 19 bin 419 hükmen tutuklu 

ve 40 bin 340 tutuklu var. Buna göre Türkiye’de 

tutukluların hükümlülere oranı % 57,63; hüküm 

giymemiş tutukluların hapiste bulunanlar içindeki 

% 36.55. Şu anda hapiste bulunan her üç kişiden biri 

mahkum değil! Bunların önemli bölümü yıllardır tutuklu! 

AKP hükümeti bu konuda topu yargıya atan, yasa 

böyle olsa bile uygulamada 10 yıllık bir “tutukluluk 

hali”nin olmayacağından yola çıkan bir tavır sergiliyor. 

Hükümetin tavrı kabaca şöyle: “Avrupa İnsan 

Hakları Sözleşmesi’nin “hürriyet ve güvenlik hakkı” 

başlıklı 5. ve adil yargılanma hakkı başlıklı 6. maddeleri 

kapsamında değerlendirilen uzun tutukluluk hallerinde, 

önemli olan tutuklu geçirilen sürenin makul 

olup olmadığı. Bu da somut olayın özelliklerine göre 

değerlendirileceğinden, tutukluluk gerekçelerinin 

yeterli ve geçerli olması, soruşturmayı yürütenlerin 

hızlı hareket etmesi halinde sözleşmeye aykırı bir durum 

söz konusu olmayacaktır.” Yani Türkçesi: Eğer 

birileri 10 yıl tutuklu kalıyorsa bunun bir tek suçlusu 

vardır: Yavaş işleyen, ve bu işi bile bile böyle yapan 

yargı! Eğer yargı hızlı çalışsa sorun olmayacaktır. 

gündem 

35

gündem 

36 

Ve Yargıtay’ın yorumu: 

Yasanın nasıl yorumlanacağı konusundaki tartışmaya 

noktayı Yargıtay 9. Dairesi 4 Ocak’ta aldığı bir kararla 

koydu. Aslında daha önce aldığı bir dizi kararla genel 

pozisyonu net olarak anti-AKP cephesinde yer alan 

bu dairenin bu kararı, yorum konusunda AKP’nin 

yorumu ile örtüştü. Yargıtay 9. Dairesi, DGM’lerin 

devamı olan “Özel Mahkemelerde“ görülen “anayasal 

düzene karşı işlenen suçlar”la ilgili davalarda azami 

tutukluluk süresini 10 yıl olarak belirledi. 

“Normal” Ağır Ceza Mahkemelerinde görülen organize 

suç örgütleri gibi suçları, cinayet vb. suçları 

konu alan davalarda ise tutukluluk süresi azami 5 

yıl olarak belirlendi. “Düşman Kardeşler” söz konusu 

olan “kişisel, bireysel demokratik haklar” olduğunda, 

bunları maksimum kısıtlama konusunda birleşiveriyorlardı! 

Tabii ki yorumda birlik olsa da amaçlar değişik. 

Her iki yanın da kendine göre hesapları var. Ve 

bu hesaplar Yargıtay’ın kararı ertesindeki gelişmeler 

ve yürüyen tartışmalarda açıkça ortaya çıktı: 

Serbest bırakılanlar ve “kamu vicdanı” 

Sonuç olarak Yargıtay’ın hükümetle uyum içindeki 

bu yorumunun sonucunda 5 yıldan fazla tutuklu 

olup ta, henüz hüküm giymemiş “adi suç” tutukluları 

ve 10 yıldan fazla tutuklu olup ta henüz hüküm 

giymemiş “devlete karşı suç” tutukluları serbest bırakılmaya 

başlandılar. 5 Mayıs’ta cinayet suçlaması ile 

yargılanan 37 “adi suçlu” serbest bırakıldı. 

Aynı gün aralarında PKK ve Hizbullah ana dava 

sanıklarının da bulunduğu 26 kişi tahliye edildi. 

Bunlar içinde Hizbullah’ın domuz bağı cinayetlerinin 

de dava konusu yapıldığı Diyarbakır’daki ana 

dava sanıkları da var. 

Bu gelişmeler üzerine medyada büyük bir gürültü 

koptu. Nasıl oluyordu da, 10’larca insanın katili 

olanlar serbest bırakılıyordu. MHP bu bağlamda öncelikle 

PKK davasından sanıkların serbest bırakılmasını 

“hükümetin PKK ile işbirliği”nin ispatı, “vatanı 

bölme girişimi” vb. değerlendirmeler temelinde gürültü 

kopardı. CHP ve diğer Ergenekon savunucuları 

ise, bu tartışmada daha önce savundukları “10 yıllık 

tutukluluk da olur mu”, “ bu kadar uzun tutukluluk 

insan haklarına, adalete vs. aykırıdır” görüşlerini 

unutup, 10 yıldan fazla tutuklu oldukları için yasa 

gereği serbest bırakılan Hizbullahçı katillerin serbest 

bırakılmasını “kamu vicdanı bunun kabul etmez” 

gerekçesiyle karşı çıktılar. Medya’da yürüyen yoğun 

kampanya ile “Hizbullahçı katillerin serbest bırakılması”, 

“ Mafyacı katillerin, uyuşturucu tüccarlarının 

serbest bırakılmasının yanlışlığı bilinçlere kazındı. 

Tartışmanın bu noktasında suçlu aranmaya başlandı. 

Anti AKP cephe suçlu olarak AKP’ni gösterirken; 

AKP cephesi de yargıyı, en başta yüksek yargıyı, orda 

da Yargıtay’ı suçlu olarak gösterdi. 

Yargıtay Başkanı Hasan Gerçeker, Yargıtay 9. Ceza 

Dairesi’nin, örgütlü suçlarda tutukluluk süresinin en 

fazla 10 yıl olacağına ilişkin kararını değerlendirirken, 

“Aslında 10 yıl içinde bir davanın bitirilememesi 

anormal bir durum. Bunun sorumluluğu yasaları 

uygulamacı olan hakim ve savcılarımızda değil. Bu 

yasal düzenlemeyle yapılmış bir kural olduğuna göre, 

bu kural beğenilmiyorsa, eleştiriliyorsa yasa koyucu 

tarafından değiştirilebilir” dedi 

AKP Grup Başkanvekili Bekir Bozdağ ise, tutukluluk 

süreleri ile ilgili Hükümetin değil, ama 

Yargıtay’ın ihmali olduğu değerlendirmesinde bulunarak, 

Yargıtay’a çağrıda bulundu. 

Bozdağ, “Yargıtay isterse bir saat sonra Hizbullah 

sanıkları ya da başka sanıklarla ilgili dosyaları gündemine 

alabilir, karara bağlayabilir. Hükmü kesinleştirebilir. 

Bozabilir. Bu kararı nihayete erdirebilir. 

Buna engel hiçbir şey yoktur, Anayasal bir engel yoktur” 

dedi. 

Bozdağ konuşmasının devamında,Yargıtay’ın öncelikleri 

konusunda örnek verirken: 

“Devam eden bir soruşturma ve kovuşturma çerçevesinde 

Yargıtay; ‘zamanım yok’ demedi. Cihaner 

dosyasını ivedilikle gündemine aldı ve bir karar verdi. 

Dün gibi ortada. Silivri’de devam eden davaların 

hakim ve sanıkları ile ilgili tazminat söz konusu olduğunda 

Yargıtay hemen acele dosyayı aldı ve kararını 

verdi. Sayın Başbakan ile ilgili bir dosyayı yetkisi bile 

olmadan gündeme aldı ve karara bağladı. Yargıtay istediği 

zaman ne kadar çabuk işlediğini gösteren pek 

çok örneği var. Daha fazla örnek verebiliriz.” dedi. 

Yargıtay uygulamaları: O daire öyle, bu 

daire böyle: 

Bu bağlamda Yargıtay dairelerinin ayrı davrandıkları 

da ortaya çıktı: 

Yargıtay’da bulunan davaların bir bölümünde 

CMUK 102’nin yürürlüğe girmesi ertesinde aralarında 

cinayet, uyuşturucu kaçakçıları, Hizbullah’ın 

beyin takımı vb. serbest kalırken, gasp ve hırsızlık 

suçlarına bakan 6. Ceza Dairesi’nde tutuklu dosyalarının 

3 ay önceden incelendiği için CMUK’nın 102. 

maddesi kapsamında tek bir tahliye yapılmadığı or-

taya çıktı. 

6. Ceza Dairesi hırsızlık suçları, kapkaç, yankesicilik, 

bir örgütün faaliyeti çerçevesinde hırsızlık, gasp 

(yağma) suçları, suç örgütlerinin oluşturduğu korkutucu 

güçten yararlanarak gasp, suç eşyasının satın 

alınması veya kabul edilmesi, bir suçun işlenmesiyle 

elde edilen eşyayı satın almak suçlarının temyiz incelemesini 

yapıyor. Daire’nin önünde, 2009 yılından 

devreden 58 bin 895 dosyanın yanı sıra, 2010 içinde 

gelen 32 bin 90 dosyayla birlikte 90 bini aşkın dosya 

vardı. Daire, 2010 yılı içinde bu dosyaların 21 bin 

304’ü hakkında karar verdi. 

Daire bu iş yükü arasında CMUK’nun tutukluluk 

sürelerini sınırlayan maddenin 31 Aralık’ta yürürlüğe 

gireceğini öngörerek, yürürlüğe giriş tarihinden 3 

ay önce tutuklu dosyalarını öne alarak görüştü. Son 

3 ayda yaklaşık bin 500 tutuklu dosyası öne alındı ve 

dosyalar esastan görüşülerek temyiz incelemesi yapıldı. 

Bu süreçte daire başka dosya ele almadı. 

Bu incelemeler sonunda kimi dosyalarda onama, 

kimilerinde bozma kararı verildi. Böylece cezası onanan 

çete, hırsızlık ve gasp sanıklarının CMUK’nın 

102. maddesinde öngörülen tahliyeden yararlanmaları 

önlenmiş oldu. Daire, bazı dosyalarda tutuklu 

sanıklara verilen mahkumiyet kararlarını da bozdu. 

Böylece tutuklu sanıkların uzun yargılamadan kaynaklanabilecek 

mağduriyetlerini de gidermiş oldu. 

6. Daire böyle davranırken, örneğin Hizbullah davasına 

da bakan 9. Daire, 26 Ekim’den bu yana önünde 

olan Hizbullah Ana Davası’nda tebligat sorununu 

gerekçe göstererek Ocak ayında duruşma tarihi verdi. 

Duruşmanın ocak ayına verilmesi, CMUK 102’nin 31, 

Aralık’ta uygulamaya gireceği bilindiğinde, aynı zamanda 

188 cinayetten sorumlu tutulan Hizbullah’ın 

10 yöneticisinin Ocak ayı başında tahliyesini de kararlaştırma 

anlamına geliyordu. 

Cinayet ve yaralama suçlarına bakan Yargıtay 1. 

Ceza Dairesi de tutuklulara ait 3 bin dosyayı zamanında 

öne alarak inceleyip karara bağlamadığı için, 

CMUK’nın ilgili maddesinin yürürlüğe girmesinden 

sonra her gün ortalama 50 sanığın tahliyesine karar 

veriyor. Uyuşturucu satıcılarının davalarına bakan 

10. Ceza Dairesi de şu anda tutuklu tahliyesi ile iştigal 

ediyor. 

Yani sorun bir yanı ile zaten aşırı ölçüde personel 

ve maddi kaynak eksikliği olan (2011 bütçesinde 

Adalet Bakanlığı’na ayrılan para bütçenin % 1’i bile 

değil!) yargı sisteminin, kendi tercihlerinin bir sonucu 

aynı zamanda. 

Bu tartışmada şimdi “Kamu Vicdanı” egemen sınıfların 

iktidar dalaşında birbirlerine karşı kullandıkları 

bir demagoji aracı yalnızca. 

Anti AKP cephesi, bir yandan haklı olarak tutukluluk 

süresinin uzunluğundan yakınırken, diğer yandan 

AKP’ni katilleri serbest bırakmakla suçlayıp, 

“Kamu vicdanı” adına AKP’yi zayıflatmaya, vurmaya 

çalışıyor. 

Hükümet “Kamu Vicdanı”nın gelişmeler sonucu 

yaralandığını kabul ediyor, suçlu olarak işlerini 

hızlı yapmayan yargıyı ve onun içinde de Yargıtay’ı 

gösteriyor. Ve kendine yönelen saldırıları,Yargıtay’a 

yönelterek, Yargıtay’da genelde yargıda acil reform 

gerekliliği konusunda oluşan havayı, Yargıtay ve 

Danıştay’da da ideolojik Kemalist çoğunluğun tasfiyesi 

için fırsata dönüştürmeye çalışıyor. Hükümet 

bir yandan Yargıtay ve Danıştay üye sayısını ve daire 

sayısını arttırarak, diğer yandan istinaf mahkemelerini 

(bir çeşit bölgesel Yargıtayları) devreye sokarak 

andaki yapıyı dağıtmaya hazırlanıyor. Ve dalaş sürüyor. 

Son henüz açık. Fakat AKP’nin yeni bir seçim 

zaferi, ister doğrudan Anayasa değişikliği ile olsun, 

ister Anayasa değişikliği olmaksızın yargı reformu 

adı altında yapılacak değişikliklerle olsun, Yargıtay 

ve Danıştay’da da ideolojik Kemalist çoğunluğun 

sonunu getirecektir. Gelişme bu yöndedir. AKP bu 

gelişmeyi “ileri demokrasi” yönünde bir gelişme olarak 

yutturmaya çalışıyor. Yalan söylüyor. Yalnızca 

tutukluluk süresi konusunda savundukları bile onun 

“demokrat”lığının sınırını açıkça görmeye yeter. 

AKP Demokrasi’si: 

AKP Türkiye’yi demokratikleştirdiğini, Türkiye’nin 

“ileri demokrasi”ye evrimlendiğini, AKP karşıtı burjuva 

partiler de AKP’nin Türkiye’yi faşizme sürüklediğini 

iddia ediyorlar. Her iki taraf ta yalan söylüyor. 

Her iki tarafın söylediklerinde de bir nebze gerçeklik 

payı da var. 

AKP yalan söylüyor: Çünkü AKP’nin savunduğu 

ve gerçekleştirmeye savunduğu “ileri demokrasi” 

dediği şey, gerçekte işçiler, köylüler, emekçiler, tüm 

ezilenler açısından demokrasi değil. Onlar için öngörülen 

haksızlığa, ezilmeye, yoksulluğa, sömürüye 

karşı mücadele etmedikleri, seslerini çıkarmadıkları 

sürece “ezilme ve sömürülme özgürlüğü”, 4 yılda bir 

gidip kendilerini kimin ezip sömürmesi konusunda 

tercihlerini belirleme “demokrasisi”. Haksızlığa karşı, 

zulme karşı, sömürüye karşı direniş hakkını aramaya 

kalkanlar için özgürlük “o kadar da değil!” diye 

gündem 

37

gündem 

38 

polis saldırısıyla, biber gazıyla, copla, onların “orantısız 

güç kullanımı dediği” faşist şiddetle “sınırlanır”. 

Tekel işçileri direnişinde işçiler AKP demokrasisinin 

ne olduğunu gördüler. Özgür üniversite/parasız-demokratik 

eğitim taleplerini dile getiren, Anayasa’da 

yazılı “gösteri hakkı”nı kullanmak isteyen üniversite 

örgencileri AKP demokrasisini yaşadılar! Kuzey 

Kürdistan’da hemen her gün faşist devlet saldırıları 

olarak yaşanıyor AKP demokrasisi. AKP’nin ileri demokrasi 

dediği şeyde özgürlüklerin durumunu görmek 

için şu tabloya bakmak yeter: Tek Kürtçe gazete 

olan Azadiya Welat gazetesinin sahiplerinden Vedat 

Kurşun’a 166 yıl, Ozan Kılınç’a 30 yıl, Emine Demir’e 

138 yıl hapis cezası verildi. Halen süren davaları da 

var. Atılım Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni İbrahim 

Çiçek ve Yayın Koordinatörü Sedat Şenoğlu, 4,5 yıldır 

tutuklu olarak ağırlaştırılmış müebbet istemiyle 

yargılanıyorlar. Halen cezaevlerinde son olarak Yürüyüş 

dergisine yapılan baskında gözaltına alınıp, tutuklanan 

4 gazeteciyle birlikte 10’u yazı işleri müdürü 

43 gazeteci ve yazar tutuklu bulunuyor. YDİ Çağrı’ya, 

Güney dergisine açılan davalar, verilen cezaları sitemizde 

görebilirsiniz. 

AKP demokrasisi, halk için gerçek demokrasi değil, 

tam bir ucubedir! Hakkını arayan emekçiler için 

faşizmdir AKP demokrasisi. Bundan başka bir şey de 

olamaz zaten. Emperyalizm çağında bütün çizgi boyunca 

gerileşmiş olan burjuvazinin demokrasisi, bu 

demokrasinin tüm kurumları yerleşmiş, geleneksel 

bir yapıya kavuşmuş olduğu, kitleler tarafından içselleştirildiği 

“en ileri” ülkelerinde bile faşist tedbirler 

almadan yapamaz. Bunu emperyalist metropollerden 

biliyoruz. AKP emperyalizme bağımlı, burjuva demokrasisinin 

bile gerçek anlamda yaşanmış olmadığı, 

yerleşik bir burjuva demokratik sistemden bahsedilmesi 

mümkün olmayan, orta derecede gelişmiş 

bir kapitalist ülkede işbirlikçi tekelci burjuvazinin bir 

partisidir. Onların “ileri demokrasi” dedikleri, en iyi 

halde yalnızca burjuvazi, en başta işbirlikçi tekelci 

burjuvazi için demokrasidir. Sermaye için özgürlük, 

önündeki engellerin kaldırılmasıdır bu demokrasinin 

işlevi. Kaldı ki Kuzey Kürdistan /Türkiye’ de, 

demokrasi adı altında işleyen sistem faşist bir sistem 

olagelmiştir, bunun gerici burjuva demokrasisine dönüştürülmesine 

karşı bizzat burjuvazinin bir kesiminin 

direnişi söz konusudur. AKP’nin demokrasisi, en 

ileri noktasında bile faşizme/faşist yaklaşım ve tedbirlere, 

yerleşik gerici burjuva demokrasisine sahip 

ülkelerden çok daha fazla ihtiyaç duyacaktır. Buna 

bir de AKP’nin önemli referanslarından biri olan 

İslam dininin yasakçı, tekçi, faşist yaklaşımları; devralınan 

Kemalist faşist mirasın “ülkesi ve vatanı ile 

bölünmezlik ilkesi” de eklenince ortaya çıkan AKP 

demokrasisinin ucubeliği iyice belirginleşmektedir. 

AKP iktidara yerleştikçe, onun demokrasisinin gerçek 

yüzü daha fazla görülecek, yaşanacaktır. 

Demokrasi Endeksinde Türkiye: 

Aslında 8 yıl AKP hükümeti ertesinde demokrasi açısından 

gelinen yer bağlamında, daha doğrusu bunun 

“batı” da nasıl göründüğü bağlamında, 2010 yılı sonunda 

“Economist “ isimli derginin yayınladığı “Demokrasi 

Endeksi” ilginç bir resim sunuyor . Söz konusu 

endekste toplam 167 ülke, en demokratiğinden, 

en az demokratiğine doğru sıralanmış. Bu sıralama 

yapılırken ülkelere demokrasi ile ilgili beş noktada 

0-10 arası notlar verilmiş. Söz konusu beş nokta ve 

Türkiye’nin bu 5 noktada notları şöyle: 

I. Seçim süreçleri ve çoğulculuk : 7.92 

II. Hükümet işleyişi : 7.14 

III.Siyasi katılım : 3.89 

IV. Siyasi kültür : 5.00 

V. Bireysel özgürlükler : 4.71 

Toplam ülke notu : 5.73 

Demokrasi Endeksi’nde ülkeler toplam ülke notu 

temelinde 4 Ayrı kategoriye ayrılıyor. 

Ülke Notu 10. 00 ile 8.00 arasında olanlar “Tam 

Demokrasi” 

Ülke Notu 7.99 ile 6.00 arasında olanlar “Özürlü 

Demokrasi” 

Ülke Notu 5.99 ile 4.00 arasında olanlar “Hibrid 

(yani “melez”) Demokrasi 

Ülke notu 4.00 altında olanlar ise “Otoriter 

Rejimler” kategorileri içinde ele alınıyor. Türkiye 

5,73 lük toplam notu ile 167 ülkelik listenin 89. 

sırasında “Hibrid Demokrasiler” kategorisi içinde yer 

alıyor. Faşizmle iç içe, daha çok hala faşist (burjuvazi 

faşist lafından hoşlanmadığı için “otoriter” den söz 

ediyor) bir demokrasi; özürlü demokrasiden daha 

özürlü, melez, ucube bir demokrasi AKP’nin demokrasisi. 

Yani kısacası, AKP’nin demokrasi söylemine batılı 

dostları bile inanmıyor! 

Fakat yalan söyleyen yalnızca AKP değil. AKP’nin 

burjuva muhalifleri yalan söylüyor: AKP Türkiye’yi 

“laik, demokratik, sosyal hukuk devleti”nden ; faşizme 

sürüklemiyor. (Bu arada: Şeriat’tan şimdilik vaz 

geçtikleri için, bunun üzerinde fazla durmuyoruz.

Her halükarda AKP’nin parti olarak, “gizli gündemi” 

olan şeriatçı bir parti olduğu değerlendirmesi yanlıştır. 

Evet Türkiye’de Şeriatçı güçler de vardır. Fakat 

onların partisi AKP değildir. AKP içinde gizli gündemli 

şeriatçılar da olabilir. Fakat partinin siyaseti 

bunlar tarafından belirlenmiyor. Şeriat tehlikesi bağlamında: 

Türkiye’de toplumun bu gelişme aşamasında, 

şeriat, Kurana dayalı yönetim, gerçek bir iktidar 

alternatifi değildir. Bir azınlık görüşüdür ve azınlık 

görüşü ve örgütlenmesi olarak varlığını sürdürecektir.) 

Sorunun böyle konması sahtekarlıktır. Çünkü 

Türkiye Cumhuriyeti hiçbir zaman gerçek anlamda 

laik olmadı! O daha kuruluşunda, İslamın Sünni/hanefi 

Kemalist devlet dinini temel alan bir din devleti 

idi, din devletidir. Türkiye hiçbir zaman sosyal devlet 

olmadı. Özel sermayenin güçsüzlüğü nedeniyle, sonuçta 

özel sermayeli burjuvazi yaratmak programı ile 

biraz da zorunlu olarak yaratılan devlet işletmeleri, 

“sosyal”liğin değil, devlet kapitalizminin göstergesidir. 

Kapitalizm ve “sosyal”lik yan yana olmaz! Türkiye 

hiçbir zaman hukuk devleti olmadı. Hukuk adına 

konuşanlar, zaten özünde burjuvazinin çıkarlarına 

uygun olan yasaları hep kendilerinin parçası olduğu 

“kurulu devlet düzenini” sürdürmeye, iktidarlarını 

sürdürmeye yönelik biçimde yorumlayıp uyguladılar. 

Türkiye hep guguk devleti olageldi. Türkiye Cumhuriyeti 

burjuva demokrasisi anlamında bile hiçbir zaman 

demokratik bir ülke, bir devlet olmadı. Burjuvazinin 

yönetiminde açık terör -belli çok kısa dönemler 

dışta tutulduğunda- hep esas yöntem oldu, demokrasi 

adına uygulanan hep değişik tonlarda ve biçimlerde 

faşizm oldu. Bu yüzden, şimdi egemenler arasındaki 

iktidar mücadelesinde iktidardan uzaklaştırılanların 

“faşizme” gidiliyor yaygarası, güya demokrasiye sahip 

çıkmaları sahtekarlıktır. 

Yoktur aslında birbirlerinden farkları. Birinin ötekine 

göre “iyiliği” kötüler içinde anda daha az kötü 

olması biçiminde bir “iyiliktir”. O da an için geçerlidir. 

Bugün ehven-i şer olan, yarın iktidarı tam olarak 

eline geçirdiğinde roller değişir! 

Ama her iki yanın söylediklerinde de bir nebze gerçek 

payı da vardır. Şöyle ki: 

KK/T de, faşizm kapitalizmin gelişmesine, özel sermayeli 

burjuvazinin emperyalist sistemle daha sıkı 

entegrasyon taleplerine, uluslararası konjonktüre ve 

KK/T’de işçi emekçi hareketinin, en başta Kürt Ulusal 

Hareketinin gelişmesine bağlı olarak bir çözülme 

süreci yaşıyor. Bu çözülme sürecinde, özel sermayeli 

büyük burjuvazinin taleplerinin sözcülüğünü üzerlenen 

AKP, hükümete geldiğinden bu yana, bu sürecin 

en önemli siyasi aktörü olarak hareket ediyor. Yani 

AKP, rakibi olan egemen sınıf partileri ile karşılaştırıldığında 

“ehven-i şer” olan. 

Diğer yandan fakat AKP dalaş içinde olduğu kesimin 

kalelerini birer birer yıkıp, ele geçirdikçe; iktidara 

yerleştikçe ceberrutlaşıyor. Kazandığı her seçim 

ertesinde, çoğulcu değil çoğunlukçu olduğunu; çoğunluğu 

ele geçiren, her şeyi yapabilir, yapma hakkına 

sahiptir biçimindeki bir “demokrasi” yorumuna 

sahip olduğunu gösteriyor. AKP’nin bu gerçek yüzünün 

kavranması ve teşhiri, buna karşı mücadele o 

iktidara yerleştiği ölçüde daha fazla öne çıkmak zorundadır. 

AKP’ne Alternatif Arayışları ve “Yeni” CHP: 

Hangi saiklerle olursa olsun, darbecilere karşı yürüyen 

bir dizi operasyon, onların teşhirinde, olası bir 

askeri darbeye karşı toplumsal tepkinin gelişmesi, bu 

bağlamda kamuoyu oluşmasında önemli bir rol oynadı. 

O kadar ki, açıkça darbe savunmak bayağı güçleşti. 

Ergenekon’u hiçleştirmeye yönelik kimi medya 

kampanyalarına rağmen oldu bu. Bu kadarla da kalmadı, 

Ergenekon ve onunla bağlantılı bir dizi operasyon 

darbecilerin alt yapısına da oldukça zarar verdi. 

Bu dava başladığından bu yana “Faili meçhul”lerin 

durmuş olması bunun bir göstergesi olsa gerekir. 

Şimdi uluslararası konjonktürün de askeri darbeye 

uygun olmadığı şartlarda, AKP hükümetinin darbeyle 

iş başından götürülmesi olasılığı anda hemen 

hemen sıfırlanmış durumda. (Bu tabii darbe girişimlerinin 

bundan böyle hiç olamayacağı anlamına 

gelmiyor. ) Askeri darbe ihtimalinin ortadan kalktığı 

ve tehditlerin de artık pek fazla sonuç vermediği, tam 

tersine tepki toplayıp, AKP’nin işine yaradığının görüldüğü 

şartlarda (Gül’ün Cumhurbaşkanlığı seçimi 

dönemindeki 27 Nisan muhtırası ve sonrası bunun 

örneği), yüksek yargı bir süre neredeyse ordunun rolünü 

üstlendi. Şimdi yüksek yargıda, yukarıda ortaya 

konduğu gibi adım adım AKP’ne muhalefet odağı 

olmaktan çıkıyor, son kaleler kuşatılıyor. Direnişe 

rağmen düşürülmeleri artık çok uzun süreceğe de 

benzemiyor. Bu durumda yerleşik devlet iktidarını 

80 yılı aşkın süre dek elinde bulunduranlar açısından, 

bürokrat devlet burjuvazisi açısından AKP’ni 

“demokratik yollar” üzerinden iktidardan götürmeye 

çalışmaktan başka bir yol kalmıyor. Bu bağlamda 

tabii en büyük ümit “Ana Muhalefet Partisi” 

CHP’de. Fakat CHP’nin kadim ve kendi istemezse 

gündem 

39

gündem 

40 

“değişmez” Başkanı Deniz Baykal’ın önderliğindeki 

ve tüm siyasetini derin devlet savunuculuğu, kendi 

yarattığı öcü olan “Şeriat tehlikesine karşı” güya 

“laik” cumhuriyeti savunma stratejisi üzerine kuran 

CHP ile iktidara gelmek bir yana, onun yakınından 

bile geçmenin mümkün olmadığı da pratik içinde 

görüldü. AKP’nin demokratik yollarla götürülmesi 

için, CHP’nin AKP’nin alternatifi olabileceği yönünde 

ümitlerin yeşertilmesi için, CHP’ye yeni bir çeki 

düzen verilmesi gerekli idi. CHP’nin “yenilenmesi”, 

en azından yenilenmiş görüntüsü vermesi gerekli idi. 

Baykal operasyonu: 

Bunun için bir yerlerden düğmeye basıldı. İlk adımda 

“değişmez” görünen, CHP Kurultayından çok 

değil on gün önceye kadar yeniden seçileceğine kesin 

gözüyle bakılan CHP’nin kadim başkanı Deniz 

Baykal’lı, onun mutlu/namuslu/sadık bir aile babası 

imajını sarsacak bir video kaseti internete düşürüldü. 

Arkasından 10 gün içinde muazzam bir medya 

kampanyası ile, uzun süreden beri Doğan Medya 

tarafından hazırlanan, parlatılan Kemal Kılıçdaroğlu 

CHP başkanlığına soyunduruldu ve getirildi. 

Kılıçdaroğlu’nu CHP başkanlığına getiren kendi ekibi 

değil, en başta Doğan Medya ve bu işin Baykal’la 

yürümeyeceğini görüp, batan gemiyi terk eden ve 

Kılıçdaroğlu’nu fazla öne çıkmadan çekip çevirmeyi 

planlayan CHP’nin kadim genel sekreteri Önder Sav 

ve ekibi oldu. Kılıçdaroğlu’nu başkanlığa seçen Kurultay, 

80 kişilik Parti Meclisi’ne büyük çoğunlukla 

Sav ekibini getirdi. Bir çeşit Polit Büro olan Merkez 

Yürütme Kurulu’nda da Sav ekibi büyük çoğunlukta 

idi. Yani Kılıçdaroğlu’nun etrafı çevrili idi. Deniz 

Baykal’ın CHP başkanlığından götürülmesi, CHP’ye, 

medyanın da büyük desteği ile büyük hız kazandırır 

göründü. Fakat bu hız, aslında büyük ümitler bağlanan 

Kılıçdaroğlu’nun aslında Sav ekibinin elinde bir 

kukla olduğu görüşünün yaygınlaşmasıyla kesildi. 

Bunda Sav’ın İzmir’de yayınlanan bir gazeteye verdiği 

uzun mülakatta CHP de iplerin kimin elinde 

olduğunu oldukça somut anlatan tavrı belirleyici bir 

rol oynadı. Sav ekibinin çoğunlukta olduğu “yeni” 

CHP’de, yeni olan tek şey Baykal’ın götürülmüş olması 

idi. Siyasette söylemde biraz değişik şeyler söyleyen 

Kılıçdaroğlu bugün söylediğini ertesi gün düzeltmek 

zorunda kalan bir “lider” görünümünde idi. 

“Lider olmayan Başkan”lıktan 

Başta Doğan Medya olmak üzere, medyanın bir kesimi 

bu gelişmeden rahatsızlığını dile getirerek, 

Kılıçdaroğlu’na gerçek lider olma, kendi ekibini kurma, 

kendi ekibi ile CHP’yi yenileştirme yönünde 

çağrılar yapmaya, gelişmeyi bu yönde yönlendirmeye 

başladı. Bu arada yaklaşan referandum CHP içi kavgayı 

bir süre –en azından dışa karşı- erteledi. CHP, en 

başta da bu referandumdan zaferle çıkması halinde 

parti içi mücadelede büyük güç kazanacak Kılıçdaroğlu 

ve onunla birlikte hareket eden Gürsel Tekin 

ekibi büyük bir güçle Referandum kampanyasına 

yüklendiler. Sonucu biliyoruz. Sonuç aslında CHP 

için olduğu gibi, en başta da Kılıçdaroğlu ve ona 

umut bağlayanlar açısından büyük bir hüsran oldu. 

Ama ne gam. “Galip sayılır bu yolda mağlup”tu. Hem 

de yenilmemişti ki Kılıçdaroğlu! O Türkiye’nin aydın 

kesiminin, Türkiye’nin kıyılarının, Türkiye’nin 

% 42’sinin umudu idi! CHP’nin oyları (artık nasıl 

hesapsa!!!) yükselmişti!! Referandum sonuçları 

Kılıçdaroğlu’nun başarılı olduğunu gösteriyordu! Bir 

dahaki seçimlerde CHP tek başına iktidara gelecekti! 

vs vs… Böyle yorumladılar Referandum sonuçlarını. 

Böyle avuttular kendilerini ve CHP’ye umut bağlayanları. 

Fakat burjuvazinin CHP yenilenmeksizin, 

AKP’yi seçimler yoluyla götürmenin imkanı olmadığını 

gören kesimi açısından Referandum öncesi ve 

sonrasındaki CHP ile bu işin olmayacağı anlaşılmıştı. 

CHP’nin “yenilenme operasyonu”na kalındığı yerden 

devam edildi. Şimdi sıra Kılıçdaroğlu’nun etrafındaki 

kuşatmanın kırılmasında, Kılıçdaroğlu’nun kendi 

ekibi ile çalışmasının sağlanmasında idi. 

“Lider”liğe 

Devreye yüksek yargı girdi! Yargıtay Başsavcısı aslında 

Baykal’ın, fazla güçlenen Sav ekibinin gücünü 

kırmak için hazırladığı, bir önceki Kongrede kabul 

edilen, uygulaması bir sonraki Kongre (yani Mayıs 

2010’da yapılan, plan dışı olarak Kılıçdaroğlu’nun 

Başkan olduğu Kongre) ertesine bırakılan, uygulanacak 

olan “Tüzük değişikliklerinin” – ki Kongre 

bunun uygulanmasını yine ertelemişti- derhal uygulanmasını 

talep etti. Söz konusu tüzük değişiklikleri 

Genel Başkana, MYK’nun bütün üyelerini tayin etme 

hakkı veriyordu. Genel Sekreterin yetkileri kısıtlanıyor, 

Genel Sekreter, Genel Başkan’ın tayin edeceği ve 

her biri belli işlerden sorumlu Genel Başkan yardımcılarından 

biri haline geliyordu. Yargıtay başsavcısının 

bu “hukuki” görünümlü, siyasi talebi, gerçekte 

Kılıçdaroğlu’na yapılan “kendi ekibini kur, Sav takımını 

tasfiye et!” çağrısı idi. Medyanın bir kesimi,

tabii yine en başta Doğan Medya da Kılıçdaroğlu’na 

bilinen desteğini verdi. Kılıçdaroğlu’na yapılan “lider 

ol” çağrıları – yer yer de biraz umutsuz biçimde- yinelendi. 

Kemal Kılıçdaroğlu önce “Yüksek yargı kararı” 

ile dayatılan yeni MYK oluşturma işini Önder 

Sav ile pazarlık yaparak çözmeyi denedi. Fakat Sav 

ekibi azınlıkta olacağı ve Önder Sav’ın örgütsel işlerden 

sorumlu Genel Başkan Yardımcısı olmayacağı 

bir iktidar paylaşımını kabul etmedi. Devreye yoğun 

bir biçimde, Sav takımı ile bağların atılmasını isteyen 

eski İstanbul İl Başkanı Gürsel Tekin girdi. Görünen 

oydu ki, burjuvazinin “yenilenmiş bir CHP ile umut 

bağlayan kesimi için Gürsel Tekin- Kemal Kılıçdaroğlu 

bu işi yapacak ekipti. Bu yönde gaz verildi. 

İki toplantı/iki yönetim 

Sonuçta CHP Genel Merkezinde, bir katta Kemal 

Kılıçdaroğlu’nun yüksek yargı kararına dayanarak 

yeni MYK’yı tayin ettiği; bir başka katta da Önder Sav 

ekibinin 80 kişilik Parti Meclisinden 57’nin oylarıyla 

diğer katta yapılan toplantıyı geçersiz ilan eden iki 

ayrı toplantı ile CHP deki iktidar bölünmesi açıkça 

belgelendi. Sav ekibi MYK konusunda bu “seçim”in 

geçersiz ilan edilmesi için yüksek yargıya da başvurdu. 

Gelen cevap olumsuz oldu. Sav’ın Parti Meclisi 

toplantısından sonra yaptığı basın toplantısında “Ona 

CHP’nin sahipsiz olmadığını ve hukuku öğreteceğiz” 

lafları böylece havada kaldı. Tabii parti içi mücadele 

bitmedi. CHP içinde en az üç ayrı fraksiyonun iktidar 

mücadelesi sürdü. CHP içindeki iktidar mücadelesinin 

bundan sonraki durağı, Kılıçdaroğlu-Tekin 

koalisyonunun aslında istemeden yaptığı, Sav ve Baykal 

ekibinin, “seçimlere hazırlıklı girmek için mutlaka 

olağanüstü bir genel kurul gereklidir” gerekçesiyle 

zorladıkları olağanüstü genel kurul oldu. 

Olağanüstü Kurultay 

Aralık ayında yapılan Genel Kurul’un gündemi 

80 kişilik Parti Meclisinin yenilenmesi idi. Baykal 

ve Sav ekiplerinin Kılıçdaroğlu için yürütülen 

muazzam medya kampanyasının gücü karşısında 

ayrı liste ile çıktıklarında kazanma şansları yoktu. 

Kılıçdaroğlu’nun tek liste ile çıkması ve liste seçimi 

yapılması halinde ise, bu listenin delinme ihtimali 

yoktu. Bu durumda bundan önceki bütün Kongrelerde 

liste seçimini savunan Baykal ve Sav, tek tek isimlere 

oy verilen ve en çok oy alan ilk seksen ismin seçildiği 

çarşaf liste ile seçim yapılmasını istediler, çarşaf 

listenin, liste seçimlerine göre çok daha demokratik 

olduğunu keşfettiler. Daha önce kendilerinin yeni 

CHP’sinde, liste seçimlerine son verileceğini söyleyen 

Kılıçdaroğlu ise, bu konuda örgüt ne isterse onu 

yaparız gerekçesiyle çarşaf listeye karşı çıktı. Ve güya 

danıştığı “örgüt liste seçiminden yana çıktı”ğı gerekçesiyle 

seçimlere Kılıçdaroğlu’nun güya ve güya parti 

birliği için dengeleri gözettiği tek başına yaptığı tek 

liste ile gidildi. Bu listede en düşük oyu bu listede 

üzeri çizilen Gürsel Tekin, ondan sonra da şimdiye 

kadarki CHP ile kan uyuşması zor olan Diyarbakır 

eski Baro Başkanı Sezgin Tanrıkulu aldılar. Seçimler 

ertesinde kadın kotası konusunda 68 kişilik listede 

öngörülen % 20’lik kotanın göz önünde bulundurulmadığı 

gerekçesiyle, listede en az oy alan son üç kişinin 

düşürülerek, yerine üç kadın getirilmesi talebiyle 

yüksek yargıya gidildi. Beklendiği gibi bu konuda da 

yüksek Yargı Kılıçdaroğlu’nun yüzünü kara çıkarmadı. 

Seçimlere yapılan itirazı reddetti. 

Kılıçdaroğlu/Tekin ekibi: 

Yeni seçilen Parti Meclisinde, geçen PM de yer 

alanların yarısından fazlası yok. Baykal Parti 

Meclisinde yok. Parti Meclisi seçiminde, CHP 

de çokça olduğu gibi, parti başkanı tek seçici 

konumunda idi. Seçilenler Kılıçdaroğlu onların 

seçilmesini istediği, onları listeye aldığı için 

seçildiler. 

Parti Meclisi seçiminin gerçekleştirildiği Olağanüstü 

Genel Kurul ertesinde yapılan ilk Parti Meclisi 

toplantısında CHP’nin şimdiki tüzüksel tek seçicisi 

Kemal Kılıçdaroğlu yeni PYK’nu açıkladı. Yeni MYK 

‘da yer alan isimler ve fonksiyonları şöyle: 

1-Örgütlenme ve Örgüt Yönetimlerinden Sorumlu 

Genel Başkan Yardımcısı Gürsel Tekin. 

2-İdari ve Mali İşlerden Sorumlu Genel Başkan 

Yardımcısı Hurşit Güneş. 

3-Seçim ve Hukuk İşlerinden Sorumlu Genel Başkan 

Yardımcısı Süheyl Batum. 

4-Partinin Tanıtımı ve Basın ve Propagandadan 

Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Erdoğan Toprak. 

5-Yerel Yönetimlerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı 

Volkan Canalioğlu. 

Meslek Kuruluşları, Sendikalar ve Diğer Sivil Toplum 

Kuruluşları Genel Başkan Yardımcılıkları: 

6-İşçi Memur Sendikaları ve Emekliler ve Emek 

Bürolarından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı İzzet 

Çetin. 

7-İşveren Sendikaları Meslek Kuruluşları ve Diğer 

Sivil Toplum Kuruluşlarından Sorumlu Genel Baş- 

gündem 

41

gündem 

42 

kan Yardımcısı Umut Oran. 

8-Dış İlişkiler ve Yurtdışı Örgütlenmelerden Sorumlu 

Genel Başkan Yardımcısı Osman Korutürk. 

9-Kadın Örgütlenmesi ve Kadın Kollarından Sorumlu 

Genel Başkan Yardımcısı Gülsün Bilgehan. 

10-Gençlik Örgütlenmesi ve Gençlik Kollarından 

Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Engin Altay. 

11-Ekonomik ve Mali Politikalardan Sorumlu Genel 

Başkan Yardımcısı Faik Öztrak. 

12-Halkla İlişkilerden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı 

Alaattin Yüksel. 

13-AR-GE; Bilim Yönetim ve Kültür Platformundan 

Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Sencer Ayata. 

14-Parti İçi Eğitimden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı 

Sena Kaleli. 

15-Bilişim Teknolojilerinden Sorumlu Genel Başkan 

Yardımcısı Emrahan Halıcı (Ecevit kontenjanından!) 

16-İnsan Haklarından Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı 

Sezgin Tanrıkulu. 

17-Genel Sekreter Bihlun Tamaylıgil (Baykal’a yakın) 

Önceki, yine Kılıçdaroğlu tarafından tartışmalı 2. 

kat toplantısında atanan MYK’da görev alan 7 kişi 

Mesut Değer, İsa Gök, Oğuz Oyan, Melda Onur, Didem 

Engin, Mehmet Ali Özpolat ve Mehmet Zeki 

Gündüz ise yeni MYK’da bulunmuyor. 

Yeni CHP ne kadar yeni? 

Bu “Yeni CHP”nin, tek seçicilik açısından, parti iç 

demokrasi açısından eski CHP’den ve diğer burjuva 

partilerinden hiçbir farkı yok. Tek farkı, ikide bir 

“benim adım Kemal, ben dediğimi yaparım. Size demokratik 

bir CHP vaat ediyorum. CHP’nin tüzüğünü 

değiştirip, onu demokratik yapacağız” diyen, bu 

Kongre’de kimi aymazlar tarafından Gandi’likten , 

Che liğe terfi ettirilen, Lefteri “iyi kaleciydi” diye öven 

Fenerbahçe Başkanı. Bu başkanın en önemli tarafı 

vaatleri. Onların da bir tek açıklaması ve garantisi 

var: Beni seçin, nasıl yaptığımı göreceksiniz diyor. 

Kürt sorunu mu? Öyle bir sorun yok zaten bu başkanın 

lügatında. Çünkü Kürt sorunu denirse, etnik 

siyaset yapılmış olurmuş! Ama bu başkan başbakan 

olursa, Güneydoğu sorununu ekonomik kalkınmayla 

çözermiş! Türban sorunu mu? Öyle bir sorun zaten 

yokmuşmuş. Bu mesele bu başkan başbakan olursa 

kendi doğal mecrasında çözülürmüş! Yoksulluk mu, 

en yoksullara bu başkan başbakan olursa 600 lira 

maaş bağlarmış, sorun çözülürmüş. Kaynak mı neymiş? 

Bu başkanın adı Kemalmiş vs.. Bu düzeyde bir 

“yeni CHP” ile karşı karşıyayız. Ve bu CHP, AKP’yi 

seçimlerle götürmek hesapları yapan burjuva kesiminin 

ve de halkın küçümsenmeyecek ve fakat azınlıkta 

olan kesiminin esas umudu! Vah ki vah! 

Kılıçdaroğlu, CHP’nin ancak AKP’den oy alarak 

güçlenebileceğini bildiği için, söylem düzeyinde 

MHP ile arasında fark kalmayan CHP söylemlerinden 

uzaklaşarak, halka şirin gelebilecek söylemler geliştirmeye, 

CHP’nin değiştiği ve değişeceği mesajını 

vermeye çalışıyor. Yer yer AKP’nin en yetkin olduğu 

siyaset konularında (türban meselesi mesela) ondan 

daha iyi olduğu sözleri ile dikiş tutturmaya çalışıyor. 

Ancak CHP’nin ideolojik Kemalist dokusu nedeniyle 

bu yönde fazla ilerlemesinin de yolu kapalı. Bu yönde 

ilerlemesi halinde ise gideceği yer AKP’nin siyaseti 

olur. Orda ise orjinali varken taklidini kim niye seçsin? 

Kılıçdaroğlu’nun CHP’si yenilendiğini ilan ederek, 

şimdi 6 ay sonra yapılacak seçimlerde tek başına iktidar 

olma hedefini koyduğunu açıklıyor. 

Aslında CHP’nin yenilenme iddiasının emekçi yığınlar 

açısından ciddiye alınması için hiçbir neden 

yok. Yapılan Kamu oyu araştırmaları da bunu gösteriyor. 

Yapılan kamuoyu araştırmalarında CHP açısından 

en yüksek oy (ki bu CHP’nin zaten birinci parti konumunda 

olan yerlerde yapılan bir araştırma sonucu) 

% 30! AKP’nin en düşük oyu ise % 40! Kimi araştırmalar 

AKP’ni % 48’de gösteriyor. MHP 11-13 civarında 

dolanıyor. BDP’nin oyu % 6,5 civarında. SP % 

2, ondan kopan HAS Parti % 1 civarında, BBP % 1, 

DP % 2 civarında görünüyor. 

Yani bugünkü perspektifle: a) önümüzdeki seçimlerden 

de AKP’nin açık ara birinci parti çıkacağı, b) 

Tek başına hükümet kuracak bir çoğunluğa ulaşacağı, 

c) AKP açısından çıtanın Anayasayı –Referanduma 

götürerek- tek başına değiştirecek bir güce ulaşmak 

( en az 330 milletvekili) olduğu görülüyor. 

CHP’nin bugünkü yönetimi açısından % 30’un altında 

bir sonuç (ki bu bugünkü perspektifle gerçekçi 

görünüyor) CHP içinde intikam için fırsat bekleyen 

Baykalcıları ve Savcıları yeniden hareketlendirecek 

bir sonuç olacaktır. Kılıçdaroğlu seçime kendi ekibini 

kurmuş olarak girmektedir, olası bir başarısızlığın 

özrü olmayacaktır. 

Seçim Taktiği: 

Şimdi önümüzdeki altı ayda Türkiye’de burjuva si-

yaseti seçimlere kilitlenmiş olarak yapılacak. Atılan 

her adım, söylenen her söz, seçimlere dönük olacak. 

Egemen sınıf partileri halktan oy almak için her cambazlığı 

yapacaklar. Seçimler egemen sınıf partileri 

arasındaki iktidar mücadelesi açısından çok önemli. 

AKP’nin tek başına iktidar olacağı neredeyse baştan 

belli bu seçimde, seçimin önemi AKP çoğunluğunun 

Anayasayı tek başına değiştirmeye yeter bir çoğunluk 

olup olmayacağı noktasında düğümleniyor. Eğer 

AKP bu çoğunluğu sağlarsa, onun iktidar yürüyüşünde 

bu çok önemli yeni bir merhale olacaktır. Seçimler 

aynı zamanda CHP’nin bugünkü yönetiminin 

geleceği açısından belirleyici olacaktır. MHP’nin yeni 

parlamentoda temsil edilip edilmeyeceği, edilecekse 

kaç kişiye temsil edileceğini belirleme açısından 

önemlidir. Fakat bu sorulara seçim sonuçları ile verilecek 

cevapların hiç biri, işçiler, köylüler emekçilerin 

hiçbir gerçek derdinin gerçek çözümü açısından 

önemli değildir. İşçi sınıfı, köylüler, emekçiler açısından 

aslında bu seçimlerde de gerçek seçim burjuvazinin 

partileri içinde “kötüler arasında” bir tercih 

seçimidir. Burjuva demokrasisi anlamında bile anti 

demokratik olan % 10 barajının olduğu bu seçimde, 

DTP dışındaki “sol” un (o da bağımsız adaylarla seçime 

girdiği şartlarda) bugünkü güç dengesinde seçilme 

şansı yoktur. Bu anlamda devrimci sol kesim 

açısından seçimlere “katılma” seçim ortamından 

devrimci propaganda için yararlanma anlamında 

bir “katılma” olabilir. Seçimin gerçek anlamı “veba 

ile kolera arasında bir tercih olduğu için, bu seçimlerde 

de devrimcilerin görevi, demokrasinin göstergesi 

olarak sergilenen seçimlerin sahtekarlık olduğunu 

teşhir etmek; işçiler, köylüler ve tüm emekçileri bu 

sahtekarlığa ortak olmamaya çağırmaktır. Boykot genel 

tavır olmalıdır. Genel boykot tavrı, bugünkü şartlardaki 

güç dengesinde kural dışı olarak belli yerlerde 

devrimci gruplarla eylem birliği içinde ortaklaşılan 

devrimci bir program temelinde devrimci aday gösterilmesini 

dışlamaz. 

İşçi ve Emekçi Hareketi: 

2009/2010 yıldönümüne işçi ve emekçi hareketi, bu 

harekete ivme kazandırma potansiyelini içinde taşıyan 

önemli bir direnişle, TEKEL tütün işçilerinin direnişi 

ile girmişti. 4-C konusunda hak kaybına uğrayan, 

mağdur olan TEKEL tütün işçilerinin neredeyse 

tümünün desteğini alan, önemli bir bölümünün doğrudan 

katıldığı kitlesel bir eylemdi TEKEL direnişi. 

Hem Türkiye’de hem uluslararası alanda önemli bir 

sempati ve destek kazanan bir eylem olarak, diğer 

emekçi işçi ve emekçi direnişlerini de tetikleyebilecek, 

yükselen bir hareketin çıkış noktası olabilecek 

bir direnişti TEKEL direnişi. Bu direnişi sisteme karşı 

bir eyleme dönüştürme işini beceremedik devrimci 

hareket ve biz komünistler. Hareket sonuçta AKP’ne 

karşı hareket kısırlığında kaldı. Hareketin kendilerini 

aşma potansiyelini içinde taşıdığını gören sendika 

ağaları da, mücadeleyi “yüksek yargı” ya havale edip, 

hareketi sonlandırma işini başardılar. Tekel işçilerinin 

büyük çoğunluğu sendika ağalarının avutmasıyla, 

yüksek yargı hakkımızı verecektir ninnisiyle ve 

açlık korkusuyla 4 C’yi imzalamak zorunda kaldılar. 

2010 /2011 yıldönümüne bu direnişten arta kalan 

az sayıda Tekel işçisinin direnişi sürdüren eylemiyle 

girdik. Fakat artık eylemin kitleselliğinden eser yok. 

Ve kitleselleşme olasılığı da yok. 

İşçi hareketinin 2011’e girerken temel görünüşü, az 

sayıda, az katılımlı, ve fakat çoğu uzun süreli direniş 

eylemleri dışında sessizlik, hareketsizlikti. Ocak 2011 

başında yürüyen direniş eylemleri şunlardı: 

Direnişler: 

-Adana Numune Hastanesi taşeron işçileri direnişi – 

Adana 

Direnişin başlangıç tarihi: 4 Ocak 2011 

Direnişteki işçi sayısı: 30 

Direnişin sebebi: Adana Numune Hastanesi’nde 

taşeron şirket tarafından ‘Geçmişe dönük tüm haklarımdan 

vazgeçiyorum’ yazılı kağıdı imzalamayan 

işçiler işten çıkarıldı ve hastane önünde 4 Ocak günü 

direnişe geçti. 

-Gemlik Nemtrans işçileri direnişi – İstanbul ve 

Bursa 

Direnişin başlangıç tarihi: 27 Aralık 2010 


Direnişin sebebi: İş Bankası’na bağlı Bursa’nın 

Gemlik İlçesi’ndeki Serbest Bölge’de bulunan Nemtrans 

işçileri Nakliyat-İş’e üye oldukları için işten çıkarıldı 

ve işlerine sendikalı olarak geri dönmek için 


-Berikap işçileri direnişi – Kocaeli Darıca 



Direnişin sebebi: Kocaeli’nin Darıca İlçesi’nde bulunan, 

Almanya merkezli çok uluslu bir firma olan 

Berikap Kapak San. Ltd. Şti’de 4 işçi, Petrol-İş üyesi 

olduğu için işten çıkarıldıktan sonra 25 Aralık günü 


gündem 

43

gündem 

44 

-Sa-Ba işçileri direnişi – İstanbul (Tuzla) 



Direnişin sebebi: İstanbul Tuzla’da bulunan Sa-Ba 

fabrikasında, Petrol-İş üyesi olduğu için işten çıkarılan 

104 işçinin direnişi sürüyor. 

-Buca Belediyesi taşeron işçileri direnişi – İzmir 

Direnişin başlangıç tarihi: 25 Kasım 2010 


Direnişin sebebi: Buca Belediyesi’nde taşeron şirkette 

çalışırken iş güvencesi istediği için işten çıkarılan 

işçiler belediye önünde çadır açarak direnişe 

geçti. 

-Polyplex işçileri direnişi – Tekirdağ - Çorlu 



Direnişin sebebi: Tekirdağ’ın Çorlu İlçesi’ndeki Avrupa 

Serbest Bölgesi’nde bulunan fabrikada, Petrol-İş 

üyesi olduğu için işten çıkarılan işçiler direnişe geçti. 

-Eruslu Sağlık Ürünleri işçileri direnişi - Antep 



Direnişin sebebi: Antep Başpınar Organize Sanayi 

Bölgesi’nde, Sleepy ve Babyfit markalarıyla çocuk 

bezi üreten, 220 işçinin çalıştığı Eruslu Sağlık Ürünleri 

San. ve Tic. A.Ş. işçiler, Petrol-İş’e üye olduğu için 

işten çıkarılan 4 arkadaşları için 4 Kasım günü direnişe 

geçti. 

-Akdeniz Çivi işçileri direnişi – Mersin 

Direnişin başlangıç tarihi: 27 Ekim 2010 


Direnişin sebebi: Mersin’de bulunan Akdeniz Çivi 

fabrikasında işveren, sendikalı oldukları için Birleşik 

Metal-İş üyesi 14 işçinin işine son verdi. İşçiler, hem 

ödenmeyen ücretlerini ve fazla mesai ücretlerini almak 

hem de işlerine geri dönmek için fabrika önünde 


-İkinci Tekel direnişi – İstanbul 

Direnişin başlangıç tarihi: 4 Ekim 2010 


Direnişin sebebi: Anayasa Mahkemesi’nin kararını 

bekleyen ve sendikaları Tek Gıda-İş’ten bir açıklama 

bekleyen Tekel işçileri 4 Ekim günü, İstanbul 4. Levent’teki 

Tek Gıda-İş’in Genel Merkezi önünde direnişe 

geçti. 

-Anakonda işçileri direnişi – Kırklareli (Lüleburgaz) 

Direnişin başlangıç tarihi: 27 Eylül 2010 


Direnişin sebebi: Kırklareli Lüleburgaz’da kurulu 

bulunan İtalyan sermayeli Anakonda Isıtıcı ve Pişirici 

Cihazlar San. ve Tic. A.Ş’de, 6 işçi Birleşik Metal-İş’e 

üye oldukları için işten çıkarıldıktan sonra 27 Eylül 

günü fabrika önünde işlerine sendikalı olarak dönebilmek 

için direnişe geçti. 

-Mutaş işçileri direnişi – Kocaeli (Gebze) 

Direnişin başlangıç tarihi: 26 Ağustos 2010 


Direnişin sebebi: Kocaeli’nin Gebze ilçesi çıkışı E-5 

karayolu üzerinde kurulu Mutaş Demir Çelik Sanayi 

ve Ticaret AŞ’de Birleşik Metal-İş üyesi oldukları için 

işten çıkarılan işçiler, sendikalı olarak işlerine geri 

dönmek için direnişe geçti. 

-Rimaks Kot işçileri direnişi – Bartın 

Direnişin başlangıç tarihi: 15 ağustos 2010 


Direnişin sebebi: Bartın’daki Rimaks Kot 

Fabrikası’nda sendikalı oldukları için 9 ve 11 Ağustos 

günlerinde işten çıkarılan işçiler direnişe geçti. İşçiler 

fabrika içinde başlattıkları eylemlerini kent merkezine 

taşıdılar. İşçiler sendikalı olarak işlerine geri 

için direniyor. 

-Rimaks Kot işçileri direnişi – İstanbul (Tuzla) 

Direnişin başlangıç tarihi: 15 ağustos 2010 


Direnişin sebebi: Tuzla Organize Deri Sanayi bölgesinde 

bulunan Rimaks Kot Fabrikası’nda sendikalı 

oldukları için 9 ve 11 Ağustos günlerinde işten çıkarılan 

işçiler, işlerine sendikalı olarak geri dönmek için 

15 Ağustos’ta fabrika önünde çadır kurup direnişe 

geçti. 

-Betesan işçisi Zeynel Kızılaslan’ın direnişi - İstanbul 

(Tuzla) 



Direnişin sebebi: Tuzla’da tersaneler bölgesinde 

bulunan BETESAN Elektrik’te çalışan ve Tersane 

İşçileri Birliği Derneği Başkanı olan Zeynel Kızılaslan, 

örgütlenme çalışması yaptığı için 6 Ağustos’ta 

işten çıkarıldı. Kızılaslan, işe geri alınmak için 10 

Ağustos’tan itibaren fabrikanın önünde direnişini 

sürdürüyor. 

-İZGAZ işçileri direnişi - Kocaeli 



Direnişin sebebi: İzmit Gaz Dağıtım Şirketi’nde 

(İZGAZ) 11 sayaç okuma işçisi, “çalıştıkları birime 

ihtiyaç duyulmaması” gerekçesiyle 2 Ağustos günü

işten çıkarıldı. İşçiler işlerine geri dönmek için 3 

Ağustos günü Sabri Yalım Parkı’nda çadır açarak direnişe 

geçti. 

-Mas Daf Makine işçileri direnişi – Düzce 



Direnişin sebebi: Düzce 1. Organize Sanayi 

Bölgesi’nde kurulu Mas Daf Makine Sanayi’de Birleşik 

Metal-İş’e üye olduğu için işten çıkarılan işçiler, 

işlerine sendikalı olarak geri dönmek için direnişe 

geçti. 

-II. Çel-Mer direnişi – Gebze (Kocaeli) 

Direnişin başlangıç tarihi: 17 Temmuz 2010 


Direnişin sebebi: Kocaeli’nin Gebze ilçesinde Şekerpınar 

Mahallesi’nde bulunan Çel-Mer Çelik’te 

patron, sendikalı oldukları gerekçesiyle 23 işçiyi işten 

çıkardı. İşçiler sendikalı bir şekilde işlerine dönmek 

için direnişe geçti. 

-Bizimköy engelli işçilerin direnişi – Kocaeli 

Direnişin başlangıç tarihi: 10 Temmuz 2010 


Direnişin sebebi: Kocaeli’ndeki Bizimköy Engelli 

Üretim Merkezi’nde haklarını talep ettikleri için işten 

çıkarılan engelli işçiler, sosyal haklarıyla birlikte 

işe geri dönmek için direnişe geçti. 

-Samka Metal işçileri direnişi- İstanbul 

Direnişin başlangıç tarihi: 12 Mayıs 2010 


Direnişin sebebi: İstanbul’un Pendik İlçesi Kurtköy 

bölgesinde bulunan Samka Metal fabrikasında Birleşik 

Metal-İş’te örgütlendikleri için işten çıkarılan 

işçiler 12 Mayıs günü fabrika önünde direnişe geçti. 

-UPS işçileri direnişi - İstanbul 

Direnişin başlangıç tarihi: 3 Mayıs 2010 


Direnişin sebebi: UPS’de TÜMTİS üyesi oldukları 

için işten çıkarılan işçiler 3 Mayıs günü İstanbul 

Mahmutbey’deki aktarma merkezi önünde direnişe 

geçti. 

-Procast Metal işçileri direnişi- İstanbul 

Direnişin başlangıç tarihi: 29 Nisan 2010 


Direnişin sebebi: Tuzla Vernikçiler ve Organize 

Sanayi Bölgesi’nde kurulu Procast Metal Sanayi ve 

Ticaret Limited Şirketi’nde Birleşik Metal-İş üyesi oldukları 

için işten çıkarılan 12 işçi fabrika önündeki 


-Elkim Metal işçileri direnişi – Düzce 

Direnişin başlangıç tarihi: 8 Nisan 2010 


Direnişin sebebi: Düzce 2. Organize Sanayi 

Bölgesi’nde kurulu Elkim Metal Fabrikası’nda Birleşik 

Metal-İş’e üye olduğu için işten çıkarılan işçiler, 

işlerine geri dönmek için direnişe geçti. 

-Toros Devlet Hastanesi taşeron sağlık emekçileri 

direnişi - Mersin 

Direnişin başlangıç tarihi: 31 Mart 2010 


Direnişin sebebi: Mersin Toros Devlet Hastanesi’nde 

1 yıl önce, 40 yaşını doldurduğu için işten çıkarılan 

ve hukuk mücadelesini kazanarak iki ay önce işlerine 

dönen Dev Sağlık-İş üyesi sağlık işçileri çalıştıkları 

iki aylık sürenin ücretleri dahi ödenmeden tekrar 

işten çıkarıldı. Bunun üzerine işçiler 31 Mart günü, 

yargı kararlarına uyulana ve gasp edilen hakları geri 

verilene kadar direnişe geçti. 

-İSKİ işçileri direnişi - İstanbul 

Direnişin başlangıç tarihi: 15 Mart 2010 


Direnişin sebebi: İSKİ’nin sayaç okuma, barkod, 

açma-kesme, ihbar, sayaç değiştirme işlerini yapan 

Karel, Sistem ve Elsan taşeron şirketlerinde çalışan 

işçiler, 15 Mart’ta işlerine son verilmesinin ardından 

direnişe geçtiler. 

-Samatya Hastanesi inşaat işçileri direnişi - İstanbul 

Direnişin başlangıç tarihi: 14 Şubat 2010 


Direnişin sebebi: Samatya Hastanesi’nin inşaatında 

çalışan işçiler, bünyesinde çalıştıkları RT taşeron şirketinden 

maaşlarını alamadıkları için 14 Şubat’ta iş 

durdurma eylemine başladılar. 

-Atv Sabah işçileri grevi - İstanbul (Yeniden başladı) 

Grevin başlangıç tarihi: 13 Şubat 2009, 4 Mart 

2010’da yeniden başladı 

Grevdeki işçi sayısı: 10 

Grevin sebebi: Turkuvaz Medya’da (Atv-Sabah) çalışan 

Türk-İş’e bağlı Türkiye Gazeteciler Sendikası’na 

üye işçiler Toplu İş Sözleşmesi için greve çıktı. 

-Akkardan işçileri Kocaeli/Gebze 

Direnişin başlangıç tarihi: 12 Şubat 2010 


Direnişin sebebi: Kocaeli’nin Gebze ilçesinde otomotiv 

yan sanayi malları üreten Akkardan fabrikasında 

çalışan Birleşik Metal-İş üyesi 108 işçi kriz sebebiyle 

işten çıkartıldı. İşçiler işlerini geri almak için 

gündem 

45

gündem 

46 

fabrika önünde direnişe geçti. 

-Eko Depar Metal işçileri direnişi - İzmir 



Direnişin sebebi: İzmir Kemalpaşa’da bulunan Eko 

Endüstri Ltd. Şti ve Depar Yedek Parça Sanayi Ltd. 

Şti.’de çalışan işçiler Birleşik Metal-İş’e üye oldukları 

için işten çıkartıldı. İşten çıkartılan 14 işçi 26 Ocak 

günü direnişe geçti. 

-İtfaiye işçileri direnişi - İstanbul 



Direnişin sebebi: 1 Ocak 2010 günüyle birlikte 

iş sözleşmeleri sona eren İstanbul Büyükşehir 

Belediyesi’nde çalışan itfaiye işçileri güvencesiz çalıştırmanın 

dayatıldığı yeni şirketle sözleşme imzalamadı 

ve Saraçhane Parkı’nda çadır kurarak direnişe 

geçti. 

-Nema Tekstil işçileri direnişi – Düzce 



Direnişin sebebi: Düzce’de yüzde 90 Alman Winkelmann 

Kombi ortaklı Nema Makine Tekstil San. Ve 

Tic. Ltd. Şti. işyerinde çalışan 32 işçi Birleşik Metal-İş 

sendikasına üye oldukları için işten çıkartıldı. İşten 

çıkartılan işçiler 4 Kasım günü direnişe geçti. 

-Mutaf Ambar işçileri direnişi - Balıkesir 



Direnişin sebebi: Balıkesir Mutaf Ambar’da sendikalı 

oldukları için işten atıan 10 işçi aileleriyle birlikte 


-Ayzi Moda işçileri direnişi - İstanbul 



Direnişin sebebi: İstanbul İkitelli’de bulunan Ayzi 

Moda patronu, Ocak ayından bu yana asgari geçim 

indirimlerini ve son 3 aydır maaş ödemelerini yapmadığı 

işçileri kriz bahanesiyle işten çıkarttı. Bunun 

üzerine işçiler direnişe geçti. 

-Entes Elektronik işçisi Gülistan Kobatan’ın direnişi 

- İstanbul Direnişin başlangıç tarihi: 14 Mayıs 2009 


Direnişin sebebi: Gülistan Kobatan işe geri alınmak 

için direnişe geçti. Kobatan kriz gerekçesiyle 13 Mayıs 

2009’da işten çıkartılmıştı. (Direniş eylemleri listesi 

için Kaynak: Sendika Org./Grev Gözcüsü) 

Zor ve fakat doğru olan: 

Yani Ocak 2011 başında, geçmişi üç ay olan toplam 

211 işçinin katıldığı, toplam 8 işyeri kapısında –çevresinde 

direniş eylemi vardı. Bu direniş eylemlerinin 

çoğu sendikalı oldukları gerekçesiyle işten çıkarılan 

işçilerin eylemleri idi. 

Süren diğer direniş eylemlerinin çoğunda başlangıçta 

direnişte olan işçilerin önemli bölümü direnişi 

bırakmıştı; kararlı olan az sayıda işçinin eylemi olarak 

sürüyordu bu direnişler. Başlangıç sayıları itibarıyla 

süren diğer direnişlerdeki toplam katılım da 600 

civarında idi. 

Ocak 2011 itibarıyla KK/T de grev eylemi yoktu. 

Ancak Birleşik Metal İş, MESS ile sürdürdüğü TİS 

görüşmelerinde, Türk Metal ve Çelik İş tarafından 

imzalanan anlaşmayı ve kendisine de dayatılan anlaşmayı 

reddetmişti. Yani gelişme içinde Birleşik Metal 

İş’in greve gitme olasılığı oluşmuştu. 

İşçi eylemlerinde durum bu iken, emekçi sınıfların 

diğer kesimlerinde de kayda değer bir hareketlilik 

yok. 

Son dönemde öğrencilerin belirli bir kesiminde bir 

hareketlenme var. Polis bu hareketlenmeyi başlangıcında 

ezmek için öğrenci eylemlerine karşı acımasızca 

saldırıyor. Hükümet yandaşı medya da bu hareketleri 

bir yandan küçümseyerek, diğer yandan büyük bir 

komplonun parçası olarak göstererek etkisizleştirmeye 

çalışıyor. Fakat görünen bu alanda hareketliliğin 

gelişeceği. Burada esas sorun, bu hareketin ufkunun 

anti-AKP mücadele sınırları ile daraltılmamasının 

sağlanmasıdır. 

Bir bütün olarak ele alındığında, sistem muhalifi 

emekçi hareketi hala çok zayıftır. Bu hareketin merkezinde 

durması gereken işçi hareketinin boyutları 

da, işçilere yönelen saldırıların boyutları ve direniş, 

mücadele nedenleri göz önünde alındığında, olması 

gerektiğinden çok geridir. Bunda yoğun işsizlik baskısı, 

işçilerin işini kaybetme korkusu yanında sarı ve 

reformist sendikaların her mücadeleyi satan, işçilere 

hiçbir güven vermeyen tavırları da önemli rol oynamaktadır. 

Bunun sonucu sendikal örgütlenme bağlamında 

da işçi sınıfının örgütlülük seviyesinin geri 

olmasıdır. 

İşçi sınıfı içinde Komünist ve devrimci örgütlenme 

çok zayıftır. Geneli itibarıyla ele alındığında 

sosyalizm/komünizm işçiler-emekçiler arasında bir 

çözüm, bir alternatif olarak görülme durumunda değildir. 

Burjuvazi muazzam propaganda imkanlarını 

kullanarak, sosyalizm/Komünizmi –revizyonistlerin 

de yardımıyla- 1950’ler ikinci yarısı sonrasının

sosyal faşist rejimleri ile eşitlemeyi başarmıştır. Diğer 

yandan yine revizyonistlerin yardımıyla geliştirilen 

yoğun anti Stalinist –anti komünist kampanya 

da emekçi yığınların bilincini karartmada başarılı 

biçimde kullanılmıştır. Bu arada sol adına, devrimcilik 

adına T/KK solunda yaygın olan küçük burjuva 

devrimciliğinin teori /pratik uyumsuzluğu da, 

sol içi, solu emekçilerden koparan şiddet eylemleri; 

devrimcilik adına halka yönelen kimi eylemler de 

işçileri devrimci/komünist örgütlülüğe karşı ihtiyatlı 

ve uzak tutmaktadır. Genelde “Sol” a yaygın bir 

güvensizlik vardır ve bunun sonucu örgütsüzlük olmaktadır. 

Bütün bunların bilincinde, işçi hareketinin 

yeniden yükseleceği dönemlere hazırlıklı girebilmek 

için işçiler arasında, işletmelerde örgütlenmeyi güçlendirmek, 

işçi sınıfının Bolşevik Partisini sabırlı, 

sistemli bir faaliyetle işletme/fabrika örgütleri temeline 

oturtmak komünistlerin esas görevidir. Bu zor ve 

fakat doğru olandır. Zor olanı başarmanın yolu, işçi 

sınıfının güvenini kazanmaktan geçmektedir. Bunun 

için teori ve pratik uyumluluğu ve hata yapıldığında 

bunu açık özeleştiri ile aşmak, ilkeli ve fakat somutun 

somut tahliline dayanan esnek bir siyaset mutlak gerekliliklerdir. 

Kürt Ulusal Hareketi: 

Ülkelerimizde toplumsal/sınıfsal hareket bağlamında 

on yıllardan beri olduğu gibi 2011’e girerken de en 

kitlesel ve en dinamik hareket Kürt Ulusal Hareketi. 

Hareket siyasi önderliği ve siyasi yönelimi açısından 

reformist burjuva hareketidir, sınıfsal tabanı itibarı 

ile ise köylü hareketidir. Bu açıdan yaklaşıldığında 

ulusal talepler temelinde gelişen köylü hareketi, KK/T 

deki sınıf hareketinin en kitlesel en dinamik bölümü 

görünümdedir. T.C. devleti şimdi 26 yılı aşkın süredir 

yürüttüğü bir yok etme savaşı ile bu hareketin 

öncü ve silahlı gücü konumundaki örgütü, PKK’ni 

yok ederek, bu hareketi ezmeye çalıştı. Fakat en yoğun 

faşist yöntemlerle yürütülen savaşta bu amaca 

varılamadı. Özel sermayeli işbirlikçi tekelci Türk büyük 

burjuvazisinin belirleyici kesimi, süreç içinde, 

başlangıçta adı bile anılmayan “Kürt sorunu” nun 

varlığını kabul etmek zorunda kaldığı gibi, bu “sorunun” 

salt askeri yöntemlerle çözülemeyeceğini de 

gördü ve savunmaya başladı. Batılı emperyalistler, en 

başta da ABD emperyalizmi, sorunun salt askeri yöntemlerle 

çözülemeyeceğini telkin ediyorlardı. AKP 

hükümeti bu siyaset değişikliği talebine “Açılım” 

siyaseti adı altında cevap verdi. Bu siyaset PKK’ni savaşan 

silahlı bir örgüt olmaktan çıkarma, haklarında 

arama kararı olmayanları “düz ovada siyasete” katarak, 

PKK’ni “dağdan indirme”yi, yani PKK’yi PKK 

olarak tasfiyeyi temel alan bir siyasetti. PKK silahlı 

güç olarak tasfiye edilirken, bir başka isimle sivil siyasetin 

bir aktörü olarak sorunun çözümü içine çekilecekti. 

“Açılım siyaseti” en ileri noktasında, T.C.’nin 

“ülkesi ve milleti ile bölünmezliği”ni temel alan, Türk 

olmayan milliyetlere “Türk” kavramı ile eşitlenen 

“Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığı” üst kimliği altında, 

kendi alt kimliklerini kullanma “hakkı!!!”nı 

tanıyan, Kürtçe’nin ve Türkiye’de konuşulan Türkçe 

dışındaki diğer ana dillerin serbestçe konuşulmasını 

reddetmeyen ve fakat devlet dilinin Türkçe olmasını 

sorgulatmayan, yerel yönetimlere daha fazla yetki veren 

bir idari reformla sorunu çözmeyi öngören bir siyasetti. 

Bu siyasetin uygulanmasında örneğin TRT 24 

saat Kürtçe yayına başladı. Bu siyasetin uygulanması 

için bir ilk adım olarak içinde PKK gerillalarının 

ve Güney Kürdistan’da Mahmur mülteci kampına 

göç etmek zorunda kalmış olan Kürt göçmenlerden 

bir gurup insanın yer aldığı 36 kişilik bir kafilenin 

Türkiye’ye tutuklanmadan girmesine izin verildi. Ve 

fakat daha bu ilk adım PKK ile savaşın bitirilerek çözülmesinden 

yana olmayan kesimlerin büyük tepkisi 

ile karşılandı. Bunda Kürt halkının barışa duyduğu 

özlemi dile getiren gösterili karşılaması bahane olarak 

kullanıldı. AKP’nin “Açılım” siyaseti bir süre rafa 

kalktı. Sınırdan geçerken tutuklanmayan PKK gerillaları 

ve Mahmurdan gelen bir bölüm Kürt hakkında, 

daha sonra tutuklama kararı çıkarıldı. 

Referandum sonrası: “Açılım” yeniden… 

Referandum bir yanı ile AKP’nin açılım siyaseti 

konusunda da bir referandumdu. MHP’nin bütün 

Referandum Kampanyası boyunca AKP’ne en çok 

yüklendiği konu bu idi. Referandum’da BDP’ye sayılması 

gereken boykot oyları yanında evet oylarının 

en yüksek oranda çıktığı iller Kürdistan illeri oldu. 

Bu AKP’ne açılım siyasetini kaldırıldığı raftan indirmeye 

yönelik bir çağrı idi aynı zamanda. 

Bu arada 2010’da İmralı’nın denetimi de sivil yönetimin, 

Adalet Bakanlığı’nın eline geçmiş, PKK’nin 

siyasetinin belirleyici unsuru A. Öcalan ile sivil yönetimin 

doğrudan pazarlıklarının yolu açılmıştı. 

Referandum, PKK ve BDP çözüme bir türlü katılmaksızın 

çözüm olamayacağını, PKK ve DTP’nin 

Kuzey Kürdistan’da, ama sadece orada değil, genel 

olarak Kürtler içinde önemli bir tabanı olduğu ve 

gündem 

47

gündem 

48 

Kürtler içinde en önemli siyasi aktörler olduklarını 

bir kez daha ispatladı. Referandum sonrasında AKP 

hükümeti, sadece “yandaş medya”da değil, medyanın 

büyük çoğunluğunda kabul edilen bu gerçek karşısında, 

açılım siyasetini yeniden canlandırmakta da aktifleşti. 

AKP yandaşı medyada daha önce kesinlikle 

devlet tabusu olan “PKK ile doğrudan pazarlık” hatta 

“A. Öcalan’la doğrudan pazarlık” konuları açıktan 

tartışılmaya başlandı. A. Öcalan’ın devletin kendisi 

ile çeşitli kereler görüştüğü yönündeki açıklamaları 

artık yalanlanmamaya başlandı. AKP hükümetinin 

bu bağlamda takındığı tavır “kendilerinin doğrudan 

görüşmediği, fakat devletin görevlilerinin görüşüyor 

olabileceği” biçiminde oldu. 

Referandum ertesinde görünen o ki, 31 Ekimde süresi 

dolacak “eylemsizlik süreci”nin uzatılması için 

sıkı pazarlıklar yürüdü. 

Bu dönemde yapılan görüşmeleri A. Öcalan, görüşme 

notlarında “diyalogdan müzakereye geçiş süreci” 

olarak değerlendirdi. Bunun sonucunda İmralı’dan 

Kandil’e giden bir tavrın değerlendirilmesi temelinde 

PKK’nin (KCK) nin tavır takınması gündemdeydi. 

PKK’nin 31 Ekimde süresi dolan “eylemsizlik kararı” 

bağlamında tavır takınacakları gün Taksim’de, 

daha sonra Kürdistan Özgürlük Şahinleri (TAK) adına 

üzerlenilen bir bombalı intihar/saldırı eylemi oldu. 

Bu eylem objektif olarak uzatılması beklenen “eylemsizlik” 

veya “tek taraflı” ateşkese de karşı yapılmış, 

savaşı kışkırtan bir eylemdi. BDP, PKK ve A. Öcalan 

bu eylemi kınadılar. İlk kez bir TAK eylemi bu güçler 

tarafından açıkça red ve mahkum ediliyordu. PKK, 

KCK adına Behdinan’dan yapılan açıklamada aynen 

şöyle diyordu: 

„Mücadelemiz önemli ve tarihi bir sürece girmiş 

bulunmaktadır. Önderliğimizin çağrısı üzerine geliştirilen 

eylemsizlik sürecinin zamanı dün 31 Ekim 

günü itibariyle bitmiştir. Hareketimizin yönetimi 

Önderliğimizin yeni çağrısı temelinde yoğun bir 

tartışma sürecini tamamlayarak bundan sonraki dönem 

için önemli ve tarihi bir adım atmanın hazırlığı 

içindeyken dün İstanbul Taksim’de bir intihar eylemi 

gerçekleşmiştir. Hareketimizin eylemsizlik sürecini 

uzatma kararını aldığı, barış ve demokratik çözüm 

için tarihi bir adıma hazırlandığı günde bizim böyle 

bir eylemi düzenlememizin mümkünatı yoktur. Ne 

Hareketimizin yönetimi ne de bize bağlı herhangi bir 

birimin böyle bir eylem ve planlaması asla söz konusu 

değildir. Bu gerçeğe rağmen ima yoluyla da olsa bazı 

kesimlerin Hareketimizi işaret etmesi gerçekleri yansıtmamaktadır 

ve doğru değildir. Bu eylemle hiçbir 

biçimde herhangi bir ilgimiz yoktur. Kaldı ki, sivil 

insanların zarar görebileceği böylesi eylem biçimleri 

Hareketimizin tarzı olamaz. Kamuoyuna ve demokratik 

kesimlere duyurulur.” 

Bu tavrın hemen ertesinde, KCK adına, 1 Kasım’da 

Behdinan’dan yapılan açıklamada ise Eylemsizlik sürecinin 

seçimlere kadar uzatıldığı şöyle duyuruldu: 

“Eylemsizlik süresi boyunca yaşanan tüm gelişmeleri 

değerlendiren Önderliğimiz ve Hareketimiz, -her 

ne kadar AKP hükümeti ciddi ve olumlu bir karşılık 

vermemiş olsa da- sorunun giderek gündeme oturması, 

kamuoyunda tartışılması ve bazı çevreler ile devlet 

içindeki bir kesimin diyalog ve çözüm eğiliminde 

olması olumlu bir gelişme olarak değerlendirilmiştir. 

Önderliğimiz bu eğilimi cesaretlendirmek, güç vermek, 

hükümette ve parlamentoda çözüm zihniyetini 

geliştirmek için eylemsizlik sürecini uzatmaya dönük 

Hareketimize kapsamlı bir mesaj iletmiştir. 

Yönetimimiz bunu değerlendirerek Önderliğimizin 

görüş ve perspektiflerini yerinde bulmuştur... 

2011 genel seçimlerine kadar eylemsizliğin sürdürülmesine 

karar vermiştir.” 

Çözüm için Tek adres: 

A. Öcalan’ın direktifi ile “eylemsizlik süreci”nin seçimler 

ertesine kadar uzatılması; ve A. Öcalan’ın görüşme 

sürecini “müzakare sürecine geçişin başlangıcı” 

vb. biçiminde değerlendirmeleri, BDP saflarında 

siyaset yapan ve süren savaşın sonlandırılmasını isteyenler 

tarafından artık silahlı mücadelenin sonu 

geldi, işlevi tamamlandı biçiminde yorumlandı. Bu 

yorumu yapanlardan biri Amed Belediye Başkanı 

Osman Baydemir oldu. Osman Baydemir 1 Kasım 

günü kendisini makamında ziyaret eden Kanada’nın 

Ankara Büyükelçisi Bailey’e, 21’inci yüzyılda silahın 

rolünü tamamladığını, sorunların çözümünde silahın 

bir araç olma özelliğini yetirdiğini belirterek şöyle 

dedi: 

“Bütün sorunların çözüm yöntemi sadece diyalog, 

müzakere ve istişare olmalıdır. Kürt sorunu özelinde 

şiddet ve silahın yani askeri operasyon ve silahlı 

eylemin Kürt sorununun çözümünü tam tersine 

zorlaştırıyor. Dolayısıyla bizim temel önceliğimiz, 

temel duruşumuz, silahların bir an önce susmasıdır. 

Silahların bir daha konuşmaması için diyalog ve istişarenin 

başlamasıdır. Hepimize düşen silahların 

nasıl çözüm yöntemi dışına çıkarabilmenin üzerinde 

yoğunlaşmamız ve onun üzerinde formüller üretmek

olmalıdır. Hem hükümetin, hem devlet kurumlarının 

aynı zamanda uluslararası kurumların silahın 

yöntem dışına çıkarılması için cesaretlendirici, teşvik 

edici, motive edici çaba içerisinde olması lazım.” 

A.Öcalan, bir diplomatla diplomasi diliyle yapılan 

bu konuşmaya çok öfkelendi. Bunun nedeni de bellidir. 

A Öcalan için, kendi dışında bir çözüm mümkün 

değildir. Eğer çözüm olacaksa, buna A. Öcalan’la 

devlet pazarlıkları temelinde karar verilecektir. Kararın 

tek adresi odur. PKK silahlı güç olarak var olduğu 

sürece, ve PKK için A.Öcalan’ın direktifleri belirleyici 

olduğu sürece –ki durum budur- gerçekten de 

çözümün tek adresi, silahlı mücadelenin ne olacağı 

konusunda, savaşın sürmesi veya durması konusunda 

karar verici merci A.Öcalan’dır. Bu durum devletin 

elinde tutsak olan A. Öcalan’ın yaşamı için de tek güvencedir. 

Silahlı mücadelenin “miyadını doldurmuş” 

olması, “çözüm yöntemininin sadece diyalog, müzakere 

ve istişare “ olması halinde, çözüm için Abdullah 

Öcalan’a ihtiyaç kalmaz. Yani bu anlamda “silahlı 

mücadele zamanını doldurdu” biçiminde değerlendirmeler, 

çözümde BDP gibi legal siyasi aktörleri öne 

çıkaran, fakat PKK ve en başta da tabii A.Öcalan’ın 

önemini azaltan değerlendirmelerdir. Abdullah Öcalan, 

Baydemir’in bu konuşması ertesinde yapılan ilk 

avukat görüşmesinde, Baydemir ve onun gibi düşünenleri 

şöyle hizaya çekti: 

“Fakat bakıyorum bazen öyle şeyler oluyor ki, çok 

şaşırıyorum, öfkeleniyorum. İşte basından izledim, 

bazıları çıkıp sorumsuzca ‘silahlı mücadele miadını 

doldurmuştur’ diyor. Buna kendileri nasıl karar verirler, 

bu hakkı nasıl kendilerinde buluyorlar? Silahlı 

güçlerin pozisyonu ve geleceği hakkında Kandil bile 

tek başına karar veremezken, bunları nasıl söyleyebiliyorlar? 

Açık söylüyorum Kandil bile bu konuda tek 

başına yetkili değil. Bu sorunu Kandil bile çözemezken 

onlar nasıl çözecekler? Bunları dile getirenler, silahlı 

güçlerle bir ilişkileri yok ki nasıl onlar hakkında 

söz söylesinler! Herkes kendi işine bakmalı, herkes 

sorumlu olduğu konularla ilgilenmeli, kafa yormalı, 

söz söylemelidir. Bazıları bırakmış kendi asıl işlerini 

silahlı güçlerin durumunu konuşuyor, bu konu onlara 

düşmez. Bunları anlamıyorum, niye kendi işlerini 

yapmıyorlar, niye kendi işi olmayan konulara giriyorlar? 

Anlamıyorlar mı? Şöyle bir düşünüyorum da herkes 

işin içinde görünüyor ancak Kürtlerin geleceği, 

özgürlüğü hakkında kafa yoran, üreten yok. Burada 

yanlış anlaşılmasın, binlerce, on binlerce arkadaşımızın 

emeği, katkısı var ama yeterli değil. Yeni savunmalarımda 

bu konuyu işledim, nasıl başladığımı, 

nasıl bugüne getirdiğimi edebi bir dille anlatıyorum. 

Ama siyasi mücadele yürütenlerin çoğu fiziken varlar 

ancak bu konularda kafa yormuyorsunuz. Herkes 

hala bana yaslanmış, her şeyi benden bekliyorlar. Ben 

bu yüzden uyuyamıyorum burada, kafa yoruyorum. 

Ama onlar kendi yapması gereken işleri dururken, 

bunu doğru dürüst yapmazken kalkıp kendilerini 

aşan, dünyanın, ABD’nin Avrupa’nın bile çözemediği 

silahlı güçler konusunda ahkam kesiyorlar. Çözebilseydi 

ABD ve Avrupa bu konuyu çözerdi ama 

onları bile aşan bir konu olduğunu gördüler. ABD’si 

Avrupa’sı bile artık bu konuda beni tek etkili-yetkili 

kişi olarak görürken bunların yaptıkları açıklamalara 

bakın! Çevik Bir bile burada benimle görüşürken “sen 

dağa çıkardın sen dağdan indireceksin” demişti. Tabi 

burada yarı tehdit de vardı, tehdit olabilir de olmayabilir 

de. Önemli olan bir gerçeği tespit etmesiydi. Burada 

yaptığım bu süreçteki görüşmelerde heyettekiler 

bile ancak silahlı güçler sorununu benim çözebileceğimi 

belirttiler. Bu gerçekleri herkes görürken, bizimkiler 

niye göremiyorlar? Kalkıp silahlı güçler miadını 

doldurmuş diyorlar, AKP seni bırakır mı? Hem parası, 

hem olanakları, hem gücü var, senin neyin var, yer 

yutar seni. Bunu nasıl görmüyorsunuz? Şimdiki gibi 

rahat siyaset yapabilecek misiniz, devlet seni yaşatır 

mı, neyin karşılığında silahlar bırakılsın diyorsunuz? 

İşte basit gibi gelebilir ama Diyarbakır’da TOKİ inşaat 

çukurunda iki çocuk boğulmuş, bu ölümleri engellemek 

için ne yapıldı, iki kepçe toprak atılsa içine, o 

çukur kapatılsa bu ölümler olmayacak.” 

A. Öcalan’ın Baydemir’i doğrudan karşısına alan 

bu tavrı, Baydemir ve BDP içinde Baydemir gibi düşünenler 

tarafından “Herkesin eleştiri hakkı vardır. 

Büyütülecek bir şey yoktur” şeklinde bir tavırla geçiştirildi. 

Daha sonraki gelişme içinde, görüşmelerin kesilmesine 

kızdığı anlaşılan A. Öcalan, kendisinin çözüm 

için tek adres olduğunu bir kez daha gösterdi. Kasım 

sonunda yapılan Avukat görüşmesinde A.Öcalan 

“eylemsizlik” sürecinin Mart’ta bitebileceğini, “daha 

kötü bir sürecin başlayabileceğini” söyledi. Notlarda 

söylenenler şöyle idi: 

“Burada son bir aydır herhangi bir görüşme olmuyor 

ama bu ileride olmayacağı anlamına da gelmez. 

Buradaki görüşmeler müzakere değil hatta diyalog 

da değil aslında ben bir aracıyım, arabulucuyum burada. 

Ben devlet ile PKK arasında aracıyım. Çünkü 

henüz müzakerelere geçmedik. Müzakereye geçilse 

gündem 

49

gündem 

50 

maddeler üzerinde tartışılır. Fakat henüz üzerinde 

somut konuştuğumuz bir madde yok çünkü Hükümet 

henüz karar vermemiş. Müzakereye geçilse bu 

görüşmeler nasıl sonuçlanır bilemiyorum. 

1 Mart’a kadar bir sonuç çıkması lazım. 1 Mart iyi 

bir tarihtir, güzel-uygun-bir tarihtir. Bu tarihe kadar 

bu görüşmeler bir sonuç verirse, anlamlı bir barış, 

onurlu bir barışla sonuçlanır. Ben buna kutsal barış, 

büyük barış derim. Ya da bu görüşmelerden bir şey 

çıkmaz, daha kötü bir süreç başlayabilir. 1 Mart’a kadar 

görüşmelerden anlamlı bir barış çıkmazsa ben bu 

aracılıktan çekilirim, çekilmekten ziyade “yapamadım, 

başarısız oldum, devlet de, hükümet de çözüme 

gelmedi, artık daha fazla aracı olamam” diyeceğim. 

Karışmayacağım onlara. Verdiğim tarih 1 Mart. Sıfıra 

doğru geri sayım başladı.” 

Bunun üzerine KCK’dan da sürecin 1 Mart’ta yeniden 

değerlendirileceği yönlü açıklamalar geldi. Bu aslında 

seçime savaşsız bir ortamda girmeyi planlayan 

AKP açısından hiç istenmeyen bir gelişme idi. 

Daha sonra 7 Aralık görüşmesinde, A.Öcalan “Mart 

ayına kadar” sözlerinin yanlış anlaşıldığını açıkladı, 

ve Gülen Cemaatine uzlaşma mesajları gönderdi. Bu 

bağlamda notlara yansıyanlar şöyle idi. 

“Zaman Gazetesi’nden Hüseyin Gülerce’nin bazı 

değerlendirmeleri olmuş. Bu vesile ile ben de kendi 

cemaatlerine ilişkin şunları belirtmek istiyorum. 

Tabi biz hiçbir zaman kendilerinin varlığını inkar 

etmedik, onlardan da bizi inkar etmemelerini bekleriz. 

Hem kendileri hem biz, gerek Türkiye’de gerek 

Ortadoğu’da önemli aktörleriz. Kendileri Türkiye’nin 

hatta Ortadoğu’nun demokratikleşmesinde rol alabilirler, 

önemli bir güçleri var. Ben, kendilerini bir tarikat-cemaat 

olarak görmüyorum. Hatta tek başına 

ne bir tarikat ne de bir cemaattir. Biraz sivil toplum 

örgütü hatta bir siyasi parti işlevine sahip olduğunu 

düşünüyorum. Rolü önemlidir. Bana göre daha çok 

Türkiye ve Ortadoğu’da bir sivil toplum örgütüdür. 

Sivil toplum örgütleri gibi toplumun demokratikleşmesinde, 

aydınlatılmasında herhangi bir siyasi çıkar 

beklemeden rol alabilirler. Hatta Ortadoğu’nun bir 

siyasi partisi gibiler. Ben böyle görüyorum kendilerini. 

Oldukça dinamik güçleri var, biz de dinamik 

bir gücüz. Bu iki dinamik gücün karşılıklı anlayış 

göstermesi ve dayanışma halinde olması durumunda 

Türkiye’de birçok temel sorun çözülecektir. Bu dayanışma 

sadece Türkiye’yi değil Ortadoğu’yu da etkileyecektir. 

Burada önemli olan bazı temel kavramların 

tanımını iyi yapmaktır. Örneğin ben, kendilerinin 

Türklük ve islamiyet konusundaki görüşlerini biliyorum, 

bu görüşleri önemli buluyorum. Burada 

belki uzun uzadıya açamayacağım ancak bu konuda 

araştırmalarım ve derinleşmem var. Son yazdığım 

savunmamda da bu konulara oldukça değiniyorum. 

Türkiye’de statükonun aşılması ve demokratikleşme 

süreci için herkes birlikte çalışabilir. Bu konularda 

ortak zemin demokrasi olmalıdır.” 

A. Öcalan görüşme notlarında ayrıca gerillanın 

dikkat etmesi gereken hususları sayarken şu değerlendirmeleri 

yapıyordu: 

“En önemli husus, çatışmasızlık ortamının korunmasıdır. 

Gerilla, çatışmasızlık pozisyonunu-konumunu 

iyi sağlamalıdır. Zorunlu ihtiyaçlar dışında, hayati 

şeyler olmadıkça çatışma riski doğuracak alanlara 

girmemelidirler. Çatışma riski taşıyan ortamlardan 

uzak durmalıdır. İşte Hakkari’deki yaşanan çatışmalar 

gibi olmamalıdır. Biliniyor orada bir imam öldürüldü, 

sonra 9 gerilla katledildi, daha sonra da 9 köylü 

katledildi. Çatışmasızlık posizyonuna uyulmazsa bu 

tür olaylar tekrar yaşanabilir.” 

Abdullah Öcalan’ın bu açıklamaları ertesinde KCK 

adına benzer açıklamalar yapıldı. Bir kez daha çözüm 

için tek ve gerçek adresin kim olduğu, siyasetin kim 

tarafından belirlendiği ortaya konmuştu. Öcalan’ın, 

PKK açısından düne kadar en önemli düşmanlardan 

biri olarak görülen Gülen cemaatine uzattığı barış 

eli de, yine kendini çözümün esas adresi gösteren ve 

olası bir çatışmayı önlemeye yönelik bir çağrıydı. Görüşmeyi/pazarlıkları 

yürütenlere verilen mesaj açıktı 

: “Ben buradayım, örgüt benim dediğimi yapıyor, savaşın 

sürmesini engelleyecek tek güç benim.” 

KCK Operasyonları 

AKP hükümeti bir yandan “Açılım” siyasetini yeniden 

canlandırıp, savaşı sonlandırmaya yönelik adımlar 

atarken, diğer yandan bundan bir buçuk yıl önce 

başlatılmış olan ve esasta hemen tümü legal planda 

siyaset yapan Kürt siyasetçileri, Belediye Başkanlarını, 

BDP üyelerini hedef alan KCK Operasyonları da 

bütün hızıyla sürüyor. Gün geçmiyor ki, KCK operasyonu 

adı altında birileri göz altına alınmasın. Şu anda 

1500’e yakın KCK tutuklusu var. İlk tutuklananlara 

karşı davalar başladı. Davalarda tutuklular sorguda 

kimlik tespitinde kendi ana dillerinde cevaplar verdiler. 

Cevapları Mahkeme tutanaklarına “bilinmeyen 

bir dilde konuştukları için anlaşılamadı” biçiminde 

geçirildi. Savunma aşamasında savunmalarını Kürtçe 

yapacaklarını açıkladılar. Mahkemeler ( biri dışın-

da ) Kürtçe savunma hakkını reddetti. Bu kararı alan 

mahkeme heyetini konusunda reddi hakim talebi de 

reddedildi. Gelişme kararların savunmalar alınmadan 

verilmesi yönünde. Yani Kürtlere en doğal insan 

hakkı olan anadillerinde konuşma hakkının devlet 

katında, resmi dairelerde olmayacağı açıkça gösteriliyor. 

KCK operasyonları ve davalarındaki tavırlar 

aslında Kürt yığınlara “size legal çalışma hakkı yok, 

açıkça anti PKK tavrı takınmazsanız, sizi terörist ilan 

eder yargılar, yasaklarız; size ana dilinizde konuşma 

hakkı yalnızca evinizde, sokakta, kahvede var! Devlet 

daireleri, resmi dairelerde Kürtçe konuşmak yok, yasak” 

mesajlarını veriyor. Bu tavırlar ve mesajlar objektif 

olarak AKP’nin açılım siyasetine tersmiş gibi 

görünen, Kürt gençlerine tek yol olarak dağ yolunu 

gösteren, savaşı kışkırtan tavırlar ve mesajlar. Fakat 

meselenin bir başka yanı var: Türk hakim sınıfları, 

çok uzun süreden beri, Kürt hareketi içinde PKK ve 

A. Öcalan’sız bir çözüm imkanı ve böyle bir çözüm 

için muhataplar arıyor. BDP içinde izlenecek taktik 

konusunda belli görüş ayrılıklarının olduğu, BDP 

içinde bir kesimin her şeyin Öcalan tarafından belirlenmesinden 

rahatsızlık duyduğu da aşikar. Bir kesim 

gelinen yerde silahlı mücadelenin miadını doldurduğunu 

ve aslında çözüme giden yolda engel konumuna 

bile geldiğini düşünüyor. Yer yer bu görüşler dillendiriliyor 

da. KCK operasyonu, bu bağlamda AKP’nin de 

onayıyla KCK içindeki “radikal” silahlı mücadeleyi 

bugün de mücadelenin en önemli ayağı olarak gören, 

kıblesi A. Öcalan olan kesimi tasfiye yoluyla, “ılımlı” 

kanadı güçlendirmeye yönelik bir operasyon olabilir. 

AKP’nin bu operasyona açıkça karşı çıkmaması, 

hükümet olarak açıkça sahiplenmesi, BDP’ye yapılan 

“kendinizi PKK’dan ayırın”, “PKK’yi terörist örgüt 

olarak kınayın” baskısı, KCK operasyonunun böyle 

olduğunu gösteriyor. 

Son dönemde BDP ve legal planda bir cephe örgütü 

konumundaki Demokratik Toplum Kongresi iki 

önemli konuda çözüm yönünde inisiyatif alan ve bütün 

siyasi aktörleri tavır takınmaya zorlayan somut 

adımlar attılar. 

Anadil /iki dilli belediyecilik… 

Atılan adımlardan biri anadil kampanyasının, 

BDP’nin belediyeyi elinde bulundurduğu seçilmiş 

kentler ve beldelerde fiilen iki dilde belediyecilik biçimine 

büründürülmesi. Belediyeler şimdi belirli 

kent ve beldelerde iki dilde hizmet sunuyor. Bu gayet 

doğal, şimdiye kadar çoktan gerçekleştirilmiş olması 

gereken, aslında geç bile kalınmış bir gelişme. 

Nüfusunun büyük çoğunluğu Kürt olan ve Kürtçe 

konuşan bir alanda, belediye hizmetlerinin bugüne 

kadar Kürtçe sunulmamış olması aslında sorgulanması 

gereken şey. Şimdi fiilen bu anormallik ortadan 

kaldırılıyor. Bu en tabii bir insan hakkının fiilen kullanılmasından 

başka bir şey değildir. Bu fiili durum 

yaratma, gerçekte Türkiye toplumunun demokratikleştirilmesi 

yönünde atılmış somut bir adımdır. Aynı 

şekilde anadilde savunma hakkının savunulması ve 

fiilen kullanılması, nüfusun önemli bir bölümünün 

Kürt olduğu bir ülkede Kürtçenin, Türk dili yanında 

bütün devlet dairelerinde kullanılması talepleri, ana 

dilde eğitim talepleri de bütünüyle haklı, demokratik 

taleplerdir. Bu taleplere gerçekten demokrasi isteyen 

herkesin sahip çıkması gerekir. Hal böyle iken, bu 

talepler, egemen sınıfların siyasi aktörleri tarafından, 

tabii en başta ırkçı-Türkçü bölünme paranoyasını 

körükleyen MHP ve CHP tarafından bir düşmanlık 

kampanyası ile karşılandı. Ordu da devreye girip, 

Genel Kurmay Başkanlığı adına T.C.’de devlet dilinin 

“Türkçe” olduğunu hatırlattı! Şöyle dendi Genel 

Kurmay’ın yeni muhtırasında: 

“Büyük Önder Atatürk’ün Türk ulusuna armağan 

ettiği en büyük eseri olan Türkiye Cumhuriyeti; halk 

egemenliğine dayalı, kuruluş felsefesinin temelinde, 

“Üniter devlet” ve “Ulus devlet” olgusunun yer aldığı, 

demokratik bir yapı ve sağlam hukuki temeller üzerinde 

yükselerek bugünlere ulaşmıştır. 

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın değiştirilmeyecek 

hükümleri arasında yer alan 3’üncü maddesi; 

“Türkiye devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir 

bütündür. Dili Türkçedir.” hükmünü amirdir. 

Dil, kültür ve ülkü birliği, bir millet olmanın başta 

gelen vazgeçilmezleridir. Dil birliğinin olmaması durumunda 

bunun sonuçlarının neler olacağı, tarihteki 

birçok acı örnekleriyle gözler önündedir. 

Son günlerde “Dilimiz” üzerinde kamuoyunun 

gündeminde yer alan birtakım tartışmaların, cumhuriyetimizin 

temel kuruluş felsefesini kökten değiştirecek 

bir noktaya doğru hızla götürülmeye çalışıldığı 

endişeyle izlenmektedir. 

Türk Silahlı Kuvvetleri; Devletin, Anayasamızda 

yer alan, Türk milletinin bağımsızlığını ve bütünlüğünü, 

ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi 

koruma görevi kapsamında; Ulus devlet, 

üniter devlet ve laik devletin korunmasında her zaman 

taraf olmuş ve olmaya devam edecektir.” 

Meclis başkanı, AKP nin değişik sözcüleri, Cukm- 

gündem 

51

gündem 

52 

hurbaşkanı ,en sonunda CHP ve MHP tarafından 

suskunlukla suçlanan RT Erdoğan’ da Anayasa ‘nın 

değiştirilmesi bile teklif edilemez ırkçı maddesi 

“TC: dveltinin dili Türkçedir” maddesine sarıldılar. 

Anayasa’nın bu değiştirilmesi bile teklif edilemez 

maddesi, aslında KK/T gerçekliğine ters, bir milyonlarca 

insanın ulusal dilini, kimliğini yok sayan ırkçı 

bir maddedir. Şimdiye kadar süngü zoruyla ayakta 

tutulan bu madde, artık Fiili olarak toplum yaşamında 

geçerliliğini yitirmiş bir maddedir. Bu tartışma 

fakat Türkiye’de ulusal sorun söz konusu olduğunda, 

bütün egemen sınıf partilerinin aynı öze sahip olduklarını, 

hepsinin ırkçı olduğunu bir kez daha göstermiştir. 

Demokratik Toplum Kongresi ve Özerklik 

Tartışmaları: 

Demokratik Toplum Kongresinin, kimi Türkiyeli aydınların 

da katılımı Aralık ayında yaptığı Çalıştay’da 

bir “Özerklik Bildirgesi” dağıtıldı. Çalıştay ertesinde 

BDP Çalıştay’da dağıtılan ‘Türkiye’nin Demokratikleşmesi 

ve Kürt Sorununda Çözüme Dair Siyasi Tutum 

Belgesi” başlıklı bildirgeye sahip çıkarak, bunu 

yayınladı. 

Bu bildirge üzerine burjuva medyada kıyamet 

koptu. Medyanın büyük çoğunluğunda bu bildirge 

BDP’nin gerçek ayrılıkçı görüşlerini ortaya koyduğu, 

PKK yanlısı bölücü ve terörist olduğunu gösteren bir 

belge olarak değerlendirildi. Savcılar göreve çağrıldı. 

Aslında bu çağrıya hiç gerek yoktu, Çünkü bildirgenin 

yararlandığını ertesi günü kötü ünlü Cumhuriyet 

Başsavcısı yayınladığı basın bildirisinde BDP hakkında 

soruşturma başlatıldığını bildiriyordu! BDP başı 

üzerinde kapatma davası kılıcı sallanmaya başlanıyordu. 

Neydi bu belgede istenen “Demokratik Özerklik”? 

İçi açıldığında istenen ise, Avrupa’da örneğin 

Almanya’da olduğu biçimiyle bir eyaletler örgütlenmesi 

ve yerel yönetimlere geniş yetkiler. 

Gözleri “bölünme paranoyası” yüzünden her türlü 

ezber bozan gerçeğe kapalı olanlar açısından bu talepler 

ülke bütünlüğünü bozmaya yönelik, ayrılıkçı 

taleplerdi. Gerçekte ise bu talepler Kürt sorunu denen 

sorunun, burjuvazinin iktidarına ve TC devletinin 

toprak bütünlüğüne dokunulmaksızın, yani düzen 

içi çözümü için ortaya konmuş reformist taleplerdi. 

Ama bunlar bile çok geldi Türk burjuvazisinin önemli 

bölümüne! Pavlof’un köpeklerinin şartlı refleksi 

gibi öfkeli tepkiler yağdı BDP’ne ve DTK’ne. AKP 

Genel Başkan yardımcısı Ömer Çelik, aslında çözüm 

konusunda inisiyatif alan ve reformist bir çözümün 

ana hatlarını formüle eden BDP’nin tavrını “Türkiye’deki 

gerçek demokratikleşme sürecine, gerçek açık 

toplum arayışlarına suikast teşebbüsü “ olarak değerlendirdi. 

Tepkiler o kadar yoğundu ki, BDP “biz bunları 

yalnızca tartışmak için öne sürdük” biçiminde, 

bunları yalnızca bir tartışma belgesi olarak savunabildi. 

A. Öcalan da sorunun böyle ve bu zamanlama ile 

konmasını yanlış bulduğunu belirten bir açıklama 

yaptı. Ocak başındaki yılın ilk avukat görüşmesinde 

bu konuda söyledikleri şöyle: 

“Kongre de, Parti de Demokratik Özerkliği çok dar 

ve basit ele almışlar. Onlardan beklenen bir taslak 

veya kırmızı bir kitap ortaya koymaları değildir. Bu 

projeyi daha iyi sunabilirlerdi” “Mesela Demokratik 

Özerkliğin tüm Türkiye’nin projesi olduğunu yeterince 

açıklayabilirlerdi. Öncelikle Türklerle nasıl bir 

demokratik bütünleşme sağlayabileceğini açıklayabilirlerdi. 

Türkiye’deki milliyetçi kesimin ne kadar güçlü 

olduğunu, dirençli olduğunu bilmeleri gerekirdi. 

DTK’nın basit ve dar şekilde Demokratik Özerkliği 

kırmızı kitapçık şeklinde ele alması tehlikeli olabilir. 

Bu tarz, yarar yerine zarar da verebilir. Onlar çözüm 

projelerini ortaya koydular, buna karşı Türkiye’deki 

milliyetçi güçler ayağa kalktılar. Onların sinir uçlarına 

dokunmuş deniliyor. Her iki taraf da sertleşerek 

çatışmaya gidebilirler, ben de her zaman olmayabilirim. 

Ben burada bunun önünü almaya çalışıyorum” 

Öcalan bu şekilde bir kere daha kendisi olmazsa, 

kendisinin yanlış anlaşılması temelinde, kötü işler 

olabileceğini vurgulayarak, bölünmeyi önleyecek çözüm 

için tek adresin kendisi olduğuna, onsuz olmayacağına 

işaret ediyor! Onun temel derdi de bu! 

Aslında Kürt ulusal sorununun sistem için reformist 

tüm çözüm önerileri, bunların gerçekleşmesi 

halinde de, gerçek çözüm olmayacaktır. 

Gerçek çözüm, bütün ulusların kendi kaderlerini 

tayin, ayrılıp ayrı devlet kurma hakkını kayıtsız koşulsuz 

tanıyan, büktün milliyetlere tam hak eşitliğinin, 

eşitler arasında gönüllü birliğin temelini oluşturacağı 

Demokratik Halk Devletindedir. Görev bunun 

için çalışmaktır. 

11 Ocak 2011 ✓

Katledilişinin 4. yıldönümünde de 

Hrantız, Ermeniyiz! 

✌ 

halkların kardeşliği için 

Savunmada aynı terane bolca döndürülüyor yine: ‘Koruma istememiş’miş. Siz 

dalga geçmeye devam edin. Tehditçisine ‘beni koru’ demek babamızın meşrebine 

uygun değildir. Lafı dolandırmayalım, bu ülkede söz konusu kuvvetler halka 

hiçbir zaman ayrı olmamıştır. Onlar kendine ayrıdır. ‘Devlet’ diyorsak, ‘devlet’ 

ne demekse onu söylüyoruz. Yasamayı, yürütmeyi, yargıyı alın, bunlara bir de 

‘devlet güdümlü medya’ ve ‘devlet güdümlü sivil toplum kuruluşları’nı ekleyin, 

bütün bunları alıp boynumuza beşi bir yerde yapan egemen ideolojiyi de 

unutmayın. Devlet budur. Katil de budur. (…) 

19 

Ocak 2011 tarihinde Hrant’ın katledilişinin 

üzerinden dört sene geçmiş olacak. Bu 

süreçte, Hrant’ın dostları, arkadaşları hem O’nu kaybetmenin 

acısını, O’nun eksikliğini yaşarken, hem 

de devletin resmi yetkililerinin, mahkemelerinin, 

kısacası tüm kurumlarıyla devletin, Hrant’ın gerçek 

katillerini gizlemede başvurduğu sayısız önlemin şahidi 

oldu. 

Detaylarda yaşanan kimi yeniliklerin ötesinde, 

devletin tavrında özde hiçbir şey değişmedi. İki-üç 

sene önce yazdığımız yazıları kimi tarihleri değiştirerek 

yeniden yayınlamamız durumunda bile, takınılan 

tavırlar güncelliğini korumaktadır. Öyle ki bazı 

şeyleri aynı kelimelerle, formülasyonlarla yinelememiz 

gerekiyor. 

Örneğin Av. Engin Cinmen’in dediği gibi: “Şüpheliler 

açıkça korunup kollanıyorlar. Bunda bir kasıt 

vardır ve sorumlusu bugünkü siyasi iktidardır…” 

(Hürriyet, 20 Ocak 2009) biçimindeki tespitler, bu 

sistemde köklü bir değişiklik olmadığı sürece güncelliğini 

ve geçerliliğini korumaktadır. 

Kısacası yinelenecek olan temel noktalardan biri, 

Hrant’ın katledilmesinin üzerinden neredeyse dört 

sene geçmiş olmasına rağmen, bu süreçte yaşananların, 

Hrant’ın gerçek katillerinin, sorumlu ve suçlularının 

gizlenmekte olduğunu, çok önemli değişiklikler 

olmazsa -olması da büyük bir sürpriz 

olur- gizleneceğini ortaya koyduğu gerçekliğidir. Bu 

noktada Hrant’ın katledilmesiyle ilgili davanın ve 

bu süreçte mahkemenin tavırlarındaki gelişmelere 

bakmadan önce Arat Dink’in, Türkiye Cumhuriyeti 

devletinin AİHM karşısındaki savunması hakkında 

yazdığı yazının kimi bölümlerini aktaralım. 

“Devlet ve katiller arasındaki benzerlik, savunmalarındaki 

benzerlikten ibaret değildir. Savunmaların 

benzerliği, aralarındaki benzerliğin sebebi değil tam 

tersine sonucudur. Dahası aralarındaki ilişki benzerlikten 

çok aynılıkla açıklanabilir. 

Bu açıdan bakıldığında, devletin AİHM savunmasında 

şaşırtıcı bir şey yok. (…) Cinayetin hazırlık 

sürecindeki tutumu aymazlık idiyse bunu cinayetten 

sonraki süreçteki tutumuyla gidermeye çalışabilirdi. 

Sorumluların ortaya çıkarılıp yargılanması bir tarafa, 

ödüllendirilenlerini de gördük. Hasbelkader ortaya 

çıkmış olanları, yargılamamanın kendisi de bir 

ödüllendirmedir zaten. (…) 

Geçmişle yüzleşmekte zorsunanlar, bugünle yüzleşmeyi 

deneyebilirler. Bu cinayetteki devletin sorumluluğu 

yargılanmadan, ‘muasır medeniyet seviyesi’ 

bir ham hayal olarak kalır. Evet, öylesine belleğimize 

işlendi ki bu vecizeler, dil oynamadan edemiyor. 

‘Öteki’nden boşalacak o zehirli kanın yerini ‘kendi’yle 

53

✌ barışarak doldurmanın Nazilikle benzerliğini açıklamak, 

bu yorumda imzası bulunan Hükümete düşer. 

Babamı tehdit eden vali yardımcısından boşalacak 

yeri, devletin güzide bünyesinde mevcut olan bir diğeriyle 

doldurmaya, o kadar zaman neyin engel olduğunu 

açıklamak da… 

Savunmada aynı terane bolca döndürülüyor yine: 

‘Koruma istememiş’miş. Siz dalga geçmeye devam 

edin. Tehditçisine ‘beni koru’ demek babamızın meşrebine 

uygun değildir. Lafı dolandırmayalım, bu ülkede 

söz konusu kuvvetler halka hiçbir zaman ayrı 

olmamıştır. Onlar kendine ayrıdır. ‘Devlet’ diyorsak, 

‘devlet’ ne demekse onu söylüyoruz. Yasamayı, yürütmeyi, 

yargıyı alın, bunlara bir de ‘devlet güdümlü 

medya’ ve ‘devlet güdümlü sivil toplum kuruluşları’nı 

ekleyin, bütün bunları alıp boynumuza beşi bir yerde 

yapan egemen ideolojiyi de unutmayın. Devlet budur. 

Katil de budur. (…) 

Rahip Santoro cinayetine bakıyoruz, öldürüldüğü 

güne kadar devletin emniyet teşkilatı 

‘pontusçuluk’tan dinlemeye almış. Malatya’daki 

‘misyoner cinayetleri’ne bakıyorsun, dava dosyasının 

yarısı maktuller hakkında devletin topladığı bilgilere 

ayrılmış. Babam hakkında fişler tutulmuş. Bunları 

bilmek için bu belgelere ihtiyacımız var mıydı? Misyonerlik 

faaliyetleri ve azınlıklar bu devletin güvenlik 

konsepti içinde birer tehdit kaynağı olarak ele alınmıyor 

mu? Geçmişe dönüp faili sözde meçhul cinayetlerin 

bütün kurbanlarına bakalım mı, ortak noktaları 

ne diye? Kürtlere yapılanlara bakalım mı? Yoksa birilerinin 

hidayete erip ‘devlet itirafçısı’ olmalarını mı 

bekleyelim? 

Bize tek araç ‘söz’ kaldı. Sözümüze de göz diktiler. 

Diyorlar ki ‘Devlete katil deme”. Olur. Seri Katil.” (bianet, 

20 Ağustos 2010) 

Arat Dink’in bu tavrı, sorunu, püf noktalarına değinerek 

özlü biçimde ifade eden bir tavırdır. Hrant’ın 

katledilmesi meselesinde devletin sorumluluğunu, 

konumunu, tetikçilere ve zanlılara karşı tavrını doğru 

biçimde ortaya koymaktadır. Arat’ın dediği gibi 

AİHM karşısındaki savunmada “Devlet kendisine 

yakışanı yapmıştır”. 


54 

2010 Yılında Dava Sürecinde Öne Çıkan 

Kimi Gelişmeler 

Hrant’ın katledilmesiyle ilgili dava, İstanbul 14. 

Ağır Ceza Mahkemesi’nde sürüyor. 8 Şubat 2010 tarihindeki 

12. duruşmada öne çıkan durumu şu haberde 

okuyabiliriz: 

“Dink cinayeti davasının 12. duruşmasında gizli 

tanığın dinlenmesi beklenirken ve sanıkların tamamına 

yakını duruşmada hazır edilirken saat 15.00 

sularında gizli tanığın duruşmaya getirilmediği öğrenildi. 

Polis, gizli tanığı getirmek için talimat almadığını 

açıklarken mahkeme başkanı Erkan Canak, 

‘Bana gizli tanık geldi diye not geldi ama gelmemiş. 

Gizli tanık evde polis bekliyor. Polis burada gizli tanığı 

bekliyor. Ben ne yapayım?’ sözleriyle şaşkınlığını 

bildiriyordu.” (bianet, 10 Şubat 2010) 

Aynı mahkeme başkanı, mahkemeden bir gün sonra 

ise şunları söylemektedir: 

“Gizli tanık Türkçeyi tam bilmiyormuş. Polis gizli 

tanığın Türkçeyi tam konuşamadığını söyledi. Tercüman 

da bulunmadığı için gizli tanığı çağırmadım. 

Tercüman hazır olsaydı polis gizli tanığı getirecekti. 

Bir dahaki oturumda hazır edilmesini ve tercüman 

da istenmesini kararlaştırdık” (aynı yerden) 

Evet bunları yorumlamaya gerek bile yok. Mahkeme 

başkanı bir gün arayla iki ayrı tavır takınıyor. Biri 

diğerini dıştalıyor ama burası Türkiye! 

Sözkonusu “gizli” tanığın mahkemeye getirilmediği 

günlerde Milliyet gazetesinden Nedim Şener’in 

haberine göre Ogün Samast olay yerinde yalnız değildi. 

Yasin Hayal ile ağabeyi Osman Hayal de Hrant’ın 

katledilmesinde doğrudan yer almışlardı. Osman 

Hayal gözcülük yaparken Yasin Hayal, Ogün Samast 

ile birlikte Hrant’ı katletmişlerdi. 

10 Mayıs 2010 tarihinde yapılan 13. duruşmada 

sözkonusu “gizli tanık” mahkeme başkanının ifadesine 

uygun olarak mahkemeye getirilmişti. Nedim 

Şener’in haberinin uydurma olmadığı da “gizli 

tanık”ın ifadesinde ortaya çıkmıştı. Buna göre “gizli 

tanık” “olay yerinde 4-5 kişi” görmüştü. Yasin Hayal 

ve Ogün Samast birlikte Hrant’a ateş etmişti. Osman 

Hayal’in de orada olduğunu ifade etmiş ve teşhis tutanaklarında 

bunları teşhis de etmiştir. Buna rağmen 

ama Osman Hayal tutuklanmadı. 

Tersine, bu sözkonusu 13. duruşmada tutuklu sanıklardan 

ikisi, Ersin Yolcu ve Ahmet İskender tahliye 

edildiler. Böylece davada tutuklu kalanların sayısı 

üçe inmişti. 

Bu gelişmenin dışında tanık olarak dinlenen Erhan 

Özen, Hürriyet gazetesinin haberine göre de “İstanbul 

Jandarma Merkez Komutanlığı’ndan para alıyorum 

ve JİTEM’e çalışıyorum” diye ifade vermiştir. 

İstanbul İl Jandarma Merkez Komutanlığı’nın bu ifadeyi 

yalanladığı yönlü bilgi ise bir sonraki duruşmada 

kamuoyuna yansıtıldı.

Katillerin, sorumlu ve suçluların, tetikçilerin ödüllendirilmeleri, 

sözkonusu olanların mahkemede 

dinlenmelerinin reddedilmesiyle, bilgilerin Hrant’ın 

davasının avukatlarına verilmemesiyle vb. vb. biçimlerde 

de sürdürülmektedir. 

Örneğin İstanbul Vali Yardımcısı Mustafa Güran, 

Dink ailesi avukatlarına, Başbakanlık Teftiş Kurulu 

müfettişlerinin Hrant Dink cinayetiyle ilgili raporun 

eklerinin kopyasını vermeyi reddetmiştir. Bunun 

üzerine avukatlar Güran’ı mahkemeye verdi. Buna 

benzer durumlar sayısız kez yaşandı. Bilgi ve belgelerin 

yok edildiği, gizlendiği, ya da avukatların davayı 

✌ 


takibinin zorlaştırıldığı durumlar saymakla bitmez. 

Kimi polislere ve jandarmalara yönelik soruşturmalar 

ise esasında işin makyajı olarak ele alınmaktadır. 

Gerçek sorumlu ve suçlular gizlenirken, kimi kurbanlar 

piyasaya sunularak ve bunu da esasında “görev 

ihmali” olarak gösterip onları da sonuçta ya suçsuz 

gösterip tahliye ederek, ya da cuzi bir cezaya mahkum 

ederek davanın üzerini örtmeye çalışmaktadırlar. 

Davanın 14. duruşması 12 Temmuz’daydı. Bu duruşmada 

tanık olarak ifadesi alınan kişi Cavit Kılıç 

idi. Kılıç, Şişli Şafak Sokak’ta Kritik Kafe adındaki 

kafeyi çalıştıran ve Hrant’ın katledildiği dönemde 

Feriköy Polis Merkezi’nde görevli olan polistir. 

Ogün Samast, Hrant’ın katledilmesinden önce uğradığı 

ve internette suçortaklarıyla yazıştığı kafedir, 

Kritik Kafe. Cinayet sonrasında Samast’ın kaçtığı 

sokak da Kritik Kafe’nin bulunduğu Şafak Sokak’tı. 

14. duruşmada Av. Fethiye Çetin’in “Emniyet ifadenizde 

Samast’ın kaçarken söylediği söz yok. Neden 

söylemediniz?” sorusuna Kılıç’ın verdiği cevap “Ne 

söyleyip söylemediğimi hatırlamıyorum” biçimindedir. 

Bu ifadesini hatırlamayan Kılıç, Ogün Samast’ın 

Kritik Kafe’ye “…olaydan önce 09.30-10.00 civarında 

geldi. Dükkan, gazeteye 50 metre mesafedeydi. Üzerinde 

beyaz şapka ve mont vardı. 5 numaralı masada 

oturdu. Yaklaşık 2,5 saat birileriyle yazıştı. Yazışırken 

heyecanlı olduğunu gördüm. Çok hızlı yazıyordu…” 

vb. vb. (Hürriyet, 13 Temmuz 2010) diye ifade verebiliyordu! 

Hürriyet gazetesinin 13 Temmuz tarihli bu nüshasında 

İçişleri Bakanı Beşir Atalay’ın bu konudaki 

tavrının haberi de yayınlandı. Sözkonusu habere göre 

Atalay “Dink cinayeti”ni “ihmaller zinciri” olarak 

değerlendiriyordu. Hürriyet gazetesinin aktarımına 

göre Atalay şunları söyledi: “‘Kardeşim Hrant Dink 

olayıyla ilgili nerede ne var hepsini bir çıkarın’ de- 

55


✌ dim. Kimse benden bir şey istememişti o zaman. Sanıldığı 

kadar etkili şeyler çıkmadı. Hani çıkanın örtbas 

edilmesi durumu yok. Pek çok ihmal zincirinin 

olduğu söylenebilir. Nitekim onlar zaten dosyanın 

içinde. Bu araştırmalardan kasti, planlı bir şey çıkaramıyorsunuz. 

Yoksa bizler hiç affeder miyiz? Bir iki 

ihmal görüntüsü çıkardık, yargıya verdik.” (Hürriyet, 

13 Temmuz 2010) 

İçişleri Bakanı Atalay’ın bu tavrı tam da hükümetin 

devleti ve kendisini nasıl temize çıkarmaya çalıştığını 

ortaya koymaktadır. Bakan ortaya çıkanların neler 

olduğunu anlatmıyor. Sadece “Sanıldığı kadar etkili 

şeyler çıkmadı” diyor. Bir de “Hani çıkanın örtbas 

edilmesi durumu yok” diyor. Bakan Atalay haklı! Ortaya 

çıkanın örtbas edilmesi durumu yok. Zanlıların 

ödüllendirilmesi var! Daha da önemlisi, ortaya çıkmaması 

için devlet yetkililerinin, kurumlarının çok 

iyi örgütlü bir çalışması var. Öyle ki ortaya fazla bir 

şey çıkarılamıyor! Örtbas etmenin birinci ve en garantili 

yolu yöntemi de, gerçeklerin en başında ortaya 

çıkmasının engellenmesidir. Devletin ve yetkililerin 

yaptığı da budur. İçişleri Bakanı Atalay da bunun bir 

parçasıdır. 

Sorun “ihmal” sorunu değil. Evet “kasti, planlı bir 

şey”dir. Hrant’ın kardeşi Hosrof Dink’in dediği gibi 

“ihmal değil iştirak var”! 

14. ile 15. duruşma arasındaki dönemde, Hrant davası 

konusundaki gündemde öne çıkan konu, AİHM 

kararı ile TC’nin hükümetinin ve yetkililerinin kendilerini 

savunma konusuydu. 

Yukarıda Arat Dink’in hükümetin ve devletin bu 

konudaki tavrı hakkında yazdığı yazıdan parçalar 

aktardık. Bu bağlamda yazıyı uzatmamak için söylenmesi 

gereken bir şey, faşist bir iktidarın, devlet 

yapısının Hrant’ı suçlayarak kendisini savunması ve 

buna bir neonazi’nin Almanya’da yargılanmasını örnek 

vermesinin ve “koruma istemediği”ni açıklamasının 

tam da bu devlete yakışır bir tavır olduğudur. 

Hükümetin kimi yetkilileri gelen tepkiler karşısında 

sözkonusu savunmayı “içine sindiremediklerini” 

ifade etseler de, gerçeklik ortadan kalkmamaktadır. 

Bu konuda sahtekârlığın sınırsızlığı “normal insanın” 

görebileceğinden çok daha büyüktür! Neyse 

ki, Türkiye’de de “normal olmayan insanların”, bu 

sahtekârlığı görenlerin sayısı giderek çoğalıyor! 

AİHM karşısında yaptığı savunmanın tepkilerinin 

yoğunlaştığı bu dönemde Cumhurbaşkanı Gül, 16 

Ağustos tarihinde Azerbaycan’a yapacağı ziyaret öncesinde 

“Hrant Dink maalesef gerekli tedbirler alın- 

56 

madığı için hayatını kaybetti.” tespitinde bulundu. 

Bu tavır bir yandan AİHM’ye karşı savunmaya yönelen 

tepkileri dindirmek için ricat iken, aynı zamanda 

devletin cumhur’u tarafından bir itiraftı. Gereken 

önlemler alınmamıştı! İyi de kim ve niçin bu önlemleri 

almamıştı? Suçlu kim? Niye açığa çıkarılmıyor ve 

yargılanmıyor? 

AİHM, oybirliğiyle Türkiye Cumhuriyeti devletini 

yaşam hakkını ihlal ettiği, mahkemelere etkin başvuru 

hakkını kısıtladığı ve ifade özgürlüğü hakkını çiğnediği 

gerekçesiyle, toplam 133 bin 595 avro tazminat 

ödemeye mahkum etti. 

TC Dışişleri Bakanlığı ise yaptığı açıklamada karara 

itiraz edilmeyeceğini açıkladı. 

AİHM kararıyla ilgili savunma ve tartışmaların öne 

çıktığı bir ortamda Başbakan Erdoğan, Hrant’ın katledilmesinde 

“MİT mensuplarının ihmali olup olmadığını 

soruşturmak için izin isteyen İstanbul Cumhuriyet 

Başsavcılığı’na olumsuz yanıt verdi.” (bianet, 

23 Ağustos 2010) “Ellerinde bilgi, belge yok”muş? 

AİHM’nin verdiği kararın mahkeme duruşmasına 

da yansıyabileceği umut edilmişti. Fakat 25 Ekim’de 

yapılan 15. duruşmada bunun eseri yoktu. 15. duruşmada 

verilen karar, Ogün Samast’ın, cinayet işlendiği 

tarihte 18 yaşından küçük olması nedeniyle ve 

22 Temmuz’da yürürlüğe giren “Terörle Mücadele 

Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına 

Dair Kanun” kapsamında Çocuk Mahkemesi’nde 

yargılanması kararıydı. Böylece Samast İstanbul Sultanahmet 

Çocuk Ağır Ceza Mahkemesi’nde yargılanacak? 

Hürriyet gazetesi bile bu kararın haberini 

“Kurşun taş oldu” manşetiyle verdi. 

Samast’ın dosyasının ayrılarak ele alınması kararına 

karşı Dink ailesi avukatları itirazda bulundu ve 

Samast’ın dosyasının davanın diğer sanıklarının dosyasıyla 

birleştirilmesi talebinde bulunuldu. 

Davanın 16. duruşması 7 Şubat 2011 tarihinde yapılacak. 

Yeni bir gelişmeyle karşılaşıp karşılaşmayacağımızı 

birlikte göreceğiz. 

Katledilişinin dördüncü yıldönümünde de Hrant’ı 

anıyor ve Hrant’ın arkadaşları, dostları olarak Hrant’a 

sahip çıkmanın, onun mücadelesini sürdürmenin en 

doğru yolunun halkların kardeşliği için mücadele 

olduğunun bilincinde olduğumuzu ve buna uygun 

davrandığımızı, davranacağımızı bir kez daha ilan 

ediyoruz. 

25 Aralık 2010 ✓

KESK’te taciz üzerine... 

yeni kadın dünyası 

Kadına yönelik cinsel tacizin sadece erkek egemen anlayışın 

üreticileri olarak bilinen kesimler içerisinde değil, ne yazık 

ki muhalif sol kesim içerisinde de azımsanmayacak ölçüde 

yaşandığını kamuoyuna yansıyan örneklerden biliyoruz. Fakat 

buna karşı doğru dürüst bir mücadelenin yürütülmediği, çoğu 

zaman görmezden gelindiği, üzeri örtülmeye çalışıldığı da 

bilinen bir gerçek. 

Cinsel taciz, kadına yönelik şiddet biçimleri içerisinde 

belki en çok yaşanan fakat bir o kadar 

da saklı kalan şiddet biçimidir. Bunun en önemli 

sebeplerinden biri yaşanan tacizin çoğunlukla ispat 

edilememesidir. Üçüncü kişinin görmediği bir taciz 

olayını açığa çıkarmak, kabul ettirmek neredeyse imkansızdır. 

Bugüne kadar taciz edenlerin hiç biri tacizde 

bulunduklarını kabul etmemişlerdir. Böyle olduğu 

için de ne zaman bir taciz olayı gündeme gelse 

hemen komplo teorileri üretilmeye başlanır. 

Kadına yönelik cinsel tacizin sadece erkek egemen 

anlayışın üreticileri olarak bilinen kesimler içerisinde 

değil, ne yazık ki muhalif sol kesim içerisinde 

de azımsanmayacak ölçüde yaşandığını kamuoyuna 

yansıyan örneklerden biliyoruz. Fakat buna karşı 

doğru dürüst bir mücadelenin yürütülmediği, çoğu 

zaman görmezden gelindiği, üzeri örtülmeye çalışıldığı 

da bilinen bir gerçek. 

KESK’teki taciz olayı bir kez daha muhalif kesim 

içerisinde kadına yönelik cinsel taciz tartışmasını 

57


58 

gündeme getirdi. KESK’teki taciz olayı ile ilgili kamuoyuna 

yansıyanlar şöyle: 

KESK’teki bir kadın çalışan, KESK Genel Sekreteri 

Emirali Şimşek tarafından tacize uğradığı iddiasıyla 

Ankara Cumhuriyet Savcılığına başvuruyor. Verdiği 

dilekçede taciz olayının yurtdışında bir görevde iken 

başladığını, iki kez de KESK binasında fiziksel taciz 

olarak devam ettiğini söylüyor. Mağdur kadın, tacizin 

devam etmesi üzerine Sami Evren’e giderek durumu 

anlatıyor. Sami Evren de Şimşek’ten kadından 

özür dilemesi ve gereğini yapmasını istiyor. Şimşek’in 

bunu kabul etmemesi üzerine bir süre bekleyen kadın, 

KESK MYK’ya bir dilekçe vererek yaşadığı taciz 

olayını aktarıyor ve Şimşek’in disipline sevk edilmesini 

istiyor fakat Şimşek dilekçenin işleme konulamayacağını 

söylüyor. 

KESK Merkez Yönetim Kurulu, iddiaların soruşturulmaması 

yönünde çoğunluk kararı alırken KESK 

Genel Merkez Kadın Sekreterliğide Şimşek’in yanında 

yer alıp yaşananları “taciz” değil “rızaya dayalı” 

olarak değerlendiriyor. 

KESK içinde sonuç alamayan kadın bunun üzerine 

savcılığa suç duyurusunda bulunuyor. Ancak mağdur 

kadının bir süre sonra tanımadığı iki erkek tarafından 

suç duyurusu dilekçesini geri çekmesi için 

tehdit edildiği kamuoyuna yansıyan bilgiler arasında. 

Tehdidin ardından mağdur kadın suç duyurusu dilekçesini 

geri çekiyor ve KESK’teki görevinden istifa 

ediyor. 

KESK’teki bu taciz olayı Emirali Şimşek’i destekleyenler 

tarafından ‘komplo’, ‘siyasi hesaplaşma’ olarak 

değerlendirildi. Kamuoyuna, KESK Kadın Kolları 

Sekreteri Songül Morsümbül’ünde içinde yer aldığı 

ve BDP’ye yakın oldukları söylenen kesim Şimşek’i 

desteklerken Emek ve Demokrasi Partisi’ne (EDP) 

yakın olan Sami Evren arasındaki bir hesaplaşma olduğu 

yansıdı. 

Sami Evren ise taciz olayından dolayı Şimşek’in istifa 

etmemesi üzerine 29 Kasım’da KESK Genel Başkanlığından 

istifa ettiğini açıkladı. 

Sami Evren, istifasının gerekçesini şu şekilde açıkladı: 

‘’Bir süredir kamuoyunda ‘KESK’te taciz’ başlığı altında 

dile getirilen iddialar KESK’in uğrunda mücadele 

ettiği değerlerle asla bağdaşmayacak bir durum 

yaratmaktadır. KESK’in yarattığı ve sahiplendiği değerler 

bütün içinde bu tip iddialar karşısında kadının 

beyanını esas alan çözümler üretilmesi hem kadın 

mücadelelerinin birikiminin hem de KESK’in kongre 

kararlarının gereğidir. 

Bu iddialar KESK MYK’sına ulaştığı günden bu 

yana sorunun, kadın mücadelesinin birikimleri ve 

KESK’in kararları doğrultusunda çözülmesi için çaba 

sarf ettik. Taciz iddiasının muhatabı olan KESK Genel 

Sekreterinin istifasını da içeren önerimiz KESK 

MYK’sında karşılık bulmadı ve MYK’nın geri kalan 

kısmı tarafından reddedildi. MYK içinde karşılaştığımız 

bu direnç nedeniyle KESK’e ve mücadele değerlerimize 

yakışan bir çözüm üretemedik. Bu çözümsüzlük 

KESK’in yani Türkiye’de toplumsal muhalefetin 

en önemli bileşenlerinden birinin Türkiye’nin geçtiği 

bu kritik aşamada hareketsiz kalmasına neden oldu.’’ 

Evren, açıklamasının devamında ‘’Bu tutumumuz, 

bedellerle yarattığımız KESK değerlerinin yaşam 

bulması için, örgütsel ve ahlaki sorumluluğumuzun 

zorunlu sonucudur’’ ifadeleri kullanılıyor. 

Evren’le birlikte KESK Hukuk, TİS ve Uluslararası 

İlişkiler Sekreteri Adnan Gölpunar da aynı gerekçelerle 

istifa etti. 

Sami Evren’in, biraz gecikmiş de olsa yukarıdaki 

gerekçelerle attığı adımı olumlu değerlendirdiğimizi 

belirtmek istiyoruz. 

Kadına yönelik tacizde Sami Evren’in de belirttiği 

gibi ‘kadının beyanı esastır’ ilkesinden yola çıkılmak 

zorundadır. Türkiye gibi erkek egemen ideolojinin 

hakim olduğu toplumlarda tacize uğrayan kadınların 

cesaretlerini toplayıp bunu açıklamasının ne denli 

zor olduğu, cinsel tacize uğrayan kadının bunu genelde 

sakladığı açıkladığında ise çoğunlukla kimseyi 

inandıramadığı bir gerçek. En önemlisi ise “dişi köpek 

kuyruk sallamazsa” atasözünden de anlaşılacağı 

gibi suçun kadında arandığını bildiğimizde bu yaklaşım 

daha da önem kazanmaktadır. Olabilir ki herhangi 

bir taciz iddiasında gerçekten de bir komplo vs. 

sözkonusudur. Ve öyle bir durumda tacizde bulunmadığı 

halde tacizle suçlanan kişiye haksızlık yapılmış 

olabilir. Fakat bu istisnai durumlar genel durumu 

değiştirmiyor. Ve kadının beyanının esas alınmaması 

gerektiği anlamına gelmiyor. Bu konuda kadının beyanını 

esas almamak, hatta başka hesaplar nedeniyle 

komploculuk vs. ile suçlamak, yapılan tacizin suç ortaklığını 

yapmaktan başka bir anlama gelmez. 

Kadına yönelik her türlü ayrımcılığa, şiddete, taciz 

ve tecavüze karşı tutarlı bir mücadele yürütülmek 

isteniyorsa ve bu konuda bir şeylerin olumlu yönde 

değiştirilmesi isteniyorsa sergilenmesi gereken doğru 

tavır bu olmalıdır. 

30 Aralık 2010 ✓

Sendikalar ve kadınlar! 

Toplumsal yaşamın her alanında olduğu gibi sendikalarda 

da erkek egemenliği büyük bir ölçüde 

kendini gösteriyor. Cinsiyetçilik ve eşitsizlik; evde, 

sokakta, okulda, iş yaşamında, “demokrasi” mücadelesi 

veren sendikalarda bir olgu haline dönüşmüş 

durumda. Hâlbuki sendikalar emek mücadelesi veren, 

ezilen sınıfın hak alma mücadelesine aracılık ve 

öncülük eden kurumlardır. Ya da en azından böyle 

olduklarını iddia ederler… 

Bunun için sendikalar, erkeklerden daha fazla sömürüye 

ve baskıya maruz kalan, çalışan ve işsiz kadınların 

haklarını arama mücadelesinde de öncülük 

etme görevine sahiptir. Ancak ne yazık ki sendikalar 

bu konuda sınıfta kalıyorlar. 

Sendikalar dünyanın her yerinde erkek 

egemen örgütler! 

Sendikalardaki erkek egemen zihniyet kadınlara 

öncülük etmek bir yana, zaman zaman mücadelelerinin 

önünde engel olabiliyor. Yönetici, yönetim kurulu 

üyeleri, işyeri temsilcileri ağırlıklı olarak erkeklerden 

oluşuyor. Zaten sayıları bir avuç olan sendika 

üyesi kadın, yönetici konumuna gelemiyor; çünkü 

sendikalar erkek egemen ideolojiyi, anlayışı sorgulamıyorlar. 

Kadınlar ise hakları için örgütlendikleri 

sendikalarda cinsiyetçi tüzükler nedeniyle kendilerine 

yer bulamıyorlar. 

Sendikalardaki bu cinsiyet eşitsizliğinin ve kadınların 

örgütlülüğünün yetersiz oluşunun bir tek nedeni 

yok! Kadınların istihdam edilmemesi, örgütlenmemelerinin 

önünde önemli sebeplerden birisidir. 

Sendikalar erkek egemen ideolojiyi sorgulamadıkları 

için kadınların neden daha az örgütlü olduğunu da 

merak etmiyor, sorgulamıyorlar. Çalışamayan kadın 

nasıl sendikalı olabilir? Türkiye kadın istihdam 

oranının en düşük olduğu 10 ülkeden bir tanesi ve 

kadınlara çalışma alanlarının önemli bir kısmı açık 

değil! Çalışan 6 milyon kadının yarıya yakını ücretsiz 

aile işçisi! Böylesi kötü bir olgunun olduğu yerde 

ve bu olgunun kadınların sendikal örgütlülüğünün 

önünde engel olduğu bilindiği koşullarda sendikaların 

bununla mücadele etme görevi vardır. 

Sendikalarda erkek egemen sistemin hâkim olduğunu 

görmek için yönetimlerine bakmak yeterlidir. 

Yönetimlerinin neredeyse tamamı erkeklerden oluşuyor. 

Denetim ve disiplin kademeleri erkeklerden 

oluşuyor. Kadınlar karar mekanizmasında yer alamıyor. 

Kadınlar adına toplu sözleşme masasına oturanlar 

da erkekler oluyor. Bu nedenle büyük bir dengesizlik 

yaşanıyor. 

Bu dengesizlik rakamlarla incelendiğinde gerçekler 

çok daha çarpıcı hale geliyor. Tüm memur sendikaları 

üyeleri arasında kadınların oranı yüzde 20’yi 

geçmiyor. Bu oran işçi sendikalarında yüzde 5’i bile 

bulmuyor. Bu rakamlar hakları için sendikalarda 

örgütlenen kadınların sayısının ne kadar yetersiz olduğunu 

gösteriyor. 100’e yakın sendika başkanının 

yüzde 10’u dahi kadın değil. 2009 yılında yapılan bir 

araştırmaya göre DİSK, Hak İş ve Türk İş gibi büyük 

konfederasyonlarının genel başkanları, merkez yönetim, 

disiplin ve denetleme kurulu üyelikleri arasında 

kadın bulmak mümkün değil. 

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın 2008 verilerine 

göre; toplam 28 işkolunda örgütlü bulunan 94 

sendikanın genel başkanlarının 87’si erkek iken yalnızca 

7 sendikanın genel başkanı kadın ve bu oran 

yüzde 7’ye bile tekabül etmiyor. Yine sendikaların 

493 kişilik merkez yönetim kurulu üyeleri arasındaki 

kadın sayısı 35 ve oranı sadece yüzde 7’dir. 282 kişilik 

denetim kurulu üyeleri arasındaki kadın sayısı 28 

yani sadece yüzde 9,9’dur. 333 kişilik disiplin kurulu 

üyeleri arasındaki kadın sayısı ise sadece 40 ve bu 

oran yüzde 12’ yi geçmiyor. 

İşçi sendikaları ile memur sendikalarının kadın 

temsiliyeti açısından birbirlerinden farklı olduğu göz 

ardı edilemeyecek bir olgudur. Fakat bu fark memur 

sendikalarını aklayacak durumda değil. Çünkü işçi 

konfederasyonlarında durum bu kadar kötü iken 

kamu sendikaları konfederasyonlarında da durum 

pek iç açıcı değil. Kamuda örgütlü bulunan kamu 

emekçileri sendikalarının bağlı olduğu toplam 7 konfederasyon 

arasında en yüksek üye sayısına KESK, 

Türkiye Kamu Sen, ve Memur Sen sahip. Bu kuruluşlardaki 

kadınların yönetim bazındaki katılımlarında 

en yüksek oran KESK’tedir. 

Kadınların kamu sendikalarındaki tablosu şöyledir; 

KESK’e bağlı sendikaların yönetim kurullarının 


59


60 

yüzde 17,3’ü, Kamu Sen’e bağlı bulunanların yüzde 

4,2’si Memur Sen’e bağlı bulunanların ise yalnızca 

2,5’i kadındır. Kamu sendikaları konfederasyonları 

arasında 11 hizmet kolunda örgütlü bulunan toplam 

64 sendikanın 58’inin başkanı erkek, sadece 6’sı kadındır. 

Birleşik Metal-İş de bu konuda diğer sendikaları hiç 

aratmıyor. BM-İş’de tablo şöyle: 5 Kişilik Merkez Yönetim 

kurulu, 8 kişilik Merkez Disiplin ve Denetim 

kurulu içinde kadın sayısı sıfır! 56 kişilik Şube Yönetim 

Kurulu arasında kadın sayısı yine sıfırdır! 681 kadın 

üyenin bulunduğu fabrikalarda kadın işyeri temsilci 

sayısı yalnızca 4’tür. Bu tablodan da anlaşılacağı 

gibi sendika üyelerinin en az üçte biri kadınlardan 

oluşmasına rağmen karar ve yönetim organlarında 

belirgin bir erkek egemenliği sürmektedir. 

Kapitalist sistemden beslenen ve onun yasalarına 

göre şekillenen sendikalarda kadınlara yer olmaması 

aslında çok şaşılacak bir durum değildir. Kadın işçiler 

bu durumdan rahatsız olmaz ve mücadele geliştirmezlerse 

bu günden daha iyi bir yere gelinemeyeceği 

de bilinmelidir. Aynı zamanda kadınlar temsil yetkisi 

kazanmadıkça taleplerini de gündeme sokamayacaklardır. 

Bunun için atılması gereken öncelikli adımlar 

şunlardır; 

1- Kadın işçiler örgütlü mücadeleyi geliştirmelidir. 

2- Kadın temsiliyeti önündeki engellerin kaldırılması 

için sendikaların tüzüklerinin değişmesi ve 

mutlaka kota uygulaması gereklidir. 

3- Bütün konfederasyon ve bağlı sendikaların kendi 

bünyelerinde kadın komisyonları ve daireleri oluşturulmalıdır. 

Ancak, tüzük değişiklikleri, Kadın Komisyonları 

veya Kadın Daireleri kurmak yeterli değildir. Tüm 

değişikliklerin pratikte yaşam bulması ve amacına 

uygun hale getirilmesi gerekiyor. Örneğin, çok az 

da olsa kadın işçilerin lehine olan tüzük yada delege 

yönetmeliklerinde, hali hazırda bulunan kadın 

kotası uygulamalarının ne kadar bilindiği ve kullanıldığı 

tartışılır. Kadınların lehine olan bu maddelerin 

ne anlama geldiği ortaya konulmalı, açığa 

kavuşturulmalı ve pratikte uygulanmalıdır. Örneğin, 

DİSK’in kadın komisyonu, Türk-iş’in kadın 

bürosu, Hak-iş’in kadın temsilciliği var fakat bunlar 

çoğunlukla erkeklerin idare ettiği bölümlerdir. 

Bu örneklerden anlaşılacağı gibi komisyon ya da 

bürolar kurmak işin yalnızca bir parçasıdır. Bu komisyonların 

nasıl işleyeceği en az kurulması kadar 

önemli olan bir meseledir. Kadın işçilerin örgütlülüğünü 

yükselterek, hali hazırda var olan komisyon 

ve büroları erkek egemen kıskaçtan kurtarmalıyız. 

Komisyonları ve büroları bu temelde 

örgütlemeliyiz. Cinsiyetçi bakış açısını reddeden, 

sınıfsal mücadele geliştiren bir sendikal hareket 

yaratamadığımız sürece, kadın işçi ve emekçilerin 

ikincil konumlarında ciddi bir iyileştirme yaratamayız. 

Söz ve karar mekanizmalarında erkeklerle 

eşit bir biçimde yer alabilmek, toplu sözleşmelerde 

kadınların ihtiyaç ve taleplerini dâhil etmek ve bu 

müzakerelerde söz sahibi olmak için mücadelemizi 

geliştirmek ve güçlendirmekten başka şansımız 

yoktur. 

Yaşasın işçi kadınların örgütlü mücadelesi! 

YDİ Çağrı okuru bir kadın işçi 

31 Aralık 2010 ✓

Anayasa Mahkemesi’ne bireysel 

başvuru hakkı üzerine 

güncel 

12 

Eylül 2010 tarihinde bir referandum yapıldı. 

12 Eylül’de yapılan referandumda, Anayasa 

Mahkemesi’nin üzerini çizdiği kimi cümlelerle 

son biçimine bürünen, 1982 Anayasası’nın bazı maddelerinde 

değişiklikleri öngören yasa, “Anayasa Değişiklikleri 

Paketi” halk oyuna sunuldu. Halk oyuna 

sunulan „Anayasa Değişiklikleri Paketi“ %58 oyla 

kabul edildi. 1982 Anayasası’nın kimi maddelerinde 

değişiklikler yapıldı. Yapılan değişikliklerden bir tanesi 

de Anayasa Mahkemesi ile ilgili olan 146., 147., 

148. ve 149. maddeler idi. Anayasa Mahkemesi’nin 

asil üye sayısı 11’den 17’e çıkarıldı. Mahkeme üyeliğine 

seçilenler 12 yıl süreyle görev yapacaklar. Yapılan 

en önemli değişikliklerden bir tanesi de Anayasa 

Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkının tanınmış 

olmasıdır. Bu yazımızda bireysel başvuru hakkının 

ne anlama geldiği ve örtünün altında saklı tutulan 

esas sorunu irdelemeye çalışacağız. 

12 Eylül askeri faşist darbesi devlet şiddetini kurumsallaştırdı. 

Devlet şiddeti kural haline geldi. 12 

Eylül 1980 askeri faşist darbesinden itibaren uzun 

yıllar boyunca bütün ülke bir işkencehaneye çevrildi. 

Okullar, askeri birlikler, fabrika binaları, depolar 

ve polis merkezleri işkencehane olarak kullanıldı. 12 

Eylül 1980 ve sonraki yıllarda 1 milyonun üzerinde 

insan gözaltına alındı. Bu dönemde yargılananların 

sayısı 200 bini buldu. Askeri mahkemelerde yargılanan 

bu kişilerin 98 bin 404’ü örgüt üyesi olmakla 

suçlandı. 71 bin kişi hakkında ünlü 141. ve 142. maddelerden 

dava açıldı. 12 Eylül dönemi boyunca askeri 

mahkemelerde 61 bin 220 kişi yargılanıp hüküm 

giydi. 50 kişi idam edildi. Yargısız infazlar artmaya 

başladı. Kimin ne kadar düşünebileceğine, ne kadar 

konuşabileceğine iktidar sahiplerinin karar verdiği, 

mutlak bir diktatörlük rejimi kuruldu. Bu diktatörlük 

rejimine karşı mücadele kesintiye uğramadan sürdürüldü. 

Hukuksal alanda önemli gelişmeler yaşandı. 

1987 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne bireysel 

başvuru hakkı tanındı. 1989 yılından itibaren 

AİHM’nin tam yargı yetkisi kabul edildi. Anayasanın 

90. maddesi değiştirildi. 90 madde, AİHM kararları 

ile yasalar arasında bir çelişki varsa AİHM kararlarının 

esas alınmasını öngörüyor. Başka bir deyişle, 

Türkiye’de AİHM kararları yasalardan önce geliyor. 

Türkiye insan haklarına ne kadar saygı gösteriyor? 

İnsan hakları alanındaki temel sorunlar ne? Bu soruların 

yanıtlarını AİHM Türkiye kararlarında, İnsan 

Hakları Örgütleri raporlarında ve Avrupa Komisyonu 

izleme raporlarında bulabiliriz. Türkiye, Rusya’dan 

sonra, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde en çok 

61

güncel 

62 

aleyhinde bireysel başvuru bulunan devlettir. AİHM 

Ocak 2010 yılında faaliyet raporunu açıkladı. Rapora 

göre 2010 Ocak ayı itibari ile mahkemenin önünde 

bulunan 119 bin 300 dosyanın 13 bin 100 adedini 

Türkiye aleyhine yapılan başvurular oluşturuyor. 

Buna göre mahkemenin baktığı her 9 davadan biri 

Türkiye ile ilgili. AİHM’in verdiği toplam 12 bin 198 

ihlâl kararının ise 2 bin 295’i Türkiye’ye ait. Bu kararların 

büyük kısmını da “adil yargılanma hakkı” ihlâli 

oluşturuyor. AİHM’in verilerine göre mahkemenin 

önünde karar aşamasında şu ana kadar toplam 119 

bin 300 dosya bekliyor. Bu dosyaların 33 bin 550’si ile 

Rusya birinci sırada. Türkiye ise 13 bin 100 dosya ile 

ikinci sırada bulunuyor. AİHM’in, ülkelere göre ihlâl 

istatistiklerine göre AİHM’e yapılan 12 bin 198 ihlâl 

başvurusunun 2 bin 295’i Türkiye’den yapılan başvurular 

oluşturuyor. Yani Türkiye Avrupa Konseyi’ne 

üye olan ülkeler içinde mahkûmiyet alan birinci ülke 

konumunda bulunuyor. İkinci sırada ise 2 bin 23 dosya 

ile İtalya geliyor. Dünyanın en küçük ülkelerinden 

olan Monako’dan ise sadece 1 ihlâl başvurusu dikkat 

çekiyor. 

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvuru için 

yargı harcı ödemek gerekmiyor. 

Vekâletname için notere başvurmak gerekmemektedir. 

Notere vekâletname için masraf yapılmamaktadır. 

Yalnız posta gideri ile başvuruyu yapmak ve 

sonraki masraflar için AİHM’den adli yardım almak 

mümkündür. AİHM, parası olanların başvurduğu 

bir Avrupa Mahkemesi değildir. Toplumun en ezilmiş, 

horlanmış, en çaresiz bırakılmış kesimlerinin 

burjuva hukukunu ürettiği, çoğalttığı bir alandır 

AİHM. Bu, topluma da soluk aldıran, dönüştüren, 

değiştiren, umut olan bir alandır. Türkiye toplumunun 

önemli bir kesimi hakkını AİHM’de aramayı az 

çok öğrenmiştir. 

AKP Hükümeti, Türkiye aleyhinde en çok başvuru 

yapılan ikinci ülke olma konumundan rahatsızdır. 

AKP Hükümeti, ihlâl sıralamasında Türkiye’nin 

birinci ülke olmasına son vermek istemektedir. AKP 

Hükümeti, Türkiye‘nin itibarının zedelenmesini önlemeye 

karar vermiştir! 

Hükümet, haksızlıkları, hukuksuzlukları önleyerek, 

adaleti her alanda tecelli ettirerek, olumsuz idari 

pratikleri yok ederek başvuru sayısını düşürmeyi hedeflememektedir. 

AİHM’e bireysel başvurulara fiilen 

set çekilerek, başvuru sayısından doğan rahatsızlık 

giderilmek istenmektedir. Halk oylamasına sunulan 

ve kabul edilen Anayasanın 148. maddesi bireylere 

de Anayasa Mahkemesi’ne başvuru hakkı tanımaktadır. 

Bireylere Anayasa Mahkemesi’ne başvuru hakkının 

tanınması ne anlama gelmektedir? Bireylerin 

de, Anayasa’ya aykırı gördükleri yasaları, doğrudan 

doğruya Anayasa Mahkemesi’ne dava edebilecekleri 

gibi bir yanılsama doğmaktadır. Oysa böyle bir hak 

tanınmamaktadır. 

Mevcut Anayasada, Anayasa Mahkemesi’nin üç 

görevi vardır. Birincisi, kanunların ve kanun hükmünde 

kararnamelerin ve TBMM İç Tüzüğü’nün 

Anayasaya uygunluğunu denetlemek. İkincisi, siyasi 

partilerin anayasal çerçevede faal olmalarını denetlemek, 

üçüncüsü, 

Yüce Divan sıfatı ile cumhurbaşkanını, bakanlar 

kurulu üyelerini, yüksek yargı organı mensuplarını 

görevleri ile ilgili suçlardan yargılamak. 

Mevcut Anayasa’nın 148.maddesine göre cumhurbaşkanı 

ve TBMM üyelerinin beşte birinin başvurusu 

ile yasaların Anayasa’ya aykırılığı denetlenebilmektedir. 

Vatandaşın doğrudan başvuru hakkı yoktur.Vatandaş, 

ancak görülmekte olan bir hukuk veya ceza 

davasında kendisinin o davaya taraf olması şartıyla, 

uygulanması ihtimal dahilinde olan bir kanun maddesinin 

anayasaya aykırılığını mahkeme nezdinde 

ileri sürebilir, mahkeme bu anayasaya aykırılık iddiasını 

ciddi görür ise, konuyu Anayasa Mahkemesi’nin 

değerlendirmesine sunar. Halk oylamasına sunulan 

ve kabul edilen yeni 148. maddede bu konuda hiçbir 

değişiklik, yenilik mevcut değildir. 

Halk oylamasına sunulan ve kabul edilen 148. 

madde bambaşka bir alanda vatandaşa Anayasa 

Mahkemesi’ne başvuru yolu açmaktadır. 148. madde 

Anayasa Mahkemesi’ne yepyeni görevler yüklemektedir. 

AİHM’e başvurulmadan önce, Anayasa 

Mahkemesi’ne başvurma zorunluluğu vardır. Halk 

oylamasında kabul edilen Anayasanın 148. maddesinde, 

Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkının 

zorunlu olduğu yönünde bir vurgulama yoktur. 

Ancak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin yargılama 

kuralları bilindiğinde, AİHM’e başvurmadan 

önce Anayasa Mahkemesi’ne başvurmanın bir zorunluluk 

olduğu ortaya çıkmaktadır. 

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, bireysel başvurunun 

ön incelemeden geçirilip, kayda alınabilmesi 

için iki koşul aramaktadır. İç hukukta mevcut olan 

bütün başvuru yollarının tüketilmesi. İç hukukta 

bütün başvuru yolları tüketildikten sonra, altı aylık 

sürenin geçirilmemesi. Altı aylık bir sürenin aşılması 

koşullarında, AİHM’e başvuru imkânı ortadan

Anayasa Mahkemesi’nin bugüne kadar 

bildiğimiz görevleri çerçevesinde, yasaların 

Anayasa’ya uygunluğu denetiminde 

bireylere yeni bir hak tanınıyor değildir. Bu 

bir yanılsamadır. Avrupa İnsan Hakları 

Mahkemesi’ne gitmeden önce Anayasa 

Mahkemesi’ne başvurma mecburiyeti 

getirilmektedir.Bu mecburiyet Anayasanın 

148.maddesinde yazılı değildir. Bu mecburiyet 

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nden 

kaynaklanmaktadır. Burada amaçlananın 

da AİHM’ne başvuru sayısını düşürmek 

olduğu açıkca ifade edilmektedir. Henüz 

hiçbir altyapısı oluşturulmamış, Anayasa 

Mahkemesi yargısı labirentinden çıkarak 

AİHM’ne ulaşmak kolay olmayacaktır. 

kalkmaktadır. Mevcut Anayasanın 148.maddesine 

eklenen 3.fıkra ile „Herkes, Anayasa’da güvence altına 

alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa 

İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin 

kamu gücü tarafından ihlâl edildiği iddiasıyla 

Anayasa Mahkemesi’ne başvurabilir. Başvuruda bulunabilmek 

için olağan kanun yollarının tüketilmiş 

olması şarttır“ ifadesi gelmektedir. 

Yapılan değişiklikte ‘başvurabilir’ denilmekte, 

vatandaş mecbur kılınmamaktadır. Ancak, bu koşullarda, 

AİHM’den önce Anayasa Mahkemesi’ne 

başvurma zorunluluğu Avrupa İnsan Hakları 

Sözleşmesi’nden kaynaklanmaktadır. Bireysel başvuruların 

ön incelemeden geçebilmesi için gereken 

iki koşuldan biri, iç hukuk yollarının bütünüyle tüketilmiş 

olması, başvuracak başkaca yolun kalmamış 

olmasıdır. Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru 

yolu açıldığına göre bu yol da tüketilmeden AİHM’e 

başvurmak mümkün olamayacaktır. 

Şimdiye kadar kural olarak Türkiye’de bir ceza davası 

4 ile 6 yıl arasında sonuçlanabiliyordu. Yargıtay’ın 

verdiği kararın kesinleşmesiyle birlikte iç hukuk yolları 

tükeniyordu. Yargıtay kararından sonra AİHM’e 

başvurulabiliniyordu. Yeni Anayasa değişikliği ile bu 

artık mümkün değil. Yargıtay kararından sonra Anayasa 

Mahkemesi’ne başvurmak gerekiyor. 

Önünde mevcut uzmanlık gerektiren davaları dört, 

beş yıl gibi sürelerle ancak karara bağlayabilen, karar 

verdikten sonra da gerekçeli kararın yazımı aylar 

alan bir Anayasa Mahkemesi var. Bundan sonra, 

yaşam hakkının ihlâli, haksız gözaltına alınma, haksız 

tutuklanma, tutukluluk süresinin uzun sürmesi, 

yargılamaların makûl sürede sonra erdirilmemesi, 

yargılamada hakkaniyete uygun davranılmaması, 

tarafsız veya bağımsız yargılama hakkından yararlandırılmama, 

işkence görme, özel hayatın dokunulmazlığının 

ortadan kaldırılması, telefon dinleme, görüntü 

ve sesi kayda alma vb. hak ihlâlleri, düşünce ve 

örgütlenme özgürlüğünün engellenmesi, masuniyet 

karinesine aykırı olarak kesin bir mahkûmiyet kararı 

olmaksızın teşhir edilme, sendika hakkını lâyıkı ile 

kullanamama, ayrımcılığa tâbi olma, inançları sebebi 

ile özgürlüğünü yaşayamama gibi pek çok alanda, 

vatandaşın AİHM’e gitmeden önceki mecburi durağı 

Anayasa Mahkemesi olacaktır. 

Anayasa Mahkemesi’nin bugüne kadar bildiğimiz 

görevleri çerçevesinde, yasaların Anayasa’ya uygunluğu 

denetiminde bireylere yeni bir hak tanınıyor 

değildir. Bu bir yanılsamadır. Avrupa İnsan Hakları 

Mahkemesi’ne gitmeden önce Anayasa Mahkemesi’ne 

başvurma mecburiyeti getirilmektedir.Bu mecburiyet 

Anayasanın 148.maddesinde yazılı değildir. Bu mecburiyet 

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nden kaynaklanmaktadır. 

Burada amaçlananın da AİHM’ne 

başvuru sayısını düşürmek olduğu açıkca ifade edilmektedir. 

Henüz hiçbir altyapısı oluşturulmamış, 

Anayasa Mahkemesi yargısı labirentinden çıkarak 

AİHM’ne ulaşmak kolay olmayacaktır. 

Görünürde Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru 

yolunun açılması iyi olarak görülebilinir. Burjuva 

hukukunun egemen olduğu bir ülkede, Anayasa 

Mahkemesi’ne bireysel olarak başvurmak, hak arama 

mücadelesinde önemli bir adımdır. Hukukun siyasileştiği, 

devleti koruma, kollama misyonunu üzerlendiği 

bir ülkede, Anayasa Mahkemesi’ne bireysel 

başvuru hakkının getirilmesinin bir önemi yoktur. 

Yazının akışı içerisinde açıklamaya çalıştığımız gibi, 

Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru hakkının 

tanınması ile AİHM’e gidecek başvuruların önü kesilmek 

istenmektedir. Egemen sınıfların esas derdi; 

Türkiye’nin AİHM nezdinde zedelenen imajının düzeltilmesi 

ve en fazla mahkûmiyet verilen bir ülke konumundan 

çıkarılmasıdır. 

12 Aralık 2010 ✓ 

güncel 

63

güncel 

ICOR Kuruluş Kararı 

Değişik Devrimci Akımlardan Örgütlerin Devrimci Enternasyonal Koordinasyon Örgütü, ICOR kuruldu: 

2010 yılı Ekim ayı başında enternasyonal alanda değişik devrimci akımlardan örgütlerin eylem birliğini sağlamak 

ve eylem birliği içinde daha ileri bir ideolojik birliğin ön şartlarını yaratmak amacıyla bir işbirliği ve koordinasyon 

örgütü kuruldu. 3 yılı aşkın bir hazırlık süreci ve Afrika’da, Latin Amerika’da, Asya’da ve Avrupa’da 

yapılan ön hazırlık Konferansları ertesinde yapılan I. Dünya (Kuruluş) Konferansında Kuruluş Bildirgesi ve 

Tüzük karara bağlandı ve Enternasyonal Koordinasyon Komitesi seçildi. 

Kuruluş bildirgesi ve Tüzük, büyük çoğunluğu Kuruluş Kongresine de katılmış olan 41 Örgüt tarafından imzalandı 

Bu sayımızda ICOR’un iki temel belgesini, kuruluş kararı ve tüzüğünü yayınlıyoruz. 

4 Ocak 2011 ✓ 

64 

6 Ekim 2010 

“Devrimci Parti ve Örgütlerin Koordinasyonu ve 

İşbirliği” inisiyatifinin düzenlediği Dünya Konferansı, 

kendisini uluslararası bir örgüt olarak kurma kararı 

aldı. Örgütün adı “Devrimci Parti ve Örgütlerin 

Enternasyonal Koordinasyonu”dur. (ICOR) 

I. 

ICOR’un kuruluşu şu anlayışa dayanmaktadır: Yüksek 

derecede örgütlü ve dünya çapında bağlara sahip 

uluslararası mali sermayenin ve onun emperyalist 

dünya sisteminin karşısına yeni bir şey koymanın 

zamanı gelmiştir -Bu, enternasyonal devrimci işçi 

hareketinin ve geniş kitlelerin ülke sınırlarını aşan işbirliğinin 

ve pratik eylemin koordinasyonunun yeni 

bir basamağını oluşturan örgütlülüğüdür. 

Yeni sömürgecilik sistemiyle birlikte emperyalizm, 

yalnızca, insanlığın varlığını dramatik bir biçimde 

tehdit eden gelişmeye eğilimli bir krizle var olabilir. 

Bu kendini 2008’deki dünya ekonomik -ve finanskrizinde, 

kapitalist sistemin üretim ve yeniden üretimdeki 

yapısal krizlerinde, borçlanma krizlerinde, 

evrensel çevre krizinde, proletarya ve geniş yığınlar 

içinde ailenin büyüyen çözülüşünde, siyasi krizlerde 

ve aynı zamanda büyüyen uluslararası savaş tehlikesinde, 

yükselen emperyalist saldırılarda ve emperyalizmin 

gericilik ve faşizme doğru genel eğiliminde 

göstermektedir. 

Kapitalizmin dünya işçi sınıfına ve geniş yığınlara 

sunacağı bir gelecek yoktur. Bu yüzden ICOR dünyanın 

bütün kadın-erkek devrimcilerini Lenin’in şu 

sözleri doğrultusunda birleşmeye çağırır: “İşçiler eğer 

birbirinden kopuksa hiçtir. İşçiler birleştiğinde her 

şeydir.” (Lenin, 1913, “İşçilerin Birliği Üzerine”) 

ICOR enternasyonal olarak örgütlenmiş devrimci 

işçi hareketinin kazanımlarına sahip çıkar. Bunlar 

içinde 1871 Paris Komünü’nün büyük devrimci eylemi, 

1917’deki muzaffer Rus Ekim Devrimi, 1945- 

1949 Çin Devrimi, İkinci Dünya Savaşı sonrasında 

eski sömürge sisteminin parçalanması için yürütülen 

devrimci kurtuluş mücadeleleri ve sosyalist kampın 

oluşması vardır. 

ICOR I., II., III. Enternasyonal tarihi örneklerinde 

somutlaşan enternasyonal örgütlenme biçimlerinin 

zengin deneyimlerine dayanır. O birliğin biçimi konusunda 

bugünün verilerini, gerekliliklerini ve imkanlarını 

dikkate alır. O böylece Karl Marx’ın, “Bütün 

ülkelerin işçileri birleşin!” ve Lenin’in, “Bütün 

ülkelerin işçileri ve ezilen halklar birleşin!” büyük 

sloganlarını hayata geçirir. 

1956’da Sovyetler Birliği KP’nin 20. Parti 

Kongresi’nde egemen olan revizyonist ihanet dünya 

komünist ve işçi hareketini bugüne kadarki en ağır 

yenilgiye uğrattı ve ardında görülmemiş boyutlarda 

bir parçalanmışlık bıraktı. Kapitalizmin restorasyonu 

dev bir antikomünizm ve karşıdevrim dalgasına 

yol açtı. 

Enternasyonal komünist ve işçi hareketi içinde ortaya 

çıkan sekter ve anarşist eğilimler de bu harekete 

yer yer büyük zarar verdi. Fakat enternasyonal devrimci 

hareketin yeniden yükselmesinin önündeki 

esas tehlike, işçi ve halk hareketi üzerinde revizyonizmin 

ve reformizmin etkisiydi, etkisidir. 

1990’lı yılların başında Sovyetler Birliği’nin çöküşüyle 

modern revizyonizm merkezini kaybetti. Emperyalist 

burjuvazi bu çöküşü dünya çapında anti-

Sömürü ve baskıdan kurtulmuş bir topluma duyulan özlem ve 

bu yöndeki arayışlar, toplumu dönüştürücü, emperyalist dünya 

sistemin temel kötülüklerini aşacak bir güç haline gelmelidir. 

ICOR, emperyalist sistemin istikrarsızlığını, emperyalizme karşı ve 

sosyalizm için devrimci kurtuluş mücadelesini daha de geliştirerek 

cevaplama pratik ihtiyacından doğmuştur. 

güncel 

komünist saldırısı için bir avantaj haline getirebildi. 

Sovyetler Birliği şahsında revizyonist kalenin zayıflaması, 

sosyalizm doğrultusunda dünya çapında yeni 

bir mücadele atılımı için de aynı zamanda önemli bir 

faktördür. 

Sayıları milyarlarla ifade edilen dünya çapındaki 

proletarya, eğer geniş yığınlarla ittifak içinde enternasyonal 

olarak örgütlenir, kurtuluşu için mücadeleyi 

eline alır ve halkların ulusal ve sosyal kurtuluş 

mücadelelerinde yol gösterici rolünü oynarsa, emperyalizme 

karşı onu alt edecek güçtür. 

II. 

Emperyalizmin yüksek derecede gelişmiş ve uluslararası 

alanda birbirine bağlanmış üretici güçleri ile 

vardığı bugünkü seviyesinde, sosyalizm için maddi 

temeller daha şimdiden geniş çapta olgunlaşmıştır. 

Dünya mali sermayesinin diktatörlüğü şartlarında 

korkunç yıkıcı güçler de aynı zamanda etkindir: 

* Emperyalizm tarafından ezilen ve sömürülen ülkelerde 

kitlelerin yoksullaşması, ülke zenginliklerinin 

talanı, her türlü devrimci atılıma karşı askeri tehdit, 

çevre tahribatı, açlık ve sürgün derinleşmektedir. 

* Yüksek derecede gelişmiş kapitalist ülkelerde bile 

büyük boyutlara yükseltilen sömürü, kitlelerin artan 

yoksulluğu ve burjuva demokratik hak ve özgürlüklerin 

devlet aygıtlarının faşistleştirilmesine kadar varan 

tırpanlanmasıyla el ele yürümektedir. 

* Emperyalist burjuvazi sürekli olarak ulus devletlerin 

bağımsızlığını ve toprak birliğini tehdit etmektedir. 

Bu, emperyalist devletlerin dış siyasetinin askerileşmesini 

beraberinde getirmekte, bu askerileşme 

de kabaca BM misyonu ve insani yardım sahtekârlığı 

maskesi ile örtülmeye çalışılmaktadır. 

* Emperyalistler, en başta da emperyalist büyük 

güçler arasındaki rekabet sürekli olarak bir dünya savaşı 

tehlikesini besliyor ve dünyanın yeniden paylaşılması 

mücadelesi bölgesel savaşlara yol açıyor. 

* Kapitalist üretim tarzı bugün dünyayı kısa vadede 

bütün insan yaşamını imkansız hale getirebilecek evrensel 

çevre felaketi ile yüz yüze getirmektedir. 

* Emperyalizm çocukların ve gençlerin geleceğini 

çalmakta ve emekçi kadın yığınları çifte sömürü ve 

baskı şartlarında zincirlenmektedir. Emperyalizm tarafından 

ezilen ülkelerdeki kadınlar ayrıca, ulusal ve 

dinsel ayrımcılığın da hedefi olmaktadır. 

Sömürü ve baskıdan kurtulmuş bir topluma duyulan 

özlem ve bu yöndeki arayışlar, toplumu dönüştürücü, 

emperyalist dünya sistemin temel kötülüklerini 

aşacak bir güç haline gelmelidir. 

ICOR, emperyalist sistemin istikrarsızlığını, emperyalizme 

karşı ve sosyalizm için devrimci kurtuluş 

mücadelesini daha de geliştirerek cevaplama pratik 

ihtiyacından doğmuştur. 

Tek tek ülkelerde devrimci örgüt ve partilerin inşası 

ve güçlendirilmesi, emperyalizmin yıkılması ve sosyalizmin 

inşası mücadelesinin yeniden yükseltilmesi 

için belirleyici unsurdur. Bunun için kitlelerin ortak 

mücadelesinde ulusal, bölgesel ve enternasyonal alanda 

değişik platformların ve örgüt biçimlerinin yaratılması 

gerekir. 

Tarihsel meydan okuma dünya çapında yürüyen 

mücadelelerin ülke sınırlarını aşan bir işbirliğini, koordinasyonunu 

ve devrimcileştirilmesini bugün her 

zamankinden daha fazla gerekli kılmaktadır. 

III. 

Şunları göz önünde bulundurarak: 

* Birçok parti ve örgütte, yapıcı ve eşit haklar temelinde 

işbirliğine duyulan istek gelişti; 

* Kitlelerin ve sanayi proletaryasının çekirdeğinin 

ülke sınırlarını aşan, henüz başlangıç aşamasındaki 

65

güncel 

66 

mücadelelerinde uluslara bölünmüşlüğün aşılması 

gerektiği bilinci gelişiyor; 

* Bir dizi enternasyonal devrimci örgüt biçimleri 

(konferanslar, forumlar, platformlar vb) daha şimdiden 

ortaya çıkmış durumdadır; 

* “Bütün ülkelerin işçileri birleşin!” ve “Bütün ülkelerin 

işçileri ve ezilen halklar birleşin!” sloganları ancak 

enternasyonal örgüt biçimleri aracılığıyla hayata 

geçirilebilir; 

* Tek tek ülkelerde ve örgütlerde farklı toplumsal 

şartlar ve sınıf mücadelesinin farklı gelenekleri vardır; 

* Her ülkenin devriminin hazırlığının ve yürütülmesinin 

sorumluluğu o ülkenin işçi sınıfı -ve kitle 

hareketinin- partisinin omuzlarındadır; 

* Dünya devrimcileri arasında daha birçok ideolojik-siyasi 

ayrılık vardır; 

* Ortak, örgütlü devrimci eylem bütün ayrılıkların 

aşılmasını bekleyemez; 

ICOR kendisini, enternasyonal devrimci işçi hareketinin 

dayanışmacı birliğini geliştirmeye bir katkı 

olarak kavrar. 

Berrak bir ideolojik asgari müşterek temelinde o, 

devrimci eylem birliğini, içeriksel temellerin daha 

derinleştirilmesi amacıyla yürütülecek canlı bir tartışma 

ve netleşme süreciyle sağlamaya çalışır. 

Kuruluş Konferansı ICOR’un bütün devrimci parti 

ve örgütlere ve diğer enternasyonal birliklere karşı tutarlı 

olarak açık kapı siyaseti izleyeceğini açıklar. 

Onun esas işi sınıf mücadelesinin ve pratik dayanışmanın 

örgütlenmesinde işbirliği ve koordinasyonun 

sağlanmasıdır. 

O, dünyada diğer ilerici enternasyonalist örgüt biçimleriyle 

sıkı işbirliğinden ve ortak çalışmadan yanadır 

ve kendini hiçbir biçimde bu örgütlerle rekabet 

içinde görmemektedir. O bütün dünyada proleter ve 

devrimci parti ve örgütlerin yeni nitel birliğini oluşturmakta 

ve bunu güçlendirmektedir. 

IV. 

Emperyalist dünya sisteminin aşılması ve sosyalist 

toplumsal sistemin egemen kılınması stratejik hedefinde 

birliğe sahip olan Kuruluş Konferansı, karşılıklı 

ortak çalışmanın temel ideolojik-siyasi temelleri olarak 

şunları kararlaştırır: 

* Kapitalizm/emperyalizmin toplumsal ilişkilerinin 

devrimci altüst oluşunun gerekliliğinin kabulü; 

sosyalist toplum hedefinin amaçlanması; kitleler için 

demokrasi, insanlığın sömürü ve baskıdan kurtuluş 

mücadelesinin can düşmanlarının ezilmesi olarak 

proletarya diktatörlüğünün kuruluşunun gerekliliğinin 

savunulması. 

* Revizyonizmle, Troçkizmle ve anarşizmle araya 

berrak ayrım çizgilerinin çekilmesi; antikomünizmin 

her türüne, burjuvazinin “Stalinizm” ve “Maoizm” 

adını taktığı şeye ve proletarya diktatörlüğüne 

yönelen her düşmanca saldırı ve burjuva kışkırtmalarına 

karşı tavır. 

V. 

Kuruluş Konferansı özerk, bağımsız, kendi sorumluluğuna 

sahip parti ve örgütler arasında konsensusa 

(oydaşma) dayalı işbirliği ve koordinasyon ilkesini 

benimser. 

Temel belgelerin karara bağlanmasında konferans, 

kararları oydaşma temelinde almayı hedefler. İlkesel 

ideolojik sorunlar ve temel siyasi sorunlar oylama 

ile karara bağlanamaz. Ancak pratik gereklilik olan 

kararlar ve kuruluş belgeleri, ideolojik-siyasi görüş 

ayrılıklarının varlığının bilincinde olarak, yeterli bir 

tartışma ertesinde çoğunlukla karara bağlanabilir. 

Bunlar için oyların en az yüzde 80’i gereklidir. Bütün 

günlük siyasi kararlar basit çoğunlukla alınabilir. 

Oyların eşit olması halinde sunulan karar tasarısı 

reddedilmiş sayılır. 

Her örgüt, hangi projeyi ve hangi etkinlikleri destekleyeceğine 

kendisi karar verir. Bu, güvenilirlik ilkesiyle 

el ele yürür. Her örgüt, üzerine aldığı görevleri 

hakkıyla yerine getirme sorumluluğu ve yükümlülüğünü 

taşır. 

Çalışmanın ağırlık noktası, sınıf mücadelesinde ve 

tek tek ülkelerde devrimci parti inşasında karşılıklı 

destek ve işbirliğindedir. 

ICOR dünya çapında, kıtasal ve bölgesel olarak, birlikte 

tespit edilmiş görevlerde ve tek tek süreli projelerde 

ortak çalışmayı gerçekleştirir. 

Çeşitli süreç ve eylemliliklerin uyumlu hale getirilmesinin 

koordinasyonunu ve belirlenmiş ortak proje 

ve mücadele görevlerinde işbirliğini gerçekleştirir. 

ICOR üye örgütler arasında karşılıklı saygı ve birbirinin 

bağımsızlığını tanıma zemini üzerinde yükselir 

ve örgütlerin iç örgütsel meselelerine karışmamayı 

ilke edinir. 

Görüş geliştirme, sahiplenme ve ortak pratiğe geçirmede 

proleter tartışma kültürünü geliştirmeyi ilke 

edinir. 

Bütün ülkelerin işçileri birleşin! 

Bütün ülkelerin işçileri ve ezilen halklar birleşin!

Devrimci Parti ve Örgütlerin 

Enternasyonal Koordinasyonu (ICOR) 

TÜZÜĞÜ 

güncel 

Temel Belgelerin karara bağlanmasında konferans kararlarını konsensus 

(oydaşma) temelinde almaya çaba sarfeder. İlkesel ideolojik sorunlar ve 

temel siyasi sorunlar çoğunluk kararıyla sonuçlandırılamaz. Ancak ideolojiksiyasi 

ayrılıkların bilincinde olarak pratik sorunlarda, kuruluş belgelerinde 

gerekli olan hallerde derinlemesine yürütülen tartışma ertesinde çoğunluk 

kararı alınabilir. Burada da konferans katılımcılarının en az yüzde 80’nin 

oyu gereklidir. Bütün güncel siyasi sorunlardaki kararlar için basit çoğunluk 

yeterlidir. Eşit oy durumunda tasarı reddedilmiş sayılır. 

I. Ön açıklama: 

“ 

Bütün Ülkelerin İşçileri Birleşin!” Karl Marx ve 

Friedrich Engels’in Komünist Manifesto’nun sonunda 

yaptıkları bu etkin çağrı bütün dünyada devrimci 

işçi sınıfının devrimci kurtuluş mücadelesinin 

yol gösterici ilkesiydi. 

Emperyalist dünya sisteminin gelişmesi aşırı derecede 

çelişmelidir. 

Bir yanda bütün zamanların en büyük zenginliği 

biriktirilmişken ve bütün insanlığın refah, sağlık ve 

barış içinde yaşamasını mümkün kılacak potansiyel 

olgunlaşmışken, diğer yanda dünyada açlık ve kitlesel 

yoksulluk bugüne kadar görülmemiş boyutlara 

varmıştır. İşçi sınıfının dünya çapında büyümesi ve 

emek üretkenliğindeki artış, köylülüğün kitlesel olarak 

yıkımı, kitlesel işsizlik ve eksik istihdamla elele 

yürümektedir. Bilimsel-teknik ilerleme doğa ile insanın 

birlikteliğini çoktandır mümkün kılmasına 

rağmen, insanın varlık temelleri iklimdeki dramatik 

değişiklik tarafından tehdit edilmektedir. 

Gelişmiş sosyalist ilişkiler için maddi hazırlık hiçbir 

dönemde bugünkü kadar olgunlaşmamıştı, fakat 

aynı zamanda emperyalist dünya sisteminin krizli 

varlığı, eğilim olarak insani varoluş biçimini soru işareti 

haline getiriyor. Her şeyi mahvedecek bir emperyalist 

savaş tehlikesi on yıllardır insanlığın sırtında 

yük, evrensel çevre krizi insan varlığının temellerini 

tehdit ediyor, dünya çapında emekçi yığınlar arasında 

ailenin çözülüşü artıyor, bununla birlikte yaşam 

şartlarında, özellikle de kadın ve çocukların yaşam 

şartlarında yoğun kötüleşmeler yaşanıyor. Milyarlarca 

insanın aşırı sömürüsü 2008’de bütün dünyayı 

sarsan dünya ekonomik ve mali krizini doğurdu. 

Bütün bunlar kapitalizmin yerine, üretici güçlerin 

insanlığın yararına kullanılabileceği yeni bir düzen’in 

geçirilmesini haykırıyor. Dünyanın emekçi yığınları 

kapitalist barbarlık içinde kaybolmak istemiyor! Mali 

sermayenin insana değer vermeyen politikası, insanlığın 

sömürüsüz, zulümsüz, yoksulluğun ve çevre 

yıkımının olmadığı, savaşsız ve gençliğe perspektif 

sunan bir toplum için devrimci atılımını tetikliyor. 

İşçi hareketi, sosyalist kampın revizyonizm yüzünden 

çökmesiyle tarihinin en ağır yenilgisini aldı. Bu 

yenilgi, uluslararası devrimci hareketi, daha önce görülmemiş 

boyutlarda bir bozgun atmosferine soktu; 

devrimci hareket saflarında tasfiyeciliğin, bölünme 

ve parçalanmanın artmasına yol açtı. 

Bütün bunlara rağmen birçok devrimci parti ve 

örgüt devrimci parti inşasında ısrar etti ve ulusal ve 

67

güncel 

sosyal kurtuluş mücadelesini sürdürdü. Yeni devrimci 

ve Marksist-Leninist parti ve örgütlerin inşasında, 

onların sınıf mücadelelerine katılması ve önderlik 

etme konusunda yetkinleşmesinde ve başlayan enternasyonal 

işbirliğinde çok yönlü sonuçlar çıkarıldı, 

deneyimler kazanıldı. 

Böylece enternasyonal devrimci ve işçi hareketinin 

ülke sınırlarını aşan bir işbirliği ve emperyalizme 

karşı enternasyonal birleşik bir cephenin yeni bir aşaması 

için zaman olgunlaştı. 

Bizim, dünya devrimcilerinin sınıf mücadelesinde 

enternasyonal işbirliği ve koordinasyonu için yeni bir 

örgüt biçimine ihtiyacımız var. 

ICOR’un Kuruluş Konferansı dünyanın ilk sosyalist 

devletinin dahi önderi Lenin’in proleter enternasyonalizminin 

ancak gerekli örgüt biçimleri sayesinde 

gerçekleşebileceği şeklindeki görüşünü izliyor: 

“Sermaye enternasyonal bir güçtür. Onu yenebilmek 

için işçilerin enternasyonal ittifakına, onların enternasyonal 

kardeşçe birleşmesine ihtiyaç vardır.”(Lenin 

Eserler, Alm. c. 30, s. 282-283, “Denikin’e karşı kazanılan 

zafer dolayısıyla Ukrayna işçi ve köylülerine 

mektup’tan) 

ICOR, aralarında büyüklük, pratik örgütsel ve siyasal 

deneyim, tarihsel ideolojik kökler, sosyo-ekonomik 

şartlar ve stratejik görevler açısından aralarında 

büyük farklılıklar bulunan devrimci parti ve örgütleri 

eşit haklar temelinde birleştirir. Ortak mücadelede 

örgütler karşılıklı saygı temelinde birlikte çalışır ve 

birbirinden öğrenirler. 

Amaçlarına ulaşabilmek için ICOR Kuruluş Konferansı 

şu TÜZÜK’ü karara bağlar: 

I. İsim: 

International Coordination of Revolutionary Parties 

and Organizations (ICOR) 

Devrimci Parti ve Örgütlerin Enternasyonal Koordinasyonu 

(ICOR) 

II. Yapı 

1. ICOR’un en yüksek organı, ICOR üyesi tüm parti 

ve örgütlerin temsilcilerinin Dünya Konferansı’dır. 

Dünya Konferansı üç yılda bir toplanır. Oylamalarda 

her üye örgüt bir oya sahiptir. 

Konferans’tan en geç üç ay önce her üye örgüte 

çağrı yapılmış olduğu şartlarda, üye örgütlerin yüzde 

50’den fazlası konferansta temsil ediliyorsa, konferans 

karar alma hakkına sahiptir. Her örgüt bir oy 

kullanma hakkına sahiptir. Eğer özel şartlar ve haklı 

gerekçeler nedeniyle konferansa yüzde 50’nin üzerinde 

üye örgütün katılması sağlanamıyorsa, üye örgütlerin 

yüzde 50’sinden fazlasının resmi onayı gereklidir. 

Karar alınabilmesi için mutlak asgari katılım üye 

örgütlerin 1/3’ünden fazlası olmak zorundadır. Ayrıca 

her kıtadan en az iki delegasyonun katılımı şarttır. 

2. Dünya Konferansı konferansın başlangıcında ilk 

önce Konferansın gündemini ve işleyiş kurallarını 

karara bağlar. Konferans, konferansta seçilen bir divan 

tarafından yönetilir. Dünya Konferansı çok taraflı 

olarak hazırlanır, finanse edilir ve gerçekleştirilir 

Dünya Konferansı, eşit haklar ve ortak kararlaştırılan 

konferans işleyiş kurallarına uyulması yükümlülüğü 

temelinde gerçekleşir. 

Konferans dili İngilizce’dir. Konferans, olanakları 

ölçüsünde diğer dillere tercüme işini örgütler. 

Dünya Konferansı, iki konferans arasında ICOR 

çalışmalarını koordine etme görevine sahip Uluslararası 

Koordinasyon Komitesi (ICC) ile bir Mali Denetçi 

seçer. 

Temel Belgelerin karara bağlanmasında konferans 

kararlarını konsensus (oydaşma) temelinde almaya 

çaba sarfeder. İlkesel ideolojik sorunlar ve temel siyasi 

sorunlar çoğunluk kararıyla sonuçlandırılamaz. 

Ancak ideolojik-siyasi ayrılıkların bilincinde olarak 

pratik sorunlarda, kuruluş belgelerinde gerekli olan 

hallerde derinlemesine yürütülen tartışma ertesinde 

çoğunluk kararı alınabilir. Burada da konferans katılımcılarının 

en az yüzde 80’nin oyu gereklidir. Bütün 

güncel siyasi sorunlardaki kararlar için basit çoğunluk 

yeterlidir. Eşit oy durumunda tasarı reddedilmiş 

sayılır. 

ICOR üyesi her örgüt ve parti, ortak projelerin karara 

bağlanması ve uygulanmasında özerk ve bağımsızdır. 

Sınıf mücadelesine dair görevlerin gerçekleştirilmesinde 

sorumluluk kendisine aittir; ancak verdiği 

sözleri yerine getirmekle yükümlüdür. 

68 

A. Dünya Konferansı 

B. Kıtasal Konferans 

ICOR’un ortak çalışmasının başlangıcında Afrika, 

Amerika, Asya (Avustralya/Okyanusya dahil) ve 

Avrupa’da yapılan Kıtasal Konferanslar bulunmalıdır. 

Bu konferanslardaki oylamalarda her örgüt bir oy 

hakkına sahiptir.

Her kıta ICC içinde en az bir 

temsilciyle temsil edilmelidir. 

Kıtasal Konferanslar ICC’ye 

birer temsilci gönderir, bunların 

temsilciliği mensup oldukları parti 

veya örgüt tarafından onaylanmış 

olmalıdır. Kıtasal konferanslar 

ayrıca bir de yedek temsilci 

belirler, bunlar da mensubu 

oldukları parti veya örgütün 

onayını almış olmalıdır. 

Konferans dilini her kıtasal konferans kendisi belirler. 

Her kıtasal konferans Kıtasal Koordinasyon 

Komitesi’ni (CCC) ve bir mali denetçi seçer. 

Bunun dışında dünya konferansının ilgili kuralları 

geçerlidir. 

C. Bölgesel konferans 

ICOR’un faaliyetinin ve üye sayısının artmasına 

bağlı olarak kıtaların uygun bulunan bölgelere ayrılması 

gerçekleştirilecektir. Her kıtanın kaç bölgeye 

ayrılacağı konusunda ICOR’un en yüksek organında 

birlik sağlanmalıdır. 

D. Enternasyonal Koordinasyon Komitesi (ICC) 

Enternasyonal Koordinasyon Komitesi (ICC), Dünya 

Konferansları arasındaki sürede ICOR üyesi örgütlerin 

faaliyetlerinin koordinasyonunun merkezidir ve 

kamuoyu önünde ICOR’u temsil eder. 

ICC eşit hak ve yükümlülüklere sahip en az yedi, 

en fazla dokuz üyeden oluşur. Bu üyeler üyesi oldukları 

parti ve örgütler tarafından Dünya Konferansı’na 

önerilir ve onun tarafından seçilir. Seçilmiş ICC üyelerinin 

mensubu olduğu parti ve örgütler, ICC üyelerinin 

görevlerini yerine getirebilmesi için kolektif 

sorumluluk üstlenirler. 

Bir ICC üyesinin vekaleten temsili mümkündür. 

Ayrıca her üye örgüt, ICC’deki temsilcisini önemli 

nedenlerden dolayı geri çağırıp yerine bir başkasını 

gönderebilir. Bu yeni temsilci de aynı örgüte mensup 

olmak zorundadır ve gönderen parti veya örgüt yönetiminin 

yazılı ve açık görevlendirme ve onayına sahip 

olmalıdır. 

Her kıta ICC içinde en az bir temsilciyle temsil edilmelidir. 

Kıtasal Konferanslar ICC’ye birer temsilci 

gönderir, bunların temsilciliği mensup oldukları parti 

veya örgüt tarafından onaylanmış olmalıdır. Kıtasal 

konferanslar ayrıca bir de yedek temsilci belirler, 

bunlar da mensubu oldukları parti veya örgütün onayını 

almış olmalıdır. 

ICC Dünya Konferansı’nın verdiği görevler doğrultusunda, 

onun kararlarını hayat geçirmek için çalışır. 

ICC, temel ilkeler ve siyasi temel konularda karar 

alamaz. ICOR üyelerinin ortak çalışmasının koordinasyonu 

bağlamında ICC, üye örgütlerin pratik 

faaliyetleri için açıklamalar ve öneriler hazırlama ve 

gerektiğinde bunları danışma yöntemiyle karara bağlama 

yükümlülüğüne sahiptir. 

ICC düzenli toplantılar yapar ve yılda en az bir kere 

bir araya gelir. Toplantılar hakkında onaylanmış tutanak 

tutulur. 

ICC toplantılarında Üyelerin en az yarısı mevcutsa 

karar alma yetkisi vardır. 

ICC kendi toplantılarına ICOR üyesi örgütlerden 

temsilciler çağırabilir. Bunların ICC’de oy hakkı yoktur. 

ICC, Dünya Konferansı’nda çalışmaları hakkında 

yazılı rapor sunar. 

Mali sorumlu, Dünya Konferansı’nda bir mali rapor 

sunar. Mali denetçi de rapor sunar. 

ICC kendi içinden bir Genel Koordinatör, bir Genel 

Koordinatör Yardımcısı ve bir Mali Sorumlu seçer. 

Bunlar ICOR sekretaryasını oluşturur. 

Genel koordinatör ve Yardımcısı ICOR’un baş temsilcileridir 

ve ICOR’un Dünya Konferansı kararlarına 

bağlıdırlar. 

E. Kıtasal Koordinasyon Komitesi (CCC) 

ICC’ne ilişkin kurallar Kıtasal Koordinasyon Komitesi 

(CCC) için de geçerlidir. 

Kıtasal Koordinasyon Komitesi üye sayısı, ilgili kıtanın 

Kıta Konferansı’nda kararlaştırılır. 

ICC kendi içinden bir Kıta Koordinatörü, bir Kıta 

Koordinatör Yardımcısı ve bir Mali sorumlu seçer, 

güncel 

69

güncel 

70 

bunlar ICC Sekretaryasını oluşturur. 

Kıta Koordinatörü, onun gelememesi halinde yardımcısı 

ICC toplantılarına davet edilir. 

F. Bölgesel Koordinasyon Komitesi (RCC) 

ICC’ne ilişkin kurallar Bölgesel Koordinasyon Komiteleri 

için de geçerlidir. 

Bölgesel Koordinasyon Komitesi üye sayısı ilgili 

Bölgesel Konferans tarafından kararlaştırılır. 

Bölgesel Koordinasyon Komitesi kendi içinden bir 

Bölgesel Koordinatör, bir Bölgesel Koordinatör Yardımcısı 

ve bir Mali Sorumlu seçer, bunlar ICC Sekretaryasını 

oluşturur. 

Bölgesel Koordinatör, onun gelememesi halinde 

Bölgesel Koordinatör Yardımcısı ICC toplantılarına 

davet edilir. 

III. 

ICOR üyeliği hakkında 

A. Genel 

1. ICOR’un üye yapısı, dünyanın çeşitli ülkelerinden, 

bağımsız ve sorumlu parti ve örgütlerden oluşur. 

2. ICOR üyeliğinin ön koşulu Dünya Konferansı’nın 

ilkelerinin ve temel kararlarının kabulüdür. 

3. Dünya Konferansı’nın ilkelerinin ve temel kararlarının 

kabulü ve hayata geçirilmesi konusunda yükümlülük 

üstlenilmesi ilgili üye örgütün kendisince 

belirlenir ve ICOR’a üye alımını gerçekleştiren karar 

alıcı toplantıda onaylanır. ICOR üye örgüt hakkında 

bir ideolojik-siyasi nitelendirmede bulunmaz. 

4. ICOR’a üyelik, ICOR Dünya Konferansı’nda 

mevcut delegelerin yüzde 80’lik bir çoğunluğuyla kararlaştırılan 

bir üye alım usulüne göre gerçekleşir. 

5. ICOR’a üyelik, üye örgütlere eşit hak ve yükümlülükler 

getirir. 

6. ICOR’un bağımsız ve kendi sorumluluğunu taşıyan 

üyelerinin anlaşarak gerçekleştirdikleri koordinasyon 

ve işbirliği ilkesi, ICOR’un ortak örgütsel 

ilkesidir. 

7. Ortak görevler, görevin kapsamına göre (Dünya, 

Kıta, Bölge) ICOR’un ilgili kurumlarında tartışılır ve 

belirlenir. 

B. Üyelik için temeller 

1. ICOR’da üyelik için ortak zemin, her üye örgütün 

devrimci karakteridir. 

2. Bu, ICOR’un niteliğiyle herhangi bir uzlaşmaz 

Üyelik sorumlu Bölgesel Konferans 

tarafından, o henüz kurulmamışsa 

Kıtasal Konferans tarafından 

oydaşma temelinde gerçekleştirilir. 

Üyelikle ilgili olarak sorumlu 

Koordinasyon Komitesi Bölgesel 

ya da Kıtasal Koordinasyon üyesi 

örgütlerle bir danışma süreci 

başlatır. Bu süreçte uyuşma 

sağlanamazsa bir sonraki Bölgesel ya 

da Kıtasal Konferans en az yüzde 80 

çoğunlukla karar alabilir. 

çelişkisi olmadığı sürece, her üye örgütün değişik ideolojik-siyasi 

görüşlerini ve temellerini içerir. 

3. ICOR’a üye örgütlerin ortak stratejik hedefleri, 

emperyalist-kapitalist dünya sistemini aşmak ve sosyalist 

toplumsal ilişkileri hayata geçirmektir. 

4. ICOR’un ortak stratejik hedefine varmak için, 

her ülkede ve her üye örgüt tarafından, sadece o ülkedeki 

ilgili üye örgütün belirleyebileceği farklı strateji 

ve taktikler izlenebilir. 

5. ICOR üyeliğinin temel şartı; 

• Her ülkede ezilen ve sömürülen kitleler içinde ve 

kitlelerle birlikte gerçek devrimci çalışmadır. 

• Militan sınıf politikasıdır ve egemen tekeller ve 

kuklalarıyla sınıf işbirliğinin reddidir. 

• Toplumsal ilişkilerin köklü bir devrimci değişiminin 

ve biçimi ne olursa olsun, proletarya diktatörlüğünün 

kurulması gerekliliğinin tanınmasıdır. 

• Antikomünizmin sözde “Stalinizm” ya da 

“Maoizm”le proletarya diktatörlüğüne karşı burjuvazinin 

düşmanca karalama kampanyaları gibi çeşitli 

biçimlerdeki saldırılarına olduğu kadar revizyonizmle, 

troçkizmle ve anarşizmle de araya kesin 

ayrım çizgileri çekmektir. 

• Sınıf mücadelesinde üye örgütlerin uluslararası 

koordinasyonu ve işbirliğinin teorisi ve pratiği için 

ortak zemin proletarya enternasyonalizminin tanınması 

ve hayata geçirilmesidir.

C. Üye Örgütlerin Hakları ve Yükümlülükleri 

1. Her üye örgüt şu haklara sahiptir: 

• Enternasyonal, kıtasal, bölgesel düzeyde karşılıklı 

koordinasyon ve işbirliğine katılmak ve aktif rol oynamak, 

• Konferans ve etkinliklere katılmak, ICOR’un ortak 

faaliyetlerinde yer almak ve bunlara ilişkin önerilerde 

bulunmak, 

• Sorumlu organları seçmek ve onlara seçilmek. 

• Delege dağılımına göre seçme hakkı sayesinde karar 

alıcı konferanslara katılmak; 

• Diğer bir üye örgütün içişlerine herhangi bir müdahale 

anlamına gelmemek kaydıyla, özel bir biçimde 

birlikte çalışmak, objektif biçimde tartışmak ya da 

tavsiyelerde bulunmak için ICOR’un tüm diğer üye 

örgütleriyle doğrudan ilişkiye geçmek, 

• ICOR çoğunluğunun görüşüne gereken saygıyı 

göstermek kaydıyla karşı çıktığı sorunları onaylamaktan 

kaçınmak ve gerekirse ortak alınan kararın 

kendi ülkesinde uygulanmasına karşı bağımsızca karar 

vermek, 

• Diğer örgütlerle ICOR dışında da ittifaklar kurmak, 

ya da ICOR’un açıkça karşısında olmadığı sürece 

başka birliklere de katılmak. 

• Belirlenmiş kurallar doğrultusunda ortak yayınlara 

katılmak. 

2. Her üye örgüt şu yükümlülüklere sahiptir: 

• Ortak politik platform temelinde, ICOR’un tüm 

temel konularda ideolojik-politik birliğinin adım 

adım ilerletilmesi için aktif biçimde seferber olmak 

ve bununla ilgili girişimleri desteklemek, 

• Kendi imkanları doğrultusunda sağlam bir dayanışma 

ve karşılıklı pratik yardım, 

• Üye örgütler arasında proleter bir tartışma kültürü, 

• Karşılıklı saygı, bağımsızlığın korunması, herhangi 

bir üye örgütün içişlerine müdahale etmemek 

ve eşitlik, 

• Ortak varılan anlaşmaları uygulama konusunda 

güvenilirlik, 

• ICOR’un kendisini finanse etmesine olanakları 

ölçüsünde katkı sunmak. 

IV. Üyeliğe alma ve Üyelikten çıkarma usulü 

1. ICOR’a üyelik kural olarak konsensus (oydaşma) 

temelinde olur. 

Üyeliğe itirazlar ICOR’un görevlerini etkilemeyen 

ikili görüş ayrılıkları temelinde vb. değil, ICOR ilkeleri 

temelinde olmak zorundadır. 

2. Üyelik için başvuran parti veya örgüt ICOR’un 

ilkelerini desteklediğini yazılı olarak bildirmeli ve 

kendisini ICOR’a tanıtmalıdır. 

3. Üyelik sorumlu Bölgesel Konferans tarafından, 

o henüz kurulmamışsa Kıtasal Konferans tarafından 

oydaşma temelinde gerçekleştirilir. Üyelikle ilgili olarak 

sorumlu Koordinasyon Komitesi Bölgesel ya da 

Kıtasal Koordinasyon üyesi örgütlerle bir danışma 

süreci başlatır. Bu süreçte uyuşma sağlanamazsa bir 

sonraki Bölgesel ya da Kıtasal Konferans en az yüzde 

80 çoğunlukla karar alabilir. 

4. ICOR’dan istifa, yetkili organlar tarafından 

onaylanmış yazılı bir açıklamayla gerçekleştirilir. 

5. Bir üye örgütün üyelikten çıkarılması için bir 

veya birkaç örgütün başvurusu gerekir. Başvuru, 

nedenleriyle birlikte yazılı sunulmalıdır. Üyelikten 

düşürme için, oy hakkına sahip üye örgütlerin yüzde 

80’inin onayı gereklidir. 

V. Maliye 

1. ICOR mali açıdan bağımsızdır. Ortak faaliyetlerini 

kendisi finanse eder. Faaliyetleri için kitlelere 

olan güveni temelinde mali kaynaklar yaratır. 

2. Mali bağımsızlık aynı biçimde, ICOR üyesi parti 

ve örgütler arasındaki ilişkilerde de geçerlidir. 

3. Her üye örgüt kendi imkanları doğrultusunda, 

ICOR’un örgütleme yapısına ve çalışmalarına mali 

katkıda bulunma yükümlülüğüne sahiptir. Bu, karşılıklı 

dayanışmacı desteği de içerir. 

4. Bu amaçla her üye örgüt, kendisinin belirleyeceği 

miktarda bir yıllık aidatı ICOR’a ödeyecektir. 

5. Her üye örgüt, ICOR’u mali açıdan güçlendirmek 

için inisiyatif geliştirecektir. Bunun bir parçası bağışlar 

ve bağış kampanyaları, eşya bağışı biçiminde 

katkılar, devrimci yayınların satışından elde edilen 

gelirler ve benzer olanaklardır. 

6. ICOR’un mali araçları, ilgili Koordinasyon Komiteleri 

tarafından idare edilir. Bu amaçla Kıta Koordinasyon 

Komiteleri, Bölgesel Koordinasyon Komiteleri 

ve dünya çapındaki Uluslararası Koordinasyon 

Komitesi kendi içlerinden birer mali sorumlu seçerler. 

Bölgesel Konferanslar, Kıtasal Konferanslar, Dünya 

Konferansı da Mali denetçi seçer. ✓ 

Ocak 2011 ✓ 

güncel 

71

panorama 

PANORAMA 

72 

Başkanlık 

seçimini Lula’nın 

adayı kazandı! 

- BREZİLYA - 

“Sıfır açlık” sloganı Dilma’nın 

da sosyal alandaki sloganlarının 

başında geliyor. Bu bakımdan 

devletin nakit para desteği projeleri 

bu dönemde de sürecektir. Fakat 

ne yoksulluğun gerçek anlamda 

sonlandırılması, ne de yıllarca 

Brezilya’da gündemde olan toprak/ 

tarım reformu sorununun gerçekte 

çözülmesi mümkündür. 

Brezilya’da 3 Ekim 2010 tarihinde, başkanlık, 

parlamento, senato, eyalet valiliği (eyalet başbakanlığı) 

ve eyalet parlamentosu seçimleri yapıldı. 

Uluslararası siyaset bağlamında kuşkusuz ki öne çıkan 

seçim, başkanlık seçimiydi. 

Andaki Başkan Lula’nın, Anayasa’nın, bir kişi ancak 

iki kere ardarda başkanlık yapabilir maddesi 

uyarınca üçüncü kez seçimlerde aday olamayacağı 

önceden bilindiğinden, Lula, Dilma Rousseff’i, kendi 

partisinin (İşçi Partisi) adayı olarak öngördüğünü 

daha 2009 yılında açıklamıştı ve seçimlere kadar da 

Dilma’nın propagandası yapıldı. 

İşçi Partisi adayı Dilma’nın esas rakibi olarak görülen 

aday ise Brezilya Sosyal Demokrat Partisi adayı 

Jose Serra idi. Serra 2002 yılı seçimlerinde Lula’ya da 

rakip olmuş ama ikinci tur seçimde, seçimi kaybetmişti. 

O dönemde seçimi kaybetmesinin esas nedeni 

Serra’nın açıkça IMF ve Dünya Bankası yanlısı siyasetiydi. 

Seçimlerden önce Lula’ya “solcu”, IMF ve Dünya 

Bankası’nın dayatmalarına karşı olan ve anti ABD 

siyaset yürütecek diye bakılıyordu. Bu yaklaşımın 

gerçekçi olmadığı, Lula’nın kendisinden önceki Başkan 

Cordoso’nun özellikle ekonomide ve kimi sosyal 

alanlardaki siyasetinin temeline dokunmadığı, 

dokunmayacağı kısa sürede açığa çıktı. Sonuçta, Siemens 

tekelinin Brezilya CEO’larından ve Lula’ya 

ekonomik danışmanlık da yapan Adilson Primo’nun 

deyimine göre, Lula’nın mali ve ekonomideki “en büyük 

kazanımı (katkısı BN.) onun temel kurallara dokunmamasıdır.” 

Lula’nın yabancı sermayeyi ülkeye çekme siyasetini 

sürdürmesi, uluslararası ilişkilerde, dünyanın paylaşımı 

için dalaşta pastadan pay alma yarışı ve Latin 

Amerika’nın anda önde gelen büyük gücü olması vb. 

siyaset ve uygulamaları, kitlelere yönelik kimi “açlıktan 

öldürmeyen” sosyal projeleri uygulaması ile 

birleştirmesinin sonucunda –geniş emekçi kitlelerin 

sorunlarını temelde çözmese de ve hâlâ onmilyonlarca 

insan açlık sınırında yaşama durumunda olsa da–, 

kitleler içinde Lula’ya sempati kazandırmıştır. Yasal 

olarak seçimlere katılma olanağının olması durumunda, 

Lula’yı seçecek olanların oranı %80 civarında 

gösterilmektedir. 

Lula’nın bu popülerliği burjuvazinin değişik kesimleri 

açısından da gözönüne alınan bir olgudur. 

Bu yüzden de, seçimlerdeki propaganda da başkanlık 

adayları arasında yarışacak olan iki asıl rakibin – 

Dilma ve Jose’nin– siyasetlerine yön veren de, kimin 

Lula’nın yürüttüğü siyaseti daha iyi sürdüreceği düşüncesiydi. 

Bu konuda da esas farklılık, Brezilya’nın 

ekonomik ve sosyal gelişmesinin esas belirleyicisi-

nin kim olduğu sorusuna verilen cevaptı. Jose Serra 

takımına göre, Brezilya’nın bu günkü duruma gelmesinin 

temelini Lula öncesindeki Başkan Cardoso 

atmıştı. Lula yanlısı takımın –Dilma’nın– tavrı da 

bunun esasında Lula tarafından gerçekleştirildiğiydi. 

Bu yüzden de seçimlere damgasını vuran esas tavır: 

“Lula’nın siyasetini sürdüreceğiz” biçimindeydi. Soruna 

egemenlerin çıkarları açısından bakıldığında bu 

iki takımın propagandasının olgunun yarısı olduğu 

söylenmelidir. Cardoso’nun yürüttüğü siyaset -özellikle 

de ekonomide, Lula’nın da esas olarak yürüttüğü 

siyaset olmuştur. Lula, Cardoso dönemindeki mali ve 

ekonomik alanda “temel kurallara dokun”saydı durum 

değişirdi. Ama dokunmadı. Lula da Cardoso 

gibi kapitalistlerin, tekellerin çıkarlarına göre siyaset 

panorama 

yürüttü. 

Cardoso ile Lula’nın özde aynı sınıfların temsilciliğini 

yapması, aynı olması, seçimlerde Dilma ile Jose 

arasında, kimin “Lula’nın mirasının sürdürücüsü” 

olacağı, yani andaki siyaseti kimin daha iyi uygulayacağı 

konusunda yürüyen yarışın da temeli ve açıklamasıdır. 

Dilma ve Jose dışındaki başkanlık adayları içinde, 

Lula’nın hükümetinde çevre bakanlığı yapan, ama 

2008 yılında, özellikle çevreyi koruma konusunda 

hükümetin siyasetiyle çeliştiğinden, hem bakanlıktan 

hem de İşçi Partisi’nden istifa edip Yeşiller 

Partisi’ne geçen Marina Silva öne çıkıyordu. Silva’nın 

%10 civarında oy alacağı yönünde tahminlerde bulunuluyordu. 

Ama Lula’nın adayı Dilma’nın seçimleri 

kazanacağı yönlü tahminler ağır basıyordu. 

Sonuçta, seçim propagandasında pek farklılık olmasa 

da, Dilma ile Jose arasındaki seçimin işçiler, 

emekçiler açısından özde bir şey değiştirmese de, 

kimilerine göre Dilma’nın seçilmesinin “kötünün 

iyisi” olacağı, kimileri de en azından ABD emperyalizminin 

düdüğünü, onun istediği gibi öttürmeyeceği 

kişinin seçilmesinin ehven-i şer olduğunu savundu. 

Kitlelerin büyük bölümü Lula’dan memnun değildi, 

hayal kırıklığına uğramıştı. Ama buna rağmen 

Lula’yı seçmeye hazırdı… Aç insanlar, kendilerine 

bir dilim ekmek bile vermeyenlerle onlara bir ekmek 

veren arasında seçim yapma durumunda kaldığında, 

onlara bir ekmek vereni seçeceği gibi bir durum sözkonusudur. 

Seçimlere böylesi bir hava içinde gidildi. 

Parlamento, senatonun üçte ikisinin seçimi temelinde 

senato, yerel parlamento ve eyalet valiliği (başbakanlığı) 

seçimlerinde İşçi Partisi ve ittifakı (bu ittifakta 

birkaç parti var) çoğunluğu elde etti. 

Başkanlık seçimlerinde ise 3 Ekim 2010 tarihindeki 

oylamada, Dilma kullanılan ve geçerli olan oyların 

%46,91’ini, Jose oyların %32,61’sini ve Silva ise beklentileri 

aşarak oyların %19,33’ünü aldı. Bu sonuca 

göre %50’den fazla oy alan yoktu ve ilk iki aday seçimin 

ikinci turunda yarışacaktı. 

Genel bir resim edinebilmek için şu bilgileri de eklemek 

gerekiyor: Brezilya’da sandığa çağrılan seçmen 

sayısı 135.804.433’tü. Seçim sandığına hiç gitmeyen- 

73

panorama 

74 

lerle, seçim sandığına gidip değişik biçimlerde sonuçta 

geçersiz oy kullananların sayısı ise 34.214.280 olarak 

açıklandı. Buna göre oy kullanmayan ve geçersiz 

oy kullananlar (%25,2) ikinci güç idi. Geçerli oylara 

göre değil de seçmen sayısına göre hesaplandığında 

Dilma %35,1, Jose %24,4 ve Silva ise %14,5 civarında 

oy almışlardır. 

Seçimlerin ikinci turu 31 Ekim 2010 tarihinde yapıldı. 

İkinci tur seçimin öncesinde merak edilen esas 

konu, %19,33 oy oranı ile sürpriz yapan Yeşiller Partisi 

adayı Silva’nın oylarının kime gideceğiydi. Yeşiller 

Partisi ve Silva seçmenlerine şu ya da bu adayı seçin 

çağrısını yapmayacağını açıkladı. Açıkça Dilma’yı seçin 

denmedi, tersine adaylardan çevreyi koruma konusunda 

siyasetlerini açıklamaları talep edildi. Aynı 

zamanda da Jose Serra’nın seçilmesinin daha kötü 

olduğu gibi tavırlar takındılar. 31 Ekim’de seçime gidilirken 

tahminlerin ağırlığı Dilma’nın herhalükarda 

seçimi kazanacağı yönündeydi. 

31 Ekim’de yapılan seçimlerde Dilma, geçerli oyların 

%56,05’ini alarak seçimi kazandı. Jose oyların 

%43,95’ini aldı. Bu sefer seçimlere katılmayanların ve 

geçersiz oy kullananların oranı %26,7 olarak verildi. 

Seçmen sayısı baz alındığında Dilma %41,1 oy oranıyla 

seçilmiş oldu. 

Bu sonuçla Brezilya’da ilk kez bir kadın başkanlığa 

seçiliyordu. Ve bu olgu, seçimlerin getirdiği esas farklılıktır, 

yeniliktir. 8 yıldır Lula tarafından sürdürülen 

siyaset, dört sene de Dilma tarafından sürdürülecektir. 

Eğer Lula’nın popülerliği ayakta kalabilirse, bakarsınız 

dört sene sonraki seçimlerde Lula başkanlık 

seçimlerinde yine aday olarak görünebilir… 

Dilma’nın seçilmesi hakkındaki haberler arasında, 

onun “eski bir marksist”, “bir gerilla” olduğu yönlü 

haberler de yer aldı. Dilma’nın geçmişi, “solcu” 

bir başkanın seçildiği yönlü propagandalara da temel 

teşkil etti. Hürriyet gazetesi Dilma’yı “Botokslu 

Marksist” olarak adlandırdı. Bunun arkasında yatan 

olgu ise Dilma’nın Brezilya’da askeri diktatörlüğe 

karşı mücadele etmiş olması ile, başkanlık seçimlerinden 

önce birkaç kez “estetik ameliyat” yapmasıdır. 

Basına yansıdığı kadarıyla Dilma, askeri diktatörlük 

tarafından tutuklanıp, işkencelere maruz bırakılmıştır. 

Ama kendisinin deyimiyle şehir gerillası 

içinde yer aldığı dönemde de şiddet eylemlerine katılmamıştır. 

O dönemde ne kadar marksist olduğunu 

ya da olmadığını araştırmadık. Ama bizim için belirleyici 

olan, bir insanın anda ne savunduğudur, hangi 

sınıfın, sınıfların çıkarlarını savunduğudur. Bugünkü 

siyasetine baktığımızda, Dilma’nın Marksizm ile 

uzaktan yakından hiç bir alakasının olmadığını söyleyebilecek 

durumdayız. Bu durumda, en iyi halde, 

nasıl ki Lula işçi kökenli biri olarak sınıfına ihanet 

etmiş ve Brezilya’nın egemenlerine, kapitalist sisteme 

hizmet ettiyse, Dilma da burjuvazinin iktidarına, 

onun sistemine hizmet eden, edecek olan biridir. 

Dilma’nın Lula yönetiminde enerji bakanlığı, ya 

da başbakanlıkla eş düzeyde ele alınan bakanlıkları 

koordine etme görevinde özellikle Brezilya’nın büyük 

burjuvazisine –aynı zamanda devlet kapitalizmine– 

hizmette kusur etmediği zaten belgelenmiştir. 

1 Ocak 2011 tarihinde Dilma başkanlık görevini 

Lula’dan devralıp koltuğuna oturacak. Brezilya’nın 

işçilerini, emekçilerini, kısacası yoksullarını bekleyen 

şey nedir? Ya da soruyu başka biçimde sorarsak, Lula 

döneminden sonra Dilma’nın başkanlığı döneminde 

esas kazanacak olanlar kimlerdir? 

Aslında bu sorunun cevabı Lula’nın başkanlığı döneminde 

esas kazananların kimler olduğu konusunda 

verilen cevapta saklıdır. Yazımızı uzatmamak için 

kısaca söylersek: Brezilya’da Lula yönetimi sürecinin 

kazananları kapitalistler, tekeller, genel söylenirse sömürücüler 

olmuştur. Cardoso döneminde başlatılan 

ve Lula döneminde genişletilen “sosyal yardım” projeleriyle 

yoksulların, açların sayısı düşürülse de, üzerinde 

oynanmış rakamlarla bile hâlâ nüfusun %26’sı 

“yoksulluk sınırı altında”dır. Ki, bu rakamlar gerçekten 

yoksulluğun, açlığın düzeyini ortaya koymuyor. 

Örneğin aile başı ayda 30 ABD doları ödendiğinde, 

ya da son yıllarda bunun aile başı 80 Avro’ya çıkarılması, 

milyonlarca insanın açlıktan ölmesini engellemektedir. 

Ama bununla sözkonusu ailelerin yoksullar 

sınıflandırılmasından çıkarılması ise büyük bir 

sahtekârlıktır. 

“Sıfır açlık” sloganı Dilma’nın da sosyal alandaki 

sloganlarının başında geliyor. Bu bakımdan devletin 

nakit para desteği projeleri bu dönemde de sürecektir. 

Fakat ne yoksulluğun gerçek anlamda sonlandırılması, 

ne de yıllarca Brezilya’da gündemde olan toprak/ 

tarım reformu sorununun gerçekte çözülmesi mümkündür. 

Bunların ötesinde Lula dönemindeki siyasetlerin 

beraberinde getirdiği çelişkilerin, çözülmeyip bekleyen 

sorunların varlığı da bilindiğinde, Dilma’nın işinin 

Lula’nınkinden daha zor olduğunu tespit etmek 

için kahin olmaya gerek yoktur. 

24 Aralık 2010 ✓

Boş bir “BM İklim Konferansı” 

daha… 

yaşam temellerini koruma mücadelesi 

BM’nin “İklim Çerçeve Anlaşması” olarak da adlandırılan 

ve Mart 1994’te yürürlüğe giren anlaşmanın 

eki olarak gündeme gelen –ve bu konuda 

uluslararası düzeyde şimdiye kadar bağlayıcı olan tek 

anlaşma olan– Kyoto Protokolü’nün geçerlilik sürecinin 

2012 yılı sonunda sona ereceği zaten biliniyordu. 

Tam da bundan dolayı 2007 yılında Bali’de yapılan 

konferanstan itibaren Kyoto Protokolü’nün sürdürücüsü 

olacak bir anlaşmanın karara bağlanması için 

görüşmeler, pazarlıklar sürdü. Bu plana göre 2009 

yılı sonunda Kopenhag’da yapılacak konferansta 

yeni bir anlaşmanın karara bağlanması gerekiyordu. 

Konferansa büyük umutlar bağlandı, ama fiyaskoyla 

sonuçlandı… Kopenhag konferansına bağlanan 

umutların büyüklüğü, hayalw kırıklığına uğramada 

da, Cancun/ Meksika’daki konferanstan beklentilerin 

çok düşük düzeyde ele alınmasında da belirleyici 

rol oynadı. 

Dergimizin 140. sayısında, 24 Aralık 2009 tarihli 

yazımızda sözkonusu konferansla ilgili tavır takınırken 

şunları da tespit etmiştik: 

“Aslında herhangi bir sürpriz olmazsa, 2010 yılı 

Aralık ayına kadar emperyalist güçlerin kendi aralarındaki 

çelişkiler gibi yoksul, bağımlı ülkelerin 

emperyalist güçlerle çelişkilerinin ortadan kaldırılıp 

anlaşma sağlanması zor görünüyor. Yine de belli olmaz!” 

(sayfa 29) 

Gelişmeler sürpriz yaşanmadığını, anlaşmanın 

gerçekleşmediğini gösterdi. 2009 yılı Aralık ayından 

2010 yılı Aralık ayına kadar geçen bir yıllık süreçte 

Cancun/ Meksika’daki iklim konferansına hazırlık 

için birçok toplantı, görüşme yapıldı. 

BM İklim Sekretaryası’nın bulunduğu Almanya’nın 

Bonn kentinde, 9-11 Nisan, 31 Mayıs-12 Haziran ve 

2-6 Ağustos, Çin’in Tianjin kentinde 4-10 Ekim tarihlerinde 

yapılan toplantılara ek olarak Ekim ayı sonu 

Kasım ayı başlarında Mexiko-City’de (Meksika) siyasi 

düzeyde hazırlık için yaklaşık 60 devletin temsilcisinin 

katıldığı toplantı yapıldı. Sonuçta 29 Kasım-10 

Aralık tarihleri için örgütlenen İklim Konferansı’na 

sunulan taslak bir anlaşma bile ortaya konulamadı. 

Konferans öncesinde yapılan propaganda, esas ola- 

75


76 

rak zaten herhangi bir anlaşmanın sağlanamayacağı, 

bunun beklenmemesi gerektiği; eğer BM görüşmeler 

süreci devam ederse ve 2011 yılında Güney Afrika’nın 

Durban kentinde yapılacak olan konferansa bir temel 

sağlanırsa, Cancun konferansının başarılı geçmiş 

olacağı yönündeydi. Kopenhag konferansının tersine 

beklentilerin çok alt düzeyde tutulduğu, Cancun’a bir 

ara istasyon olarak bakıldığı bir atmosferle konferansa 

gidildi. 

Konferans 29 Kasım’da başladı ve uzatmalı olarak 

11 Aralık’ta sona erdi. Peki iklimi koruma, dünyamızı 

kurtarma açısından konferanstan somut bir karar 

çıktı mı? Gelişmelere ve alınan kararlara bakmadan, 

hemen bu soruya cevap verelim: Hayır! Konferanstan 

iklimi koruma, dünyamızı kurtarma yönünde hiç bir 

somut karar çıkmadı! “Umutlar” 2011 yılındaki Durban 

konferansına ertelendi… ve emperyalistlerden 

iklimin korunmasını bekleme konumunda olanların 

umutları, kelimenin gerçek anlamında sürünüyor! 

Çelişmeler, gelişmeler… 

Gelişmelerin ve alınan kararların daha iyi anlaşılması 

için şu noktanın bilince çıkarılması gerekiyor. BM 

İklim Konferansları’nda görüşmeler ve pazarlıklar iki 

ayrı rayda yürütülüyor. Birincisi, BM İklim Çerçeve 

Anlaşması’nı imzalayan ülkeleri, ikincisi ise Kyoto 

Protokolü’nü onaylayan ülkeleri kapsamaktadır. 

Çelişmeler daha önceki süreçte de bilindiği gibi çok 

yönlü. Gelişmelere, görüşmelere damgasını vuran ise 

emperyalist güçlerin çıkarlarıdır. Emperyalist güçler 

arasında atmosfere en fazla zehirli gazlar salan iki güç 

ABD ve Çin emperyalistleridir. ABD emperyalizmi 

Kyoto Protokolü’nü onaylamayı reddetmiş, reddetmektedir. 

Kyoto Protokolü’ne göre Çin sanayi ülkeleri 

arasında sayılmadığından, Çin, Kyoto Protokolü’nün 

öngördüğü yükümlülüklere bağlı değildir. 

Kyoto Protokolü’nü imzalayan kimi sanayi ülkeleri 

ise, –bunlar esasta AB içindeki Almanya gibi ve Japonya, 

Rusya, Kanada gibi emperyalist ülkeler– başta 

ABD ve Çin’in aynı zamanda Hindistan ve Brezilya 

gibi ülkelerin de içinde yer almadığı; herkesin yükümlülük 

bağlamında kendi konumuna göre çıkarlarını 

korumadığı bir durumda anda geçerli olan Kyoto 

Protokolü’nün uzatılmasından yana değiller. 

Bu güçler arasında gündemde olan somut çelişkiler, 

hem Kopenhag’da hem de Cancun’da yeni bir 

anlaşmanın sağlanamamasının da temelidir. Kuşkusuz 

yukarıda da vurguladığımız gibi çelişkiler çok 

yönlüdür. Kalkınmamış, kalkınmakta olan ülkelere, 

-siz bunu bağımlı, yoksul ülkelere diye de okuyabilirsiniz- 

yönelik tutumlar, yardım adına yaptırımlar 

vb. vb. konularda da temel çelişkiler mevcuttur. Esas 

mesele bağımlı, yoksul ülkelerin gelişmeleri belirleme 

gücüne sahip olamamalarıdır. 

Somut olarak bu çelişmelerin Cancun Konferansı’na 

yansımaları ise özetle şöyledir: ABD ve Kyoto 

Protokolü’nü imzalayan sanayi ülkeleri -başta da Japonya, 

Rusya, Almanya, Kanada- özellikle Çin’in ve 

ama Hindistan’ın da içinde olmadığı bir anlaşmaya 

yaklaşmayacaklarını ilan ettiler. Çin 2009 yılında yenilenebilir 

enerji kaynaklarına hem AB’den, hem de 

ABD’den daha fazla yatırım gerçekleştirdiğini, zehirli 

gaz salınımını azaltma önlemlerine başvurduğunu, 

2020 yılına kadar da atmosfere salınan karbondioksit 

oranında %40-45 azaltmaya hazır olduğunu, bunun 

ama gönüllü bir temelde yapılmasından yana olduğunu; 

bu yüzden de kendisini bağlayacak bir Kyoto 

Protokolü’nü, ya da başka bir anlaşmayı kabul etmeyeceğini 

açıkladı. 

Çin’in çözüm önerisi üç basamaklı bir uzlaşmaya 

yönelikti. Birincisi, Kyoto Protokolü’nün imzalayıcıları 

olan sanayi ülkeleri için ikinci yükümlülük dönemi; 

ikincisi tüm sanayi ülkeleri için, yani ABD için de 

bağlayıcı hedefleri olan yeni bir anlaşmanın yapılması; 

üçüncüsü ise gelişmekte olan ülkeler için gönüllü 

yükümlülüklerin kabulü. 

Japonya Kyoto Protokolü’nün devamı olacak bir 

anlaşmayı kabul etmeyeceğini açıkladı ve Rusya ile 

Kanada da bu tavrı destekledi. Japonya ayrıca emisyon 

hakkı mekanizmasına atom santrallerinin de 

katılmasından yana. Yani şu ya da bu ülke, bağımlı 

ülkelerde atom santralleri inşa etmeyi finanse ederse, 

o ülkede güya zehirli gazların atmosfere salınmasını 

azalttığı için, bu “azaltılmış emisyonu” kendi hanesine 

yazacak ve örneğin Japonya’daki emisyon salınımını 

düşük gösterecektir. 

Öne çıkan bu tavırlar içinde örneğin AB’nin ABD ve 

Çin’in de yükümlü kılındığı bir Kyoto Protokolü’nün 

devamına evet demeye hazır olduğu gibi tavırlar da 

vardı. 

Bu çelişkilerin öne çıktığı koşullarda, hemen herkesin 

beklentisi konferansın herhangi bir uzlaşmaya 

varılamadan sona ereceği, böylece BM görüşmeler 

sürecinin de kapanacağı yönündeydi. 

Konferansa başkanlık yapan Meksika Dışişleri Bakanı 

Patricia Espinosa, herhangi bir anlaşmaya varılmadan 

biteceği düşünülen konferansın sonuna doğru 

hazırladığı iki ayrı taslağı, biri konferansa katılan tüm

ülkelerin temsilcilerine, diğeri de Kyoto Protokolü’nü 

onaylayan ülkelerin temsilcilerine sundu. 

Bu taslaklar üzerine yürütülen tartışmalar sonucunda, 

konferansta uzatmaların oynandığı görüşmelerle 

uzlaşma sağlandı. İki ayrı rayda yürütülen 

pazarlıklarla çıkan sonuç esasında Kopenhag’daki 

konferansta üzerinde anlaşılan “Kopenhag Mutabakatı”, 

asgari uzlaşının Cancun’da onaylanmasıydı… 

Bu uzlaşmanın ertesinde burjuva basını, konferans 

öncesinde beklentilerin düşüklüğünü unutturarak 

sonucun başarı olduğundan dem vurdu. Kuşkusuz 

ki beklentinin neredeyse sıfır olduğu yerde, çıkan 

uzlaşma da doğal olarak başarı diye değerlendirilir. 

Önemli olan, başarı olarak gösterilenin ne olduğunun 

bilinmesidir. Bu da iklimin değil, ama onlara 

göre BM görüşme sürecinin kurtarılmasıdır! 

Konferansa temsilcileri katılan ülke sayısı 194 olarak 

verildi. BM’nin kendi kurallarına göre üzerinde 

anlaşıldığı söylenen konular oybirliğini gerektirir. 

Oysa Bolivya konferansın Başkanı Espinosa’nın sunduğu 

karar taslaklarını onaylamadı. Bu durumda geçersiz 

sayılması gereken taslaklar, konferans Başkanı 

Espinosa’nın “Bolivya temsilcisinin görüşleri ayrıca 

tutanağa geçecektir”, ya da “uzlaşı oybirliği demek 

değildir” yönlü açıklamalarıyla, BM oylamaları konusunda 

yeni bir durumu gündeme getirmiştir. 

ABD emperyalizminin temsilcisinin Espinosa’ya 

“bugün aldığınız tüm kararları destekliyoruz” açıklamasıyla 

destek sunması gibi Çin ve Japonya gibi devletlerin 

desteklemesi de, üzerinde anlaşılan metnin 

nemenem bir şey olduğuna işaret etmektedir. Sonuçta 

Bolivya dışında tüm katılan ülkelerin temsilcileri 

sözkonusu taslaklardan birini, Kyoto Protokolü’nü 

imzalayanlar da ikisini kabul etmiştir. 

Hemen herkes kendilerinin çıkarlarının şu ya da bu 

oranda gözönüne alındığını, sonucun, üzerinde yeni 

bir anlaşmanın yükselebileceği bir temel, yeni bir 

adım olduğu yönlü açıklamalarda bulundular. 

Kyoto Protokolü imzalayıcısı ülkeler ve bu ülkeler 

içinde de sanayi ülkeleri olanlar için istenen, bunların 

2020 yılına kadar CO2-emisyonlarını, 1990 yılı baz 

alınarak %25-40 arasında azaltmalarıdır. 

Bolivya dışında hepsinin kabul ettiği noktalar ise 

kısaca şunlardır. 

Küresel sıcaklık artışının en fazla 2 derece ısınması 

gerektiği ve 2013-2015 yılları arasında bunun gözden 

geçirilmesi ve bu gözden geçirmenin ısınmayı 1.5 derece 

oranına düşürülmesi opsiyonunu içermesi. 

Zehirli gazların emisyonu konusunda oranların 

azaltılması gerektiği kabul görülmüş, ama somut hedeflerin 

gelecek sene Durban’da yapılacak konferansta 

belirlenmesi gerektiği tespit edilmiştir. 

“Yeşil İklim Fonu” olarak ifade edilen bir fonun oluşturulacağı 

tespit edilmiştir. Bu esasında Kopenhag’da 

tespit edilen gelişmiş ülkelerin gelişmekte olan ülkelere 

finansal kaynak, teknoloji ve kapasite geliştirme 

desteği olarak düşünülenin yeni bir baskısıdır. Sözü 

verilen paraların gerçekte hizmete sunulmadığı, yardım 

denen şeyin esasında kredi, borç verme olduğu 

da bu arada açığa çıkmış ve bağımlı, yoksul ülkelerin 

tepkisine yol açmıştır. 

Ormanların korunması meselesinde de istenen anlaşma 

sağlanamamış ama diğer noktalarda olduğu 

gibi kimseyi bağlamayan, soyut istekler üzerinde anlaşılmıştır. 

Özellikle Latin Amerika ülkelerinin onayı 

için de İndigen halkların istek ve çıkarları da gözönüne 

alınacaktır biçiminde tespit sözkonusu tasarıda 

yer almıştır. 

Tüm bunlar arasında esas belirleyici “karar”, bunların 

hiçbirinin bağlayıcı, yükümlülük içeren kararlar 

olmamasıdır. 

Esas sonuç, Cancun’daki uzlaşma temelinde 

Durban’a hazırlanmak. 28 Kasım-9 Aralık 2011 tarihleri 

arasında yapılması planlanan konferansta 

yeni bir anlaşmanın sonuçlandırılması istenmektedir. 

Fakat, gelişmeler daha şimdiden, en iyi halde asgari 

hedef olarak öngörülen emisyonların azaltılması 

hedeflerinin belirlenmesi konusunda uzlaşacaklarına 

işaret etmektedir. Kuşkusuz ki, tüm belirleyici konumda 

olan emperyalistlerin çıkarlarına uygun, uzlaşma 

sağlanan bir anlaşma da mümkündür. Böylesi 

bir anlaşmanın ama, gerçekte doğayı, çevreyi, ya da 

iklimi koruma konusunda köklü bir değişiklik, yenilik 

getirmeyeceği de şimdiden bilinçlere çıkarılmalıdır. 

Daha şimdiden belirli olan, ister Kyoto 

Protokolü’nün uzatılması, isterse de yeni bir anlaşmanın 

kabulü durumunda da, 2012 yılında Kyoto 

Protokolü’nün süresinin bitmesiyle yeni anlaşmanın 

yürürlüğe girmesi sürecinde boşluk olacağıdır. Bunun 

için de “Plan B” üzerine tartışmalar yürütülmektedir. 

Tartışmaların hangi yönde gelişeceğini göreceğiz. 

Buna rağmen vurgulanması gereken gerçeklik: İklim 

sorununda da emperyalistlerden, onların kurum ve 

kuruluşlarından çözüm beklemenin abes olduğudur. 

24 Aralık 2010 ✓ 


77

✉ 

okuyucu mektubu 

78 

Mehmet Desde’nin “Bir Devlet Bir İnsan” isimli 

kitabı Belge Yayınlarından çıktı 

Gazetemiz okuyucuları, Mehmet Desde’nin öyküsünü 

hatırlayacaklardır. Bu gazete sayfalarında 

Mehmet Desde’nin yaşadıklarını ve uğradığı haksızlıkları 

kamuoyuna duyurduk. Ayrıca Mehmet’in yazdığı 

kimi yazıları ve basın açıklamalarını yayınladık. 

Mehmet Desde ve diğer dokuz kişinin yargılandığı 

davayı takip etmemizin özel bir nedeni vardı. Yeni 

Dünya İçin Çağrı gazetesi bu davaya bulaştırıldı. Gazetemiz 

“Bolşevik Parti/Kuzey Kürdistan-Türkiye” 

adlı bir partinin yayın organı olarak gösterildi. 

9 ve 10 Temmuz 2002 tarihinde İzmir ve çevresinde 

bir operasyon yapılır. Türkiye’de hergün polis 

operasyonları yapılır, yapılıyor. Bu operasyonda on 

kişi gözaltına alınır. Polis, kimi sanıkların evlerinde 

Güney ve Yeni Dünya İçin Çağrı dergilerini bulur. 

Polis, dergimizi 

“Bolşevik Parti/Kuzey Kürdistan-Türkiye” adlı 

örgütün “legal yayın organı” olarak gösterir. Polis 

savcılığa gönderdiği fezlekede “Bolşevik Parti/Kuzey 

Kürdistan-Türkiye örgütünün legal yayın organı 

olan ÇAĞRI ve GÜNEY dergilerinin muhtelif tarih 

ve sayıları ele geçirilmiştir.” tespitlerini yapar. Devlet 

Güvenlik Mahkemesi Savcısı Burhan Yıldız, polisin 

fezlekede yaptığı tespitleri araştırma ve inceleme gereğini 

duymaz. Polisin iddiaları aynen iddianameye 

geçirilir. Legal olarak yayınlanan, sahibi, yazı işleri 

müdürü ve yönetim yeri belli olan dergimiz, örgütün 

yayın organı olarak gösterilir! Hukuk ve Türk Milleti 

adına karar verdiğini iddia eden mehkeme heyeti 

de, polis ve savcının iddiasını mahkeme kararı haline 

getirir. Mahkeme heyetinde yer alan başkan Cengiz 

Galip Dinçer, üyeler Güngör Tosunoğlu 

ve Erdem Yandımata imzalı gerekçeli kararda “... 

Örgütün legal yayın organı olan ÇAĞRI ve GÜNEY 

(orijinalinde büyük yazılmış. - BN) isimli dergilerin 

dağıtımlarını yaparak, örgüte maddi destek sağlamak 

gibi faaliyetlerde bulundukları..., ...Sanık Metin 

Özgünay’ın ise örgütün legal yayın organı olan 

Çağrı isimli dergiyi satarak ... örgüte maddi destek 

sağladığı ve bu faaliyetinin de örgüte yardım suçunu 

oluşturduğu...” tespitleri yer alır. Yasal olan dergilerin 

satılması ve bulundurulması “örgüte yardım suçunu” 

oluşturuyormuş!!! Hukukun siyasetin aracı haline 

getirildiği bir ülkede yaşıyoruz. Hukuku katledenler 

hukuk yerine gugukçuluğu tercih ediyor. Dergimizin 

yaşaması, sosyalist düşünceleri işçilere-emekçilere 

taşımak hedefiyle yayınlanması, okuyucularımızın 

desteğine bağlıdır. Yasal olarak yayınlanan dergimizin, 

bir örgütün yayın organı olarak gösterilmesi, 

dergimizi okudukları ve evlerinde bulundurdukları 

için insanlara ceza verilmesi hukuk katliamıdır. Dergimiz, 

üzerinde estirilen tüm baskılara rağmen, işçi 

sınıfının ve emekçilerin sınıfsız-sömürüsüz bir toplum 

yaratma mücadelesinde üzerine düşen görevleri 

yerine getirmeye devam edecektir. 

Esas konumuza geri dönelim. Mehmet Desde, 1979 

yılından beri Almanya’da ikamet ediyordu. Alman 

vatandaşı idi. Almanya’da emekli olan ve vefat eden 

babasının cenazesini Türkiye’ye götürmek için yola 

çıktı. Mehmet Bakır ile beraber araba ile seyahat 

ederken, 9 Temmuz 2002 tarihinde İzmir Menemen 

Asarlık mevkiinde gözaltına alındı. Kendisine hiçbir 

şey söylenmeden İzmir Bozyaka Terörle Mücadele 

Şubesine götürüldü. Terörle Mücadele Şubesinde gözleri 

bağlanarak sorgu odasına alındı. Nihayet burada 

bir ihbar sonucu gözaltına alındığı ve hakkında tahkikat 

yapılacağı söylendi. 

13.7.2002 tarihinde, ilk kez çıkarıldığı İzmir 3. Sulh

Ceza Hakimliğindeki sorgu sırasında kendisine yapılan 

işkence ve kötü muameleyi anlattı. 13.7.2002 tarihinde 

tutuklanarak, İzmir Kırıklar F Tipi Hapishanesine 

konuldu. 21 Ocak 2003 tarihinde tahliye oldu 

ama yurtdışına çıkışı yasaklandı. Hakkında “yasadışı 

örgüte üye” olmaktan dava açıldı. Ancak İzmir DGM 

(Devlet Güvenlik Mahkemesi) 24.07.2003 tarihinde, 

“yasadışı örgüt kurma” iddiası ile mahkûmiyet 

kararı verdi. Hazırlanan iddianamede ve yargılama 

aşamasında “yasadışı örgüt kurma” iddiası gündeme 

gelmedi, getirilmedi. Buna rağmen Mahkeme Heyeti 

yargılama aşamasında gündeme gelmeyen ve savunması 

yapılmayan bir konuda karar verdi. Temyiz aşamasında 

dosyayı inceleyen Yargıtay 9. Ceza Dairesi 

mahkûmiyet kararını esastan bozdu. İzmir DGM 

yerine kurulan 8. Ağır Ceza Mahkemesi de bu bozma 

kararına uyarak yeniden yargılama yaptı. Davayı 

açan savcı, bu defa mütalaasında önceki görüşlerini 

değiştirerek Mehmet Desde ve diğer sanıklar hakkında 

beraat talebinde bulundu. Mahkeme Heyeti 

gerek beraat istemli savcılık mütalaasına ve gerekse 

sanık vekillerinin savunmalarına itibar etmeyerek 

bu defa da “örgüte üye olmaktan” mahkûmiyet kararı 

verdi. Aynı zamanda bu kararda Mehmet Desde 

ve Mehmet Bakır’ın “hüküm kesinleşinceye kadar 

yurtdışı çıkış yasağının devamına” karar verildi. 

Mahkûmiyet kararının temyiz edilmesi sonucu dosya 

yeniden Yargıtay’a gönderildi. Yargıtay 9. Ceza 

Dairesi 25.12.2006 tarihinde verdiği kararla, İzmir 8. 

Ağır Ceza Mahkemesi’nin verdiği kararı onadı. Böylece 

verilen mahkûmiyet kararı kesinleşmiş oldu. 

Mehmet Desde cezasını çekmek üzere 8 Haziran 

2007 tarihinde Manisa hapishanesine konuldu. 14 

Ağustos 2007 tarihinde isteği dışında Alanya hapishanesine 

gönderildi. Sekiz ay Alanya hapishanesinde 

kaldıktan sonra, isteği üzerine Tire Hapishanesine 

gönderildi. 6 Ekim 2008 tarihinde tahliye oldu. 17 

Ekim 2008 tarihinde Almanya’ya geri döndü. 

Mehmet Desde, Türkiye’de yaşadıklarının kitabını 

yazdı. Kitapta 6,5 yıl süren Türkiye’deki zorunlu 

ikamet anlatılıyor. Bu zorunlu ikametin 2.5 yılı hapishanede 

geçen süreyi kapsıyor. Kitap Ekim 2010 tarihinde 

Belge Yayınları tarafından yayınlandı. Kitap 

altı bölümdem oluşuyor. 

Birinci bölümde, gözaltına alınma, işkence süreci 

ve tutuklanma detaylı olarak anlatılıyor. İkinci bölümde, 

yargılama aşaması ve verilen hukukdışı kararlar 

irdeleniyor. Üçüncü bölümde, yazar kaldığı 

dört hapishane sürecini ve hapishane uygulamalarına 

geniş yer veriyor. 

Dördüncü bölümde, Almanya’ya geri dönüş anlatılıyor. 

Beşinci bölümde, verilen hukuk mücadelesinden 

kimi örneklere yer veriliyor. İşkence yaptıkları 

için dört polisin mahkemeye çıkartılması ve işkence 

dosyasına geniş yer veriliyor. Altıncı bölümde, yazar 

ne yapmalı? sorusuna yanıt arıyor. Ayrıca kitapta 

ekler bölümü de var. Bir çok ülkeden gönderilen dayanışma 

mesajlarından bir bölüm var. Kitap toplam 

290 sayfa. Bir mücadele öyküsünün anlatıldığı kitap 

okunmaya değer bir kitap. Yazıyı kitabın Ne Yapmalı 

bölümünden bir alıntı ile bitirelim. 

“Bu bağlamda şu soruya cevap arıyorum: NE YAP- 

MALI? İşkencenin kapalı kapılar ardında ve yaşamın 

her alanında uygulanmaya devam ettiği bir gerçektir. 

Bu kapıların anahtarı, işkenceye uğramış, tanık 

olmuş ya da kendilerine işkence vakaları anlatılmış 

kişilerin ellerinin altındadır. Anahtar bilgidir. Eğer 

bilgi anahtarsa, işkence gören insanların suç duyurularında 

bulunmaları, yaşadıklarını kaleme almaları 

ve insan hakları kuruluşlarına başvurmaları gerekir. 

İşkencenin ortadan kaldırılması, yükseltilecek mücadeleye 

bağlıdır. 

İzmir “Terörle Mücadele Şubesi”nde, işkence yapan 

ekibin şefi bana şunu söylüyordu: “Burada alacağın 

darbeleri hiçbir zaman unutmayacaksın”, “burada 

alacağın darbelerin izlerini yaşamın boyunca üzerinde 

taşıyacaksın”! İşkenceci başı bu sözleri bilinçli 

olarak söylüyordu. İşkence yapanlar, işkencenin yol 

açacağı sonuçları bilerek konuşuyorlardı. 

İşkence mağduru yaşamı boyunca işkenceyi her 

zaman hatırlayacaktır. Ama işkencenin yol açtığı 

tahribatları aşmak tamamen kişiye bağlıdır. İşkence 

mağdurlarına destek sunan birçok kurum vardır. Bu 

kurumlara başvurmak ve psikolojık destek almak gerekiyor. 

İşkencenin yol açtığı tahribatların ömür boyu 

süreceği söylemi doğru değildir. İşkence, yaşamın 

bir parçası olarak hatırlanacak ve unutulmayacaktır. 

Ama işkencenin yol açtığı sarsıntılardan kurtulmak 

mümkündür. Önemli olan işkence kurbanının buna 

inanması ve mücadelesidir. 

İşkencenin yol açtığı travma ile yüzleşmek gerekir. 

Travma ile yüzleşmekten kaçınmak daha kötü sonuçlara 

yol açacaktır. Kaçınma, travmadan kısa süreli 

uzaklaşma yoludur. Ancak uzun vadede travmanın 

üstesinden gelmede uygun bir yöntem değildir. 

Kendi düşünce ve duygularımızın bastırılması daha 

kötü sonuçların ortaya çıkmasına yol açar. Travmatik 

olayla ilgili düşünceler, onları bastırmaya çalıştıkça 

✉ 


79

✉ 


80 

daha sık ve yoğun biçimde ortaya çıkar. Bu anlamda 

duygu ve düşüncelerin bastırılması yerine, yüzleşme, 

tanımlama ve kurtulmak için mücadele etmek gerekir. 

Polis, Jandarma karakollarında, emniyet müdürlüklerinde 

veya herhangi bir yerde işkence ve kötü 

muameleye maruz kaldıysanız, yapacağınız ilk iş 

doktora gitmek ve rapor almaktır. Eğer gittiğiniz veya 

çıkarıldığınız doktordan işkence ya da kötü muameleye 

ilişkin bir rapor alamadıysanız, rapor almak ve 

işkenceciler hakkında suç duyurusunda bulunmak 

için insan hakları kurumlarına başvurabilirsiniz. 

İşkence ya da kötü muamelenin yol açtığı fiziksel ve 

ruhsal sorunların tedavisi için Türkiye İnsan Hakları 

Vakfı’na başvurabilirsiniz. 

Toplum yaşamını düzenlemek için, devlet tarafından 

yaptırıma bağlanmış kurallar var. Bunun adına 

hukuk da diyebilirsiniz. Hukuk, insanların uyması 

gereken kurallar bütünüdür. Fakat hukukun öngördüğü 

düzen, fiilen gerçekleşen bir düzen değildir. 

Hukuk, toplum içinde insanların gerçekten nasıl 

davrandıklarını değil, nasıl davranmaları gerektiğini 

gösterir. Her sınıfın kendine özgü bir hukuk anlayışı 

vardır. Hukuk özü bakımından bir üst yapı kurumudur. 

Hukuk, toplumun temel ve yapısal özelliklerine 

göre biçimlenir. Bu bağlamda ekonomik yapının, 

hukuk düzeni üzerindeki etkisi büyük önem taşır. 

Bu nedenle kâr amacı ile üretim yapılan kapitalist 

sistemde, hukuk kapitalist ekonomik temeli koruma 

yükümlülüğüne sahiptir. 

Bir ülkenin yasama organı tarafından yazılı hukuk 

kuralları oluşturulur. Kuşkusuz hukuk üzerine çok 

şey yazılabilinir. Türkiye’deki hukuk sistemi üzerine 

kitabın akışı içerisinde yer yer değinmeye çalıştım. 

Türkiye’de hukuk yargıcın yaptığıdır! Hukuk, yargıcın 

nasıl karar vereceğini tahmin etmektir. Yasaları 

koruma ve kollama görevi kolluk güçlerine verilmiştir! 

Kolluk güçleri hak arama mücadelesi yürüten insanları 

copluyor, üzerlerine biber gazı sıkıyor. İnsanlar 

keyfi olarak gözaltına alınıyor vb. Kolluk güçleri 

güya “yasadışı” davrananlara karşı mücadele ediyor! 

O halde kolluk güçleri yasaları uygulamakla yükümlü 

değil mi? Kolluk güçleri, andaki mevcut yasal düzenlemelere 

göre hareket etmiyor. Türkiye’de kolluk 

güçlerinin yaptığı hukukdışı uygulamaları anlatmaya 

sayfalar yetmiyor. 

Bu bağlamda NE YAPILMALI sorusu ortaya çıkıyor. 

Her birey önce hakkını aramayı öğrenmelidir. 

Toplumu oluşturan tüm bireyler öncelikle demokrasiyi 

içselleştirmeli ve hak arama mücadelesini vermelidir. 

Türkiye’de hak arama mücadelesi bağlamında 

iki temel yanlış öne çıkmaktadır: 

• 1- “Nasıl olsa bir sonuç çıkmaz”! 

• 2- “Hakkımı aramaya kalkarsam, yakınlarım baskıya 

maruz kalır! Bu yüzden geri durmak gerekir”! 

Bu her iki düşünce de temelden yanlıştır. Hak arama 

bilinci gelişmezse, hukuksuz uygulamalar devam 

edecektir. Hak arama bilinci, toplumsal ilerleme ve 

gerçek demokrasiye duyulan ihtiyacın bir sonucudur. 

Kuşkusuz hak arama mücadelesini yürütenlere karşı 

kolluk güçleri baskı uygulamaya çalışmaktadır. Ama 

herşeye rağmen, Türkiye’de yaşanan hukuksuzlukları 

ve adil olmayan yargılamaları anlatmak gerekiyor. 

Öncelikle her bireyin hak arama mücadelesinin 

önemini kavraması gerekir. Türkiye’de kolluk güçleri 

yasaları korumakla yükümlü olduklarını söylüyorlar. 

Yasaları korumakla yükümlü olanlar, yasaları uygulamıyor. 

İşkenceye, hukuksuzluğa ve her türlü baskıya 

karşı tek bir çözüm yolu vardır. O da mücadele ve 

yalnızca mücadeledir. Mücadele edilmeden ve bedel 

ödenmeden kazanımlar elde edilemiyor. Mücadele 

etmek için de önce haklarımızı bilmemiz gerekir. İşkence 

ve her türlü hukuksuzluğun geriletilmesi yürütülecek 

mücadeleye bağlıdır. 

İnsan onurlu ve kutsal bir varlık olarak kabul edilmektedir. 

21. yüzyılda insan haklarının en üst düzeyde 

korunması, insan onuruna gereken değerin 

verilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu husus ise, 

adaletin herkesin güven duyabileceği bir şekilde gerçekleştirilmesi 

ile mümkün olabilir. İnsan hakları ayrım 

gözetilmeksizin sahip olunan hakların tümünü 

kapsar. Bu nedenle ve tek cümle ile işkence suçu insanlığa 

karşı işlenen bir insanlık suçudur. Anılan bu 

suç bu niteliği itibarıyla da evrensel bir çok sözleşmeye 

konu olmuştur. Gerçek anlamda hukukun yerleşmesi, 

işkencenin ortadan kaldırılması vb. yalnızca ve 

yalnızca yürütülecek mücadeleye bağlıdır. İnsanlar, 

linç politikalarına, baskı ve işkencelere, hapishanelerdeki 

baskılara, ırkçılığa, faili meçhullere, töre cinayetlerine, 

kadına karşı şiddete, aile içi şiddete, baskı 

ve sömürüye karşı durduğu oranda hak arama bilinci 

gelişmiş demektir. Ne yazık ki, bedel ödenmeden, 

acılar yaşanmadan, mücadele etmeden, karanlıklar 

aydınlanmıyor. Görev karanlıkları aydınlatmak için 

mücadele yürütmektedir.” (191-194) 

Aralık 2010 ✓

“Görülmüştür Mahpus Resimleri Sergisi” 

10 

Aralık 2010 günü, saat 17.00’de “Görülmüştür 

Mahpus Resimleri Sergisi”, İçel Sanat 

Kulübü (İSK) Teoman Ünüsan Salonu’nda açıldı. 

Yazar Adil Okay’ın öncülüğünde, İnsan Hakları 

Derneği ve Akdeniz Belediyesi Kent Konseyi işbirliği 

ile gerçekleşen sergiye duyarlı kişi ve kurumlar yoğun 

ilgi gösterdi. Serginin açılış konuşmasını Yazar Adil 

Okay gerçekleştirdi. Konuşmasında özellikle ağır 

hasta tutsaklardan örnekler veren Okay, “Amacımız 

cezaevlerinde yaşanan sorunları dışarıya yansıtmak. 

İçeride çok fazla sorun var. Devletin himayesindeki 

insanlar çok zor koşullar altında yaşıyorlar” dedi. 

Sergide emeği geçenlere de değinen Okay, “Kolektif 

bir çalışma sonucu yaptığımız bu çalışmada gönüllü 

olarak çalışan arkadaşlarımız oldu, emeği geçenlere 

teşekkür ediyorum” dedi. Okay’ın ardından Akdeniz 

Belediyesi Başkanı M. Fazıl Türk’de kısa bir konuşma 

yaptı. Konuşmasında kendisinin de bir dönem Diyarbakır 

Cezaevi’nde kaldığını ifade eden Türk, cezaevlerinde 

yaşanan hak ihlallerine dikkat çekti. 

Bir hafta açık kalan sergiye ilgi oldukça yoğundu. 

Sergi, 17 Aralık Cuma günü Milletvekili Akın Birdal, 

Akdeniz Belediye Başkanı M. Fazıl Türk, Yazar Faik 

Bulut, Yazar Adil Okay, İHD Mersin Şube başkanı Ali 

Tanrıverdi ve çok sayıda davetlinin katıldığı bir kokteyli 

ile sona erdi. 

Kapanış kokteylinde bir konuşma yapan Milletvekili 

Akın Birdal, Türkiye’de bireysel hak ve özgürlüklere 

tam anlamıyla ulaşılamadığını, bu nedenle 

de ‘İnsan Hakları Haftası’nın bir bayram havasında 

kutlanamadığını belirtti. Anadil hakkının insanın 

olmazsa olmazı ve doğuştan gelen bir hak olarak öne 

çıktığını vurgulayan Birdal, ‘Lozan Antlaşması’nın 

39. maddesi 6. fıkrasında ‘Anadil’in bir hak olduğunun 

kabul edildiğini, Türkiye’nin de söz konusu antlaşmaya 

taraf olan ülkeler arasında yer aldığını hatırlattı. 

Şair-Yazar Adil Okay ise, sergiyi açmalarının amacının, 

cezaevlerinde yaşanan hak ihlallerine dikkat 

çekmek olduğunu söyledi. Okay, Türkiye’nin değişik 

cezaevlerinden yaklaşık 100 siyasi tutuklunun 

100 resim yapıp sergiye gönderdiğini belirten, Okay, 

“Amacımız, cezaevlerindeki insanların birer rakam 

veya istatistik olmadığını, cezaevlerinde yaşanan sorunları 

dışarıya yansıtmak. İçeride çok fazla sorun 

var. Devletin himayesindeki insanlar çok zor koşullar 

altında yaşıyorlar. Örneğin Mersin Cezaevi’nin kapasitesi 

800 kişilik, fakat şu anda bin 300 insan kalıyor. 

İnsanlar adeta üst üste yatıyor. 15 günde bir sıcak su 

alabiliyorlar, keyfi tecrit cezaları veriliyor. Cezaevlerinde 

hüküm giymeden yıllarca tutuklu kalan, ağır 

hasta oldukları halde tahliye edilmeyen yüzlerce insan 

var” dedi. 

Sergide siyasi düşüncelerinden dolayı mahkum 

edilen insan hakları aktivisti Avukat Ali Bozan ve Yazar-Şair 

Adil Okay’a birer plaket verildi. Ali Bozan’ın 

plaketini eşi Filiz Soylu Bozan aldı. 

19.12.2010 

YDİ Çağrı/Mersin ✓ 

✉ 


81

✉ 


82 

Rosa Luxemburg ve Karl Liebknecht 

Mücadelemizde Yaşıyor, Yaşayacak 

Rosa ve Karl 15 Ocak 1919 yılında Alman militarist 

güçleri tarafından tutuklandılar. Aynı günün 

akşamı başları dipçikle ezilerek katledildiler. Alman 

Komünist Partisi’nin kurucuları Rosa’nın cesedi 

Landwehr kanalına atıldı, Liebknecht ise kafasından 

kurşunlanarak öldürüldü. 

Ceset sömürücüleri, Rosa ve Karl’ın savunduğu 

komünist görüşleri bir tarafa bırakarak, onlara sahip 

çıkma görüntüsüne bürünmektedir. Lenin’in 

deyimi ile Rosa kimi hatalarına rağmen bir kartaldı. 

Rosa ve Karl’ı anmak onların görüşlerinden öğrenmektir. 

Rosa ve Karl komünistti. Onlar, kapitalist 

sisteme karşı proletarya önderliğinde bir devrimi savunuyorlardı. 

Rosa ve Karl komünistlere aittir. Rosa 

Luxemburg’un teorik ve siyasi görüşlerinde esas olan 

doğruları vurgularken, yanlışlarını da eleştirmekten 

çekinmeme yöntemini uygulamak tek doğru bilimsel 

tavırdır. 

Her yıl Rosa ve Karl’ın ölüm yıldönümlerinde 

Berlin’de gelenekselleşen konferans ve yürüyüş yapılmaktadır. 

Her yıl binlerce insan bir araya gelmekte, 

Rosa ve Karl’ı anmaktadır. Bu yıl Rosa Luxemburg 

Konferansı öncesinde bir komünizm öcüsü tartışması 

yaşandı. Karl Marks ve Friedrich Engels’in 

“Avrupa’da bir hayalet dolaşıyor” diye başladıkları 

Komünist Manifesto’da bahsedilen “hayaletin” Junge 

Welt (Genç Dünya) gazetesinde adının anılması 

Almanya’da yaygaranın koparılmasına neden oldu. 

Bu yıl yapılan 16. Uluslararası Rosa Luxemburg Konferansında 

“Komünizme nereden gidilir? Sol reformizm 

mi yoksa devrimci strateji mi? Kapitalizmden 

çıkış yolları” başlıklı bir panel planlanmıştı. Bu panelin 

konuşmacılarından biride Sol Parti eş başkanı 

Gesine Lötzsch’tu. Bu panele hazırlık amacıyla, DIE 

LINKE (Sol Parti) eş başkanı Gesine Lötzsch’un Junge 

Welt gazetesinde bir makalesi yayınlandı. Lötzsch, 

Rosa Luxemburg’un “devrimci reelpolitika” ve özgürlük 

anlayışına atıfta bulunarak bu soruya yanıt 

vermeye çalışıyordu! Yazı aslında gerçek anlamda 

komünizmden, ona gidişte zorunlu olan proletarya 

diktatörlüğünden kendisini net olarak ayıran reformizmi 

savunan bir yazı idi. Lötzsch,“Komunizme 

giden binlerce yolun” olduğunu savunarak, solun, 

kapitalizmin ve militarizmin aşılması amacıyla, hem 

“isçilerin ve halkın büyük çoğunluğunun sorunlarının 

çözümü, hem de mülkiyet ve iktidar ilişkilerinin 

yapısal değişimi için” gündelik soruları yanıtlayarak, 

“radikal reelpolitika” yapılması gerektiğini vurguluyordu! 

Ama “Komünizm” kelimesini kullanıyor olması 

ve eski RAF üyesi Inge Viett ile aynı panelde yer 

alacak olması, CDU’lusundan SPD’lisine ve hemen 

hemen bütün burjuva medyasına kadar geniş bir cephenin 

Sol Parti’ye “terorizmle ortaklıkları var”, “yeniden 

milyonlarca insanın kanına girmek istiyorlar” 

türünden suçlama yöneltmesine ve neoliberallerin 

histeri nöbetine tutulmalarına neden oldu. CSU Genel 

Başkanı Horst Seehofer ise daha da ileri giderek, 

Sol Parti’nin yasaklanmasını talep etti. Alman medyası 

ve burjuvazisi sahte komünizm savunucularına 

bile tahammül edemediğini bir kez daha gösterdi. 

Yaygın medya ve burjuvazi, sanki kapitalizm tanrı 

vergisiymiş, yaşam kapitalizme ebedilik yasası tanımış 

gibi, alternatiflerin telaffuz edilmesinden dahi 

rahatsız oluyordu. Ama diğer taraftan Bavyera Merkez 

Bankası’nın adının Hypo Alpe Adria’nın iflasındaki 

reel kriminel tavrından, uluslararası mali piyasa 

spekülatörlerinin küresel çapta yol açtıkları yıkımdan 

veya kapitalizmin neden olduğu ekolojik-sosyalekonomik 

felaketlerden hiç mi hiç rahatsız değiller. 

Sol Parti ve onun eş başkanının savunduğu görüşlerin 

bilimsel komünizmle hiç bir ilgisi yoktur. Sol 

Parti eş başkanı Gesine Lötzsch yazdığı makalede, 

Rosa Luxemburg’un görüşlerini revizyondan geçirmekte 

ve güya komünizme gidişin bir çok yolu olduğunu 

savunmaktadır! Komünizme varmanın nasıl 

olması gerektiği ML’nin klasikleri tarafından ortaya 

konulmuştur. Öncelikle mevcut sistem proletarya önderliğinde 

yıkılacak ve sosyalist toplumu inşa etmek 

için proletarya diktatörlüğü kurulacaktır. Nihai hedef 

sınıfsız, sömürüsüz ve devletin olmadığı komünizme 

varmaktır. 

Gerçek komünistler, komünizme, insanlığın kurtuluş 

idealine, sınıfsız, sömürüsüz, devletsiz topluma 

giden yolu biliyorlar. Bu topluma nasıl varılacağı 

bellidir. Komünizme gidişin nasıl olması gerektiğini 

tartışanlar, komünist mücadelenin önünde engeldirler 

Evet, gerçek komünistler, Rosa’nın dediği gibi 

“iktidarı, bütün pozisyonlarına sahip olana ve onları 

dişlerimiz ve tırnaklarımızla savunacağımız zamana 

kadar kendimizi burjuva devletinin içine bastırarak, 

bir defalık değil, sürekli olarak ele geçirmeyi” hedeflemektedir. 

Rosa Luxemburg Konferansı 

Sol Parti’ye karşı yürütülen karalama kampanyasının 

gölgesi altında 8 Ocak 2011 tarihinde, 16. Rosa 

Luxemburg konferansı yapıldı. Konferansa, önceki 

yıllara oranla büyük bir katılım vardı. Basının verdiği 

bilgiye göre, konferansa 2500 kişi katılmıştı. Konferansa, 

yazılı ve görsel medyanın yoğun ilgisi vardı. 

140 basın mensubu konferansı izlemek için başvuru 

yapmıştı. Konferansın gündemi oldukça yoğundu. 

Bir çok panel planlanmıştı ve konferansın uluslarara-

sı katılımcıları vardı. 

Konferans saat 11’de başladı. İlk konuşmacı Moshe 

Zuckermann idi. Zuckermann, İsrail, Filistin sorununu 

anlattı. Brian Campfield, Kuzey İrlanda ve 

ülkesindeki gelişmeler hakkında bir sunum yaptı. 

Oyuncu Rolf Becker, 29 yıldır ölüm hücresinde idam 

edilmeyi bekleyen Mumia Abu-Jamal hakkında bilgiler 

verdi. Yunanistan Komünist Partisi MK üyesi 

Christos Katsotis, ülkesindeki gelişmeler ve şimdiye 

kadar yapılan yedi genel grev eylemlerini anlattı. 

Macaristan Sol Yeşil Hareketinin üyesi Gaspar Miklos 

Tamas, “komünizme giden yol” ve Almanya’da 

yürütülen tartışmalar üzerine konuştu. Amerika’da 

12 yıldan bu yana “ajan” oldukları iddiası ile beş 

Kübalı hapiste bulunuyor. Bu beş tutukludan sadece 

bir tanesine “cinayet planlaması suçlaması” yöneltiliyor. 

Amerika’da hapiste tutulan Rene Gonzales 

Sehwerert’in annesi Irma Sehwerert Mileham, oğlunun 

durumu hakkında bilgi verdi ve hapiste oğlunu 

ziyaret esnasında yaşadığı zorlukları anlattı. Mumia 

Abu-Jamal’ın eski avukatı Robert R. Bryan, siyasi 

mahkumlar üzerine bir sunum yaptı. Dünya çapında 

20 bin mahkum ölüm cezasının infaz edilmesini 

bekliyor. Sadece Amerika’da ölüm hücrelerinde idam 

edilmeyi bekleyen 3200 mahkum var. Kolombiya Komünist 

Partisi MK üyesi Carlos Lozano, ülkesindeki 

gelişmeler hakkında bilgi verdi. 

Herkes merakla saat 18.00’de başlayacak paneli 

bekliyordu. Panelin konusu “komünizme nereden 

gidilir”di. Daha önce açıklanan programa göre Sol 

Parti eş başkanı Gesine Lötzsch’da podyumda yer 

alacak ve sorulacak sorulara cevap verecekti. Ama 

beklenen olmadı. Gesine Lötzsch, yürütülen karalama 

kampanyası ve parti içinden gelen tepkiler sonucu 

konuşmasını yaptı ve konferanstan ayrıldı. Lötzsch, 

Junge Welt gazetesinde çıkan makalesini savunurken, 

partinin eski lideri Oskar Lafontain’in hedeflerinin 

“demokratik sosyalizm” olduğunu savunduğuna dikkat 

çekti. Lötzsch, konuşmasına kim olduğunu belirterek 

başladı. Mayıs 2010 yılında yapılan parti kongresinde 

%92 oyla parti başkanlığına seçildiğini, uzun 

süreli işsizlerin yardım paralarını kısıtlayan “Hartz 

IV” adlı yasaya karşı çıkan, NATO’yu reddeden ve 

dünya barışının sağlanması için çalışan tek parti 

olduklarını belirtti. Yazdığı makalenin “Stalin’in 

komünist rejiminde öldürülen binlerce mağdur” ile 

bağdaştırılmasının doğru olmadığını ve Stalin döneminde 

yapılan uygulamalara karşı mücadele ettiklerini 

anlattı. Burjuvazi istediğini almış, Gesine 

Lötzsch beklenen Anti-Stalinist yeminleri etmişti. 

Gesine Lotzsch’un konuşmasının ardından moderatörlüğünü 

Sol Parti milletvekili Ulla Jelpke’nin 

yaptığı panel başladı. Podyumda sadece kadınlar yer 

alıyordu. Katılımcılar şunlardı: İnge Viett (Eski Alman 

Kızıl ordusu üyesi, Radikal Sol), Katrin Dornheim 

(Demiryolu Sendikası işyeri temsilcisi), Bettina 

Jürgensen (Alman Komünist Partisi Genel Sekreteri), 

Claudia Spatz (Faşizme Karşı Hareket Berlin). Her 

konuşmacı “Komünizme Giden yol” üzerine görüşlerini 

anlattı. Konuşmalardan sonra moderatörün sorduğu 

sorulara katılımcılar cevap verdi. 

Bir çok grup yayın masası açmıştı. Bolşevik İnisiyatif 

Almanya (Herşeye Rağmen) yayın masası 

açan gruplar arasındaydı. Bolşevik İnisiyatif (Herşeye 

Rağmen) taraftarları, en son çıkan Herşeye Rağmen 

sayı 56’nın satışını yaptılar ve bildiri dağıttılar. 

Komak-ML Avusturya ve Bolşevik İnisiyatif Almanya 

“Rosa ve Karl’dan Öğrenelim” başlıklı bir bildiri 

çıkarmışlardı. Bildiride, Rosa ve Karl’dan öğrenilmesi 

gerektiği, onların komünist olduğu, kapitalist 

sisteme karşı proletarya devrimini savunduklarına 

vurgu yapılıyordu. Emperyalizmin açlık, kriz, ırkçılık, 

savaş, halkları katletme ve barbarlık olduğu belirtildikten 

sonra, krizin ancak bir devrimle ortadan 

kalkacağı, emperyalizmin alternatifinin sosyalizm 

olduğu vurgusu yapılıyordu. Konferansta yapılan ajitasyon 

propaganda faaliyetinde, Rosa ve Karl’dan nasıl 

öğrenilmesi gerektiğini, doğru bir şekilde anlatan 

iki grup Bolşevik İnisiyatif Almanya ve Komak-ML 

Avusturya idi. 

Rosa ve Karl Yürüyüşü 

Rosa ve Karl yürüyüşü 9 Ocak Pazar günü Frankfurter 

Tor metro durağında saat 10.00’da başladı. 

Yürüyüş, Sol Parti, MLPD (Almanya Marksist Leninist 

Partisi), Alman Komünist Partisi’nin de içinde 

yer aldığı birçok parti ve kurum tarafından organize 

edilmişti. Yürüyüşün en önünde “Luxemburg, Liebknecht, 

Lenin Kimse Unutulmadı Ayağa Kalk ve Karşı 

Koy” pankartı taşındı. Yürüyüşte, sık sık “Rosalar 

Yaşıyor”, “Kahrolsun Faşizm” ve “Yaşasın Halkların 

Kardeşliği” gibi sloganlar atıldı. Bolşevik İnisiyatif ve 

Komak-ML taraftarları “Baş Düşman Kendi Ülkendedir” 

yazılı bir pankart arkasında bir kortej oluşturarak 

yürüyüşe katıldı. Konferansta olduğu gibi, 

yürüyüşte de gazete satışı ve bildiri dağıtımı yapıldı. 

Yürüyüşte her zamanki gibi anti faşist gruplar, attıkları 

sloganlar ve görünüşleriyle dikkatleri üzerlerine 

çektiler. Grup ile polis arasında zaman zaman arbede 

yaşanırken, bir kişi de göz altına alındı. Türkiyeli devrimci 

hareketlerin de katıldığı yürüyüşe, İran, Küba, 

Filistin, Bask ve Meksika başta olmak üzere birçok ülkeden 

sol örgütler katıldı. Yürüyüş, Richten Berg mezarlığındaki 

Rosa Luxemburg ve Karl Liebknecht’ın 

mezarlarının ziyaret edilmesiyle son buldu. Yürüyüş, 

Rosa ve Karl’ın mezarının başında Bolşevik İnisiyatif 

Almanya taraftarları, Komak-ML Avusturya’dan arkadaşlar, 

MLKP ve TİKB taraftarları ile birlikte Enternasyonal 

Marşı söylenerek bitirildi. Rosa ve Karl 

yas tutularak anılamaz, anılmamalıdır. Dün olduğu 

gibi, bugün de onların komünist görüşleri bize yol 

gösteriyor, göstermeye devam edecek. 

13 Ocak 2011 

Berlin’den YDİ Çağrı Okuru 

✉ 


83

SayÄ± 149 - YDÄ° ÃaÄrÄ±

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

SayÄ± 149 - YDÄ° ÃaÄrÄ±