Diyanet Dergisi

tekabiliyet esası üzerine kurulu olduğuna,
insanların verirken alma ihtiyacında olduklarına
işaret edilmiş oluyor.
Ne var ki bu verirken alma ihtiyacı hırslar
sebebi ile bencilliğe, hiç vermeden hep
alma arzusuna kolayca dönüşebilmektedir.
İş bununla da kalmamakta, insan bu arzusunu tabii
bir durum olarak görmekte, içinde yaşadığı toplumun,
birlikte olduğu bireylerin kendisine sağladığı
imkânları ya görmezlikten gelmekte ya da hepten
unutmaktadır.
Bu görmezlikten gelme ya da hepten unutma huyu
asıl Allah-kul ilişkilerinde ortaya çıkmaktadır. İlahî
hazineden hep alarak yaşamanın verdiği kanıksama
hâli ile insan sahip olduğu nimetlerin farkına
bile varamadan, onları bir verenin bulunduğu bilincinden
uzak olabilmektedir. Oysa insanın önünde,
sahip olduğu nimetlerin bilinci içinde onları verenin
hoşnutluğuna götüren, imanın aydınlattığı
bir hayat yolu da bulunmaktadır. “Şüphesiz biz onu
(ne yapması gerektiğini göstererek) yola koyduk.
O bu yolu ya şükrederek ya da nankörlük ederek
alır.” (İnsan, 76/3.) buyuruyor Yüce Allah. Ne var ki
bu ikili yönelişte şükretmemek insanın baskın çıkan
tarafın olmaktadır. “Ne kadar az şükrediyorsunuz!”
(Mü’minun, 23/78.), “Kullarımdan şükredenler ne
kadar azdır!” (Sebe’, 34/13.) ayetleri bu gerçeği gözler
önüne seriyor. İşte insanı içine düşme riskini taşıdığı
bu olumsuz duruma karşı bir uyarı olmak üzere
Kur’an pek çok ayetinde ve çeşitli ifade üslupları
ile ısrarlı bir şekilde insanı sahip olduğu sonsuz nimetlerin
bilincinde olup bunun gereğini yapmaya,
şükreden bir kul olmaya davet etmektedir.
Şükür iyilik yapanın iyiliğini bilmek, onu dile getirmektir.
Buna göre kul, Allah’ın nimetlerini bilip
itiraf etmek, ona övgüde ve sürekli itaat hâlinde
bulunmakla şükretmiş olur. Kulların iyi fiillerinden
dolayı mükâfatlandırılması, kendilerine kat kat sevap
verilmesi de Kur’an anlatımında yine şükür
diye ifadeye konulmuştur. Nitekim Allah’ın “Şekûr”
ve “Şakir”isimlerinin ifade ettiği mana da budur.
(Şura, 42/23; Nisa, 4/147.)
İyiliği kaynağını kabul etmeden onun iyiliğini itiraf
söz konusu olmaz. Bu sebeple iman, şükrün temeli
Şükür iyilik yapanın iyiliğini bilmek, onu dile
getirmektir. Buna göre kul, Allah’ın nimetlerini
bilip itiraf etmek, ona övgüde ve sürekli
itaat hâlinde bulunmakla şükretmiş olur.
ve en büyük şükür eylemi olarak kendini gösterir.
Nitekim Kur’an’da şükür küfrün mukabili olarak da
kullanılır. (Zümer, 39/7.) İmanın kalbin şükrü diye nitelenmesi
bu gerçeğe dayalıdır.
Allah Teala, takva hâlini elbiseye benzetir. (Araf,
7/26.) Bu benzetmenin bize verdiği ilk mesaj, elbisenin
ayıpları örterek, bedenin mahrem yerlerini gizlediği,
onu harici etkilerden koruduğu gibi takvanın
da insana zarar verecek fiil, tutum ve davranışlardan
koruduğudur. Ancak, ayet bizi, takva gibi diğer
bütün güzel ahlak yönelişlerini de manevi birer
elbise gibi görmeye ve her birinin hayati nitelikte
değer taşıdığı genellemesine de götürmelidir. İşte,
şükrü de bu kapsamda ele alarak, “şükredin” emrini
“şükre bürünün” algısına dönüştürmek ve şükrü
bütün benliğimizle yaşanacak sürekli bir bilinç hâli
olarak görmek Kur’an’ın ruhuna uygun düşecektir.
“Müminin hâli ilginçtir; zira yaptığı her iş hayırdır.
Bu durum ancak mümin için söz konusudur: Eğer
kendisi bir nimete kavuşursa şükreder; bu onun
için hayırlı olur. Kötü bir durumla karşılaşırsa da
sabreder; bu da onun için hayırlı olur.” (Müslim, İman,
32.) hadisinde bu bakış açısına işaret vardır. Hatem-i
Esamda (ö.237/852) “Mihnete şükretmeyen, nimete
şükretmez.” derken hadisin ruhunu bize aktarır gibidir.
Acaba bu ruh hâline nasıl kavuşacağız? “Bardağın
yarası dolu” diyebilmek bu işin temelini oluşturur.
“Gülün dikenli olduğundan şikâyet etmek yerine,
dikenler içinde bir gül yaratıldığını fark edip şükret”
bilgeliği de bize aynı ruhu üflüyor.
Mihnete şükretme olgunluğunu yakalayabilmek
yolunda Kur’an’ın önümüze koyduğu bir gerçek
var: İnsan çok kere işin sonucunu kestiremez; kötü
zannettiği bir durum gerçekte onun için iyi olabilir.
(Bakara, 2/216.) Olayların arka planı daima sürprizlerle
doludur. İnsan bu bakış açısını yakalayınca şükür
kapısını daima açık tutmak olgunluğuna de erişmiş
diyanet aylık dergi • Temmuz 2014 • sayı 283 31